«Καίγονται τα μέσα μου»

Ο ζωγράφος Βάλιας Σεμερτζίδης (1911-1983) ήρθε μαζί με την οικογένειά του από τον Καύκασο στην Ελλάδα λίγο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Σπούδασε στο Σχολείο Καλών Τεχνών, πρώτα στο προκαταρκτικό τμήμα και στη συνέχεια στο εργαστήριο του Παρθένη (1928-1936). Το 1939-40 προσχώρησε μάλλον στο ΚΚΕ και τον Μάρτιο του 1944 ανέβηκε στα βουνά της Ευρυτανίας, για να αποτυπώσει ζωγραφικά τον πόλεμο. Από εκείνη την περίοδο κράτησε ημερολόγιο, στο οποίο καταγράφει τη ζωή στο πλαίσιο των  τεκτονικών αλλαγών που συντελέστηκαν στην ελληνική κοινωνία.

Όσα είδα και άκουσε περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Ημερολόγιο, Δεκεμβριανά: 20 Οκτωβρίου 1944 – 20 Φεβρουαρίου 1945» που μόλις κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Το ημερολόγιο αυτό αποτελεί μέρος εκείνου που κρατούσε για χρόνια ο  Βάλιας Σεμερτζίδης. Τον Μάρτιο του 2023 είχε κυκλοφορήσει ο πρώτος τόμος που περιλαμβάνει τα έτη 1929-1939 από το ΜΙΕΤ, αλλά το υπόλοιπο σχέδιο ακυρώθηκε κατά τη διάρκεια της μεταβατικής διοίκησής του, όπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο ιστορικός τέχνης και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκος Χατζηνικολάου, ο οποίος έχει και την επιστημονική επιμέλεια του βιβλίου.

Με αφορμή την ογδοηκοστή επέτειο από τη Μάχη της Αθήνας που ξεκίνησε στις 3 Δεκεμβρίου 1944 και κράτησε 33 μέρες, ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο του Σεμερτζίδη.

«Βουίζει ο αγέρας από φωνές που καλάνε τον λαό να δώσει τη μάχη του –την άσπρη, τούτη τη φορά ακόμα– αύριο στους δρόμους της Αθήνας ενάντια στους φασίστες που άφησε πίσω του φεύγοντας ο φοβερός εχτρός του λαού της χώρας μας και των λαών όλης της Ευρώπης και της γης ολάκερης. Εκείνο που ζήταγε να πετύχει ο Χίτλερ τόσα χρόνια, τη διάσπαση των συμμάχων, άρχισε κιόλας να γίνεται. […]

[…] Η κυβέρνηση της εθνικής ενότητας γίνηκε φρέσκος αγέρας, η Αντίδραση πέτυχε την πρώτη επιδίωξή της. Τώρα πάμε για το δεύτερο βήμα, τον ανασχηματισμό, και στις 10 του μήνα για ένοπλη σύρραξη, που τίποτα δεν εμποδίζει ν’ αρχίσει από λεφτό σε λεφτό. Μα το μεγάλο σκάνταλο είναι η ανοιχτή ανάμειξη των Άγγλων στα εσωτερικά μας». (Σάββατο 2/12/1944, νύχτα)

«Σήμερα είχαμε από τον άμαχο λαό 20 σκοτωμένους και 100 τραυματίες περίπου. Θάψανε μια για πάντα τον εαυτό τους στη συνείδηση του λαού. Τα μέτρα που πήραν οι Άγγλοι κάναν αλγεινή εντύπωση στον λαό. Πλησίαζε ο κόσμος τα τανκς και τους ρωτούσαν αν είναι “Γερμανοί”. Τους βάψανε με το αίμα τα τανκς». (Κυριακή 3/12/1944, νύχτα)

«Ολάκερη η χτεσινή και προχτεσινή μέρα πέρασε σε μάχες σκληρές, μα και τούτη η νύχτα ήταν νύχτα αγωνίας και σκληρού αγώνα. Όλος ο γύρω χώρος εδώ τραντάζεται από το βουητό της μάχης, όλα τα όπλα είναι σε χρήση. Είναι τόσα να πει κανείς, καίγονται τα μέσα μου. Είναι τόσο βαρύ να μην μπορείς να δώσεις, πιο πολύ απ’ όσο δίνεις, για τη λευτεριά σου» (Τετάρτη 6/12/1944, πρωί)

Πηγή: Εμυ Ντούρου - Documento