Η μακρά πορεία των εργατών

Από τις αρχαϊκές κοινωνίες και μετά η καταπίεση, η εκμετάλλευση και το αίσθημα αδικίας που υπήρχαν δημιουργούσαν αντίρροπες δυνάμεις, οι οποίες διεκδικούσαν αυτονόητα -μα ανύπαρκτα- δικαιώματα και πίεζαν για μια δικαιότερη κατανομή των παραγόμενων αγαθών. Οι αιώνες κύλησαν με την πάλη των «κάτω» με τους «πάνω». Οι εξελίξεις, οι κατακτήσεις υπήρξαν αργόσυρτες μα καθόλου αμελητέες. Ο κόσμος βασανιστικά άλλαζε. Κάποτε με το σπαθί και κάποτε με το βιβλίο.

Η έκρηξη της Βιομηχανικής Επανάστασης, πριν από δυόμισι αιώνες, εκτός από πλημμυρίδα αγαθών, παρήγαγε και μια καινούργια τάξη: την εργατική. Η «υποτελής τάξη» οργανώθηκε, συνασπίστηκε και δημιούργησε το συνδικαλιστικό της κίνημα και τις πολυάριθμες πολιτικές εκφάνσεις του. Από τα πρώτα «χριστιανικά» σκιρτήματα, που αναζητούσαν στις θρησκευτικές εορτές μια μέρα αργίας στη βασανισμένη ζωή -της 12ωρης εργασίας των επτά ημερών για γονείς και παιδιά- στους «πρωτόγονους» λουδίτες, τους Αγγλους εργάτες που έσπαγαν τις μηχανές. Μετά σε πιo οργανωμένες απόπειρες, όπως το μεταρρυθμιστικό κίνημα των χαρτιστών και την επαναστατική έφοδο της Παρισινής Κομμούνας το 1871 Στη σφαγή των εργατών στο Σικάγο την Πρωτομαγιά του 1886.

Η εργατική τάξη αναζητούσε τη νέα της ταυτότητα από «τάξη καθ’ εαυτήν» σε «τάξη δι’ εαυτήν». Στην ωρίμανσή του το εργατικό κίνημα πέρασε σε πιo δυναμικές και ριζοσπαστικές διεκδικήσεις με ατελεύτητες θεωρητικές επεξεργασίες. Η αδυναμία αστικοδημοκρατικής μεταρρύθμισης έθεσε την εργατική τάξη επικεφαλής μιας σοσιαλιστικής επανάστασης στην οπιθοδρομική Ρωσία του 1917.
Για πρώτη φορά ο Λένιν και οι επίγονοί του επιχείρησαν να εφαρμόσουν στην πράξη τις θεωρίες του Μαρξ για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων προς όφελος της κοινωνίας.

Ο απολογισμός του 70χρονου εγχειρήματος θα ήταν λειψός αν -βλέποντας μόνο την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού- παραβλέπαμε το πόσο άλλαξε τον κόσμο. Η Οκτωβριανή Επανάσταση, 100 χρόνια μετά το ελπιδοφόρο ξέσπασμά της, κληροδότησε -παρά τις οπισθοδρομήσεις της- έναν κόσμο νεωτερικό. Στη σκιά του αντίπαλου δέους οι πολίτες των καπιταλιστικών χωρών κατάκτησαν πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα Οι γυναίκες δικαίωμα ψήφου. Η συμβολή του σοβιετικού κράτους ήταν καθοριστική στην ήττα της χιτλερικής Γερμανίας, για την οποία πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος. Το ίδιο και στο ξερίζωμα του επαίσχυντου συστήματος της αποικιοκρατίας.

Σήμερα ένα τέταρτο του αιώνα μετά την πτώση του υπάρξαντος, η σύμπλευση της σοσιαλδημοκρατίας με τη νεοφιλελεύθερη Δεξιά θέτει ως στόχο -όχι τυχαία- το ξήλωμα του κοινωνικού κράτους και την υποταγή των κοινωνιών στις αγορές.

Η φαντασίωση για το «τέλος της Ιστορίας» έσβησε γρήγορα καθώς η ανθρωπότητα μπήκε σε νέο κύκλο κοινωνικών συγκρούσεων και πολέμων που όμοιούς του είχε να γνωρίσει από το1945, εξαιρούμενου του Βιετνάμ.

Πηγή: Βασιλική Λάζου – Hotdoc History