... δεν μπορείς να εμποδίσεις την Ανοιξη να 'ρθει

«Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την Ανοιξη να 'ρθει»...

Η μορφή του Πάμπλο Νερούντα κατέχει αναμφισβήτητα μια ξεχωριστή θέση στη σκέψη και στην ψυχή της ανθρωπότητας. Το όνομά του, γραμμένο με το ανεξίτηλο κατακόκκινο χρώμα του ερωτικού πάθους, αλλά και του αγώνα για την ανθρώπινη ελευθερία, παραμένει σύμβολο του αθάνατου Ποιητικού Λόγου. Η ποίησή του, απέραντη, αγκάλιασε τα πάντα, τον άνθρωπο μόνο του, τον άνθρωπο με τον άνθρωπο, τον άνθρωπο με την κοινωνία, τον άνθρωπο με το σύμπαν. Γι' αυτό είναι τα πάντα: Ερωτική, πολιτική, φιλοσοφική, χιουμοριστική, ρομαντική, κλασική.

Οταν ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα παρουσίασε στη φιλοσοφική σχολή στη Μαδρίτη τον Χιλιανό ομότεχνό του Πάμπλο Νερούδα, μίλησε για «έναν αυθεντικό ποιητή, από εκείνους που έχουν καλλιεργήσει τις αισθήσεις τους σ' έναν κόσμο που δεν είναι ο δικός μας και που ελάχιστοι τον αντιλαμβάνονται. Εναν ποιητή πιο κοντά στο θάνατο παρά στη φιλοσοφία, πιο κοντά στον πόνο παρά στη διανόηση, πιο κοντά στο αίμα παρά στο μελάνι. Παραμένει απέναντι στον κόσμο γεμάτος ειλικρινή έκπληξη και του λείπουν τα δύο εκείνα στοιχεία με τα οποία έχουν ζήσει τόσοι και τόσοι ψευδοποιητές: το μίσος και η ειρωνεία. Οταν πάει να γίνει τιμωρός και σηκώνει το σπαθί, βρίσκεται ξαφνικά μ' ένα πληγωμένο περιστέρι ανάμεσα στα δάχτυλά του».

Ο Ομηρος του 20ού αιώνα

«Είναι ο άνθρωπος που ταυτίστηκε με τον κόσμο της δουλειάς, τον πάντα αδικημένο σ' αυτόν τον πλανήτη. Και όχι με λόγια. Είναι ο ποιητής, που η ποίησή του δεν είναι καμωμένη από λόγια, αλλά από έργα. Ο στίχος του είναι έργο - ποίημα. Το βλέπεις, το πιάνεις στη χούφτα σου, το ακουμπάς στην καρδιά σου κι ακούγεται διπλό τικ - τακ...». Με αυτά τα λόγια εκφράστηκε για τον «Ομηρο του 20ού αιώνα της αμερικανικής κοσμογονίας», η Δανάη Στρατηγοπούλου - Χαλκιαδάκη, η οποία με τη μεταφραστική πένα της «έφερε» στην Ελλάδα τα ποιητικά «Απαντα» του ποιητή όχι μόνον της Χιλής και της Λατινικής Αμερικής, αλλά και των αδικημένων λαών του πλανήτη όλου. Του Πάμπλο Νερούντα.

Ο Νερούντα είχε για τη ζωή «μιαν αντίληψη δραματική και ρομαντική» - όπως είχε πει ο ίδιος. «Ο,τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου δεν με ενδιαφέρει. Οσον αφορά την ποίηση, στην πραγματικότητα καταλαβαίνω πολύ λίγα πράγματα. Γι' αυτό συνεχίζω με τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Ισως απ' αυτά τα φυτά, τη μοναξιά, τη σκληρή ζωή, βγαίνουν οι μυστικές, αληθινά βαθιές "Ποιητικές Πραμάτειες" που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει, γιατί κανείς δεν τις έγραψε. Η ποίηση διδάσκεται βήμα βήμα ανάμεσα στα πράγματα και στις υπάρξεις, χωρίς να τα χωρίσουμε, αλλά ενώνοντάς τα με την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης».

Ο κομμουνιστής ποιητής του οποίου η κηδεία μετατράπηκε σε διαδήλωση χιλιάδων πολιτών ενάντια στη χούντα του Πινοσέτ, ο Πάμπλο Νερούντα έχει αφήσει ένα τεράστιο έργο και έχει χαρακτηριστεί ο μεγαλύτερος ποιητής του 20ού αιώνα. Ηταν 23 Σεπτέμβρη του 1973, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Αλιέντε και των συνεργατών του, όταν ο Νερούντα άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 69 χρόνων. Το καθεστώς του Πινοσέτ απαγορεύει να γίνει η κηδεία του ποιητή δημόσιο γεγονός. Ωστόσο, δεκάδες χιλιάδες κόσμου συρρέουν στην πρωτεύουσα της χώρας για να συνοδεύσουν τον αγαπημένο ποιητή στην τελευταία του κατοικία και, αναπόφευκτα, η κηδεία του Νερούντα γίνεται η πρώτη δημόσια διαμαρτυρία ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία της Χιλής. Τα έργα του παρέμειναν απαγορευμένα στη Χιλή μέχρι και το 1990. Ωστόσο, τα έργα του είναι τα πιο πολυδιαβασμένα έργα ισπανόφωνου δημιουργού.

Ποιητής της καρδιάς

Ο ποιητής, διπλωμάτης, κάτοχος του Νόμπελ Λογοτεχνίας, του βραβείου «Στάλιν» και αιώνια ερωτευμένος Πάμπλο Νερούντα, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Ρικάρντο Νεφταλί Ελιέθερ Ρέγιες Μποσοάλτο, γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου 1904 στην πόλη Παράλ της Χιλής. Λίγο μετά τη γέννησή του, πεθαίνει η μητέρα του και ο πατέρας του, εργάτης των σιδηροδρόμων, μετακομίζει στην πόλη Τεμούκο όπου ξαναπαντρεύεται. Το όνομα «Πάμπλο Νερούντα», προς τιμήν του Τσέχου ποιητή Γιαν Νερούντα, αποτελεί το φιλολογικό ψευδώνυμό του από την ηλικία των 20.

Από τα δέκα του γράφει ποιήματα και στα δεκαπέντε του δημοσιεύει μάλιστα στίχους σε τοπικό περιοδικό. Το 1919 αποσπά το τρίτο βραβείο για το ποίημά του «Nocturno ideal». Το 1921 ξεκινάει σπουδές παιδαγωγικής και γαλλικών στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, στην πρωτεύουσα Σαντιάγο. Κερδίζει το πρώτο βραβείο. Το νέο ταλέντο της λατινοαμερικανικής ποίησης γίνεται αμέσως γνωστό στους λογοτεχνικούς κύκλους.

Μέχρι τα 25 χρόνια του, ο ποιητής ολοκληρώνει έξι ακόμα έργα που αποκαλύπτουν τις υπαρξιακές του ανησυχίες, αλλά και την ιδιαίτερη παραγωγικότητά του. Από το 1927, σε ηλικία 23 ετών ξεκίνησε τη διπλωματική του καριέρα. Ως διπλωματικός σύμβουλος ταξιδεύει στη Βιρμανία, στο Μπουένος Αϊρες, στη Βαρκελώνη, στην Κεϋλάνη, στη Μαδρίτη, στην Ιάβα. Στην Ιάβα γνώρισε και παντρεύτηκε την Ολλανδέζα Μαρύκα Αντονιέτα Χάγκενααρ Βόγκελζανγκ, με την οποία χώρισε μετά από έξι χρόνια, κατά τη θητεία του στην Ισπανία. Εκεί, γνωρίζει τη μετέπειτα σύζυγό του Αργεντίνα, Ντέλια ντελ Καρίλ.

Ο πολιτικός Νερούντα

Οι εμπειρίες του από τα ταξίδια του, τα δικτατορικά καθεστώτα τα οποία βλέπει και τα μαρτύρια των λαών που στενάζουν σε ολόκληρο τον κόσμο, σε συνδυασμό με τη δολοφονία του φίλου του, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, του προκαλούν βαθιά αγανάκτηση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 γίνεται μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος. Το 1945, του απονέμεται το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Τα έργα του γίνονται ολοένα και πιο πολιτικά, με αποκορύφωμα το «Canto General». Με την απαγόρευση του κομουνισμού στη Χιλή, ο Νερούντα πλέον καταζητείται. Για μήνες κρύβεται στην ίδια του τη χώρα, ώσπου καταφέρνει να διαφύγει στην Αργεντινή και από εκεί στην Ευρώπη, όπου έζησε εξόριστος από το 1948 έως το 1952. Στην εξορία, γνώρισε την Ματίλντε Ουρούτιε, τη Χιλιανή τραγουδίστρια που θα αποτελέσει τη «μούσα» του έως το τέλος της ζωής του και παντρεύονται το 1966.

To 1953 ο Νερούντα παραλαμβάνει το βραβείο «Στάλιν». Εγκαθίσταται μόνιμα στην Isla Negra, αλλά συνεχίζει τα ταξίδια σε ολόκληρο τον κόσμο. Με την εκλογή του Σαλβαδόρ Αλιέντε ως Προέδρου της Χιλής, ο Νερούντα διορίζεται πρέσβης στο Παρίσι (1970 - 1972). Το 1971, ένα χρόνο μετά την τιμητική διάκριση του Γιώργου Σεφέρη, η Σουηδική Ακαδημία απονέμει το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Χιλιανό Πάμπλο Νερούντα, που ήδη πάσχει από καρκίνο. Τάσσεται υπέρ του Αλιέντε και στηρίζει την προεκλογική του εκστρατεία.

Μεγάλο μέρος της ποίησης του Πάμπλο Νερούντα αφιερώνεται στον έρωτα, αλλά και στα απλά και στοιχειώδη πράγματα της καθημερινής ζωής, ενώ στην αξιόλογη σύνθεση «Κατοικία στη Γη», πραγματεύεται το χρόνο, τη μεταφυσική και τη σημασία της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν μένει όμως μόνο σ' αυτά. Μεγάλο μέρος του έργου έχει ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό - επαναστατικό περιεχόμενο, και εκφράζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εποχή του, μιαν εποχή εξεγέρσεων, σκληρών ταξικών συγκρούσεων και επαναστάσεων. Ο μεγάλος Χιλιανός ποιητής, με μιαν απαράμιλλη λυρική δύναμη, υμνεί τους αγώνες της εργατικής τάξης και τους επαναστάτες, και ταυτόχρονα καταγγέλλει και χλευάζει τους ηγέτες των τυραννικών καθεστώτων.

«Αργοπεθαίνει όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι, όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές... Αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει, όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει... Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις, όταν θυμόμαστε πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη από το απλό γεγονός της αναπνοής. Μόνο η ένθερμη υπομονή θα οδηγήσει στην επίτευξη μιας λαμπρής ευτυχίας».

Πηγή: Σοφία Αδαμίδου - "Ριζοσπάστης"