Η ΕΠΟΝ Κρήτης
Το τεύχος 13 του περιοδικού "Αντί", κυκλοφόρησε στις 22 Φεβρουαρίου του
1975. Ήταν κατά κάποιον τρόπο επετειακό, αφού είχε αφιερώσει ένα μεγάλο
μέρος της ύλης του στην ΕΠΟΝ, τιμώντας έτσι την επέτειο των 32 χρόνων
από την ίδρυση της μεγαλύτερης αντιφασιστικής και δημοκρατικής οργάνωσης
νεολαίας που γνώρισε ποτέ η χώρα μας. Η συγκεκριμένη επέτειος, ήταν και
η πρώτη που έγινε σε συνθήκες νομιμότητας, μετά από το 1947. Από το
αφιέρωμα αυτό, παρουσιάζονται εκτεταμένα αποσπάσματα από το άρθρο του Αντώνη Μπριλλάκη:
ΕΠΟΝ Κρήτης: Μια παράλληλη ιστορία
 | |
| Κρητικά Νιάτα. Όργανο του Συμβουλίου Περιοχής ΕΠΟΝ Κρήτης. Φύλλο της 24.01.1946. |
[...]
Oι πρώτες προσπάθειες για την αντιστασιακή οργάνωση της κρητικής
νεολαίας έγιναν από πυρήνες της ΟΚΝΕ και του ΕΑΜ νέων, το φθινόπωρο του
1941 και σε σύντομο διάστημα oι δυνάμεις αυτές, με άλλες ομάδες
προοδευτικών και αριστερών νέων, προχώρησαν στην ίδρυση μιας πλατιάς
οργάνωσης, της Παγκρήτιας Οργάνωσης Ελευθέρων Νέων (ΠΟΕΝ), που πρώτη
όργωσε τους νεολαιίστικους χώρους και έθεσε τις βάσεις για ένα μαζικό
αντιστασιακό κίνημα σ’ ολόκληρο το νησί. Η διαφωτιστική δουλειά στη
νεολαία, με πατριωτικό διαπαιδαγωγικό περιεχόμενο, με προσανατολισμό
αγωνιστικό για οργάνωση και δράση κάθε πρόσφορης τότε μορφής,
στηριγμένης στα άμεσα προβλήματα επιβίωσης της νεολαίας, αποτέλεσαν τους
πρώτους στόχους της ΠΟΕΝ, του πολυγραφημένου κεντρικού οργάνου της
«Ελεύθερα Νειάτα», καθώς και άλλου έντυπου υλικού (χειρόγραφα δελτία
ειδήσεων από συμμαχικούς ραδιοσταθμούς, προκηρύξεις κ.λπ.).
H ΠΟΕΝ υπήρξε τότε και η μόνη οργάνωση νεολαίας με την οποία υποχρεώθηκε να συνεργαστεί το κλιμάκιο της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής στα Χανιά. Από τις πρώτες προπαγανδιστικές αντιχιτλερικές και πατριωτικές εμφανίσεις της ΠΟΕΝ ήταν η τοιχοκόλληση αφισών και αυτοκόλλητων -τυπωμένων εκτός Ελλάδος- τέτοιου περιεχομένου, καθώς και η αναγραφή στους τοίχους των γερμανικών στρατώνων συνθημάτων -που έδειχναν ότι ήταν έργο Γερμανών στρατιωτών- αντιμιλιταριστικού περιεχομένου (GEHEN NACH HAUSE, πάμε στα σπίτια μας, WIR WOLLEN FRIEDEN, θέλουμε ειρήνη, SCHEISSEN SS, Σκ... SS) κλπ. Στα ίδια πλαίσια υπήρξαν και δραστηριότητες για μποϊκοτάρισμα της υποχρεωτικής δουλειάς σε γερμανικά έργα, για μικροσαμποτάζ σε υλικά των κατακτητών, για συγκέντρωση πληροφοριών στρατιωτικού χαρακτήρα. Κυρία όμως κατεύθυνση της ΠΟΕΝ ήταν η ανάπτυξη μαζικής, πολύμορφης δράσης, με επίκεντρα τους χώρους κατοικίας, δουλειάς και μόρφωσης. Αυτό εκφράστηκε με τη συγκρότηση τμημάτων μαθητικής και εργατικής ΠΟΕΝ, καθώς και καμουφλαρισμένων μαζικών φορέων. Τέτοιος φορέας ήταν ο «Συνεταιρισμός» σπουδαστών στα Χανιά, με σκοπό τις οικονομικές διεκδικήσεις, αλλά στην ουσία τη μετατροπή του σε κέντρο πολιτιστικής, πολιτικής, αντιστασιακής δράσης.
Αμέσως μετά την υπογραφή του ιδρυτικού της ΕΠΟΝ στην Αθήνα, υπήρξε συνάντηση απεσταλμένου του Κεντρικού Συμβουλίου της με εκπροσώπους της ΠΟΕΝ (Απρίλης 1943). Και ύστερα από ενημέρωση για τους σκοπούς και το χαρακτήρα της νέας πανελλαδικής οργάνωσης, αποφασίστηκε η προσχώρηση σ’ αυτήν της ΠΟΕΝ και η μετατροπή του κεντρικού της οργάνου «Ελεύθερα Νειάτα» - σε όργανο της ΕΠΟΝ, καθώς και όλων των οργανώσεων της ΠΟΕΝ σε οργάνωση της ΕΠΟΝ.
[...] Αυτό καθ’ αυτό το γεγονός δημιούργησε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού και αγωνιστικής έξαρσης, έδωσε καινούργια ώθηση στην ανάπτυξη του κινήματος αντίστασης της κρητικής νεολαίας. Στα δύο και πάνω χρόνια που πέρασαν από τότε ως την απελευθέρωση της Κρήτης, αναπτύχθηκε μια πολύπλευρη αντιστασιακή δράση με έμπνευση και καθοδήγηση των οργανώσεων της ΕΠΟΝ Κρήτης, που ολοένα και περισσότερο κατακτούσαν τις μάζες της κρητικής νεολαίας. Από την αναγραφή αντιχιτλερικών πατριωτικών συνθημάτων στους τοίχους, ως τη διανομή του παράνομου τύπου και το «χωνί». Και από την οικοδόμηση τεχνικών μηχανισμών της αντίστασης (εκδοτικών, πλαστών ταυτοτήτων κ.λπ.) ως την πάλη για την επιβίωση, τη συγκρότηση μαχητικών ομάδων στις πόλεις και την ενίσχυση και την πύκνωση των γραμμών του ΕΛΑΣ.
Χαρακτηριστικές κινητοποιήσεις της νεολαίας στην Κρήτη, με πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ, για ψωμί, συσσίτια και υποφερτές συνθήκες μόρφωσης, ήταν η μαθητική διαδήλωση στο Ρέθυμνο, το 1943, και οι απεργίες και οι συγκεντρώσεις των μαθητών όλων των γυμνασίων στα Χανιά, 1944, όπου ξεπήδησε και ο στίχος «πεινάμε, πεινάμε - ψωμάκι, λαδάκι - κύριε Πασαδάκη». Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κουίσλιγκ, υπουργός-διοικητής Κρήτης Πασαδάκης, αναγκάσθηκε να πάει επί τόπου και να ικανοποιήσει τα αιτήματα των απεργών μαθητών. Επί μέρους, σειρά κινητοποιήσεις τέτοιου χαρακτήρα έγιναν με επίκεντρο το «συνεταιρισμό» σπουδαστών, την εργατική ΕΠΟΝ και άλλους φορείς στα Χανιά και στους άλλους νομούς της Κρήτης.
Εξ άλλου, οι ΕΠΟΝίτες, ιδιαίτερα του εργατικού τομέα, έπαιξαν πρωτοπόρο ρόλο σε ευρύτερες λαϊκές κινητοποιήσεις για την επιβίωση, όπως η μαζική συγκέντρωση μπροστά στο κτίριο της Γενικής Διοίκησης Κρήτης (1943), η επίταξη αποθηκών τροφίμων, μαυραγοριτών εμπόρων, στα Χανιά (1944), και η δωρεάν διανομή τους στο λαό, από επιτροπή.
Ανάμεσα εξ άλλου στις ποικίλες μαζικές αντιστασιακές πατριωτικές εκδηλώσεις. χαρακτηριστικές ήταν το στεφάνωμα των μνημείων των ηρώων στα Χανιά, στις 25 Μάρτη 1944, που συνοδεύτηκε με σκόρπισμα προκηρύξεων ακόμα και μέσα στη Μητρόπολη, την ώρα της δοξολογίας και παρουσία του Πασαδάκη και των γερμανικών και προδοτικών επίσημων Αρχών. Την εκδήλωση αυτή ακολούθησαν φυσικά μπλόκα των Γερμανών και συλλήψεις. Ανάλογες μαζικές εκδηλώσεις έγιναν την Πρωτομαγιά του 1944 στον Κάρμηλο (λόφο λίγο έξω από τα Χανιά), με αντίστοιχες αντιδράσεις του τρομοκρατικού μηχανισμού των κατακτητών, καθώς και στους άλλους νομούς του νησιού.
Η ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος και στην Κρήτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μια ακατάπαυστη εκπολιτιστική δραστηριότητα της ΕΠΟΝ, εκφραζόμενη στο σύνθημα «πολεμάμε και τραγουδάμε»:
H ΠΟΕΝ υπήρξε τότε και η μόνη οργάνωση νεολαίας με την οποία υποχρεώθηκε να συνεργαστεί το κλιμάκιο της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής στα Χανιά. Από τις πρώτες προπαγανδιστικές αντιχιτλερικές και πατριωτικές εμφανίσεις της ΠΟΕΝ ήταν η τοιχοκόλληση αφισών και αυτοκόλλητων -τυπωμένων εκτός Ελλάδος- τέτοιου περιεχομένου, καθώς και η αναγραφή στους τοίχους των γερμανικών στρατώνων συνθημάτων -που έδειχναν ότι ήταν έργο Γερμανών στρατιωτών- αντιμιλιταριστικού περιεχομένου (GEHEN NACH HAUSE, πάμε στα σπίτια μας, WIR WOLLEN FRIEDEN, θέλουμε ειρήνη, SCHEISSEN SS, Σκ... SS) κλπ. Στα ίδια πλαίσια υπήρξαν και δραστηριότητες για μποϊκοτάρισμα της υποχρεωτικής δουλειάς σε γερμανικά έργα, για μικροσαμποτάζ σε υλικά των κατακτητών, για συγκέντρωση πληροφοριών στρατιωτικού χαρακτήρα. Κυρία όμως κατεύθυνση της ΠΟΕΝ ήταν η ανάπτυξη μαζικής, πολύμορφης δράσης, με επίκεντρα τους χώρους κατοικίας, δουλειάς και μόρφωσης. Αυτό εκφράστηκε με τη συγκρότηση τμημάτων μαθητικής και εργατικής ΠΟΕΝ, καθώς και καμουφλαρισμένων μαζικών φορέων. Τέτοιος φορέας ήταν ο «Συνεταιρισμός» σπουδαστών στα Χανιά, με σκοπό τις οικονομικές διεκδικήσεις, αλλά στην ουσία τη μετατροπή του σε κέντρο πολιτιστικής, πολιτικής, αντιστασιακής δράσης.
Αμέσως μετά την υπογραφή του ιδρυτικού της ΕΠΟΝ στην Αθήνα, υπήρξε συνάντηση απεσταλμένου του Κεντρικού Συμβουλίου της με εκπροσώπους της ΠΟΕΝ (Απρίλης 1943). Και ύστερα από ενημέρωση για τους σκοπούς και το χαρακτήρα της νέας πανελλαδικής οργάνωσης, αποφασίστηκε η προσχώρηση σ’ αυτήν της ΠΟΕΝ και η μετατροπή του κεντρικού της οργάνου «Ελεύθερα Νειάτα» - σε όργανο της ΕΠΟΝ, καθώς και όλων των οργανώσεων της ΠΟΕΝ σε οργάνωση της ΕΠΟΝ.
[...] Αυτό καθ’ αυτό το γεγονός δημιούργησε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού και αγωνιστικής έξαρσης, έδωσε καινούργια ώθηση στην ανάπτυξη του κινήματος αντίστασης της κρητικής νεολαίας. Στα δύο και πάνω χρόνια που πέρασαν από τότε ως την απελευθέρωση της Κρήτης, αναπτύχθηκε μια πολύπλευρη αντιστασιακή δράση με έμπνευση και καθοδήγηση των οργανώσεων της ΕΠΟΝ Κρήτης, που ολοένα και περισσότερο κατακτούσαν τις μάζες της κρητικής νεολαίας. Από την αναγραφή αντιχιτλερικών πατριωτικών συνθημάτων στους τοίχους, ως τη διανομή του παράνομου τύπου και το «χωνί». Και από την οικοδόμηση τεχνικών μηχανισμών της αντίστασης (εκδοτικών, πλαστών ταυτοτήτων κ.λπ.) ως την πάλη για την επιβίωση, τη συγκρότηση μαχητικών ομάδων στις πόλεις και την ενίσχυση και την πύκνωση των γραμμών του ΕΛΑΣ.
Χαρακτηριστικές κινητοποιήσεις της νεολαίας στην Κρήτη, με πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ, για ψωμί, συσσίτια και υποφερτές συνθήκες μόρφωσης, ήταν η μαθητική διαδήλωση στο Ρέθυμνο, το 1943, και οι απεργίες και οι συγκεντρώσεις των μαθητών όλων των γυμνασίων στα Χανιά, 1944, όπου ξεπήδησε και ο στίχος «πεινάμε, πεινάμε - ψωμάκι, λαδάκι - κύριε Πασαδάκη». Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κουίσλιγκ, υπουργός-διοικητής Κρήτης Πασαδάκης, αναγκάσθηκε να πάει επί τόπου και να ικανοποιήσει τα αιτήματα των απεργών μαθητών. Επί μέρους, σειρά κινητοποιήσεις τέτοιου χαρακτήρα έγιναν με επίκεντρο το «συνεταιρισμό» σπουδαστών, την εργατική ΕΠΟΝ και άλλους φορείς στα Χανιά και στους άλλους νομούς της Κρήτης.
Εξ άλλου, οι ΕΠΟΝίτες, ιδιαίτερα του εργατικού τομέα, έπαιξαν πρωτοπόρο ρόλο σε ευρύτερες λαϊκές κινητοποιήσεις για την επιβίωση, όπως η μαζική συγκέντρωση μπροστά στο κτίριο της Γενικής Διοίκησης Κρήτης (1943), η επίταξη αποθηκών τροφίμων, μαυραγοριτών εμπόρων, στα Χανιά (1944), και η δωρεάν διανομή τους στο λαό, από επιτροπή.
Ανάμεσα εξ άλλου στις ποικίλες μαζικές αντιστασιακές πατριωτικές εκδηλώσεις. χαρακτηριστικές ήταν το στεφάνωμα των μνημείων των ηρώων στα Χανιά, στις 25 Μάρτη 1944, που συνοδεύτηκε με σκόρπισμα προκηρύξεων ακόμα και μέσα στη Μητρόπολη, την ώρα της δοξολογίας και παρουσία του Πασαδάκη και των γερμανικών και προδοτικών επίσημων Αρχών. Την εκδήλωση αυτή ακολούθησαν φυσικά μπλόκα των Γερμανών και συλλήψεις. Ανάλογες μαζικές εκδηλώσεις έγιναν την Πρωτομαγιά του 1944 στον Κάρμηλο (λόφο λίγο έξω από τα Χανιά), με αντίστοιχες αντιδράσεις του τρομοκρατικού μηχανισμού των κατακτητών, καθώς και στους άλλους νομούς του νησιού.
Η ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος και στην Κρήτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μια ακατάπαυστη εκπολιτιστική δραστηριότητα της ΕΠΟΝ, εκφραζόμενη στο σύνθημα «πολεμάμε και τραγουδάμε»:
Από τα μικρά «πάρτι» που μετατρέπονταν σε χώρους αντιστασιακών εκδηλώσεων (πεταχτές ομιλίες, απαγγελίες, τραγούδια, έρανοι) και στρατολογίας νέων αγωνιστών, ως την αξιοποίηση κάθε καθιερωμένης εορταστικής εκδήλωσης στις πόλεις και τα χωριά, στους μαζικούς συλλόγους και -στην πορεία- ως τη συγκρότηση ειδικών κέντρων εκπολιτιστικής δράσης (παράνομων λεσχών, ερασιτεχνικών χορωδιών και θεατρικών ομίλων). Ο «συνεταιρισμός» σπουδαστών στα Χανιά έπαιξε σοβαρό ρόλο σ' αυτές τις προσπάθειες. Ανάμεσα στα άλλα -συγκροτώντας αξιόλογο θεατρικό όμιλο- κατάφερε ν’ ανεβάσει την αντιστασιακού περιεχομένου επιθεώρηση «Λίγα απ’ όλα», ξεπερνώντας τα φράγματα της λογοκρισίας των κατακτητών (Γενάρης 1944). Οι παραστάσεις αυτής της επιθεώρησης -κράτησε αρκετό διάστημα-μετατρέπονταν από τους θεατές σε αντιστασιακές εκδηλώσεις.
Βαρυσήμαντο στοιχείο στην πορεία ανάπτυξης του αντιστασιακού κινήματος της νεολαίας και στην Κρήτη ήταν η δημιουργία των όρων για συγκρότηση μαχητικών ομάδων, στις πόλεις και την ύπαιθρο, και η ενίσχυση τελικά του ΕΛΑΣ με υλικοτεχνικά μέσα και μαχητές. Πρωτοπόροι ΕΠΟΝίτες πήραν μέρος στην υποδειγματική δράση των μαχητικών ομάδων για την τιμωρία των προδοτών και συνεργατών των κατακτητών, που οργάνωσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις της Αριστεράς στην Κρήτη. Κάθε σχετική δραστηριότητα, μαζί και οι εκτελέσεις, ανακοινώνονταν με πειστική αιτιολόγηση τα βράδια, με το «χωνί» ή με προκηρύξεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρ’ όσα ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση, δεν υποβλήθηκαν μηνύσεις κατά των «εκτελεστών» των συνεργατών αυτών του εχθρού.
Σημαντικός επίσης υπήρξε ο ρόλος των ΕΠΟΝιτών στις γραμμές του ΕΛΑΣ, στις μάχες που έδωσε ενάντια στους χιτλερικούς κατακτητές και για την εξουδετέρωση ορισμένων προσπαθειών συγκρότησης προδοτικών ένοπλων ομάδων. Το ίδιο και στην πλαισίωση των μηχανισμών και των υπηρεσιών που δημιουργήθηκαν στην ελεύθερη περιοχή της Κρήτης (Κεραμιά - Παναγιά Χανιών), όπου είχε εγκατασταθεί η έδρα της Vης μεραρχίας του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης - ΕΟΚ (αντιστασιακής οργάνωσης των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων), συνεργαζόμενες στενά με το κλιμάκιο της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής.
Στη μεγάλη μάχη της Παναγιάς (1944) οι ανταρτοεπονίτες του ΕΛΑΣ πήραν μέρος με ενθουσιασμό. Κι έδωσαν -μια σειρά απ' αυτούς- την ίδια τη ζωή τους. Ανάμεσά τους ο Σπύρος Περράκης, ο Γιάννης Τζιτζιφιανάκης, τα δυο αδέλφια Παντελάκη. Το επιφώνημα «Ζήτω το ΙΠΟΝ» του Άγγλου αξιωματικού Τζων, που παρευρισκόταν στη μάχη, είναι πολύ ενδεικτικό. Το ίδιο σημαντική υπήρξε η συμμετοχή των ανταρτοεπονιτών στις μάχες της Κρύας Βρύσης, όπου διαλύθηκε το προδοτικό τάγμα Χωροφυλακής του Παπαγιαννάκη, και των Μεσκλών, όπου έγινε το ίδιο με τις προδοτικές ένοπλες ομάδες που επεχείρησε να συγκροτήσει ο Γερμανός «ελληνιστής» δήμιος Σούμπερ.
Τελευταίες χαρακτηριστικές
αντιστασιακές εκδηλώσεις της ΕΠΟΝ Κρήτης -το 1945- ήταν οι σχετικές με
δουλειά για την αυτομόληση και τη λιποταξία Γερμανών στρατιωτών και
αξιωματικών και ο γιορτασμός -στις 8 Μάη- της λήξης του πολέμου και
ταυτόχρονα της Πρωτομαγιάς, μέσα σε συνθήκες, ακόμα, γερμανικής κατοχής
στα Χανιά. Η ανάπτυξη της αντιστασιακής δράσης της ΕΠΟΝ στην Κρήτη, όπως και σε όλη
τη χώρα, συντελούνταν σε συνθήκες συνεχών διώξεων. Εκατοντάδες ΕΠΟΝίτες
πέρασαν από τα άντρα της Γκεστάπο, από τα στρατόπεδα και τις φυλακές
του «Φρούριου Κρήτης», όπως είχε ονομαστεί από τους χιτλερικούς η
κατεχόμενη μεγαλόνησος. Το πιο ισχυρό πλήγμα που δέχτηκε η οργάνωση της
ΕΠΟΝ Κρήτης ήταν αυτό που αφετηρία είχε τη σύλληψη του ηγετικού της
στελέχους Δ. Λιονάκη (Μάης 1944) -που εκτελέστηκε τελικά- από
δραστηριότητα του προβοκάτορα Βαρδουλάκη, που εισχώρησε, σαν σύνδεσμος,
σε κεντρικό μηχανισμό της ΕΠΟΝ στην Αθήνα. Δεκάδες στελέχη και μέλη της
ΕΠΟΝ κυνηγήθηκαν τότε, συνελήφθησαν και δικάστηκαν σε βαριές ποινές,
όπως ο αξέχαστος Μανώλης Παπουτσάκης, που καταδικάστηκε σε θάνατο.Μεγάλος είναι γενικά ο αριθμός των εκτελεσθέντων ΕΠΟΝιτών στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η συλλογή όλων των σχετικών στοιχείων δεν είναι του παρόντος. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ονόματα ορισμένων από τους άξιους συναγωνιστές μας που θυσιάστηκαν, όπως του Λούλη Παναγιωτάκη, του Σπύρου Βαρδάκη - εκτελέστηκε μαζί με τον πατέρα του Γιώργη και του τελευταίου εκτελεσμένου από τους Γερμανούς ΕΠΟΝίτη (1945), του Στέφανου Σκαράκη, από τη Ν. Χώρα Χανιών.
Η ΕΠΟΝ στην Κρήτη -μαζί με τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις της Αριστεράς που σπονδυλική στήλη είχαν το ΚΚΕ- επιτέλεσε ένα τεράστιο πατριωτικό, αντιφασιστικό, δημοκρατικό, προοδευτικό έργο, την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Και συνδέθηκε με ακατάλυτους δεσμούς, κυριολεκτικά με τις πλατιές μάζες της κρητικής νεολαίας.
H ανάπτυξη της ΕΠΟΝ έγινε μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες του απομονωμένου νησιού, όπου εκτός των άλλων ακολουθήθηκε σωστή και επιτυχής πολιτική από την τοπική οργάνωση και τα στελέχη του ΚΚΕ, πολιτική ενωτική, στηριγμένη στον απαιτούμενο συσχετισμό δυνάμεων, πολιτική χωρίς τα λάθη και τις υπερβολές που σημειώθηκαν κεντρικά και σε άλλες περιοχές. Μόνον έτσι έγινε δυνατό και να πραγματοποιηθεί αυτό το έργο αλλά και να διατηρηθούν μεταπελευθερωτικά -από την ΕΠΟΝ και τις άλλες δυνάμεις της Αριστεράς- οι δεσμοί τους με τις πλατιές λαϊκές μάζες. Και μάλιστα σε τοπικές συνθήκες ισχυρής παράδοσης συντηρητικού Βενιζελισμού και όχι προδοτικής ή παθητικής στάσης -κατά κανόνα- της τοπικής πολιτικής ηγεσίας του Κέντρου και της Δεξιάς έναντι των κατακτητών. Μόνον έτσι, επίσης, παρά το γεγονός ότι το πιο αντιδραστικό τμήμα αυτών των πολιτικών δυνάμεων, αμέσως μετά την απελευθέρωση, επεχείρησε να δημιουργήσει κλίμα εμφύλιας διαμάχης (αιματηρά γεγονότα στο Ρέθυμνο, το Γενάρη 1945, όπου δολοφονήθηκε ο γραμματέας της ΕΠΟΝ Μ. Πραματευτάκης, και παρόμοια στα Χανιά, το Μάη 1945) η ΕΠΟΝ και οι άλλες δυνάμεις της Αριστερός κατάφεραν να αντιδράσουν αποτελεσματικά, να διατηρήσουν και να προωθήσουν κατακτήσεις ελεύθερης πολιτικής παρουσίας και δράσης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στο πρώτο πανελλαδικό συνέδριο της ΕΠΟΝ (Γενάρης 1946) η οργάνωσή της στην Κρήτη αριθμούσε είκοσι χιλιάδες μέλη και διέθετε 108 λέσχες, κέντρα πολιτικής και μορφωτικής δουλειάς. Χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι η ΕΠΟΝ Κρήτης αναπροσάρμοσε γρήγορα τη δραστηριότητά της στις νέες συνθήκες, πετυχαίνοντας να βρίσκεται πάντα στις πρώτες γραμμές κάθε εκδήλωσης του προοδευτικού κινήματος στην περίοδο αυτή. Τέλος, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, παρά τα γενικά λάθη της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ, που παρέσυραν το κίνημα στην ένοπλη σύγκρουση του 1946-49 και στην ήττα, στην Κρήτη, με την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ και των άλλων δυνάμεων της Αριστεράς, αναπτύχθηκε το 1945-47 ένα ισχυρό μαζικό κίνημα, με οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο, και περιφρουρήθηκαν ως την τελευταία ώρα οι κατακτήσεις για νομική αγωνιστική δράση.
Αυτό εκφράστηκε σε σειρά μαζικές κινητοποιήσεις, όπως η μαχητική παρέλαση-διαδήλωση της ΕΠΟΝ στα Χανιά, στις 25 Μάρτη 1947, και ακόμα περισσότερο στην παλλαϊκή απεργία (εργατών, αγροτών, επαγγελματιών) την ίδια περίοδο, που νέκρωσε το νησί και αποτελεί υπόδειγμα οργάνωσης, μαζικότητας και περιφρούρησης. Τέλος, εκφράστηκε ακόμα και στα αποτελέσματα της μάχης της αποχής από τις βουλευτικές εκλογές και της συμμετοχής στο δημοψήφισμα (1946), που υπήρξαν θετικά, παρά τη λαθεμένη γενική γραμμή στις μάχες αυτές.
Δυστυχώς η πορεία αυτή ανακόπηκε τον Απρίλη 1947 και στην Κρήτη με την έναρξη του εμφύλιου πολέμου. Και όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι ΕΠΟΝίτες, στην παρανομία, διωκόμενοι, συλλαμβανόμενοι και εκτελούμενοι, βρέθηκαν στις πρώτες γραμμές τού νέας μορφής αγώνα, με τίμημα, σε θύματα, πολύ ακριβό.
Η δολοφονία του ΕΠΟΝίτη Λιονάκη στη Χαλέπα Χανιών, του Ε. Μπιτζανάκη και του Παπαδεράκη στην Κίσσαμο, η εκτέλεση των στελεχών της ΕΠΟΝ Βαγγελιώς Φωτάκη και Βαγγελιώς Αρμενάκη στο Ηράκλειο, ο σκοτωμός σε ένοπλη σύγκρουση των Μιχ. Διγενάκη, Ν. Τσατσαρονάκη, Νίτσας Παπαγιαννάκη (Χανιά) και του Δ. Ηλιάκη (Ηράκλειο) σημαδεύουν την ηρωική πορεία της ΕΠΟΝ Κρήτης στην περίοδο αυτή. Και ο θάνατος του Θ. Σαρτζετάκη, μέλους του Συμβουλίου Περιοχής Κρήτης της ΕΠΟΝ, που κυριολεχτικά έσβησε, παράνομος, μέσα σε κρύπτη στο Ηράκλειο, το 1949, υπογραμμίζει το αγωνιστικό ήθος και το πνεύμα ηρωισμού και θυσίας με τα οποία γαλουχήθηκε η γενιά της ΕΠΟΝ.
Η θρυλική ΕΠΟΝ
και η δράση της στην Κρήτη
Της Άννας Μανουκάκη - Μεταξάκη*
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα: ΠΑΤΡΙΣ,
28/02/2005
α'
Απάνω στα ψηλά βουνά
αντάρτες επονίτες
παλεύουν για τη λευτεριά,
Ελλάδα μας,
χτυπώντας τους φασίστες
β'
της νιας γενιάς είμα-
στ' εμείς
το πιο ακριβό καμάρι
που ανοίξαμε το δρόμο μας,
Ελλάδα μας,
στις 23 φλεβάρη
γ'
χέρι με χέρι στη φωτιά
όλοι μας ενωμένοι,
της νιας γενιάς είμα-
στ' εμείς
το πιο ακριβό καμάρι
που ανοίξαμε το δρόμο μας,
Ελλάδα μας,
στις 23 φλεβάρη
γ'
χέρι με χέρι στη φωτιά
όλοι μας ενωμένοι,
Ελλάδα μας,
κάτω ο φασισμός, παιδιά,
η νίκη μας προσμένει
δ'
πρωτοπορεία του λαού
για μια ζωή καινούρια
δίχως πολέμους και σφαγές,
Ελλάδα μας,
με Ειρήνη και τραγούδια
κάτω ο φασισμός, παιδιά,
η νίκη μας προσμένει
δ'
πρωτοπορεία του λαού
για μια ζωή καινούρια
δίχως πολέμους και σφαγές,
Ελλάδα μας,
με Ειρήνη και τραγούδια
«Πολεμάμε και τραγουδάμε»: οι νέοι και οι νέες της ΕΠΟΝ είχαν αυτό για σύνθημα.
Η ΕΠΟΝ με τα τραγούδια και τις μάχες της έχει πάντα μια θέση στη σκέψη μας και στην ψυχή μας για τους αγώνες κατά των Γερμανών, γεμίζοντάς μας με το μεγαλείο το υψηλό για τη Δύναμη που 'χει μέσα του ο Άνθρωπος.
Πέρισυ σαν αυτές τις μέρες της επετείου της ίδρυσής της, 23-2-1943, ένα τυχαίο γεγονός στην Έμπαρο, την ανταρτομάννα και τραγική μάρτυσσα, έφερε στην επικαιρότητα τη θρυλική ΕΠΟΝ και τα εξηκοστά πρώτα της γενέθλια.
Η αρχαία και η πρόσφατη λαμπρή ιστορία, τοπική και πανελλήνια, διεκδίκησε θαρρείς το μερτικό της ξέροντας πως μέσα στον προεκλογικό πυρετό της κρίσιμης μονομαχίας όλα τα άλλα, εκτός ίσως των «ροζ» σκανδάλων, περνούν απαρατήρητα. Κι ας είναι η Ιστορία ηθικό μας στήριγμα που πρέπει να αξιοποιηθεί μορφωτικά και παιδαγωγικά, καθώς έχει διαχρονική σπουδαιότητα ως τεκμήριο της Δύναμης και της Ποιότητας του λαού μας. Κι ας δαχτυλοδεικτεί το χρέος των νέων να παλεύουν συγχρόνως για την κατάκτηση της Γνώσης και της Ανταγωνιστικής Οικονομίας και για τη διατήρηση της ουσιαστικής τους Ελευθερίας και της ταυτότητάς τους στους Επικούς αλλά δύσκολους για τους μικρούς λαούς καιρούς της Παγκοσμιοποίησης.
Στην Έμπαρο, λοιπόν, οι τεχνίτες, που δούλευαν, για να αναπαλαιώσουν ένα σπίτι, χαλώντας με προσοχή το σοβά βρέθηκαν μπροστά στα συνθήματα που έγραψαν οι νέοι της ΕΠΟΝ το 1943 ή 1944. Είναι αρκετά καλοδιατηρημένα κι έμειναν όπως βρέθηκαν, αγαπητοί αναγνώστες, σ'ένα μικρό κομμάτι του τοίχου που φωτογραφήσαμε μάλιστα.
«ΘΕΛΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΛΑΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ. ΕΠΟΝ» Το σύνθημα αυτό είναι ένα από τα τεκμήρια που αποδεικνύουν ότι η ΕΠΟΝ δεν ήταν μόνο αντιστασιακή αλλά και κοινωνική οργάνωση. Είχε στόχους κοινωνικούς. Πίσω από τη λέξη «Ανοικοδόμηση» υπήρχε, συνδήλωση, η λέξη «Ανατροπή».
 |
| Το σπίτι στην Δουκίσσης Πλακεντίας όπου στις 23-02-1943 ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ |
Από μια πλούσια βιβλιογραφία, καθώς και από τις αποφάσεις του 6ου συνεδρίου του ΚΚΕ (βασικά ντοκουμέντα σελ. 75-76 και τεύχος 9 της Κομμουνιστικής Επιθεώρησης ) φέρεται να είναι κληρονόμος της ΟΚΝΕ (έτος ίδρυσης 1922 ). Για το ρόλο της ΕΠΟΝ έχομε πολλές και ποικίλες πηγές. Η ιστορία της είναι βίωμα συλλογικό αλλά και προσωπικό. Έγινε μέσα από τη λογοτεχνία βιωματική. Η γενιά μας που κοινωνικοποιήθηκε στη δικτατορία δεν τη γνώρισε όσο έπρεπε, γιατί οι άνθρωποι δε μιλούσαν, από φόβο να μην πάθομε κι εμείς τα ίδια μ' εκείνους. Από τους επονίτες που ζουν σήμερα άλλοι μιλούν κι άλλοι σωπαίνουν... «σταθερά τραβηγμένοι σιωπηλοί και γαλήνιοι, , και το μέσα του πλούτος ασπατάλητο μένει...», όπως γράφει ο Δημ. Χατζής.
Η μελέτη των αρχείων του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ θα συγκροτήσει την Ιστορία της, το χρονολόγιό της και την εξακτίνωσή της τη γεωγραφική. Η ΕΠΟΝ θριάμβευσε όχι μόνο λόγω της επικότητας των καιρών, αλλά και γιατί καθοδηγήθηκε από φωτισμένους πνευματικούς ανθρώπους, όπως ο Δημ. Γληνός, Γ. Ιμβριώτης, Ν. Πλουμπίδης, Δημ. Καββαδίας, πρύτανης του ΑΠΘ, ο πρύτανης το Πολυτεχνείου, Κιτσίκης, ο Ρουσσόπουλος καθηγητής του Πολυτεχνείου και ο ακαδημαϊκός Γεωργαλάς.
Τα ιδανικά και οι στόχοι της ΕΠΟΝ φαίνονται στο καταστατικό της και είναι: Η εθνική απελευθέρωση και ανεξαρτησία, η εξολόθρευση του φασισμού μια για πάντα, ο αγώνας κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων για την Ειρήνη και η ανοικοδόμηση της χώρας, προς το συμφέρον του λαού.
Στην ΕΠΟΝ, που οργάνωσε 600.000 νέους (κατ'άλλους ιστορικούς 700.000), σφυρηλατήθηκαν οι συνειδήσεις των νέων, ατσαλώθηκε το πάθος για λευτεριά, μόρφωση, πολιτισμό, δημοκρατία, Ειρήνη. Γι αυτό πρωτοστάτησε στους αγώνες για την επιβίωση του λαού μας, στις μεγάλες Πανεθνικές εκδηλώσεις, στην οργάνωση των μικρών παιδιών, των «Αετόπουλων», στις απεργίες, στα συσσίτια, στις διαδηλώσεις, στον πολιτισμό.
Μετά την απελευθέρωση παντού σ' όλη την Ελλάδα έκανε πολιτιστικά κέντρα τις λέσχες της και ανέβασε πλήθος θεατρικών έργων. Στην Κρήτη δημιούργησε η ΕΠΟΝ 80 λέσχες πολιτισμού και έδωσε 1.300 θεατρικές παραστάσεις
Βοήθησε όμως και στον ένοπλο αγώνα κατά των κατακτητών με τις ανταρτοομάδες της. Οι 35.000 αντάρτες της έλαβαν μέρος μαζί με τον ΕΛΑΣ σε 450 μάχες, στις οποίες έπεσαν 1300 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ.
Στήριξε και διαφώτισε αυτά τα μαύρα χρόνια τον Ελληνικό λαό με τα περιοδικά της, τα συνθήματά της, τις αφίσες της και τα αξέχαστα χωνιά στις συνοικίες της Αθήνας, Τα μέλη της ήξεραν τους συνωμοτικούς κανόνες, παρακολουθούσαν τους κατακτητές, ήταν σύνδεσμοι στη μετάδοση ειδήσεων και πληροφοριών. Είχε η ΕΠΟΝ σοβαρή επίδραση και αντανάκλαση στον αγώνα του λαού τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά. Πολλά μέλη της πλήρωσαν ακριβά την πίστη και την αυταπάρνησή τους. Κάθε πρωί οι Αθηναίοι ανακάλυπταν και στους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Αθήνας κορμιά επονιτών και επονιτισσών αγνώριστα από τα βασανιστήρια που 'χαν προηγηθεί του θανάτου τους.
Ποιός δεν ξέρει το Δημ. Αυγέρη, Κ. Φολτόπουλο και Φ. Κιοκμενίδη, που στις 28-4-44 μέσα σ'ένα σπιτάκι στα ριζά του Υμηττού, όπου φύλαγαν όπλα, πολέμησαν εννιά ώρες με τους γερμανούς, που νόμιζαν πως ήταν μέσα δεκάδες αντάρτες;
 |
| Δημήτρης Αυγέρης, Κ. Φολτόπουλος και Φ. Κιοκμενίδης (Ψηφιακά αρχεία ΑΣΚΙ) |
Το Μάη του 1943 το Κεντρικό συμβούλιο της ΕΠΟΝ τον έστειλε στην Κρήτη το Μανόλη Σταυρουλάκη, για να συνδέσει τη νεολαία του ΕΑΜ με την ΕΠΟΝ, κατ' εντολήν συγκεκριμένα του Δημ. Βλαντά. Κατέβηκε μ' ένα γερμανικό επίτακτο καίκι ως φοιτητής στα Χανιά. Αμέσως οι νεολαίες Χανίων και Ρεθύμνου με το όνομα Π.Ο.Ε.Ν (Παγκρήτια Οργάνωση Ελεύθερων Νέων) μετονομάζονται σε ΕΠΟΝ.
Στο Ηράκλειο ήρθε τον Ιούνιο του 1943 και συγκατοίκησε με το Στέλλιο Διλιντά. Οργάνωσε την ΕΠΟΝ Ηρακλείου και Λασηθίου πρώτα.
 |
| Το κάστρο του Υμηττού (Ψηφιακά αρχεία ΑΣΚΙ) |
Το χειμώνα του 1943-44 τον περνά στο Ηράκλειο πότε φιλοξενούμενος των οικογενειών των αδελφών Βλαστού (Ρεθεμνιώτικης καταγωγής) και πότε ζώντας σ' ένα δωμάτιο στο λιμάνι κοντά, βοηθούμενος από τις οικογένειες του Μύρωνα Μαλλιαράκη, Φωτάκη, και άλλους συμφοιτητές του. Εδώ οργανώνει στην ΕΠΟΝ τους σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας.
Καλοκαίρι του 1944 η παραμονή του στο Ηράκλειο είναι επικίνδυνη. Γι' αυτό καταφεύγει με το Στέλλιο Διλιντά στην επαρχία Βιάννου, όπου οργανώνει τις νεολαίες των χωριών της και ενισχύει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Ξανάρχεται στο Ηράκλειο μετά την απελευθέρωση και το 1945 φεύγει για την Αθήνα, για να συνεχίσει τις σπουδές του
Στη μαρτυρική Βιάννο συμμετείχαν σχεδόν όλοι οι νέοι, (εκτός 5-6, όπως καταθέτουν βιαννίτες επονίτες), τα μικρά παιδιά ως «αετόπουλα»και τα παιδιά του Γυμνασίου, που πλησίασε ο καθηγητής Κ. Στεφανάκης και δημιούργησε τον πρώτο πυρήνα. Το ίδιο έγινε και στα χωριά της. Το αντάρτικο του 1943 στηρίχθηκε στην ΕΠΟΝ της Βιάννου.
Από το χωριό Άγιος Βασίλειος οργανώθηκαν 27 νέοι και 21 νέες. Οργανώθηκαν σε δικά τους κοινοτικά και επαρχιακά συμβούλια και είχαν στενή συνεργασία με το ΕΑΜ, την Επιμελητεία του Αντάρτη και την Αλληλεγγύη. Μετά την καταστροφή της Βιάννου βοήθησαν πολύ στην ανύψωση του ηθικού του κόσμου, στην ανασυγκρότηση της επαρχίας. Πολλοί ανέβηκαν στο βουνό στου «Χαμέτη» με τον ΕΛΑΣ. Ένα τμήμα ανταρτοεπονιτών της Βιάννου πολέμησαν τους Γερμανούς στα Χανιά στα τέλη του 1944 αρχές 1945.
Και στην Έμπαρο εξαιτίας του ελεύθερου φρονήματος των κατοίκων της, της θέσης της κοντά στα Λασηθιώτικα αλλά και των δύο ανδρών που δημιούργησαν το ΕΑΜ της περιοχής, Χαράλαμπου Τυλιανάκη (μέλος της ιδρυτικής ομάδας του ΠΑΜ) και του Βασίλη. Πλαγιωτάκη, όλοι σχεδόν οι νέοι μπήκαν στην ΕΠΟΝ. Και με ρόλο ξεχωριστό τα τρία πρωτανήψια του Β. Πλαγιωτάκη: ο Ραδάμανθης Κονδυλάκης, ο Γιάννης Ζ Πλαγιωτάκης, δικηγόρος και ο Ευρυπίδης Πλαγιωτάκης, ξυλουργός, που έγραψε και μελοποίησε τον Ύμνο της Βιάννου. Σε έρευνα πεδίου μάλιστα στην Έμπαρο και στη Βιάννο διαπιστώνεται ότι στην αρχή οργανώνονται σε συνωμοτικές τριάδες . Έτσι το Ραδάμανθη Κονδυλάκη μαζί με το Μανόλη Αγαπάκη από τη Βιάννο τους οργάνωσε ο Δημοσθένης Ραπτόπουλος τον οποίο είχε οργανώσει ο γιατρός Γ. Παπαμαστοράκης ή Γερουλάνος στο ΕΑΜ Νέων από το 1942.
Είναι ενδιαφέρον να δει κανείς την εποχή αυτή μέσα από την αφήγηση του Γ. Πλαγιωτάκη. Συνταξιούχος δικηγόρος που ζει στο Ηράκλειο και μιλώντας με συγκίνηση για τη δράση της ΕΠΟΝ στην Έμπαρο δίνει σημαντικά στοιχεία: 40 μέλη, μισά-μισά αγόρια και κορίτσια είχε η ΕΠΟΝ στην Έμπαρο και στα χωριά της. Γραμματέας ήταν ο ίδιος. Βοήθησαν στην τροφοδοσία των ανταρτών, των οποίων υπήρξαν και σύνδεσμοι και στο μοίρασμα των δελτίων ειδήσεων. Έραψαν στολές για τους αντάρτες στο ραφείο του Επαμεινώνδα Κονδυλάκη, ανέβασαν θεατρικά έργα όπως το «Έμπορος της Βενετίας» με πρωταγωνιστή τον Ευρυπίδη Πλαγιωτάκη και γενικά στήριξαν τον αγώνα με πάρα πολλούς τρόπους.
Ωραίες εμπειρίες έχει και από την ΕΠΟΝ της Λαγκάδας,(Κασταμονίτσας, Αποστόλων κλπ) την οποία οργάνωσε ο ίδιος.
Η κουβέντα μαζί του είναι μια εμπειρία μοναδική και είναι να απορεί κανείς με τον ενθουσιασμό του. Σα να ξαναζεί εκείνη την ένταση και τη χαρά του αγώνα για τη Λευτεριά και την Ειρήνη. Κι ας γλύτωσε από του χάρου τα δόντια πολλές φορές. Κυρίως στη Μεγάλη Κύκλωση της Εμπάρου, 6-8-1944 και αργότερα στο σφαγείο της Μακρονήσου.
Στο Αρκαλοχώρι τον πρώτο αντιστασιακό πυρήνα της νεολαίας αποτέλεσαν οι τρεις 17χρονοι νέοι Κώστας Ψαρράκης, Γρηγόρης Λασηθιωτάκης-Εληώτης και Κώστας Τσιρογαλάκης, που ορκίστηκαν στο εκκλησάκι της Αγ. Παρασκευής να δώσουν και τη ζωή τους στον αγώνα κατά των κατακτητών.
Την ευθύνη της ΕΠΟΝ ανέθεσε η τοπική οργάνωση του ΕΑΜ στον Κ. Ψαρράκη (βλ. «Πατρίς» 26-5-1998, κείμενο Κ. Ψαρράκη). Νέοι και νέες οργανώθηκαν και δούλεψαν στην ΕΠΟΝ Αρκαλοχωρίου, όπως ο Κοκολάκης Μανώλης, που ταλαιπωρήθηκε αργότερα γι' αυτό στη Μακρόνησο κι ο Γιάννης Ιωαννίδης, που με συγκίνηση αφηγούνται τη δράση τους η Ελευθερία Καλαϊτζάκη και η Μάχη Χρηστάκη.
H EΠON Αρκαλοχωρίου παρουσίασε σε οκτώ παραστάσεις το έργο του Γ.
Χορτάτζη «Ερωφίλη» με πρωταγωνιστές τους: Στέλλιο Χρηστάκη, το Λευτέρη
Λυδατάκη, την Αταλάντη Κοκολάκη και τη Μάχη Χρηστάκη. Την παράσταση
αυτή καθώς και όλη τη δράση της ΕΠΟΝ θυμούνται με περηφάνεια και
συγκίνηση όσοι επιζούν. Πολύτιμες μαρτυρίες αποτελούν για την ιστορία
της εποχής εκείνης στο Αρκαλοχώρι και τα γύρω χωριά οι μαγνητοφωνημένες
αφηγήσεις του Κ. Τσιρογαλάκη, Μαν. Κοκολάκη, Γιάννη Ιωαννίδη,
Ελευθερίας Καλαϊτζάκη, Μανώλη Μακράκη και οι δημοσιεύσεις του αείμνηστου
παιδίατρου Κώστα Ψαρράκη. Η αφήγηση του Μαν. Μακράκη αξίζει πράγματι
να αποτελέσει ξεχωριστό δημοσίευμα
Στην Κρήτη οι ηγετικές φυσιογνωμίες της ΕΠΟΝ είναι ο Μαν. Σταρουλάκης, ο Στ. Διλιντάς, ο Θοδ. Σαρτζετάκης, ο Μαν. Παπουτσάκης και ο Δημήτρης Βλησίδης. Στο νομό Ηρακλείου, ο Μαν. Δουλγεράκης, ο Γιώργος Δοριάκης, η Γρηγορία Μαυρογιάννη, η Ειρήνη Κυριακάκη-Μαμαλάκη, ο Αντ. Μαμαλάκης, ο Νίκος Περάκης, ο Γ. Μανδαλάκης, ο Δημοσθένης Ραπτόπουλος και ο Κ. Ψαρράκης διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο.
Έτσι η επέτειος της ίδρυσης της ΕΠΟΝ, όπως κάθε ιστορικό γεγονός, είναι έναυσμα για συνειδητοποιήσεις και συγκινήσεις. Τα αποχαιρετιστήρια γράμματα των μελών της, οι αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της κρατούν και θα κρατούν πάντα ζωντανή τη ζωή και τη δράση των νέων της. Γιατί η περασμένη ζωή δε θέλει να χαθεί όπως δείχνει η αποκάλυψη των συνθημάτων στην Έμπαρο, που έδωσε το έναυσμα για το δημοσίευμα
Δε θέλει να χαθεί, για να δημιουργεί την υποψία και σε όσους δεν το πιστεύουν ότι στον καινούριο κόσμο των τεχνολογικών θαυμάτων υπάρχει κάτι πίσω απ' αυτόν τον κόσμο. Έτσι μπορεί να γίνει πιο συνειδητή η σχέση μας με το παρελθόν μας... Και μέσα μας να μένουν οι ήρωες που το ομόρφηναν άσειστοι, ορθοί κι ωραίοι.
• -Τα στοιχεία είναι παρμένα από:
Στην Κρήτη οι ηγετικές φυσιογνωμίες της ΕΠΟΝ είναι ο Μαν. Σταρουλάκης, ο Στ. Διλιντάς, ο Θοδ. Σαρτζετάκης, ο Μαν. Παπουτσάκης και ο Δημήτρης Βλησίδης. Στο νομό Ηρακλείου, ο Μαν. Δουλγεράκης, ο Γιώργος Δοριάκης, η Γρηγορία Μαυρογιάννη, η Ειρήνη Κυριακάκη-Μαμαλάκη, ο Αντ. Μαμαλάκης, ο Νίκος Περάκης, ο Γ. Μανδαλάκης, ο Δημοσθένης Ραπτόπουλος και ο Κ. Ψαρράκης διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο.
Έτσι η επέτειος της ίδρυσης της ΕΠΟΝ, όπως κάθε ιστορικό γεγονός, είναι έναυσμα για συνειδητοποιήσεις και συγκινήσεις. Τα αποχαιρετιστήρια γράμματα των μελών της, οι αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της κρατούν και θα κρατούν πάντα ζωντανή τη ζωή και τη δράση των νέων της. Γιατί η περασμένη ζωή δε θέλει να χαθεί όπως δείχνει η αποκάλυψη των συνθημάτων στην Έμπαρο, που έδωσε το έναυσμα για το δημοσίευμα
Δε θέλει να χαθεί, για να δημιουργεί την υποψία και σε όσους δεν το πιστεύουν ότι στον καινούριο κόσμο των τεχνολογικών θαυμάτων υπάρχει κάτι πίσω απ' αυτόν τον κόσμο. Έτσι μπορεί να γίνει πιο συνειδητή η σχέση μας με το παρελθόν μας... Και μέσα μας να μένουν οι ήρωες που το ομόρφηναν άσειστοι, ορθοί κι ωραίοι.
• -Τα στοιχεία είναι παρμένα από:
1) έρευνα πεδίου στο Αρκαλοχώρι, Βιάννο, Έμπαρο και Ηράκλειο
2) από πολλά βιβλία-κυρίως από το «Ιστορία της ΕΠΟΝ» του Πέτρου Ανταίου
3) από τη μελέτη 1500 αιτήσεων για αναγνώριση της συμμετοχής τους στην Εθνική Αντίσταση, κατοίκων της υπαίθρου του νομού Ηρακλείου
4) από δημοσιεύματα σε τοπικές Εφημερίδες αντιστασιακών, μελών της ΕΠΟΝ
*Η Άννα Μανουκάκη - Μεταξάκη είναι φιλόλογος, Μέλος του Δ.Σ της ΕΦΝΗ
Βλέπε:
2) από πολλά βιβλία-κυρίως από το «Ιστορία της ΕΠΟΝ» του Πέτρου Ανταίου
3) από τη μελέτη 1500 αιτήσεων για αναγνώριση της συμμετοχής τους στην Εθνική Αντίσταση, κατοίκων της υπαίθρου του νομού Ηρακλείου
4) από δημοσιεύματα σε τοπικές Εφημερίδες αντιστασιακών, μελών της ΕΠΟΝ
*Η Άννα Μανουκάκη - Μεταξάκη είναι φιλόλογος, Μέλος του Δ.Σ της ΕΦΝΗ
Βλέπε:
Η θρυλική ΕΠΟΝ και η δράση της στην Κρήτη. Άρθρο της κυρίας Άννας Μανουκάκη-Μεταξάκη, στην εφημερίδα «Πατρίς» του Ηρακλείου (28.02.2005).
Δημοσίευση σχολίου