Βαρέλι δίχως πάτο

«Παρά τη σημαντική πρόοδο που έγινε, προκλήσεις και κίνδυνοι παραμένουν. Η βασική άμεση πρόκληση είναι να περιφρουρηθεί η επάρκεια ρευστότητας και η οικονομική σταθερότητα του τραπεζικού τομέα». Τι μύγα τσίμπησε τον «πολύ» Ολι Ρεν και κάνει τέτοια δήλωση για την ελληνική οικονομία στις 19 Αυγούστου, μέρα που εγκρίνεται η εκταμίευση της δεύτερης δόσης του κατοχικού δανείου; Πώς γίνεται ο κορυφαίος -εκ των πραγμάτων- κομισάριος της Ευρωένωσης να μην ανησυχεί καθόλου για την κατρακύλα του ελληνικού ΑΕΠ λογουχάρη (καλά, για την έκρηξη της ανεργίας εξ ορισμού δεν υπήρχε περίπτωση να ανησυχήσει), αλλά να ανησυχεί για τη σταθερότητα του τραπεζικού τομέα; Και μάλιστα, να εκφράζει δημόσια αυτή του την ανησυχία, λίγες μέρες μετά τα περιβόητα stress tests, τα οποία οι ελληνικές τράπεζες πέρασαν «αέρα», με μοναδική εξαίρεση την ΑΤΕ, που κι αυτή όμως με μια αστεία κεφαλαιακή ενίσχυση μικρότερη των 250 εκατ. ευρώ μπορεί να γίνει «ντούρασελ»;

'Η ο κομισάριος Ρεν εμφανίζει τα πρώτα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ ή μας δουλεύουν όλοι μαζί. Κυβέρνηση, τρόικα και τραπεζίτες. Επειδή το πρώτο αποκλείεται να συμβαίνει (η πνευματική υγεία των κομισαρίων είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ για την παρουσία τους σ' αυτό το πόστο), ας διερευνήσουμε τις παραμέτρους του δεύτερου, το οποίο είναι το μόνο που ισχύει.

Ακόμη και οι πέτρες γνωρίζουν ότι τα stress tests ήταν της πλάκας. Ηταν τόσο πολύ το κράξιμο από τις ελεγχόμενες από το αγγλοσαξονικό χρηματιστικό κεφάλαιο «περιοχές», που η ίδια η ΕΚΤ προσπάθησε να ξεχάσει όσο γίνεται φρηγορότερα αυτό το φιάσκο. Εκαναν τεστ για να βγει ένα προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα. Για τις ελληνικές τράπεζες τα πράγματα είναι χειρότερα. Οποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις διαπιστώνει ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα ζει χάρη στις διαρκείς ενέσεις ρευστότητας από την ΕΚΤ, με εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου που έχουν ξεπεράσει τα 50 δισ. ευρώ. Την ίδια ώρα που η κυβέρνηση προσπαθεί να παραμυθιάσει τον ελληνικό λαό, ότι δήθεν στηρίζει τις τράπεζες για να χρηματοδοτούν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, οι τράπεζες έχουν κλείσει όλες τις στρόφιγγες χρηματοδότησης.

Χαρακτηριστική είναι η παταγώδης αποτυχία των δυο προγραμμάτων του ΤΕΜΠΜΕ, για το δανεισμό από τις τράπεζες επιχειρήσεων, ώστε να εξοφλήσουν τις υποχρεώσεις τους προς προμηθευτές, ασφαλιστικά ταμεία και ελληνικό δημόσιο. Οι τράπεζες αρνούνται να χρηματοδοτήσουν τις μικρές επιχειρήσεις, ακόμα και υπό την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Στο πλαίσιο των δυο προγραμμάτων δόθηκαν μόνο 193 δάνεια μέχρι τα μέσα Αυγούστου, συνολικού ύψους μόλις 12 εκατ. ευρώ! Και όμως, η υπουργός Οικονομίας Λ. Κατσέλη δεν είχε καμιά αναστολή να εμφανιστεί σε ραδιοφωνική συνέντευξη (Flash, 20.8.2010) και να καμαρώσει γι' αυτά τα δύο εντελώς αποτυχημένα προγράμματα. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, αναφέρουμε ότι για τα δύο αυτά προγράμματα του ΤΕΜΠΜΕ έχουν «δεσμευτεί» εγγυήσεις 2,25 δισ. Ευρώ! 12 εκατομμύρια δάνεια, έναντι εγγυήσεων 2,25 δισ.!

Αυτό που δεν ξέρει ο πολύς κόσμος (αλλά το ξέρουν η κυβέρνηση, η ΤτΕ, η ΕΚΤ και η Κομισιόν) είναι πως οι ελληνικές τράπεζες έχουν χάσει από την αρχή του χρόνου το 8% των καταθέσεων που είχαν. Η  HSBC σε πρόσφατη ανάλυσή της σημειώνει ότι το φαινόμενο της τόσο μαζικής φυγής καταθέσεων δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ από το 2001 που η ΤτΕ καταγράφει τα σχετικά στοιχεία. Επίσης, οι ελληνικές τράπεζες έχουν «παρκάρει» ως εγγύηση στην ΕΚΤ το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού τους, προκειμένου να δανείζονται. Εχουν δεσμεύσει τίτλους ονομαστικής αξίας 135 δισ. ευρώ, προκειμένου να δανειστούν 96 δισ. Πλέον, επιβιώνουν χάρη στη «γενναιοδωρία» του ελληνικού κράτους, το οποίο εγγυάται τα ομόλογα που εκδίδουν, μετά και τη σχετική εντολή της ΕΚΤ και των αρμόδιων κοινοτικών οργάνων.

Για ποιο λόγο δόθηκε αυτή η εντολή; Οπως σημειώσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αποτελεί πυλώνα -μικρό φυσικά- του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Αν καταρρεύσει, θα δημιουργηθεί φαινόμενο ντόμινο στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Γι' αυτό και τα ευρωπαϊκά όργανα, τα οποία απαγόρευσαν κάθε κρατική χρηματοδότηση της πάλαι ποτέ Ολυμπιακής Αεροπορίας και τα οποία περνούν από ιεροεξεταστικό έλεγχο κάθε χρηματοδότηση προς κρατικές εταιρίες κοινοφελούς χαρακτήρα (για να μη μιλήσουμε για τους αγρότες), απαιτώντας «τήρηση των κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού», όχι μόνο δεν έχουν κανένα πρόβλημα μ' αυτή την προκλητική κρατική στήριξη των τραπεζών, αλλά αντίθετα την επιβάλλουν.

Και βέβαια, οι γενικότερες εξελίξεις στον ελληνικό καπιταλισμό, η βαθιά «ύφεση» στην οποία έχει μπει, χωρίς να φαίνεται κανένα φως στο βάθος του τούνελ, προοιονίζονται ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες, καθώς αναμένεται να αυξηθούν οι επισφάλειες (κοινώς φέσια). Σε πρόσφατη ανάλυσή της η UBS έγραφε ότι τα προβληματικά δάνεια μπορεί να φτάσουν και στο 4% του συνολικού ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών και υπ' αυτή την προοπτική ερμήνευε την πρεμούρα της τρόικας να δεσμεύσει 10 από τα 110 δισ. του «πακέτου στήριξης» για τη χρηματοδότηση του γνωστού Ταμείου που θα ενισχύσει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.

Η αναφορά του Ολι Ρεν, λοιπόν, ουσιαστικά χτυπάει το καμπανάκι του κινδύνου προς κυβέρνηση και τραπεζίτες. Τους καλεί ν' αφήσουν τις τσιριμόνιες και να βάλλουν μπροστά τις διαδικασίες εξαγορών και συγχωνεύσεων. Οχι μόνο και όχι τόσο μεταξύ των ελληνικών τραπεζών (λένε πως δεν λύνεις κανένα πρόβλημα αθροίζοντας προβληματικότητες), αλλά μεταξύ ελληνικών τραπεζών και ξένων ομίλων, που είναι έτοιμοι να μονοπωλήσουν την ελληνική αγορά, επιβάλλοντας φυσικά τους όρους τους. Μάλλον κομμάτι αυτού του παιχνιδιού υπαξίωσης των ελληνικών τραπεζών είναι και η φήμη που κυκλοφόρησε τις τελευταίες μέρες, ότι κάποιος από τους μεγάλους παράγοντες του ελληνικού τραπεζικού συστήματος (Λάτσης;) είναι έτοιμος να την κάνει γι' άλλες πολιτείες, πουλώντας το σύνολο των μετοχών του σε ελληνική τράπεζα σε ξένο όμιλο, με αντάλλαγμα ένα μικρό πακέτο μετοχών αυτού του ομίλου. Ο Ολι Ρεν απλά επιβεβαίωσε, εμμέσως πλην σαφώς, αυτό που ακούγεται σε όλα τα κέντρα του διεθνούς χρηματιστικού κεφάλαιου: «μόνοι σας δεν μπορείτε να τα βγάλετε πέρα, γι' αυτό πουληθείτε όσο είναι καιρός». Το τελευταίο τρίμηνο του 2010 μάλλον θα είναι κρίσιμο απ' αυτή την άποψη, γιατί τότε αναμένεται να πέσουν τα πολλά φέσια.

Η εικόνα των τρπεζών μιας καπιταλιστικής χώρας είναι η εικόνα της ίδιας της οικονομίας της. Στις 19 Αυγούστου, αφού ξεπροβόδισε τον δολοφόνο Νετανιάχου, ο Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Προβόπουλο, παρουσία του Παπακωνσταντίνου. Προφανώς συζήτησαν όλα τα παραπάνω και βέβαια δεν ανακοίνωσαν τίποτα στον ελληνικό λαό. Παπακωνσταντίνου και Σαχινίδης, όμως, εξαφανίστηκαν τις τελευταίες μέρες από τα τηλεοπτικά στούντιο, όπου είχαν συνεχή παρουσία μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου. Και βέβαια, το γεγονός κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι.

Στις 7 Αυγούστου ο Παπακωνσταντίνου έλεγε με το γνωστά υφάκι του «είμαι μεγάλος, αλλά δεν σας το λέω» στην «Ισοτιμία»: «Η Ελλάδα σταδιακά ξανακερδίζει την εμπιστοσύνη των αγορών και αυτό θεωρούμε ότι θα συνεχίζεται όσο προχωράμε με καλά αποτελέσματα στην εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών αλλαγών. Αυτό φάνηκε από τις εκδόσεις εντόκων γραμματίων, που κλείνουν με σημαντικά μεγαλύτερες προσφορές και σχετικά καλύτερα επιτόκια από αυτά που είχαμε λίγους μήνες πριν». Βεβαίως, τα επιτόκια και των δυο εκδόσεων εντόκων γραμματίων ήταν ψηλότερα από τις προηγούμενες εκδόσεις (4,05% έναντι 3,65% τα τρίμηνα και 4,65% έναντι 4,55% τα εξάμηνα), όμως ο πιστός μαθητής του Γκέμπελς εφαρμόζει το γνωστό δόγμα, ειδικά όταν έχει απέναντί του «ενσωματωμένους» δημοσιογράφους, έτοιμους να παίξουν το παιχνίδι της παραπληροφόρησης. Επίσης, είναι γνωστό ότι οι «μεγαλύτερες προσφορές» ήταν από τα πριν συμφωνημένες με ντόπιους τραπεζίτες, οι οποίοι με το ένα χέρι δανείζονται -υπό την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου- από την ΕΚΤ και με τη ρευστότητα που εξασφαλίζουν -χάρη στην κρατική εγγύηση- δανείζουν το ελληνικό δημόσιο μ' αυτά τα τοκογλυφικά επιτόκια, παίρνοντας μια καλή αν΄σα κερδοφορίας, σε μια εποχή που αρνούνται να δανείσουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Εμείς, όμως, ας σταθούμε μόνο στο τελικό συμπέρασμα του Παπακωνσταντίνου: ««Η Ελλάδα σταδιακά ξανακερδίζει την εμπιστοσύνη των αγορών». Συμπέρασμα που επανέλαβε τρεις μέρες αργότερα (10 Αυγούστου), στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Mega ο υφυπουργός του Φ. Σαχινίδης: «Η οικονομία αρχίζει και σταθεροποιείται, μπαίνει σε μία σταθερή βάση […] η χώρα σταδιακά κερδίζει σε όρους αξιοπιστίας». Δέκα μέρες μετά απ' αυτό το μπαράζ προπαγάνδας αισιοδοξίας, ήρθε η σφαλιάρα από την Κομισιόν, η οποία έκανε μεν το ένα καθήκον της (συνέστησε στις χώρες της Ευρωζώνης να εκταμιεύσουν το μερίδιό τους για τη δεύτερη δόση του προς Ελλάδα δανείου), δεν παρέλειψε όμως και το δεύτερο καθήκον της, αυτό του χωροφύλακα της κατοχής. Μίλησε για κινδύνους που εγκυμονούν, συγκεκριμενοποίησε ορισμένους απ' αυτούς μιλώντας για τις «ως τώρα χαμηλές οικονομικές επιδόσεις των ΟΤΑ και των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά και την κάλυψη, κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, της πτώσης των δαπανών» και κατέληξε ωμά στο «διά ταύτα»: «Αν χρειαστεί, θα ληφθούν διορθωτικά μέτρα, ώστε να αποφευχθεί κάθε ολίσθηση στην εκτέλεση του προϋπολογισμού κατά το δεύτερο εξάμηνο»! Προσέξτε, για «διορθωτικά μέτρα» το δεύτερο εξάμηνο του 2010 μιλά η Κομισιόν, ενώ Παπακωνσταντίνου και Σαχινίδης διαβεβαίωναν τον ελληνικό λαό ότι όλα βαίνουν καλώς και δεν θα χρειαστούν πρόσθετα μέτρα. Δεν έμεινε μόνο στο 2010 η Κομισιόν, αλλά σημείωσε ότι «ενδέχεται να χρειαστούν ορισμένα ακόμη μέτρα το 2011, ανάλογα με τις επικείμενες μακροπρόθεσμες προβλέψεις»!

Κερασάκι στην τούρτα ήταν το χοντρό φτύσιμο προς τους μεγάλους μεταρρυθμιστές Λοβέρδο και Κουτρουμάνη. Κατά την Κομισιόν, οι αλλαγές στο ασφαλιστικό, αλλά «ενδέχεται να χρειαστούν ορισμένα ακόμη μέτρα το 2011, ανάλογα με τις επικείμενες μακροπρόθεσμες προβλέψεις». Θυμηθείτε τι σας λέγαμε για νέο ασφαλιστικό, που ήδη επεξεργάζονται στο υπουργείο Εργασίας! Θυμηθείτε, ακόμη, ότι το ΔΝΤ, στην ενδιάμεση έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα τον Ιούλη, χαρακτήριζε προσωρινό το πόρισμα της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής και σημείωνε πως με βάση αυτό το πόρισμα υπάρχει μια διαφορά περίπου 5 δισ. ευρώ (2% του ΑΕΠ) σε σχέση με τις δεσμεύσεις του Μνημόνιου. Αρα, πάμε σε νέες ανατροπές και στο Ασφαλιστικό και μάλιστα σύντομα.

Το μεγαλύτερο χαστούκι, όμως, ήρθε από την ίδια την αγορά, η οποία -σύμφωνα με τον Παπακωνσταντίνου και τον Σαχινίδη- είχε ήδη αρχίσει να ξαναδίνει την εμπιστοσύνη της στο ελληνικό κράτος. Την ίδια ώρα που η Κομισιόν, ως μέλος της τρόικας, έδινε το ΟΚ για την εκταμίευση της δεύτερης δόσης του δανείου, τα spreads των ελληνικών -τετραετών παρακαλώ- ομολόγων άγγιζαν το εξωφρενικό 12%! Λες και πεισμάτωσαν οι «αγορές» ή λες και ήθελαν να στείλουν το μήνυμα «εσείς τη δουλειά σας κι εμείς τη δική μας», κράτησαν το spread των ελληνικών δεκαετών ομολόγων στο 10,74%. Αυτή είναι η… επανακτηθείσα εμπιστοσύνη του ψευτο-γιάπη της πλατείας Συντάγματος.

Σε οικονομικά έντυπα και ιστοσελίδες μπορεί να βρει κανείς ενδιαφέρουσες αναλύσεις. Για παράδειγμα, ο αμερικάνικος οίκος High Frequency Economics, που θεωρείται έγκυρος στην ανάλυση των τάσεων της χρηματαγοράς, δημοσίευσε την εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τα αυξημένα επίπεδα χρέους το 2014, όταν θα τερματιστεί το «πρόγραμμα στήριξης» από την τρόικα. Ο  Καρλ Γουάινμπεργκ, επικεφαλής οικονομολόγος του αμερικάνικου οίκου, ενημέρωσε τους πελάτες του ότι «μέχρι να τελειώσει η προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας το 2013, το χρέος της Ελλάδας θα έχει αυξηθεί στα 340 δισ. ευρώ. Κανείς δεν πιστεύει, ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να εξυπηρετήσει και να αποπληρώσει ευκολότερα 340 δισ. ευρώ χρέους με μορφή τίτλων σταθερού επιτοκίου, από όσο ήταν σε θέση να διαχειριστεί 270 δισ. ευρώ χρέους».

Την τρέχουσα εβδομάδα, τα  CDS (πενταετή συμβόλαια ασφάλισης έναντι του κινδύνου πτώχευσης) των ελληνικών ομολόγων έγιναν ακριβότερα από τα αντίστοιχα των κρατικών ομολόγων της Αργεντινής, γεγονός που σημαίνει ότι για τις «αγορές» η Ελλάδα έχει μεγαλύτερο κίνδυνο πτώχευσης από την Αργεντινή. Η Αργεντινή μπορεί να χρεοκόπησε το 2001, όμως για το 2001 προβλέπεται αύξηση του ΑΕΠ της σε ποσοστό πάνω από 8%, ενώ για την Ελλάδα διάφοροι χρηματοπιστωτικοί οίκοι κάνουν λόγο για πτώση του ΑΕΠ κατά 5% (και όχι λιγότερο από 4%, που λένε ο Παπακωνσταντίνου με τον Σαχινίδη). Οι ραντιέρηδες του διεθνούς χρηματιστικού κεφάλαιου προτιμούν να επενδύσουν σε αργεντίνικα κρατικά ομόλογα, παρά σε ελληνικά. Αν τους ζητηθεί να αγοράσουν ελληνικά, τα επιτόκια που θα ζητήσουν θα είναι στα ύψη. Οπως έλεγε προ μηνός ο φίλος του Γιωργάκη Τ. Γκαλμπρέιθ, όταν αγοράζεις CDS είναι σαν να πουλάς ομόλογα! Προφανώς, αυτό δεν λέει τίποτα στον μέγα οικονομολόγο Γ. Παπακωνσταντίνου.

Το 2009 οι δαπάνες του ελληνικού κρατικού προϋπολογισμού για τόκους ήταν 5% του ΑΕΠ. Το 2014 -σύμφωνα με το Μνημόνιο- θα είναι 8,5% του ΑΕΠ (αν το ΑΕΠ κινηθεί σύμφωνα με τις προβλέψεις του Μνημόνιου, γιατί αν πέσει παρακάτω, τότε το ποσοστό της δαπάνης τόκων θα είναι μεγαλύτερο). Πώς θα εξυπηρετηθεί αυτή η δαπάνη; Με ένα νέο «πακέτο στήριξης»; Με αναδιάρθρωση του χρέους και «κούρεμα» των απαιτήσεων των δανειστών; Με συνδυασμό και των δύο; Το μόνο βέβαιο είναι πως η επί της ουσίας πτώχευση έχει συντελεστεί και η κατοχή της χώρας από το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο είναι γεγονός.

Είναι πολλοί οι αστοί αναλυτές που υποστήριξαν από την πρώτη στιγμή, με μεγάλη δόση κυνισμού, ότι το πρόγραμμα «στήριξης» εκ μέρους της τρόικας δεν έγινε για να σωθεί η ελληνική οικονομία, αλλά για να σωθούν τα ευρωπαϊκά τραπεζικά μονοπώλια, που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους περισσότερο από το 70% του ελληνικού χρέους. Μέσα στην τριετία-τετραετία του προγράμματος, οι τράπεζες θα έχουν ξεφορτωθεί το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους που έχουν στα χέρια τους, το οποίο θα περάσει στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, στην ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Ετσι, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα θα μπορέσει να αποφύγει την κατάρρευση α'λα  Lehman Βrothers και ν' αντέξει ακόμη και ένα «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, για το οποίο είχε μιλήσει πολύ πριν τη δημιουργία του μηχανισμού «στήριξης» ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε.

Κάτι παραπάνω από βέβαιο είναι πως ο ελληνικός λαός, που πληρώνει ήδη την αποπληρωμή του χρέους, θα κληθεί να πληρώσει πολλά περισσότερα τα επόμενα χρόνια, στο πλαίσιο της κατοχής που έχουν προσυπογράψει οι δωσίλογοι πολιτικοί. Στο χέρι του είναι να αλλάξει την προδιαγεγραμμένη πορεία των πραγμάτων. «Κι αν είν' ο λάκος σου πολύ βαθύς, χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς», μας λέει η παρακαταθήκη του μεγάλου Κώστα Βάρναλη. Αλλιώς, «δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, [θα] προσμένουμε ίσω κάποιο θάμα», που ποτέ δεν θα συντελεστεί.

Πηγή: ΚΟΝΤΡΑ