Ο ρουχισμός μιας 19χρονης ήταν αρκετός για να χρησιμοποιηθεί εναντίον της και να την εξοντώσουν. Στο πρόσωπό της, στήθηκε ολόκληρη κοσμική διαμάχη με αφορμή έναν βιβλικό κανόνα ενδυμασίας - σαφώς καθοδηγούμενο και από πολιτικά συμφέροντα - και αυτό από μόνο του ήταν αρκετό για να θεωρηθεί μάγισσα και αιρετική.
Βασική αιτία της θανατικής της καταδίκης ήταν η «επιθυμία της να ντύνεται με αντρικά ρούχα», μια «επιθυμία» που ταυτίστηκε με την υπέρβαση της γυναικείας ταυτότητας.
Η Ζαν Ντ’ Αρκ (Jeanne d'Arc), γνωστή και ως Ιωάννα της Λωραίνης, γεννήθηκε το 1412 στην επαρχία της βορειοανατολικής Γαλλίας, στα σύνορα της Καμπανίας και της Λωραίνης. Μια μικρή χωριατοπούλα από το Ντονρεμί, που μεγάλωνε στο αγρόκτημα της οικογένειάς της, χωρίς να μάθει γραφή ή ανάγνωση, και που συχνά γινόταν μάρτυρας επιδρομών στο χωριό της, το οποίο μια μέρα κάηκε ολοσχερώς. Κάπου στα 13 της είπε πως «έβλεπε οράματα και άκουγε θεϊκές φωνές που την καλούσαν να σώσει τη Γαλλία από την επερχόμενη διάλυση» και στα 17 της πραγματοποίησε το όραμα της και έσωσε τη Γαλλία από την αγγλική εισβολή. Ήταν στις αρχές του 15 αιώνα.
Συγκεκριμένα, στα 16 της, κατάφερε να πείσει για την αλήθεια των οραμάτων της, όταν προέβλεψε την ατυχή έκβαση της μάχης του Ρουβρέ κοντά στην Ορλεάνη. Όταν τα νέα επιβεβαιώθηκαν, της είπαν τότε, να κόψει τα μαλλιά της κοντά, να πάρει τα όπλα, και να ντυθεί σαν άντρας για να μείνει προστατευμένη κατά διάρκεια της εκστρατείας. Το 1429, ήταν μόλις 17 ετών όταν κατόρθωσε να μιλήσει στον 26χρονο τότε Κάρολο Ζ΄ και να τον πάρει με το μέρος της. Στη μάχη της Ορλεάνης το Μάιο του 1429, πέτυχε μια θαυμαστή νίκη έναντι των Άγγλων εισβολέων, τους οποίους συνέχισε να καταδιώκει κατά μήκος της Λωραίνης και να συγκλονίζει για καιρό τον κόσμο με τη φήμη της.
Οι προβλέψεις και οι νίκες μια νεαρής 19χρονης γυναίκας (και μάλιστα παρθένας), επέτρεψαν στους Γάλλους να αποδώσουν θρησκευτική διάσταση στον πόλεμο. Αν ωστόσο οι Γάλλοι αποτύγχαναν στο να βεβαιώσουν πως επρόκειτο όντως για «όργανο του Θεού» και όχι μάγισσα, τότε οι Άγγλοι θα μπορούσαν να ισχυρισθούν ότι η διεκδίκιση του θρόνου απ'τον Κάρολο Ζ' ήταν ωθούμενη από τον διάβολο. Όταν το 1430 πιάστηκε αιχμάλωτη από Βουργουνδούς οι οποίοι στη συνέχεια δέχθηκαν να την παραδώσουν επί πληρωμής στους Άγγλους, οι Άγγλοι τότε μετέφεραν την Ιωάννα στη Ρουέν όπου και δικάστηκε από εκκλησιαστικό δικαστήριο με πολιτικά κίνητρα.
Πολύ σύντομα έγινε ξεκάθαρο πως η δίκη αποσκοπούσε στο να την εξευτελίσουν, εξουδετερώνοντας την αρχική φήμη που της είχε δώσει ελευθερίες άνευ προηγουμένου για την εποχή της, προσδίδοντας της την τότε, σοβαρή κατηγορία της αίρεσης. Η αίρεση όμως θεωρούταν αδίκημα, μόνο στις περιπτώσεις κάποιας θρησκευτικής παράβασης. Το δικαστήριο έστησε έτσι, ένα εντελώς παράλογο αφήγημα εις βάρους της, που βασίστηκε πάνω σε «μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων ότι η Ιωάννα ντύνονταν κατ΄ εξακολούθηση με αντρικά ρούχα».
Η δίκη μιας μάγισσας
«Η Ιωάννα διατηρούσε τα μαλλιά της κοντά και φορούσε αντρικά ρούχα «χωρίς να αφήνει τίποτα στο σώμα της που να αποκαλύπτει το γυναικείο της φύλο, εκτός από όσα της είχε δώσει η φύση για να ξεχωρίζει το γυναικείο φύλο», αναγράφεται σε ένα από τα τελευταία άρθρα της δίκης, για το κατηγορητήριο.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, αυτή ακριβώς η υπέρβαση της γυναικείας ταυτότητας ήταν εκείνο που ενόχλησε περισσότερο από κάθε άλλο τους κατηγόρους της, εκ των οποίων μάλιστα ένας είχε αποκαλέσει την Ιωάννα «πόρνη» και «κοινή».
Επιπλέον τραγικό στοιχείο στο αφήγημα του ρουχισμού της Ζαν ντ' Αρκ, δεν αποτελεί ωστόσο μόνο το πώς ντυνόταν και «προκαλούσε» αλλά η ξεδιάντροπη «παράβλεψη» του γιατί ντυνόταν με αντρικά ρούχα.
Υπάρχουν ιστορικές καταγραφές που υποστηρίζουν ότι, η ίδια δεν είχε δεχτεί να ντυθεί με γυναικεία ρούχα όταν της ζητήθηκε, πράγμα που είχε φέρει σε δύσκολη θέση τους δικαστές και απειλούσε να αποδομήσει το κατηγορητήριο. Πως ο λόγος που διάλεγε μέχρι τότε αντρικό ρουχισμό ήταν για να μπορεί να δένει τα υφάσματα με τέτοιο τρόπο - στη διάρκεια της παραμονής της στη φυλακή - ώστε να είναι πιο δύσκολο να βιαστεί, καθώς είχε ήδη δεχτεί επιθέσεις στο κελί της. Άλλες πηγές επίσης υποστηρίζουν πως, οι ίδιοι οι δεσμοφύλακες δεν της παρείχαν φορέματα, οπότε δεν ετίθετο καν ζήτημα επιλογής.
«Επιθυμία» ή «αναγκαιότητα» φυσικά, ελάχιστη σημασία έχει, καθώς η Ιωάννα της Λωραίνης που κατάφερε πολλά σε πολύ λίγο χρόνο αποτελούσε «απειλή» για το αυστηρά πουριτανικό κοινωνικό σύστημα. Έπρεπε να είναι είτε παράφρων, είτε προδότρια του γενετικού της φύλου, είτε «κοινή», είτε μάγισσα και αιρετική. Βασικό πυλώνα της Ιεράς εξέτασης που στήθηκε εις βάρους της, αποτέλεσε τελικά ο ρουχισμός της.
Η Καθολική εκκλησία, η ιερά Εξέταση και η Φεουδαρχία, καταδικάσαν την Ιωάννα, το 1431 στην πυρά, με την κατηγορία της αίρεσης επειδή φορούσε κατ' εξακολούθηση αντρικά ρούχα. Μάλιστα, τέτοια ήταν η διαστροφή του δικαστηρίου, που ως υπέρτατη πράξη επιβολής εξουσίας προχώρησαν στο να της επιβάλλουν να πάει στην πυρά ντυμένη με φόρεμα.
Το 1456 η υπόθεση επανεξετάστηκε και, 25 χρόνια μετά τη θανατική της καταδίκη, το δικαστήριο έκρινε την Ιωάννα αθώα.
Η Ιωάννα έχει καταστεί θρυλική φυσιογνωμία τόσο για τη Γαλλία όσο και για πολλές χώρες ανά την υφήλιο. Πληθώρα από λογοτεχνικά, ιστορικά, μουσικά, θεατρικά και κινηματογραφικά έργα έχουν ως πηγή έμπνευσης την προσωπικότητά της.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Ρίτσεϊ: «Οι άνθρωποι κατά τους πέντε αιώνες μετά τον θάνατό της είδαν διάφορα πράγματα σε εκείνη: μία δαιμονισμένη φανατική, μία πνευματική μύστρια, ένα αφελές και υποχρησιμοποιημένο εργαλείο των ισχυρών, δημιουργό και μοντέλο του σύγχρονου λαϊκού εθνικισμού, μία λατρεμένη ηρωίδα, μία αγία. Εκείνη, ακόμα και υπό την απειλή βασανιστηρίων και αντιμέτωπη με θάνατο δια της πυράς, επέμενε ότι την καθοδηγούσαν θεϊκές φωνές. Ανεξάρτητα όμως από το αν υπήρχαν φωνές ή όχι, τα επιτεύγματά της κάνουν όποιον γνωρίζει την ιστορία της να την θαυμάζει».
Πληροφορίες από δημοσίευμα της Τζένη Τσιλιβάκου - Κουτί της Πανδώρας
Δημοσίευση σχολίου