Επιστρέφοντας στο σπίτι έψαξα να βρω τον «Φρανκενστάιν» στη μετάφραση της Ροζίτας Σώκου, που είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά το 1979 από τον Κάκτο και επανεκδόθηκε πριν από δύο χρόνια. Ήθελα να το ξαναδιαβάσω στα ελληνικά εκείνης της εποχής δια χειρός της ευρυμαθέστατης δημοσιογράφου και μεταφράστριας που είχε καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους των εφημερίδων, του θεάτρου, του κινηματογράφου και του μόχθου – πάντα αποτυπώνεται αυτό στα γραπτά κάποιου.
Στη μετάφραση της Σώκου η ιστορία ρέει σαν να την ακούς από φίλο. Ξεκινά με την πρώτη επιστολή του καπετάνιου Ρόμπερτ Ουόλτον που βρίσκεται στην Πετρούπολη προς την κυρία Σάβιλ στην Αγγλία, στην οποία της περιγράφει τι συνέβη στο ταξίδι του στον Αρκτικό Κύκλο, όταν πάνω σε ένα παγόβουνο είδε δύο άντρες. Ο ένας ήταν ο δόκτωρ Βίκτορ Φρανκενστάιν και ο άλλος το τέρας το οποίο πριν από καιρό δημιούργησε στο εργαστήριό του από μέλη νεκρών. Τι άραγε είχε στο μυαλό της η Σέλεϊ όταν το 1816 σε ηλικία μόλις 19 ετών έγραψε το βιβλίο που θα εδραίωνε την γκόθικ λογοτεχνία;
Η Ευρώπη με απαρχή τη Γαλλική Επανάσταση βρισκόταν σε αναβρασμό καθώς τα εθνικο-απελευθερωτικά κινήματα ήταν σε έξαρση. Ταυτόχρονα η Βρετανική Αυτοκρατορία ζούσε την παντοδυναμία της, ενώ είχαν αρχίσει να γίνονται αισθητές στην καθημερινότητα οι αλλαγές που έφερε η βιομηχανική επανάσταση. Στη σκέψη ήδη είχαν εδραιωθεί οι νέες τάσεις του κινήματος του ρομαντισμού. Ο λυρισμός και η φαντασία που μέχρι τότε είχαν υποχωρήσει μπροστά στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού, γνώρισαν νέα άνθηση. Σε αυτό το πλαίσιο εκφράστηκε η ανάγκη για υπενθύμιση πως ο άνθρωπος παρά τα επιτεύγματά του, πάντα θα αποτελεί μέρος της φύσης και όχι κυρίαρχό της.
Σε αυτό το πλαίσιο δημιούργησε η Σέλεϊ, κόρη του πολιτικού φιλοσόφου Ουίλιαμ Γκόντγουιν και της φεμινίστριας συγγραφέως Μαίρης Ουόλστονκραφτ (δεν πρόλαβε να τη γνωρίσει καθώς πέθανε έντεκα μέρες μετά τη γέννησή της). Η Σέλεϊ η οποία μεγάλωσε με τον πατέρα της έλαβε εξαιρετικής ποιότητας και πολύ ευρείας σκέψης εκπαίδευση που της επέτρεψε να ανοίξει από νωρίς τα δικά της φτερά. Η γνωριμία της με τον ποιητή Πέρσι Μπις Σέλεϊ, τον οποίο παντρεύτηκε, υπήρξε καθοριστική.
Το 1816 ήταν η χρονιά δίχως καλοκαίρι. Χαρακτηρίστηκε έτσι γιατί κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών επικράτησε ηφαιστειακός χειμώνας, έπειτα από την έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815. Αυτό είχε συνέπεια να μειωθεί η μέση παγκόσμια θερμοκρασία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το κρύο και τις σοδειές, αλλά και την πείνα που ακολούθησε.
Το ποίημα «Darkness» του λόρδου Μπάιρον αποδίδει το κλίμα των ημερών εκείνων που οι βροχές και οι κεραυνοί δεν είχαν σταματημό. Σε αυτό το περίεργο σκηνικό το ζεύγος Σέλεϊ επισκέφτηκε την Ελβετία και έγιναν γείτονες του Μπάιρον, στο πλευρό του οποίου ήταν ο γιατρός του Τζον Γουίλιαμ Πολιντόρι, ο οποίος τον συνόδευε στο ταξίδι του στην Ευρώπη. Στη βίλα του Μπάιρον στη λίμνη της Γενεύης ήταν που συναντήθηκαν οι τέσσερίς τους και έπειτα από προτροπή του λόρδου έγραψαν από μια ιστορία φαντασμάτων.
Ως γνωστόν τότε γεννήθηκε το «Vampyre» του Πολιντόρι, η βαμπιρική ιστορία που καθιέρωσε τον τύπο του σύγχρονου βρικόλακα και αποτέλεσε έμπνευση για άλλα αντίστοιχα έργα, μεταξύ των οποίων και ο «Δράκουλας» του Μπραμ Στόκερ το 1897. Η Σέλεϊ δημιούργησε την ιστορία που αργότερα με προσθήκες και αλλαγές θα γινόταν αυτό που ξέρουμε σήμερα ως «Φρανκενστάιν».
«Προσπάθησα να σκεφτώ μια ιστορία – μια ιστορία αντάξια εκείνων που μας είχαν παρακινήσει σε αυτό το έργο. Μια ιστορία που θα μιλούσε στους ανεξιχνίαστους τρόμους της ανθρώπινης φύσης μας και θα προκαλούσε φόβους ανατριχιαστικούς. Μια ιστορία που θα έκανε τον αναγνώστη να φοβάται αν κοιτάξει γύρω του, που θα έκοβε το αίμα του και θα επιτάχυνε τους χτύπους της καρδιάς του. Αν δεν τα κατάφερνα αυτά, η δική μου ιστορία με τα φαντάσματα θα ήταν ανάξια του ονόματός της» αναφέρει η Σέλεϊ στην εισαγωγή του βιβλίου το 1831.
Στην αρχή ήθελε να γράψει ένα ολιγοσέλιδο διήγημα. Ο Σέλεϊ όμως την πίεσε να αναπτύξει περισσότερο την ιστορία, η οποία αποτελεί ένα καίριο σχόλιο για τον τρόμο της εποχής απέναντι στην τεχνολογία και τη νέα γνώση που ανοίγεται στην επιστήμη (ολόκληρος ο τίτλος είναι «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας»). Έναν αιώνα μετά, συγκεκριμένα το 1938, ο Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ θα ανέφερε τον «Φρανκενστάιν» στο δοκίμιό του «Υπερφυσικός τρόμος στη λογοτεχνία» ως ένα από τα κλασικά έργα φρίκης όλων των εποχών.
Η συνομιλία μεταξύ ζωής και θανάτου και ο πειρασμός του ξυπνήματος των νεκρών, με ολέθρια πάντα αποτελέσματα, είναι μια θεματική με την οποία συχνά καταπιάνεται η λογοτεχνία του υπερφυσικού. O Στίβεν Κινγκ ο οποίος έχει δηλώσει τη βαθιά του αγάπη για τον «Φρανκενστάιν» αποτίνει φόρο τιμής στη Σέλεϊ (αλλά και στον Λάβκραφτ και τον ΜακΜάχεν) με το μυθιστόρημά του «Αναβίωση» (εκδ. Bell, μτφρ. Έφη Τσιρώνη), ενώ η επιρροή του έργου είναι εμφανής και στο «Νεκρωταφίο ζώων» (εκδ. Κλειδάριθμος, μτφρ. Έφη Τσιρώνη), ένα από τα πιο τρομακτικά και βαθιά πολιτικά βιβλία του.
Έμυ Ντούρου - Documento
Δημοσίευση σχολίου