1 αιώνα πριν, οι εργάτες δεν έβγαιναν στο δρόμο για να δουν τον "βασιλικό γάμο", αλλά για επιβάλλουν το 8ωρο

1 αιώνα πριν, οι εργάτες δεν έβγαιναν στο δρόμο για να δουν τον "βασιλικό γάμο", αλλά για να επιβάλλουν το 8ωρο.

1 αιώνα μετά, στο σήμερα, τι ακριβώς κάνουν οι εργάτες; Ακόμα και το 8ώρο, αίτημα...του προηγούμενου αιώνα είναι "άπιαστο όνειρο" για τους περισσότερους.

Ο καπιταλισμός δίνει κίνητρο στον κάθε καπιταλιστή να εκμεταλλευτεί όσο περισσότερο μπορεί τους εργάτες του, αδιαφορώντας για τη φτώχεια και τη μιζέρια της ζωής τους. Και παράλληλα, ο κάθε κεφαλαιοκράτης δεν είναι καθόλου υποχρεωμένος να σκεφτεί τις ευρύτερες επιπτώσεις των πράξεων τους - αντίθετα, αν θέλει να "πετύχει", έχει κίνητρο να αδιαφορήσει για αυτές, προκαλώντας το χάος (δείτε τι γίνεται σήμερα, όπου πλέον οι καπιταλιστές έχουν ρημάξει τόσο πολύ τους εργάτες, που αυτοί δε μπορούν καν να αγοράσουν αυτά που παράγουν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια τεράστια κρίση).

Απέναντι σε αυτό, οι εργάτες τον προηγούμενο αιώνα, που είχαν βιώσει την ωμή αυτή βαρβαρότητα, επέβαλλαν ένα -μερικό έστω- έλεγχο της παραγωγής από αυτούς, βάζοντας κάποια όρια στη χαοτική εκμετάλλευση των κεφαλαιοκρατών. Και για να το κάνουν αυτό, οργανώθηκαν σε σωματεία, έφτιαξαν και εργατικά κόμματα, ίδρωσαν και μάτωσαν όταν η άρχουσα τάξη έστειλε τις κρατικές και παρακρατικές δυνάμεις καταστολής εναντίον τους.

Τώρα;

Για να μην αδικούμε βέβαια τους -λίγους- ηρωικούς εργάτες που έδιναν και δίνουν τη μάχη στα σωματεία τους, στην καθημερινότητα τους, στα ΜΜΕ, στις όποιες προσπάθειες για εργατικά-κομμουνιστικά κόμματα, θα πρέπει να πούμε ότι η εικόνα που "αλιεύσαμε" από τον "Ασημώνη" δεν αντιπροσωπεύει 10% την πραγματικότητα, διότι υπάρχουν και αξαιρέσεις.

Είναι όμως μόνο εξαιρέσεις, τίποτα παραπάνω. Η "γενική εικόνα" είναι πως πλέον η οργιαστική εκμετάλλευση της άρχουσας τάξης επί των εργατών μένει αναπάντητη.

Που είναι οι εργάτες που μάχονταν; Που είναι τα συνδικάτα που έδιναν το σύνθημα και το σχέδιο-όραμα στους εργάτες να παλέψουν από μια "απλή" αύξηση μισθού ή μείωση ωραρίου, μέχρι το να παλέψουν για μια "άλλη κοινωνία"; Πόσοι θα κατέβουν στην πορεία της Εργατικής Πρωτομαγιάς, και -κυρίως- πόσοι θα κατέβουν έχοντας στο μυαλό τους ένα συγκεκριμένο όραμα για το μέλλον, που θα τους δώσει την απαραίτητη θέληση και ορμή για να παλέψουν "μέχρι τέλους", όπως οι εργάτες του Σικάγο, έναν αιώνα πριν, όταν κατέκτησαν το 8ωρο; Πόσοι σκοπεύουν να οργανωθούν σε ένα σωματείο, ή να στήσουν ένα δικό τους; Και, από την άλλη, πόσα από τα σωματεία του σήμερα εμπνέουν τους εργάτες; (Δεν είναι τυχαίο που το βασικό "όπλο" της κυβέρνησης προκειμένου να ξεπουλήσει τη ΔΕΗ χωρίς να της κόψουν το κεφάλι οι εργάτες είναι το να υπέρ-προβάλλει τις λαμογιές της ΓΕΝΟΠ, μιας και αυτό είναι κάτι που αφενός στηρίζεται στην πραγματικότητα (και άρα πείθει αρκετά), και αφετέρου αποσπά την προσοχή του εργάτη από το ξεπούλημα τη ΔΕΗ).

Ας δούμε και ένα απόσπασμα από μια πολύ καλή προκήρυξη που "αλιεύσαμε" στους "Σχολιαστές Χωρίς Σύνορα":

“Το 8ωρο είναι ένας συναισθηματισμός που πρέπει να εγκαταλειφθεί”, έλεγε πριν λίγο καιρό ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, χαμογελώντας αστραφτερά στους αμήχανους τηλεθεατές που γύρισαν αμέσως κανάλι για να ανακουφιστούν με την είδηση πως ο μηχανισμός στήριξης θα ξαναενεργοποιηθεί αν χρειαστεί (που θα χρειαστεί) το 2013 . Σίγουρα αυτοί οι κάποιοι που αγωνίστηκαν τον προηγούμενο αιώνα, για να μην αποτελούν αυτοί και οι απόγονοι τους το γρανάζι στις ορέξεις και τις μηχανές των αφεντικών, αξίζουν όλες τις τιμές και την προσοχή μας, αλλά δεν χωρούν στο σύγχρονο κόσμο. Ανήκουν στο “κάποτε”. Τώρα τα νέα ήθη απαιτούν άλλα: να συνδέσεις τη μοίρα σου με τη μοίρα της εταιρίας ή του μαγαζιού που δουλεύεις, να επιθυμείς την προκοπή των αφεντικών σου άρα και την δική σου, να μην μιλάμε για τυχοδιωκτισμό των αφεντικών (όταν πχ. κλείνουν μια εταιρία) αλλά για χαμηλή παραγωγικότητα των εργαζομένων… Και αν τους κάνεις, και για πόσο θα τους κάνεις; Οι όροι για να ζήσει κάποιος σε αυτόν τον κόσμο γίνονται ολοένα και πιο επιθετικοί. Και για να επιβιώσει αρκεί να “κοιτάζει τη δουλίτσα του”. Κυριολεκτικά και μεταφορικά…

Απ’ την άλλη μεριά ο “κόσμος της εργασίας” όπως αποκαλούνται πια οι εκμεταλλευόμενοι, είναι κατακερματισμένος. Κουρασμένος από τα ξεκάθαρα ξεπουλήματα των αγωνιστών εργατοπατέρων, θολωμένος από τις λαμπερές βιτρίνες, όμηρος δανείων, μοιρολάτρης, αμπαρωμένος πίσω από κάγκελα και πόρτες ασφαλείας, καχύποπτος με τον μετανάστη γείτονα, αγανακτώντας μόνο μπροστά στον δέκτη της τηλεόρασης …οι εργαζόμενοι ως κοινωνική δύναμη “χάθηκαν” από το προσκήνιο της ιστορίας, χωρίς όμως να χαθούν στο ελάχιστο όλα αυτά που βιώνουν: εκμετάλλευση, αναξιοπρέπεια, αφεντικά, ταμεία ανεργίας, εργατικά ατυχήματα, απολύσεις, ταπεινώσεις, οχτάωρα και υπερωρίες, έλεγχος… Οι εργαζόμενοι μάθανε καλά το μάθημα τους: κοινά συμφέροντα μεταξύ τους δεν έχουν. Αυτά υπάρχουν μόνο για τα κράτη και τα αφεντικά για να καθορίζουν από κοινού την μοίρα όλων. Και τα αφεντικά είναι ωμά: τόσα χρόνια καλλιεργούσαν την αντίληψη της προσωπικής βόλεψης του καθενός, βάζοντας τον ανθρωποφάγο ανταγωνισμό ανάμεσα στους εκμεταλλευόμενους, τώρα με ευκολία οι κυρίαρχοι του κόσμου προχωρούν πιο βαθιά. Τίποτα δεν μπορεί να σώσει κανένα. Αν το όνειρο για το δημοσιοϋπαλληλίκι, για σταθερότητα, καλό μισθό, ασφάλεια, την “καλή δουλίτσα”, έθρεψε χιλιάδες μικροαστικές φαντασιώσεις, τώρα ήρθε ο καιρός να αποσυρθεί από τα μυαλά όλων.

Σήμερα όλοι πλέον είναι αναλώσιμοι.

Ένα ακόμα απόσπασμα, από τον ΚΙΜΠΙ, που γράφει για το τέλος του "μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου", που το καταργεί μονομερώς η άρχουσα τάξη, αυξάνοντας κατακόρυφα και διαρκώς το επίπεδο εκμετάλλευσης:

ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΩ, στις Πρωτομαγιές του μακρινού παρελθόντος, στην Πρωτομαγιά του Σικάγο ή στην εποχή της βικτοριανής Αγγλίας, όταν το προλεταριάτο διεκδικούσε απλώς όρους επιβίωσης στο θαύμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης κι εκείνου του πρώτου μεγάλου κύματος παγκοσμιοποίησης, αναρωτιέται κανείς αν αυτά που περιγράφηκαν με μελανά χρώματα ως άγος του καπιταλισμού -η παιδική εργασία, οι καθημερινοί θάνατοι στις στοές των ορυχείων, τα ατέλειωτα ωράρια μπροστά στις μηχανές, η απίστευτη σκληρότητα των εργοδοτών, η αστυνομική βία εις βάρος όσων τολμούσαν να σηκώσουν κεφάλι, η άγρια καταστολή των απεργιακών κινημάτων, η απαγόρευση των συνδικάτων- ήταν μια απόκλιση, μια εξαίρεση από τον κανόνα της «καπιταλιστικής νομιμότητας». Ή μήπως η εξαίρεση είναι αυτό που έζησε και απόλαυσε ως κοινωνικό κράτος ο κόσμος της εργασίας κατά τα μεταπολεμικά χρόνια της «κεϊνσιανής συναίνεσης». Σύμφωνα με την οποία ένας μικρός, ελεγχόμενος βαθμός ανακατανομής του πλούτου υπέρ των ασθενέστερων, ένα ελάχιστο δικαιωμάτων, αμοιβής, ασφάλισης πρόνοιας για τον κόσμο της εργασίας και ένα σταθερό πλαίσιο κοινωνικής διαπραγμάτευσης για τον μισθό, το ωράριο εργασίας, την ασφάλεια απέναντι στην ανεργία και στα γηρατειά ήταν απαραίτητα για την αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος.

ΚΑΙ, ΠΡΑΓΜΑΤΙ, για τις τέσσερις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες η συνταγή φάνηκε να δικαιώνει τους εμπνευστές της. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και τα εξίσου υψηλά ποσοστά κέρδους αποτέλεσαν τεκμήρια ότι ο καπιταλισμός καταστάλαξε πια στη φυσική του κατάσταση, βρήκε τη χρυσή ισορροπία στον βαθμό ικανοποίησης που προσέφερε σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους.

ΉΤΑΝ, ΛΟΙΠΟΝ, η εξαίρεση ή ο κανόνας η «κεϊνσιανή παρένθεση» που κατέστησε τις Πρωτομαγιές των μεταπολεμικών γενιών ανοιξιάτικους περιπάτους για τον Μάη και το μαγιόξυλο; Μπορούμε να βρούμε την απάντηση και σε όσα συντελούνται γύρω μας, στις μέρες μας στις γονατισμένες από την κρίση οικονομίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Θαρρεί κανείς ότι ο καπιταλισμός βρήκε στο χρέος το ιδεώδες πρόσχημα για να πάρει μια ιστορική ρεβάνς και να βάλει την «κεϊνσιανή συναίνεση» στο αρχείο της Ιστορίας. Πετάει τα φτιασίδια και τα ψιμύθια και επικεντρώνεται στην ουσία: συρρίκνωση του κόστους εργασίας, απορρύθμιση της απασχόλησης, περιστολή κοινωνικού κράτους, ιδιωτικοποίηση κάθε εκδοχής δημόσιου αγαθού. Και, φυσικά, τέτοιου είδους ταξικές επιλογές είναι αδύνατο να αφήσουν ανεπηρέαστη τη δημοκρατία. Τα δημοκρατικά δικαιώματα, που αποτέλεσαν φυσικό συμπλήρωμα της επέκτασης του κοινωνικού κράτους, γίνονται το επόμενο θύμα, όπως καταδεικνύει η πανσπερμία νομοθετημάτων που προωθούνται σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατά των συνδικάτων και του δικαιώματός τους να οργανώσουν μια στοιχειώδη άμυνα για τον κόσμο της εργασίας. Βρίσκουν και τα κάνουν, βέβαια, αφού η «παράδοση» εκμαυλισμού και εξαρτήσεων (εργοδοτικών ή κρατικών) στέρησε από τα συνδικάτα το τεκμήριο της αυτονομίας και τα απαξίωσε στα μάτια της κοινωνίας. Αλλά αυτό δεν καταργεί τον ταξικό και αντιδημοκρατικό χαρακτήρα της πάση θυσία συντριβής και ηθικής εξόντωσής τους (τι πιο χαρακτηριστικό από την περίπτωση της ΓΕΝΟΠ; ).

Μπορεί το «θηρίο» να συμπεριφερόταν σαν άκακο αρνί στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη, αλλά στις εκτός έδρας εξορμήσεις του δεν έκανε καμιά προσπάθεια να κρύψει τα αιμοβόρα ένστικτά του. Μπορεί οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί εργαζόμενοι να απολάμβαναν ένα αξιοπρεπές επίπεδο μισθών, παροχών και δικαιωμάτων, αλλά ήταν οι ίδιοι οι εργοδότες τους που στις επενδυτικές εξορμήσεις τους στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική επεδίωκαν κι εξασφάλιζαν τις πιο απάνθρωπες, τις πιο άγριες και ληστρικές συνθήκες εκμετάλλευσης της εργασίας. Η «κεϊνσιανή συναίνεση» στην Ευρώπη έβρισκε το αποκρουστικό alter ego της στην αποικιακού τύπου καπιταλιστική επέκταση σε όλες τις ηπείρους. Ο καπιταλισμός ξανάβρισκε τη «φύση» του στις χώρες όπου ο αυταρχισμός, οι στρατιωτικές δικτατορίες, η καταστολή, η απουσία εργασιακών δικαιωμάτων, τα ημερομίσθια πείνας, η παιδική εργασία, η ευτελής αξία της ανθρώπινης ζωής αποτελούσαν «ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα» για τα μικρά και μεγάλα αναπτυξιακά «θαύματα» που συντελούνταν στην καπιταλιστική περιφέρεια. Άλλωστε, τι πιο χαρακτηριστικό από την εντός απείρων εισαγωγικών «κομμουνιστική» Κίνα, που αποτέλεσε επενδυτικό Ελντοράντο για τη Δύση ακριβώς χάρη σ’ αυτά τα «πλεονεκτήματα»; Και τι ακόμη πιο χαρακτηριστικό από την κοινωνική έκρηξη στις χώρες του Μαγκρέμπ, που εκφράζει υπόρρητα την προσπάθεια να απεξαρτηθούν οι αραβικές κοινωνίες από τους πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς όρους αποικιακής εκμετάλλευσης που επέβαλε ή ανέχτηκε η καθωσπρέπει δημοκρατική Δύση;

ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ, για τον κόσμο της εργασίας, πράγματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν «πασέ», «ντεμοντέ» και γραφικότητες θα αποκτήσουν πιθανότατα μια νέα αίγλη, ίσως με άλλες μορφές. Οι Πρωτομαγιές του μέλλοντός μας επιφυλάσσουν κάποιο νέο Σικάγο, θερμούς Μάηδες, ολάνθιστα μαγιάτικα στεφάνια και, φυσικά, το μαγιόξυλο. Το οποίο, πέρα από τον παγανιστικό, φαλλικό συμβολισμό του, είναι και χρήσιμο ως αμυντικό όπλο. Για ν’ ανοίγει κεφάλια, για παράδειγμα...