Μια προκήρυξη και λίγες ιστορικές αναφορές

Στην σημερινή «Ελευθεροτυπία» διαβάζουμε: «Μια πολύ περίεργη προκήρυξη από μια πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση, με την οποία αναλαμβάνει την ευθύνη για την επίθεση στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίας Παρασκευής, έλαβε η "Ε" με τη γνωστή μέθοδο του τηλεφωνήματος.
Το κείμενο που είναι γραμμένο με κεφαλαία γράμματα σε υπολογιστή, υπογραμμισμένα από την τρίτη παράγραφο ώς το τέλος, δημοσιεύεται ολόκληρο:

«Η Κομμουνιστική Διεθνής έχει ως σκοπό τον ένοπλο αγώνα για την ανατροπή της διεθνούς αστικής τάξης και την ίδρυση της διεθνούς δημοκρατίας των Σοβιέτ, που είναι ο πρώτος σταθμός στο δρόμο της ολοκληρωτικής κατάργησης κάθε κυβερνητικού συστήματος. Η Κομμουνιστική Διεθνής θεωρεί τη δικτατορία του προλεταριάτου ως το μοναδικό μέσο για να αποσπαστεί η ανθρωπότητα από τις φρικαλεότητες του καπιταλισμού».

(Από το καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς)

«Τα γεγονότα στο Λιτόχωρο είναι ένα μήνυμα για τον μοναρχοφασισμό και τους Αγγλους... Θα είναι απόλυτα μέσα στη λογική της πολιτικής, που οι Αγγλοι και οι μοναρχοφασίστες εφαρμόζουν και δεν θα πρέπει να απορεί κανένας, αν αύριο εμφανιστεί και δεύτερος Μπαρούτας και μεθαύριο γίνουν δεκάδες και εκατοντάδες. Θα έρθει η στιγμή που ο λαός θα αποφασίσει να μην τον σφάζουν σαν κότες και τότε θα πάρει και αυτός τα άρματα».

(Νίκος Ζαχαριάδης)

Οι ακραίες συνθήκες που διαμορφώνονται από τη συνακόλουθη της καπιταλιστικής κρίσης, όξυνση της κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, επιβάλλουν επιτακτικά την οργάνωση δομών μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας για την αντιμετώπισή της.
Απέναντι στο καθεστώς τρόμου που οι κρατικές δυνάμεις καταστολής και οι φασιστικές συμμορίες από κοινού επιχειρούν να εδραιώσουν στους χώρους όπου το προλεταριάτο και η νεολαία ζει, εργάζεται και αγωνίζεται και το οποίο αποτελεί το ιδανικό περιβάλλον για την ομαλή διεξαγωγή της επιχείρησης μετακύλησης των απωλειών της καπιταλιστικής κρίσης από το κεφάλαιο στον εργαζόμενο λαό, το λαϊκό επαναστατικό κίνημα πρέπει να λάβει άμεσα τις απαραίτητες πρωτοβουλίες, όλα τα οργανωτικά και τεχνικά εκείνα μέτρα, που θα επιτρέψουν στο προλεταριάτο να αποκρούσει την τρομοκρατία και να ματαιώσει τα σχέδια των εκμεταλλευτών του.

Στην κατεύθυνση αυτή οργανώθηκε η επίθεση εναντίον της Διεύθυνσης Στρατοχωροφυλακής Βορειοανατολικής Αττικής, την οποία πραγματοποίησε ομάδα προλετάριων αγωνιστών.
Στην ένοπλη τρομοκρατία του στρατού της πλουτοκρατίας θα αντιτάξουμε τη δυναμική μας αυτοάμυνα.

Οπορτουνιστικές ταλαντεύσεις, υποχωρήσεις και περαιτέρω ανοχές, οδηγούν στην εξάντληση, την αποδυνάμωση και τελικά την εξόντωση του προλεταριάτου και του επαναστατικού κινήματος.
Ολοι στα άρματα, όλοι στον αγώνα για τη δικτατορία του προλεταριάτου και τον κομμουνισμό. Ζήτω η ΟΠΛΑ, ζήτω η 28η Οκτωβρίου του 1946!

Ομάδες Προλεταριακής Λαϊκής Αυτοάμυνας

Δεν μπορούμε να κάνουμε εκτίμηση αν η προκήρυξη είναι γνήσια ή κατασκεύασμα κάποιων μηχανισμών για τους δικούς τους λόγους.
(Αναφορές στο καταστατικού της Κομμουνιστικής Διεθνούς και στον Νίκο Ζαχαριάδη δεν έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα σε προκηρύξεις οργανώσεων ένοπλης μειοψηφικής βίας).

Το όνομα που χρησιμοποιεί η νεοεμφανιζόμενη οργάνωση παραπέμπει στην οργάνωση ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών-Λαϊκή Αυτοάμυνα), ενώ το κομμάτι του Ν. Ζαχαριάδη είναι από την ομιλία του τότε γ.γ του ΚΚΕ που έγινε κατά την ίδρυση της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης το 1946.

Ξεφεύγοντας από την προκήρυξη που δημοσιεύετε στην «Ελευθεροτυπία» (Θα επανέλθουμε αν αποδειχτεί η γνησιότητα της) να κάνουμε μερικές ιστορικές αναφορές.

Δυστυχώς είναι ελάχιστη η βιβλιογραφία που υπάρχει για την ΟΠΛΑ και οι αναφορές μας βασίζονται αποκλειστικά στο βιβλίο του Τ.Α. Κατσαρού «Μια απόφαση. Μάχομαι μέχρι τέλος».

Θα σταθούμε στην απολογία που έδωσε στους στρατοδίκες μια εμβληματική μορφή του κομμουνιστικού κινήματος, το στέλεχος της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης, Ακίνδυνος Αλβανός.(το συνωμοτικό του όνομα ήταν «Γιώργης»).
Ηταν 38 ετών, και καταγόταν από την Αγία Παρασκευή Μυτιλήνης. Εργάτης λατομείου, μετέπειτα (το 1945) Νομάρχης Βέροιας. Μέλος του ΚΚΕ από το 1932. Φυλακισμένος στην Ακροναυπλία, δραπέτευσε στα 1943. Τομεάρχης στον Ανατολικό Τομέα, ενώ υπήρξε η «ψυχή» της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης.

Μέσα από την «απολογία» του –που ουσιαστικά ήταν μια καταγγελία του μονορχοφασιστικού καθεστώτος και των ξένων προστατών του- ξεδιπλώνετε όλη η πολιτική κατάσταση της εποχής.

Αποσπάσματα, λοιπόν απ’ την κατάθεση του Ακίνδυνου Αλαβανού και υποσχόμαστε ότι κάποια στιγμή θα κάνουμε ποιο αναλυτική αναφορά για την δράση της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών.

Πρόεδρος: Κατηγορούμενε, γνωρίζεις την κατηγορία σου. Τι απολογείσαι;

Κατηγορούμενος: «Είμαι από το χωριό Αγία Παρασκευή Μυτιλήνης. Το 1932 οργανώθηκα στο ΚΚΕ γιατί είναι κόμμα της εργατικής τάξης. Είμαι εργάτης και συλλογικά ανήκω σ’ αυτό. Από τότε που οργανώθηκα στο κόμμα, με την καθοδήγησή του, πάλεψα για την εξυπηρέτηση του εργαζόμενου λαού και για ζητήματα του χωριού, κυρίως για τους ακτήμονες. Σαν πρόεδρος του Συνεταιρισμού ακτημόνων, πάλεψα να πάρω τα τσιφλίκια, τα ανταλλάξιμα. Η δουλειά μου αυτή χαρακτηρίστηκε αναρχική και εκτοπίστηκα ένα χρόνο στη Σύκινο. Πάλεψα επίσης ενάντια στους φόρους και τους φοροεισπράκτορες που έρχονται και πανικοβάλουν τον κόσμο. Παλέψαμε για την αναστολή των ενταλμάτων, για να τα πληρώσουν οι αγρότες όταν θα έχουν συγκομιδή.

Η αναστολή πέτυχε, αλλά εγώ φυλακίστηκα επτά μήνες για αντίσταση κατά της αρχής. Οι δυο φυλακίσεις μου δεν προήλθαν από την προσπάθειά μου να ευνοήσω το άτομό μου, αλλά γιατί πάλευα για την καλυτέρευση της ζωής της τάξης που υπηρετεί το συμφέρον του λαού, γιατί έτσι θα βελτίωνα και το ατομικό μου συμφέρον.

Την 4η Αυγούστου περνώ όλα τα βασανιστήρια της Ασφάλειας και κλείνομαι στο κάτεργο της Ακροναυπλίας, στην Ελληνική Βαστίλη. Με έκλεισαν μέσα επ’ άριστον, έως ότου κάνω δήλωση.
Κάθισα επτά χρόνια. Δεν αναγνώρισα την κυβέρνηση. Δεν αποκήρυξα τον κομμουνισμό, γιατί πίστευα και πιστεύω ότι μονάχα μ’ αυτόν θα ζήσει ο λαός την καλυτέρευση της ζωής που περιμένει.
Μέσα στην Ακροναυπλία ήμασταν αρκετοί κομμουνιστές, περίπου χίλιοι. Όμως, απ’ όσους πέρασαν, μόνο εξακόσιοι επιβίωσαν. Οι άλλοι πέθαναν από φυματίωση και άλλες αρρώστιες.

Όταν μας χτύπησε ο Ιταλικός φασισμός, και εισέβαλαν στην πατρίδα μας, ζητήσαμε από την κυβέρνηση να μας βγάλει για να πολεμήσουμε. Κάναμε υπόμνημα όλοι οι φυλακισμένοι γι’ αυτό το σκοπό. Αντί γι’ αυτό, ενίσχυσαν τη φρουρά και μας φύλαγαν ακόμη πιο σίγουρα.

Στο μέτωπο πολέμησαν δυο αδέλφια μου. Ο ένας σκοτώθηκε.

Εδώ πρέπει να τονίσω και το ανοιχτό γράμμα του αρχηγού Νίκου Ζαχαριάδη, που καλούσε τον ελληνικό λαό, τους κομμουνιστές και κάθε σπίτι, να γίνει φρούριο για να διώξουν τον εισβολέα. Και αυτό είναι κάτι που χαρακτηρίζει τους κομμουνιστές. Αναγνωρίσαμε την κυβέρνηση, παρόλο που μας είχε μέσα. Θέλαμε να πολεμήσουμε για την πατρίδα. Αυτό το τονίζω, γιατί δείχνει τον πατριωτισμό των κομμουνιστών και για να δείξω ότι δεν ήμασταν όπως θέλουν να μας χαρακτηρίζουν.

Η φρουρά έρχεται σε επαφή με τους πρώτους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που ήρθαν, με σκοπό να μας παραδίνει έναν-έναν.
Μας φύλαγαν χωροφύλακες, παρά τους βομβαρδισμούς που γίνονταν στο λιμάνι. Οι βομβαρδισμοί ήταν συχνοί επειδή έφευγαν από κει τα Αγγλικά πλοία. Παρέδωσαν στους Γερμανούς δυο χιλιάδες κομμουνιστές στις φυλακές, στα ξερονήσια και στα στρατόπεδα και τον αρχηγό μας, Νίκο Ζαχαριάδη, από την Ασφάλεια. Όταν ήρθαν και άλλα στρατεύματα και οι Ιταλοί οχύρωσαν το μέρος, επειδή ήταν λιμάνι και για να μην κάνουν αποβίβαση οι Εγγλέζοι, διέλυσαν το στρατόπεδο κι εμάς, που ήμασταν μέσα στα οχυρά, μας έστειλαν όλους σε άλλα στρατόπεδα. Μάλιστα έβγαλαν άτομα από τα στρατόπεδα και τα τουφέκισαν, γιατί έγιναν σαμποτάζ από το ΕΑΜ σε ένα εργοστάσιο.

Εμένα μαζί με άλλους μας μετέφεραν στη «Σωτηρία», σε ένα ξεχωριστό μέρος που είχαν κάνει σαν φυλακή και μας φύλαγαν εκεί. Δε βγαίναμε καθόλου. Αυτή η δουλειά γίνεται το 1943. Κάθισα εκεί δυο μήνες και με τη βοήθεια του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Αθηνών, δραπετεύσαμε και φύγαμε, καθείς για εκεί που τον καλούσε το καθήκον.
Εγώ μαζί με άλλους, τράβηξα για τη Μακεδονία και ανέβηκα στην ελεύθερη Ελλάδα. Οργάνωσα το νοσοκομείο ανταρτών στο χωριό Αβδέλλες και από κει πέρασα στη Βέροια, στο Γιδά, στη Νάουσα, κλπ.

Εδώ πρέπει να τονίσω πως σ’ αυτή την περίοδο, με την εισβολή των κατακτητών, παρουσιάζεται κατάσταση πανικού και ο λαός δεν ξέρει από ποιον να ζητήσει συμβολή, τι πρέπει να κάνει. Η κυβέρνηση με το βασιλιά και την ακολουθία της, τραβάνε για το Κάιρο. Άλλοι πλουτοκράτες κοιτάνε να γλιτώσουν. Άλλη μερίδα έχει μια παθητικότητα και δίνει μια απογοήτευση στο λαό. Άλλη μερίδα είναι φασιστική, όπως η 5η φάλαγγα που πρόδωσε και το στρατ».

Πρόεδρος: Να περιοριστείς στις κατηγορίες σου. Αυτά δεν ενδιαφέρουν την υπόθεση.

Κατηγορούμενος: Εννοώ τον Τσολάκογλου. Η κατάσταση εξελίσσεται έτσι, ώστε οι κομμουνιστές και τα άλλα μικρά κόμματα, που αποτελούνται από γνήσιους πατριώτες, να δίνουν θάρρος στο λαό, για την επίθεση και την απελευθέρωση του τόπου. Έχουμε ένα σωρό αγώνες να απαριθμήσουμε.

Εδώ, δυστυχώς, όταν ακούσουν ότι κάποιος είναι ΕΑΜίτης, φτάνει για να τον χαρακτηρίσουν δεν ξέρω κι εγώ πως. Και από τους συγκατηγορούμενούς μου, παρατήρησα ότι ντρέπονται και φοβούνται να το πουν. Το ΕΑΜ δεν ήταν κόμμα. Ήταν εθνικός συνασπισμός. Και συγκέντρωνε κόσμο από όλα τα στρώματα του λαού, από τον εργάτη, αγρότη, βιοτέχνη, επιστήμονα, μέχρι τον κληρικό. Και είδαμε στο Εθνικό Συμβούλιο πως αντιπροσωπευόταν.

Εκτός από το ΕΑΜ, υπήρχε και το μαχητικό μέρος του, ο ΕΛΑΣ. Εδώ κατηγορήθηκε ο ΕΛΑΣ ότι δεν πολέμησε, αλλά ότι έριξε μόνο μερικές πιστολιές. Αυτό είναι ντροπή για το κίνημα Εθνικής Αντίστασης της Ελλάδας, που φημίζεται στο εξωτερικό».

Πρόεδρος: Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την κατηγορία σου;

Κατηγορούμενος: Παρέλειψα να απαντήσω στο μάρτυρα Σκουλαρίκη και να του πω ότι η κυβέρνηση, φεύγοντας από δω, είχε δώσει εντολή να κρύψουν τους φακέλους των κομμουνιστών.
Όχι μόνο δεν έγινε αυτό, αλλά επιπλέον τους παρέδωσαν στους Γερμανούς και εδώ έχουν τη φωτογραφία μου στην Ασφάλεια.
Το 1943 έρχομαι στη Μακεδονία. Ο κάμπος του Γιδά ήταν η μόνη περιφέρεια που είχε απ’ όλες τις παρατάξεις. Και όλα τα στρατεύματα των κατακτητών περνούσαν από κει, όταν έπρεπε να κινηθούν στα μετόπισθεν. Δεν είναι μικρό πράγμα ότι η περιφέρεια της Βέροιας βαστά όλη τη Μακεδονία. Και όπως τη βαστά, μπορεί να αντιμετωπίσει όποιον περάσει και όποιον θέλει να τραβήξει παραπέρα. Γι’ αυτό και η περιφέρεια είχε μεγάλη σημασία. Σ’ αυτήν πήγα κι εγώ. Θα σας πω τη δράση μου εκεί.

Στην Κρύα Βρύση ήταν ο Πούλος, ο οποίος εξορμούσε σ’ όλο τον κάμπο και λεηλατούσε τα πάντα.
Ήταν και ο Μιχάλ-Αγάς που έκανε το ίδιο. Ήταν από την άλλη μεριά και ο Κισσά –Μπαζάκ, που έκανε την ίδια δουλειά, όπως η Π.Α.Ο, που διαλύθηκε.

Ειδικότερα για τους κομμουνιστές έχει μιλήσει ο ίδιος ο Τσόρτσιλ. Μίλησε για το ελληνικό μικρό, πατριωτικό κομμουνιστικό κόμμα. Φυσικά, τώρα το αρνούνται. Παρουσιάζουν τα πράγματα όποτε θέλουν έτσι και όποτε θέλουν αλλιώς. Όπως τον ΕΛΑΣ, ο οποίος πήρε συγχαρητήρια από το αρχηγείο της Μέσης Ανατολής και έδωσε ένα σωρό μάχες με τους Γερμανούς. Στο τέλος είπαν ότι έγινε κομματικός αγώνας. Μετά την απελευθέρωση δε θα πούμε για την Εθνική Κυβέρνηση.

Πρόεδρος: Αυτά δε μας ενδιαφέρουν.

Κατηγορούμενος: Ωστόσο πρέπει να ξέρετε ότι φαγώθηκαν όλα τα ψώνια στο Λίβανο και κατέβηκε η αντιπροσωπεία της ΠΕΑ που έκανε το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης και τα υπουργεία περιορίστηκαν σε επτά μόνο. Παρ’ όλα αυτά, εμείς, με τον πατριωτισμό μας, που δε θέλαμε να γίνει εμφύλιος πόλεμος, δεχτήκαμε με επτά υπουργεία να γίνει Εθνική Κυβέρνηση, για να περάσουμε ομαλά στην πολιτική ζωή, χωρίς αιματοχυσία. Είναι γνωστά τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Δεν ήμασταν εμείς που τα προκαλέσαμε.

Πρόεδρος: Κάνεις απολογία δική σου ή του ΕΑΜ;

Κατηγορούμενος:«Είπατε πολλές περικοκλάδες, γι’ αυτό απαντώ. Η κατηγορία προέρχεται ύστερα από μια κατάσταση που δημιουργήθηκε και θα πρέπει να την αναλύσω.

Πρόεδρος: Δεν χρειάζεται ανάλυση. Τα είπε ο Παπαγεωργίου.

Κατηγορούμενος: Ο Παπαγεωργίου τα είπε για τον εαυτό του. Εγώ δυο λόγια θα πω για το ζήτημα της μεταδεκεμβριανής κατάστασης.

Από τους ΕΛΑΣίτες και τους ΕΑΜίτες είχαμε μέχρι τις εκλογές 1.500 σκοτωμένους, από κρατικά και παρακρατικά όργανα, δέκα επτά χιλιάδες (17.000) φυλακισμένους και κάπου εκατό χιλιάδες σκόρπιους εδώ κι εκεί.
Κι όλα αυτά ενώ η Βάρκιζα έλεγε ότι θα κατέβουμε σε πολιτικό αγώνα και ότι δεν έπρεπε να χτυπιόμαστε εδώ. Αυτό όμως δεν έγινε. Οι κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτε άλλο, παρά να κατευθύνουν την κατάσταση πιο αποφασιστικά για να χτυπήσουν την αριστερά. Μέχρι τότε άφηναν τις συμμορίες να δρουν ανενόχλητες. Έγιναν νόθες εκλογές....

Πρόεδρος: Ψήφισε το 5% και απείχε το 95%. Τα ξέρουμε όλα αυτά.

Κατηγορούμενος: Και από τότε άρχισαν να χρησιμοποιούν καινούργια μέσα και αναρχίες και έφτασαν μέχρι τα στρατοδικεία. Φυσικά υπήρχε και η τρομοκρατία. Τα κρατικά όργανα άρχισαν ξυλοδαρμούς, ακόμα και λυντζάρισμα. Εδώ στη Θεσσαλονίκη, όπως ανέφερε με όλη του την ειλικρίνεια κάποιος συγκατηγορούμενός μου από ένα χωριό, το Χαρμάνκιοϊ (Κορδελιό), κατέβαιναν οι τραμπούκοι και τους έκαναν πολλά. Δε ρώτησες, όμως κύριε πρόεδρε. Τι έκανε σ’ αυτούς η αρχή; Τους τιμώρησε; Από εδώ βγαίνει ότι έπρεπε ο λαός να αμυνθεί απ’ τα εγκληματικά μέτρα που έπαιρναν τα κρατικά και τα παρακρατικά όργανα. Εμείς, επειδή στη Βάρκιζα είχαμε υπογράψει να μην κατέβουμε σε ένοπλο αγώνα, απαγορεύσαμε σε όλους να πιάσουν όπλα. Σαν παράδειγμα σας αναφέρω τον Βελουχιώτη. Τον είχε αποκηρύξει το κόμμα γιατί δε δέχτηκε τη συμφωνία της Βάρκιζας.
Επομένως, ο λαός έπρεπε να υπερασπίσει τον εαυτό του με το μαζικό του όγκο. Έγινε ζήτημα να χτυπηθούν οπωσδήποτε οι τραμπούκοι με τα μέσα αυτά. Έπρεπε να αυτοαμυνθεί ο λαός.

Εδώ στη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκε η πλατειά ή Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα, που είχε δυο σκοπούς. Ο ένας ήταν να διαφωτιστεί ο κόσμος για το πως να αμυνθεί και ο άλλος, να ορμήσουν με ξύλα και με πέτρες να χτυπήσουν τους τραμπούκους. Η οργάνωση δεν είχε στρατό. Κάθε σπίτι, κάθε συνοικία, κάθε τετράγωνο, θα έπρεπε να αμυνθεί. Και αυτή τη δουλειά την ανέλαβα εγώ....

Ο Ακίνδυνος Αλβανός μαζί με 46 συντρόφους του δικάστηκε σε θένατο.

Απ' το βιβλίο του Τάσου Κατσαρού αντιγράφουμε:

Στις 17 Οκτωβρίου 1947, στις 6:40 το πρωί, εκτελέστηκαν πίσω από το Γεντί Κουλέ οι πρώτοι δέκα, οι θεωρούμενοι ως πιο επικίνδυνοι – ανάμεσά τους ο Αλβανός και ο Παπαγεωργίου.

Ο Αλβανός, με αντάρτικα τραγούδια, εμψύχωνε τους υπόλοιπους. Σε λίγο ακολούθησαν και οι άλλοι. (…) ο επικεφαλής του αποσπάσματος, υπίλαρχος Γκίλας, ο οποίος (…) άρχισε να τους ειρωνεύεται, λέγοντάς τους: «εκεί που θα πάτε, καλή αντάμωση» και διάφορα τέτοια λόγια. Τότε ο Αλβανός αιφνιδιαστικά του επιτίθεται και τον χτυπάει στο μάτι με τις χειροπέδες. Οι εφημερίδες της εποχής ανέφεραν ότι «ατάραχος ο Έλλην Αξιωματικός, χωρίς να δείξει ότι θυμώνει, προχώρησε για να συνεχίσει το έργο του». Η αλήθεια, όμως, βρίσκεται στο γεγονός ότι τον Αξιωματικό τον πήγαν βιαστικά στο νοσοκομείο γιατί έχασε το μάτι του. Τουλάχιστον αυτό, το βεβαιώνουν άνθρωποι που είδαν αργότερα τον Γκίλα.

Στον τόπο της εκτέλεσης αρνήθηκαν όλοι να κοινωνήσουν, μέσω του Αλβανού, ο οποίος έδιωξε περήφανα τον παπά, λέγοντάς του ότι άφεση αμαρτιών έχουν ανάγκη οι πραγματικοί εγκληματίες του λαού, που μάλιστα τυχαίνει να είναι πολύ «καλοί χριστιανοί», οι τότε συνεργάτες των Γερμανών, οι σημερινοί συνεργάτες των Άγγλων και σίγουρα αυτοί που τραβούν τη σκανδάλη τη στιγμή αυτή, για να απονείμουν δικαιοσύνη «χριστιανικού τύπου». Προέτρεψε, λοιπόν, το παπά να πάει σ’ αυτούς.