Έτυχε σε μια πρόσφατη συνομιλία μου να ακούσω έναν μικρομαγαζάτορα να ζητά μια επιστροφή στις "παλιές καλές μέρες", όπου πχ "ένας μπακάλης μπορούσε να τα φέρνει βόλτα" (σε αντίθεση με σήμερα που οδηγείται σε αφανισμό από το μεγάλο κεφάλαιο/πολυεθνικές/πολυκαταστήματα, κτλ).
Αυτό είναι δυστυχώς όμως μια προβληματική άποψη, διότι ουσιαστικά όσοι επιθυμούν μια επιστροφή στις παλιές καλές ημέρες, ζητούν κάτι που σήμερα είναι αδύνατο, αντί να αντικρίζουν κατάματα την πραγματικότητα.
Υπάρχουν νομίζω πολλοί που σήμερα "νοσταλγούν" τον καπιταλισμό "των παχιών αγελάδων", ειδικά όσοι ανήκουν στη "μεσάια τάξη" και έως τώρα ζούσαν μια "σχετικά άνετη ζωή".
Είναι λοιπόν απαραίτητο να δούμε το γιατί είναι αδύνατο να γυρίσουμε πίσω, το που βρισκόμαστε και το που μπορούμε να πάμε. Για να τα δούμε όλα αυτά, θα χρησιμοποιήσουμε ως (απλουστευμένο) παράδειγμα το γνωστό επιτραπέζιο παιχνίδι της μονόπολυς. Το παιχνίδι αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικό μοντέλο για το πως λειτουργεί ένα σύστημα που βασίζεται στην ατομική ισοκτησία (άλλωστε το έχουμε χρησιμοποιήσει ξανά σε παλιότερα ποστ μας).
Στο παιχνίδι αυτό, ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑΚΑ όλα τα τετράγωνα καταλήγουν στα χέρια ΛΙΓΩΝ παιχτών, και οι υπόλοιποι χρεωκοπούν.
Αυτή είναι η φύση του παιχνιδιού αυτού. Δεν είναι ένα παιχνίδι που έχει ως σκοπό να καλύψει τις ανάγκες των παικτών - ίσα ίσα που έχει ως τελικό αποτέλεσμα των ΑΠΟΔΕΚΑΤΙΣΜΟ των περισσότερων εξ αυτών.
Το κλασσικό όνειρο πολλών μικροαστών, καλώς ή κακώς, είναι να κατέχουν δυο-τρία τετραγωνάκια (πολλοί απ' αυτούς ίσως να εύχονταν να κατείχαν ακόμα περισσότερα, αλλά τέλος πάντων, οι περισσότεροι θα "βολευτούν" και με λίγα τετράγωνα), και με αυτά να περνούν "καλούτσικα". Αυτό όμως δεν είναι εφικτό παρά μόνο στα πρώτα στάδια του παιχνιδιού, όταν κανένας παίκτης δεν έχει ακόμα καταφέρει να αποκτήσει πολλά τετράγωνα.
Από ένα σημείο και μετά όμως, το παιχνίδι μπαίνει σε ένα νέο στάδιο, στο οποίο θα ξεχωρίσουν 1-2 παίχτες οι οποίοι θα ελέγξουν όλα σχεδόν τα τετράγωνα, και θα οδηγήσουν έτσι τους άλλους σε χρεωκοπία. Έτσι, οι "μεσαίοι παίκτες", που έχουν μόνο ένα-δυο τετραγωνάκια, ΔΕΝ μπορούν πλέον να σταθούν όρθιοι απέναντι στον ανταγωνισμό ("το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό"). Η αρχική φάση του παιχνιδιού, όπου μπορούσες να σταθείς χωρίς να έχει πολλά τετράγωνα στην κατοχή σου έχει μια περάσει ανεπιστρεπτί.
Αν θέλει κάποιος να παίξει μονόπολυ, το καλό που του θέλω να ξέρει το που αυτή καταλήγει.
Η κομμουνιστική αριστερά ΔΕΝ είναι με τη "μονόπολυ", καθώς θέλει τα τετράγωνα να μην είναι ατομική ιδιοκτησία κανενός. "Δύσκολο" θα μου πείτε. Ίσως. Αλλά και απαραίτητο, για όσους σήμερα "μένουν χωρίς τετράγωνα", και πρέπει κάθε λίγο και λιγάκι "να ρίχνουν το ζάρι" και να πέφτουν από το ένα τετράγωνο στο άλλο, πληρώνοντας το αντίστοιχο "ενοίκιο" στον κάθε ιδιοκτήτη.
Αυτό είναι κάτι το προφανές νομίζω για έναν προλετάριο, για εναν εργάτη που έτσι και αλλιώς δεν έχει και πολλά να χάσει. Τι γίνεται όμως με τους μικροαστούς, αυτούς που είχαν μια μικρή επιχείρηση, μια βιοτεχνία, ή ένα μπακάλικο, και τώρα χάνουν τη γή κάτω από τα πόδια τους;
Οι μικροαστοί γενικά κατέχουν κάποια από τα τετράγωνα τις μονόπολυς. Απλά κατέχουν λίγα τετράγωνα, ή τετράγωνα που δεν έχουν τόσο μεγάλη αξία όσο κάποια άλλα, κτλ. Τώρα πολλοί εξ αυτών χάνουν εντελώς τα τετράγωνα τους, αποκτώντας ξεκάθαρα κίνητρο να παλέψουν για την ανατροπή του συστήματος της μονόπολυς ("ενάντια στα μονοπώλια", όπως μονότονα-αλλά-σωστά λέει και το ΚΚΕ). Και πολλοί άλλοι ναι μεν δε χάνουν τα τετράγωνα που είχαν, αλλά δε μπορούν να τα φέρουν και βόλτα, ειδικά όταν οι "μεγάλοι" παίκτες που έχουν πολλά τετράγωνα στην κατοχή τους τους αναγκάζουν να πληρώνουν "ενοίκιο" ολοένα και πιο συχνά (όσο πιο πολλά τετράγωνα έχεις, τόσο πιο συχνά θα παίρνεις ενοίκιο από τους άλλους. Αυτό πχ μεταφράζεται στον πραγματικό κόσμο με τα "ενοίκια" που τώρα τσεπώνουν οι τραπεζίτες από όλους τους υπόλοιπους, καθώς το τραπεζικό κεφάλαιο είναι αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος "παίκτης" σε παγκόσμια κλίμακα).
Αν λοιπόν οι μικροαστοί θέλουν να σωθούν, ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσουν τη στάση τους, να σταματήσουν δηλαδή να υποστηρίζουν ένα παιχνίδι ατομικής ιδιοκτησίας, και να υποστηρίξουν και αυτοί την ανατροπή του παιχνιδιού - διότι αν δεν το κάνουν, πολλοί εξ αυτών θα αφανιστούν (χρεωκοπήσουν).
Είναι ξεκάθαρο ότι ΔΕΝ μπορούν πλέον να σταθούν τα "μπακάλικα". Δε γίνεται να ζήσεις έχοντας μόνο ένα ή δύο τετράγωνα στη μονόπολυ, όταν ο αντίπαλος έχει πχ δέκα ή δώδεκα ή δεκαπέντε. Αργά ή γρήγορα θα σε καταβροχθίσει.
Έτσι και πολλοί μικροαστοί, αλλά προφανώς και πολλοί εργάτες που δεν έχουν κανένα τετράγωνο οδηγούνται στον αφανισμό.
Τα πρώτα στάδια του παιχνιδιού όπου μπορείς να ζήσεις έχοντας μόνο ένα ή δύο τετράγωνα στη μονόπολυ έχουν τελειώσει.
Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουν αυτό οι μικροαστοί, τόσο το καλύτερο - για όλους μας.
Αλλά βέβαια αυτό δεν πρόκειται να γίνει από μόνο του - ούτε θα έρθει στους μικροαστούς το "Άγιο Πνεύμα" και θα τους δώσει τη "Θεία Φώτιση" με όλη τη σοφία του κόσμου. Αντίθετα, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρξει μια αριστερά που θα το εξηγήσει αυτό σε αυτούς που πλήττονται βάναυσα από την επίθεση της άρχουσας τάξης, και επιπλέον θα μπορεί να παρέχει ένα όραμα για μια κοινωνία χωρίς την άρχουσα τάξη και το θεσμό της ατομικής ιδιοκτησίας που την δημιουργεί.
Αλλιώς, το σύστημα έχει αποδείξει και σε προηγούμενες τέτοιες στιγμές στην ιστορία ότι έχει τον τρόπο του να "μαγεύει τα πλήθη", ειδικά αυτά που πλήττονται από αυτό: Ο τρόπος αυτός είναι ο φασισμός, ο οποίος ανεβαίνει ξανά στην Ευρώπη.
Αυτοί που οδηγούνται στην εξαθλίωση, δε δέχονται να ψοφήσουν αμαχητί (και καλά κάνουν). Ψάχνουν να βρουν τον εχθρό τους, ποιος είναι αυτός που τους καταδίκασε στην εξαθλίωση, και το σύστημα τους δίνει διάφορα πιθανάκαι απίθανα εξιλαστήρια θύματα, που όλα έχουν ένα κοινό; Προέρχονται από τις κατώτερες τάξεις του πληθυσμού, ώστε να αφήσουν ανενόχλητους τους τραπεζίτες, τους βιομήχανους, και βέβαια να διατηρήσουν στη ζωή το σύστημα των τετρταγώνων της μονόπλυς, το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας
Σημείωση1: προφανώς μέσα στα εξιλαστήρια θύματα θα υπάρχουν και μερικοί εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης, ως "ξεκάρφωμα". Κατά προτίμηση, αυτοί θα είναι "οι πολιτικοί", που ο φασισμός τους καταδικάζει όλους, διότι ο φασισμός δε θέλει να υπάρχει αντιπολίτευση από κανέναν, οπότε ακόμα και και η πιο κωμικοτραγική κυβένρηση/αντιπολίτευση που δέχονταιοι αστοί πολιτικοί είναι "απαράδεκτη" για το φασισμό, ή για ημιφασιστικά καθεστώτα τύπου χούντας, κτλ)
Σημείωση2:Όλα αυτά περί ανόδου της ακροδεξιάς, φασισμού, κτλ ίσως να φαίνονται λίγο "εκτός κλίματος" σε σχέση με την υπόλοιπη ανάρτηση. Ωστόσο, τα ανέφερα για να καταλήξω τελικά σε ένα ακόμα σημαντικό συμπέρασμα:
Ότι ο κόσμος που πλήττεται, θα θελήσει να πολεμήσει - και καλά θα κάνει. Αν η αριστερά δεν του παρέχει μια πειστική ανάλυση για τον κόσμο γύρω του και ένα όραμα για το πως θα μπορούσαμε να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο, τότε η λαική αυτή οργή ΔΕ θα στραφεί υποχρεωτικά προς προοδευτική κατεύθυνση. Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη δεν οφείλεται μόνο στην άρχουσα τάξη που πάντοτε την έχει ως εφεδρεία και όταν τη χρειάζεται την προμοτάρει. Αντίθετα, οφείλεται και στην ασυναμία της αριστεράς να κάνει αυτά τα πράγματα που μόλις αναφέραμε. Ειδικά στις χώρες εκείνες όπου η αριστερά "καταδικάζει τη βία απ' όπου και αν προέρχεται", καταντώντας..."βασιλικότερη του βασιλέως", τότε προφανώς δε μπορεί να εμπνεύσει τις λαικές μάζες που ρημάζονται.
Η άνοδος της ακροδεξίας δεν οφείλεται μόνο στο ότι κατηγορεί τους "τεμπέληδες Έλληνες που παίρνουν τα λεφτά μας" (αυτά πχ λένε οι "αληθινοί Φινλανδοί" -λες και οι άλλοι είναι ψεύτικοι- βασιζόμανοι σε ρατσισμό εναντίον του ελληνικού λαού και σε ψέματα ότι τάχα ο λαός τσεπώνει τα "πακέτα σωτηρίας", που στην πραγματικότητα καταλήγουν στις τράπεζες). Ούτε οφείλεται μόνο στο μεταναστευτικό, ή σε οτιδήποτε άλλο "μεμονωμένο" θέμα. Οφείλεται σε μια γενικότερη αντίληψη, που δίνει στις λαικές μάζες έναν εχθρό (έστω και ψεύτικο, η ακροδεξία άλλωστε δε βασίζεται στη λογική), και που χτυπά αυτόν τον εχθρό (αντί απλά να καταγγέλει).
Η αριστερά που όχι μόνο θα αντέξει, αλλά και που θα μπορούσε να είναι νικηφόρα σε μια περίοδο όπως αυτή που διανύουμε, είναι μια αριστερά που θα έχει πιάσει τον παλμό της περιόδου: Και αφού ζούμε σε μια περίοδο "μοντέρνων ολιγαρχών", η αριστερά δεν έχει καν λόγο ύπαρξης αν δεν κόψει τα κεφάλια τους, όπως έκανε..."κάπου, κάπως, κάποτε".
Ως "παράρτημα" αυτού του άρθρου, αναδημοσιεύουμε και μερικά αποσπάσματα από το "παλιό" και "ξεπερασμένο" έργο του Λένιν "Ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού", όπου ορίζει τα 5 βασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού. Για να δούμε αν έχουν καμία σχέση με το σήμερα ή όχι:
***
1) Συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή.
2) Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του χρηματιστικού κεφαλαίου.
3) Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτά η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων.
4) Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο.
5) Εχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές δυνάμεις. (σ.σ. όπως ο Λένιν πάντως διευκρινέι στο ίδιο βιβλίο, αυτό που εννοεί όταν λέει ότι έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης δεν είναι πως οι μεταξύ τους ανταγωνισμοί για το ποιος θα πάρει τι έχει τελειώσει - κάθε άλλο: Αυτό που εννοεί είναι πως έχουν πλέον "χωροθετηθεί" όλα τα "τετράγωνα στη σκεκιέρα", και οι καπιταλιστές πλέον πολεμούν μεταξύ τους για να ελέγξουν τα τετράγωνα αυτά, ο καθένας για λογαριασμό τους) Ο ιμπεριαλισμός είναι ο καπιταλισμός στο στάδιο εκείνο της ανάπτυξης, στο οποίο έχει διαμορφωθεί η κυριαρχία των μονοπωλίων και του χρηματιστικού κεφαλαίου, έχει αποκτήσει εξαιρετική σημασία η εξαγωγή κεφαλαίου, έχει αρχίσει το μοίρασμα του κόσμου από τα διεθνή τραστ και έχει τελειώσει το μοίρασμα όλων των εδαφών της γης από τις μεγαλύτερες καπιταλιστικές χώρες
2) Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του χρηματιστικού κεφαλαίου.
3) Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτά η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων.
4) Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο.
5) Εχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές δυνάμεις. (σ.σ. όπως ο Λένιν πάντως διευκρινέι στο ίδιο βιβλίο, αυτό που εννοεί όταν λέει ότι έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης δεν είναι πως οι μεταξύ τους ανταγωνισμοί για το ποιος θα πάρει τι έχει τελειώσει - κάθε άλλο: Αυτό που εννοεί είναι πως έχουν πλέον "χωροθετηθεί" όλα τα "τετράγωνα στη σκεκιέρα", και οι καπιταλιστές πλέον πολεμούν μεταξύ τους για να ελέγξουν τα τετράγωνα αυτά, ο καθένας για λογαριασμό τους) Ο ιμπεριαλισμός είναι ο καπιταλισμός στο στάδιο εκείνο της ανάπτυξης, στο οποίο έχει διαμορφωθεί η κυριαρχία των μονοπωλίων και του χρηματιστικού κεφαλαίου, έχει αποκτήσει εξαιρετική σημασία η εξαγωγή κεφαλαίου, έχει αρχίσει το μοίρασμα του κόσμου από τα διεθνή τραστ και έχει τελειώσει το μοίρασμα όλων των εδαφών της γης από τις μεγαλύτερες καπιταλιστικές χώρες
Από το ίδιο βιβλίο:
Ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο οδηγεί στην πιο ολόπλευρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, τραβάει, μπορούμε να πούμε, τους καπιταλιστές, παρά τη θέληση και τη συνείδησή τους, σε κάποια νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων, που είναι μεταβατική από την πλήρη ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλήρη κοινωνικοποίηση.
Η παραγωγή γίνεται κοινωνική, η ιδιοποίηση όμως μένει ατομική. Τα κοινωνικά μέσα παραγωγής παραμένουν ατομική ιδιοκτησία ενός μικρού αριθμού προσώπων. Τα γενικά πλαίσια του τυπικά αναγνωρισμένου ελεύθερου συναγωνισμού παραμένουν και η καταπίεση των λίγων μονοπωλητών πάνω στον υπόλοιπο πληθυσμό γίνεται εκατό φορές πιο βαριά, πιο αισθητή και πιο αβάσταχτη»
...
η ανάπτυξη του καπιταλισμού έφτασε στο σημείο, που, αν και η εμπορευματική παραγωγή "βασιλεύει" όπως και πριν και θεωρείται η βάση όλης της οικονομίας, στην πραγματικότητα όμως, έχει πια υποσκαφτεί και τα κυριότερα κέρδη πάνε στις "μεγαλοφυίες" των χρηματιστικών μηχανορραφιών. Αυτές οι μηχανορραφίες και κατεργαριές έχουν για βάση τους την κοινωνικοποίηση της παραγωγής, η τεράστια όμως πρόοδος της ανθρωπότητας, που με τη δουλιά της έφτασε ως αυτή την κοινωνικοποίηση, πάει προς όφελος...των κερδοσκόπων.
...
Αν δεν κατανοηθούν οι οικονομικές ρίζες αυτού του φαινομένου, αν δεν εκτιμηθεί η πολιτική και κοινωνικής του σημασίας, δεν μπορεί να γίνει ούτε βήμα στον τομέα της λύσης των πρακτικών καθηκόντων του κομμουνιστικού κινήματος.
Η παραγωγή γίνεται κοινωνική, η ιδιοποίηση όμως μένει ατομική. Τα κοινωνικά μέσα παραγωγής παραμένουν ατομική ιδιοκτησία ενός μικρού αριθμού προσώπων. Τα γενικά πλαίσια του τυπικά αναγνωρισμένου ελεύθερου συναγωνισμού παραμένουν και η καταπίεση των λίγων μονοπωλητών πάνω στον υπόλοιπο πληθυσμό γίνεται εκατό φορές πιο βαριά, πιο αισθητή και πιο αβάσταχτη»
...
η ανάπτυξη του καπιταλισμού έφτασε στο σημείο, που, αν και η εμπορευματική παραγωγή "βασιλεύει" όπως και πριν και θεωρείται η βάση όλης της οικονομίας, στην πραγματικότητα όμως, έχει πια υποσκαφτεί και τα κυριότερα κέρδη πάνε στις "μεγαλοφυίες" των χρηματιστικών μηχανορραφιών. Αυτές οι μηχανορραφίες και κατεργαριές έχουν για βάση τους την κοινωνικοποίηση της παραγωγής, η τεράστια όμως πρόοδος της ανθρωπότητας, που με τη δουλιά της έφτασε ως αυτή την κοινωνικοποίηση, πάει προς όφελος...των κερδοσκόπων.
...
Αν δεν κατανοηθούν οι οικονομικές ρίζες αυτού του φαινομένου, αν δεν εκτιμηθεί η πολιτική και κοινωνικής του σημασίας, δεν μπορεί να γίνει ούτε βήμα στον τομέα της λύσης των πρακτικών καθηκόντων του κομμουνιστικού κινήματος.
Δημοσίευση σχολίου