Χανιά | Με την ταινία “Μυστικό συστατικό” συνεχίζεται το εξαιρετικό αφιέρωμα στον Βαλκανικό κινηματογράφο

  Ο πολιτιστικός σύλλογος “ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ” συνεχίζοντας φέτος το χειμώνα το  εξαιρετικό αφιέρωμα στον Βαλκανικό κινηματογράφο με τίτλο: “Εδώ είναι Βαλκάνια!” θα προβάλλει την Κυριακή, 2 Δεκεμβρίου 2018 σε δύο προβολές (στις 20.00μ.μ. και στις 22.00μ.μ.) στην αίθουσα του 2ου ορόφου του Πνευματικού Κέντρου Κρήτης (Ανδρέα Παπανδρέου 70, Χανιά) την ταινία “Μυστικό συστατικό” / Iscelitel (2017), του Γκιόρτσε Σταβρέσκι (συμπαραγωγή ΠΓΔΜ, Ελλάδα), που πρώτη φορά παρουσιάζεται στα Χανιά.  

Α' προβολή: 20.00μ.μ.-22.00μ.μ.
Β' προβολή: 22.00μ.μ.-24.00μ.μ.

  Υπόθεση: Ο Βέλε δεν έχει αρκετά χρήματα για να αγοράσει τα πανάκριβα φάρμακα για τον καρκινοπαθή πατέρα του. Μέσα στην απελπισία του, κλέβει χόρτο από κάποιους εγκληματίες, φτιάχνει μ’ αυτό ένα κέικ και προσφέρει το γλυκό στον πατέρα του, ελπίζοντας πως θα ανακουφιστεί. Ως εκ θαύματος, η υγεία του πατέρα βελτιώνεται, αλλά ξαφνικά ο Βέλε έχει να αντιμετωπίσει τους γείτονες, που θέλουν τη συνταγή, και τους εγκληματίες, που θέλουν πίσω τα ναρκωτικά τους. Μέσα σ’ όλα αυτά, πάντως, η μεγαλύτερη πρόκληση παραμένει το να πείσει τον πατέρα του για την αξία της ζωής.

Ο Γκιόρτσε Σταβρέσκι είναι ένας βραβευμένος σκηνοθέτης από την πόλη των Σκοπίων. Το ντοκιμαντέρ του Adam and Eve απέσπασε την Ειδική Μνεία της Επιτροπής στο φεστιβάλ ZagrebDox της Κροατίας. Η μικρού μήκους φιξιόν At Daybreak προβλήθηκε στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα του φεστιβάλ του Κλερμόν-Φεράν στη Γαλλία, ενώ η μικρού μήκους φιξιόν Audition Material κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Μικρού Μήκους Ταινίας Μυθοπλασίας στο φεστιβάλ Bogoshorts στην Κολομβία. Το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του Μυστικό συστατικό κέρδισε δύο διεθνή βραβεία όταν ακόμη βρισκόταν στο στάδιο της προ-παραγωγής.

Αναδημοσίευση από το Zarpanews.gr

Κριτικές για την ταινία

  Μαύρη κωμωδία βαλκανικού ταμπεραμέντου, η οποία διαθέτει σεναριακή πειθαρχία και κριτική κοινωνική ματιά. Βραβείο Κοινού στο τελευταίο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

  Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Γκιόρτσε Σταβρέσκι επιχειρεί να δει με ειλικρινή ματιά την καθημερινότητα της χώρας του, της FYROM, είναι αναπόφευκτα λοιπόν μια βαλκανική ιλαροτραγωδία. Στο επίκεντρό της βρίσκεται μια διαλυμένη από τη μοίρα οικογένεια, καθώς η μητέρα και ο αδελφός του Βέλε, ενός απλού σιδηροδρομικού εργάτη, έχουν σκοτωθεί πριν από χρόνια σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Έτσι, φροντίζει μόνος του τον ηλικιωμένο και καρκινοπαθή πατέρα του, χωρίς ωστόσο να έχει χρήματα ούτε καν για τα φάρμακά του. Βλέποντάς τον να υποφέρει, όταν κατά τύχη βρίσκει ένα πακέτο με ναρκωτικά κρυμμένο σε ένα βαγόνι τρένου, αποφασίζει να το ιδιοποιηθεί. Δεν του είναι εύκολο να πουλήσει το περιεχόμενό του, χρησιμοποιεί όμως τη μαριχουάνα για να φτιάξει ένα… παυσίπονο κέικ. Αλλά τα αναπάντεχα αποτελέσματά του θα τον μπλέξουν ακόμη περισσότερο, καθώς εκτός από τους ιδιοκτήτες του πακέτου, οι οποίοι το αναζητούν με άγριες διαθέσεις, οι «θεραπευτικές» ιδιότητες του εδέσματος κάνουν γνωστούς και αγνώστους να θέλουν πάση θυσία να μάθουν τη μυστική συνταγή του.

  Αν βαρούσαν νταούλια, κλαρίνα και βιολιά, θα μπορούσαμε να είμαστε κάλλιστα σε μια ντελιριακή κωμωδία του Εμίρ Κουστουρίτσα, όπου το βαλκανικό παράλογο έχει πάρει τη θέση της ορθολογικής πραγματικότητας. Ο Σταβρέσκι, όμως, είναι ένας λιγότερο δυναμικός, μα πολύ πιο ντελικάτος αφηγητής, ο οποίος υιοθετεί ρεαλιστικό ύφος, καθημερινούς χαρακτήρες και ένα σαρκαστικό χιούμορ, το οποίο «εισβάλλει» καταλυτικά στην ταραχώδη σχέση πατέρα και γιου, στην αλά Κοέν συμπεριφορά των ναρκογκάνγκστερ και στη (διακριτική) περιγραφή μιας κοινωνίας διαφθοράς, ανορθολογισμού, κυνισμού, προλήψεων και συλλογικής παραίτησης (εξαιρετική η σκηνογραφική επιλογή του εγκαταλελειμμένου θερέτρου ως ντεκόρ της τελευταίας σεκάνς). Μέσα στο γενικευμένο αυτό χάος, η σεναριακή πειθαρχία και η ζεστή κινηματογραφική καρδιά του «Μυστικού Συστατικού» στήνουν μια διασκεδαστική όσο και πολιτικά διεισδυτική μαύρη κωμωδία, η οποία απέσπασε πλήθος φεστιβαλικών βραβείων, ανάμεσά τους κι αυτό του κοινού στο τελευταίο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια»).

Χρήστος Μήτσης,

Αθηνόραμα 19/07/2018

  Η μεγαλύτερη νίκη του «Μυστικού Συστατικού» είναι ότι δεν είναι μια ακόμη Βαλκανική κωμωδία, όπου η φάρσα προσπαθεί να αποτυπώσει με ανάλαφρο τρόπο τα προβλήματα, τις κακουχίες και την ανέχεια που αντιμετωπίζει καθημερινά μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού.

  Όχι ότι η ιστορία που αφηγείται ο Γκιόρτσε Σταβρέσκι, εδώ στο μεγάλο μήκους ντεμπούτο του, δε διαδραματίζεται σε αυτόν τον κόσμο. Οι ήρωές του είναι όντως άνθρωποι που μοχθούν για το μεροκάματο, που μετρούν τα χρήματα για να καταφέρουν να αγοράσουν φάρμακα, που αναζητούν ακόμη ένα θαύμα για να σωθούν από τα φαινομενικά ανυπέρβλητα προβλήματά τους.

  Ο Σταβρέσκι όμως αρνείται να παραδώσει στην παρωδία την αφήγησή του για να απαλύνει την οποιαδήποτε κοινωνική αιχμή, όπως και αποφασίζει να μην μετατρέψει σε βαλκανικές καρικατούρες τους ήρωές του. Αντιθέτως, πίσω από τον αναμφισβήτητο κοινωνικό ρεαλισμό της αισθητικής του, εμποτίζει μετρημένα κωμικά τις περιστάσεις αναγνωρίζοντας την απρόσμενα αστεία πλευρά των πραγμάτων, εστιάζει στο αληθινό συναίσθημα αποφεύγοντας τον μελοδραματισμό και, όσο γίνεται αποφεύγει τα κλισέ, παραμένοντας ωστόσο στο genre ενός buddy movie που ταυτόχρονα αντλεί και από το σινεμά των παρεξηγήσεων αλλά και τα οικογενειακά δράματα όπου η σχέση μεταξύ ενός πατέρα κι ενός γιου είναι το παν.

  Κεντρικός πρωταγωνιστής του είναι ο Βέλε, ένας κακοπληρωμένος μηχανικός τρένων που πέρα από την έλλειψη μετρητών και το τραγικό οικογενειακό παρελθόν, έχει να αντιμετωπίσει και την ασθένεια του πατέρα του. Μια μέρα, ο Βέλε ανακαλύπτει μια ποσότητα κλεμμένης μαριχουάνα, την οποία αποφασίζει να χρησιμοποιήσει στην κατασκευή ενός κέικ για να απαλύνει τον πόνο του πατέρα του από τον καρκίνο. Μόνο που, ως εκ θαύματος , η υγεία του πατέρα του όντως βελτιώνεται και ο Βέλε βρίσκεται ξαφνικά στο επίκεντρο όχι μόνο εκείνων που αναζητούν το κρυφό συστατικό της συνταγής του αλλά και τους μαφιόζους που έχασαν την μαριχουάνα μέσα από τα χέρια τους.

  Αυτή η ιστορία δίνει την δυνατότητα στον Σταβρέσκι να υφάνει ένα κοινωνικό προφίλ της χώρας του, δίνοντας έμφαση στην έλλειψη παροχών που δείχνει να ταλαιπωρεί το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού, όσο ταυτόχρονα εστιάζει συναισθηματικά στη σχέση δύο ανδρών, οι οποίοι πέρα από τον σωματικό πόνο, μοιράζονται και τα οικογενειακά τους τραύματα. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, δείχνει να νοιάζεται πραγματικά, γεγονός που εξηγεί και το ότι ποτέ η αφήγηση δεν καταλήγει σε φάρσα, όσο κι αν βασίζεται κατά στιγμές στο εύρημα της παρεξήγησης για να προχωρήσει μπροστά.

  Ουσιαστικά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι το «Μυστικό Συστατικό» είναι η μοντέρνα εκδοχή ενός βαλκανικού σινεμά που αφενός αναγνωρίζει την κινηματογραφική του ιστορία κλείνοντας το μάτι στις θεματικές επιρροές του παρελθόντος αλλά και που αποφασίζει την ίδια στιγμή να προχωρήσει μπροστά, λαμβάνοντας υπόψη τις τάσεις ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού σινεμά.

Για αυτό και εύκολα μπορεί να του συγχωρεθεί το γεγονός ότι κατά στιγμές μοιάζει να χάνει τον ρυθμό του ενώ σε άλλες μεταβαίνει άτσαλα από υποπλοκή σε υποπλοκή. Το σημαντικότερο είναι ότι η ταινία εμφανίζει να έχει όντως ταυτότητα αλλά και άποψη, παρουσιάζοντας μέσα από την σκοτεινά κωμική αλλά και κυνική ματιά της μια ευαισθησία που μέχρι το τέλος κερδίζει τον θεατή. Αυτό είναι το δικό της «μυστικό συστατικό».

Δημήτρης Δημητρακόπουλος

FLIX, 16 Ιουλίου 2018