Η Νεοφιλελεύθερη Ρητορική του Αντικρατισμού

Γράφει ο Γρ. Σουλτάνης

«Εξήντα χιλιάδες επαναλήψεις κάνουν την αλήθεια» Ά. Χάξλει.

Η αντικρατιστική ρητορική της πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ μοιάζει να προέρχεται από τα κείμενα των Μπακούνιν και Κροπότκιν. Στόχος της, η αποτύπωση στο κοινωνικό φαντασιακό μιας εικονικής αμφισβήτησης του συστήματος εξουσίας. Αντίθετα όμως από τη ρητορική, ο αντικρατισμός καταφέρεται ενάντια στο κοινωνικό και δημοκρατικό κράτος, τα εργασιακά δικαιώματα και τη δημόσια σφαίρα, ενισχύοντας  τον αυταρχικό κρατικό πυρήνα.

Με το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης η ΕΕ άδραξε την ευκαιρία ώστε να προβεί σε εκτεταμένη αλλαγή του πολιτικοοικονομικού μοντέλου της: «μεταρρυθμίσεις, δημοσιονομική εξυγίανση, ανάπτυξη και ασφάλεια», στο εθνικό επίπεδο και γενικευμένη λιτότητα για την Ευρώπη, είναι οι άξονες της επίθεσης ενάντια στο δημοκρατικό, το σοσιαλδημοκρατικό κράτος πρόνοιας και την εργασία.

Σε αυτή την επίθεση πρωτοστατεί η  «BusinessEurope»- το μεγάλο συνδικάτο των επιχειρηματιών-που ασκεί την μεγαλύτερη επιρροή στους γραφειοκράτες των Βρυξελών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θέτοντας την ατζέντα των πολιτικών για την νέα οικονομική διακυβέρνηση.

Ψευδώνυμος Αντικρατισμός

• «Ο αντικρατισμός σε συνδυασμό με την κοινωνική λογοδοσία  αποτελούν σήμερα πεδίο εξέλιξης της ιδεολογίας των ευρωπαίων σοσιαλιστών», Μ. Δαμανάκη.

• «Σας λέω ότι είμαι αντικρατικιστής». Γ. Παπανδρέου.


• «….πήγαν στο ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να συνεχίσουν την συνηθισμένη τακτική του κρατισμού, του συντεχνιασμού και της απομύζησης της οικονομικής λειτουργίας του κράτους»,  Ε. Βενιζέλος.

• «Η Ελλάδα….τυπικά βρίσκονταν στο χώρο των ελεύθερων οικονομιών, ενώ στην πραγματικότητα ήταν βαθύτατα ποτισμένη με κρατισμό…..Κάποιοι είχαν πει ότι η Ελλάδα ήταν η τελευταία «σοβιετική οικονομία». Α. Σαμαράς.


• «Έτσι κι εδώ, κάποιοι πολεμούσαν την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις, τις αποκρατικοποιήσεις, την ανταγωνιστικότητα, νομίζοντας ότι πολεμούν για τα ιδανικά του κρατισμού». Α. Σαμαράς.

Αν  όλα αυτά τα αποσπάσματα δημιουργούν σύγχυση , ο πρόεδρος του ΣΕΒ (ο ΣΕΒ είναι μέλος της «BusinessEurope») βάζει τα πράγματα στη θέση τους:

«Είναι φενάκη να ελπίζουμε ότι το κράτος, μπορεί να προσφέρει ανάπτυξη. Η ανάπτυξη…μπορεί να προέλθει μόνο απ' την ιδιωτική πρωτοβουλία ….»,

ενώ ο πρώην υφυπουργός Χ. Παμπούκης διευκρινίζει τα πράγματα:

«Καταγγέλλουμε το Κράτος και εννοούμε τον κρατισμό. Αυτό που είναι κρίσιμο, είναι, συνεπώς, να διαχωρίσουμε τον κρατισμό από το Κράτος και να πούμε όχι στον κρατισμό και ναι στην αναμόρφωση του Κράτους….»

Η αντικρατιστική ρητορική  αντλώντας από το αναρχικό λεξιλόγιο την λέξη αντικρατισμός-αντί του φιλελεύθερου «λιγότερο κράτος»-, επιτρέπει την κατηγοριοποίηση των υποστηρικτών του κοινωνικού κράτους ως κρατιστών, και των νεοφιλελεύθερων ως ελευθεριακών.

Χαρακτηριστική περίπτωση εννοιολογικής σύγχυσης αποτελεί άρθρο της Washington post, με το τίτλο: «In Greece, austerity kindles deep discontent», όπου αναφέρεται ότι «ακόμη και οι έλληνες αναρχικοί είναι κρατιστές» , γιατί αντιδρούν στην κατάργηση του κοινωνικού κράτους.

Με αυτή τη χρήση των λέξεων και των εννοιών, η νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση αποκτά την αίγλη μιας επανάστασης ή μεταρρύθμισης, παρά το γεγονός ότι συνιστά  παλινόρθωση του πολιτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα.

Η τελευταία «Σοβιετική Οικονομία» και ο «Λενινιστής» Κ. Καραμανλής.

Το πιο «ανόητο» σλόγκαν της νεοφιλελεύθερης προπαγάνδας, προκειμένου να κατασκευαστεί κοινωνική συναίνεση ως προς την αντικοινωνική πολιτική,  και να προκληθεί ακροδεξιά συσπείρωση στο κόμμα της ΝΔ είναι ο χαρακτηρισμός της μεταπολιτευτικής εθνικής οικονομίας ως «Σοβιετικής»- όταν η Ελλάδα από το 1991, μαζί με τη Πορτογαλία, βρίσκεται στη πρώτη θέση των ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη.

Εντούτοις, το σλόγκαν δεν είναι τόσο ανόητο όσο φαντάζει: πρόθεση του νεοφιλελεύθερου προσωπικού είναι η επίτευξη κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας για την αναθεώρηση του άρθρου 106 του συντάγματος- εφόσον καθιστά τον κρατισμό συνταγματικά κατοχυρωμένο, αλλά και τον υποτιθέμενο «αντικρατισμό», αντισυνταγματικό!
Τι λέει το άρθρο 106 στις παραγράφους  1 και 2:

'Αρθρο 106: (Κράτος και εθνική οικονομία)

1. Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Kράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Xώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα, για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών.

2. H ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».

Οι αναθεωρήσεις του 1986, 2001 και 2008 άφησαν άθικτο το άρθρο 106 που εξέφραζε διαχρονικά τη σχέση κράτους και οικονομίας με ομόφωνη γνώμη των πολιτικών κομμάτων, ενώ εισηγητής του άρθρου φέρεται ο Κ. Καραμανλής, στον οποίον αποδόθηκαν αιτιάσεις για σοσιαλμανία.

Γνωστός φιλελεύθερος σχολιάζει:

«Το άρθρο 106 του Συντάγματος το εφεύρε και  κατασκεύασε κατά την μεταπολίτευση ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (ο επιλεγόμενος και «Εθνάρχης») σε εποχή που ο «σοσιαλισμός» αποτελούσε μόδα. Πρόθεσή του ήταν η σειρά από κρατικοποιήσεις στις οποίες προέβη για δημαγωγικούς λόγους αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας το 1975, με κύριο στόχαστρο τον Ανδρεάδη, τον Νιάρχο και άλλους δημιουργούς μεγάλων επιχειρήσεων διεθνούς κύρους. Όπως εξομολογήθηκε τότε στον συμπαραστάτη του Γεώργιο Μαύρο, πολιτικός σκοπός του ήταν «να προλάβουμε τον Ανδρέα»!

Οι νεοφιλελεύθεροι γίνονται ακόμα πιο αιχμηροί, με την καταγγελία του άρθρου 106 ως λενινιστικού, αποδίδοντας «λενινισμό» στον Κ. Καραμανλή, ενώ, με πιο ήπιο τρόπο, ο πρόεδρος της ΝΔ, σε ομιλία του στον Economist, θα του αποδώσει την κατηγορία του κρατιστή.

(Η απορία που γεννιέται είναι γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν καταγγέλλει για σοσιαλμανία και λενινισμό τον Μπάρακ Ομπάμα, αφού κι αυτός ακολουθεί τα βήματα του Καραμανλή, κατασκευάζοντας μια «Σοβιετική οικονομία» στο κέντρο του καπιταλισμού!).

Κρατισμός  και αντικρατισμός αλά ελληνικά…».

Αντίθετα από το ψευδεπίγραφο  αντικρατιστικό μένος των πρώην ελλήνων κρατιστών, οι αμερικάνοι δημοκρατικοί δεν φαίνεται να ενστερνίζονται την ευρωπαϊκή νεοφιλελεύθερη ρητορική.  Οι συντηρητικοί για παράδειγμα, πιστεύουν ότι:

«Η θεωρία που έχει ο  Ομπάμα για την επιχειρηματικότητα είναι ότι πίσω από κάθε επιτυχημένο επιχειρηματία, υπάρχει μια επιτυχημένη κυβέρνηση. Οι ιδιώτες είναι ανήμποροι χωρίς το κράτος, τον μεγάλο προστάτη, αρχιτέκτονα και καινοτόμο. Τα πάντα είναι τελικά μια συλλογική επιχείρηση. Η ατομική πρωτοβουλία είναι μόνο ένα επιμέρους στοιχείο της συλλογικής προσπάθειας».

Ο πρώην πρόεδρος Κλίντον, σε ένα απολογητικό άρθρο του στην Le Monde αναφέρει:

«Στην εσωτερική εκλογική μας αντιπαράθεση, η αντικρατική εμμονή αποδεικνυόταν πάντοτε αποτελεσματική. Αλλά τις αποτυχίες στις οποίες μας οδήγησε όσον αφορά την πολιτική μας δράση τις βλέπουμε ανάγλυφες… Το αντικρατικό παράδειγμα μας τυφλώνει ως προς τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται εκτός αυτού του ιδεοληπτικού πλαισίου… χρειάζεται να ξεμπερδεύουμε με τις ιδεοληπτικές αντικρατικές μας παρωπίδες και να επικεντρωθούμε στο ρόλο που θέλουμε να παίζει το κράτος στην ανανέωση της Αμερικής…”

Αμφισβητώντας τις αντικρατιστικές ιδεοληψίες, τις οποίες υπηρέτησαν στο παρελθόν,  οι αμερικάνοι δημοκρατικοί αποκαθιστούν τις έννοιες: φιλελευθερισμός, καπιταλισμός και κράτος είναι αδιαχώριστα. Ακόμη και ο Bush κατά την κρίση του 2007, αφήνοντας στην άκρη τις νεοφιλελεύθερες κορώνες, επιδόθηκε σε εκτεταμένες εθνικοποιήσεις και παρεμβάσεις. Το αμερικανικό θαύμα χτίστηκε από το κράτος και αποτελεί φενάκη ότι είναι δυνατή η κυριαρχία των πολυεθνικών και των χρηματαγορών χωρίς το software του κράτους. Άλλωστε, ο υποτιθέμενος κρατισμός του κεϋνσιανισμού που αντιδιαστέλλεται προς την ελεύθερη αγορά, δεν αποτελεί παρά ένα μοντέλο καπιταλιστικής συσσώρευσης, με βάση το οποίο συντελέστηκε η μεταπολεμική ανάπτυξη.

Βασιλικότεροι του Βασιλέως οι έλληνες πρώην  κρατιστές προπαγανδίζουν την φαντασίωση της ελεύθερης αγοράς, αξιοποιώντας ταυτόχρονα όλη τη γκάμα του κρατικού νομοθετικού οπλοστάσιου.

Όμως η νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση και οι ιδιωτικοποιήσεις παραβιάζουν ακόμη και τις «ορθόδοξες» νεοφιλελεύθερες συνταγές, με τον ίδιο τρόπο που και ο «κρατισμός» της μεταπολίτευσης, δεν υπήρξε παρά μια καρικατούρα κρατισμού: το κράτος-ιδιοκτησία μερικών διαχρονικά κατεχόντων την εξουσία οικογενειών- βρισκόταν σε τέτοιο συμφυρμό με τα ιδιωτικά μονοπώλια, ώστε το μίγμα ολιγαρχισμού, κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού και ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού να παραγάγει ένα μοναδικό οικονομικό μόρφωμα.

Ο αντικρατισμός αλά ελληνικά εμπεριέχει όλο αυτό το πρόσφατο παρελθόν: η ιδιωτικοποίηση του κράτους γίνεται με όρους εμπορικής εκποίησης.

Ο Α. Ανδριανόπουλος ( συνεπής νεοφιλελεύθερος ιδεολόγος), σε άρθρο του αναφορικά με την πώληση της ΔΕΗ και αφού επισημάνει το γεγονός ότι αφενός τα κρατικά μονοπώλια αντικαθίστανται από ιδιωτικά και αφετέρου, ότι παραχωρούνται σε κεφάλαια τα οποία δεν ρισκάρουν σε τίποτα, αφού επενδύουν με φτηνό κόστος και εξασφαλισμένο κέρδος –ακόμη και εξασφαλισμένα δίκτυα πελατών-, αναφωνεί: «Κρατισμός δηλ. και «ελεύθερη» αγορά αλα ελληνικά…».

Αντικρατισμός και Μπίζνα: BusinessEurope

Ο όψιμος αντικρατισμός δεν αφορά κάποια αιφνίδια μεταστροφή των πρώην φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατών μετά από την όραση του φωτός της ελεύθερης αγοράς.

Αποτελεί την ιδεολογική επικάλυψη των επιδιώξεων της  BusinessEurope (Ένωση Βιομηχανικών και Εργοδοτικών Συνδέσμων της Ευρώπης), που πρωτοστατεί στην διαμόρφωση του νέου οικονομικού μοντέλου της ΕΕ.

Ο «αντικρατισμός» δεν είναι απλά ένας ευφημισμός της «ελεύθερης αγοράς» που στρέφεται ενάντια στις κρατικές παρεμβάσεις και ρυθμίσεις στην οικονομία· ενάντια στον υποτιθέμενο κρατισμό. Είναι μέρος των εργαλείων ιδεολογικής κυριαρχίας και απαξίωσης του αντίπαλου, ώστε να συντελεστεί ανώδυνα η περικοπή του κοινωνικού κράτους, η εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και υπηρεσιών, η κατάργηση του εργατικού δικαίου για την προστασία της εργασίας και επιπλέον, η  υποχώρηση του δημοκρατικού κράτους.

Η απροκάλυπτη εργαλειοποίηση του κράτους για την εξυπηρέτηση των σκοπών της οικονομικής ελίτ, επιφέρει τον μετασχηματισμό του, αποκόβοντας όχι μόνο τα σοσιαλδημοκρατικά περιεχόμενά του, που προστέθηκαν σε αυτό μεταπολεμικά, αλλά και τα δημοκρατικά χαρακτηριστικά που παρεισέφρησαν από την αμφισβήτηση του φιλελεύθερου ολιγαρχισμού, από μέρους της δημοκρατικής παράδοσης.

(Στην ομιλία του στο συνέδριο του Economist, ο πρωθυπουργός αναφέρει: «Απόψε θα σας μιλήσω για τέσσερις λέξεις-κλειδιά που συνοψίζουν όλα όσα έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη». Οι τέσσερις λέξεις κλειδιά είναι: μεταρρυθμίσεις, δημοσιονομική εξυγίανση, ανάπτυξη και Ασφάλεια. Στο σκέλος της ασφάλειας αναφέρει: «Φτιάχνουμε φυλακές υψίστης ασφαλείας που έχει κάθε χώρα στην Ευρώπη, σε όποια χώρα και να πάτε, και στην Αμερική….»).

Η BusinessEurope ( με το ξεκίνημα της κρίσης έθεσε στη διάθεση της ΕΕ τo project “Putting Europe Back On Track, European Growth and jobs Strategy post-2010”, στο οποίο εκθέτει το πώς η πανευρωπαϊκή τάξη των βιομηχάνων φαντάζεται το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης. Λίγο αργότερα θα επακολουθήσει το “Combining fiscal sustainability and growth: European action plan”.

Η υιοθέτηση των προτάσεων της BusinessEurope προκύπτει από την σύγκριση των συγκεκριμένων projects με το “Europe 2020” που αποτελεί το τελικό πρόγραμμα για τον οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της Ευρώπης, που εγκρίθηκε από την ΕΕ.

Σε γενικές γραμμές, το  υπερεθνικό όργανο των επιχειρηματιών εισηγείται την λιτότητα και τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, ταυτόχρονα με ένα είδος αστυνόμευσης των υπό «μεταρρύθμιση» κρατών, από μέρους των οικονομικών ελίτ.

Οι προτάσεις αφορούν «μεταρρυθμίσεις» για την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών (λιτότητα), την δημοσιονομική πειθαρχία, τις ιδιωτικοποιήσεις, την ενέργεια, το τραπεζικό σύστημα, την παιδεία, την υγεία, το ασφαλιστικό κτλ., (Για μια αναλυτική έκθεση των προτάσεων και των πεπραγμένων της BusinessEurope, στο: Corporate Europe Observatory στο άρθρο “BusinessEurope and Economic Governance: For austerity, against the welfare state!”.

Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα-όπως επισημαίνει για άλλους λόγους ο Ανδριανόπουλος-δεν είναι κάποια νεοφιλελεύθερη επίθεση, με την έννοια της ιδεολογικής εμμονής για την πραγμάτωση της φιλελεύθερης ουτοπίας, αλλά μια ανηλεής ταξική επίθεση στην εργασία, τα κοινωνικά δικαιώματα και το κράτος πρόνοιας. Η υπερεθνική ελίτ των επιχειρηματιών στοχεύει σε διάνοιξη νέων πεδίων για ασφαλή κερδοφορία, μέσω της αρπαγής των δημόσιων υπηρεσιών και του ανοίγματος της αγοράς.

Αυτό είναι και το περιεχόμενο της περιβόητης ανάπτυξης: μείωση του κόστους εργασίας, εισροών και φορολογίας, ταυτόχρονα με ασφαλή πεδία κερδοφορίας.

Για τα ελληνικά δεδομένα, το πρόγραμμα λιτότητας, εξυγίανσης και εσωτερικής υποτίμησης φαίνεται ότι στέφεται με πλήρη επιτυχία: η συνεχής ύφεση είναι ο επιδιωκόμενος σκοπός, εφόσον ευνοεί την αναδιανομή του πλούτου και την «ανάπτυξη» της κερδοφορίας.

Ο ΣΕΒ, δια της BusinessEurope, φαίνεται ότι έκανε πολύ καλά τη δουλειά του, επαληθεύοντας το χαρακτηρισμό «κρατικοδίαιτος», για τον ελληνικό καπιταλισμό.

Το πρόβλημα θα είναι με τους όψιμους αντικρατιστές πολιτικούς: όταν η μεταβολή των κοινωνικών συσχετισμών θα αποκαταστήσει την αλήθεια περί «αντικρατισμού», για το μεγάλο πλιάτσικο, θα εξαναγκαστούν να άδουν πάλι ύμνους στον κρατισμό, καταγγέλλοντας τον αντικρατισμό. Αλλά με τόσο αντικρατισμό, δεν θα βρίσκουν πια πελατεία: διότι θα έχουν καταφέρει να διαπλάσουν μια νέα γενιά οπαδών του Μπακούνιν!