Ισπανικός εμφύλιος (Ξεκίνησε σαν σήμερα το 1936): Η θανάσιμη σύγκρουση δυο κόσμων

Σε μια βαθύτατα διχασμένη -κοινωνικά και πολιτικά- χώρα εκδηλώθηκε στις 17 Ιούλη 1936 στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον της δημοκρατικά εκλεγμένης αριστερής κυβέρνησης.

Η Ισπανία σχίστηκε στα δύο. Ιδεολογικές και ταξικές συγκρούσεις δεκαετιών ξέσπασαν ορμητικά σε έναν ανελέητο εμφύλιο πόλεμο.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’20 οι Ισπανοί έδειχναν κουρασμένοι από τον αυταρχισμό του θρόνου, των στρατηγών και της Εκκλησίας και επιζητούσαν αλλαγή.
Ο βασιλιάς Αλφόνσος 13ος συνέχιζε να επιβάλλει δικτατορικές κυβερνήσεις, με τελευταίες αυτές των στρατηγών Πρίμο ντε Ριβέρα και Μπερενγκέρ.

Μετά τις δημοτικές εκλογές του 1931, οι οποίες είχαν προσλάβει χαρακτήρα αντιμοναρχικού δημοψηφίσματος, ο βασιλιάς εγκαταλείπει τη χώρα. Ακολουθεί ο σχηματισμός της πρώτης μετριοπαθούς δημοκρατικής κυβέρνησης, όμως οι εκλογές του Νοεμβρίου 1933 επαναφέρουν στην εξουσία τη Δεξιά.

Η ανάγκη συνεργασίας όλων των αντιδεξιών δυνάμεων προβάλλει επιτακτική. Η πρωτοφανής απόφαση σοσιαλιστών, κομμουνιστών, αριστερών, ρεπουμπλικάνων, τροτσκιστών και αναρχικών να συνεργαστούν επισφραγίζεται με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου στις εκλογές της 16ης Φεβρουάριου του 1936, με 48% έναντι 46% της Δεξιάς.

Οι αντιδραστικές δυνάμεις αισθάνονται ότι τα συμφέροντά τους απειλούνται, κλιμακώνουν τη βία και οι στρατιωτικοί αρχίζουν να συνωμοτούν.

Ενα βρετανικό αεροπλάνο μεταφέρει τον στρατηγό Φράνκο στο Μαρόκο ενώ ναζιστικά μεταγωγικά μεταφέρουν 47.000 στρατιώτες των στασιαστών στην Ισπανία.

Η κυβέρνηση Αθάνια εξοπλίζει τον λαό ενώ αρχίζουν να καταφτάνουν οι εθελοντές των Διεθνών Ταξιαρχιών, οι οποίοι θα ξεπεράσουν τις 60.000.
Είναι αυτοί για τους οποίους θα πει η Πασιονάρια: «Κομμουνιστές, σοσιαλιστές, αναρχικοί, ρεπουμπλικάνοι, άντρες διαφορετικού χρώματος, διαφορετικής ιδεολογίας, ανταγωνιστικών θρησκευμάτων, που όλοι αγαπούσαν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, ήρθαν και προ-σφέρθηκαν με ανιδιοτέλεια... και δεν μας ζήτησαν τίποτε για αντάλλαγμα».

Ανάμεσά τους και 200 Ελληνες. Γράφει ο Δημήτρης Σακαρέλλος, ταγμένο στέλεχος της Κομμουνιστικής Διεθνούς: «204 ή και περισσότεροι - 81 από Αμερική, 75 ναυτικοί, 22 από Αγγλία, κυρίως Κύπριοι, 9 από Καναδά, 8 από Σοβιετική Ενωση και 7 από Γαλλία».

Η συγκίνηση είναι παγκόσμια και φέρνει στο πλευρό της δημοκρατικής Ισπανίας διανοούμενους και καλλιτέχνες όπως ο Χέμινγουεϊ, ο Ερενμπουργκ, ο Οργουελ, ο Κέσλερ, ο Κάπα, ο Ιβενς.

Πηγή: Αρτέμης Ψαρομήλιγκος - Hot History

***

 Της Π. Μ.

Ογδόντα έξι χρόνια μετά ο Ισπανικός εμφύλιος συνεχίζει να πυρπολεί τις καρδιές του κόσμου, γιατί ήταν μια ιστορική τομή στη σύγχρονη ιστορία. Γιατί δημιούργησε στο συμπυκνωμένο χρόνο διάρκειας του, τόσο έντονες ελπίδες και απογοητεύσεις, τόση προσμονή, ανάταση και απελπισία, τόσο έντονα συναισθήματα στην συνείδηση των πολιτών του κόσμου, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι, από τον Ισπανικό Εμφύλιο και μετά οι Ισπανοί αντιφασίστες δικαιούνται να λένε αυτό το γνωστό: «Από δω και πέρα, κάθε φορά που τα έθνη του κόσμου θα μιλούν για τη Δικαιοσύνη, για την Ελευθερία και για τον Ανθρωπο, θέλουν δεν θέλουν εμάς θα θυμούνται».
Δεν ήταν ένας ακόμη περιφερειακός πόλεμος, αλλά ένα σημείο όπου συγκρούστηκαν οι βασικές ιδεολογικές προτάσεις-κοσμοθεωρίες της εποχής.

Από αυτόν πηγάζουν και εμπνέονται το «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα» του Χεμινγουέι, «Η Ελπίδα» του Μαρλώ, «Ο φόρος Τιμής στην Καταλωνία» του Όργουελ, «Η Ισπανική Διαθήκη» του Κέσλερ, μεγάλο μέρος της «Υπόθεσης Τουλάγιεφ» του Σέρζ, μα και μια σειρά ταινιών, όπως η για μένα συγκλονιστική του Κ. Λόυτς: «Γη και Ελευθερία”.

Αν σ’ αυτά προσθέσουμε τα ονόματα και τόσων ακόμη που κατατάχτηκαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, εθελοντές από 50 χώρες τις συγκροτούσαν, όπως το όνομα του Άρθουρ Κέσλερ ή του Αντρέ Μαρλώ, ή συμμετείχαν στο «Συνέδριο Υπεράσπισης της Κουλτούρας των Αντιφασιστών Συγγραφέων», υπό την προεδρία του Μαρλώ και τη συμμετοχή του Στρατή Τσίρκα, που έγραψε και το τελικό ντοκουμέντο του Συνεδρίου, το ποίημα «Όρκος στον Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα», το οποίο απήγγειλε ο Λουί Αραγκόν, έχουμε σαφώς ένα φάσμα διανοουμένων που δεν συναντάμε σε καμιά άλλη φάση της Ευρωπαϊκής μας Ιστορίας.
Ίσως γιατί πρόκειται για τον τελευταίο ρομαντικό πόλεμο.

Παραθέτω ένα ποίημα του Πάμπλο Νερούντα για την τεράστιας ιστορικής σημασίας αυτή στιγμή.

«Θα με ρωτήσετε: Πού είναι οι πασχαλιές;

και πού η μεταφυσική σκεπασμένη από παπαρούνες

και η βροχή που συχνά χτυπούσε

στις λέξεις σας γεμίζοντάς τες

με τρύπες και πουλιά;

Θα σας διηγηθώ, ό,τι μου συμβαίνει:

Ζούσα σε μια συνοικία της Μαδρίτης, με καμπάνες με ρολόγια, με δέντρα.

Από κει φαινότανε το κατάξερο πρόσωπο της Καστίλλιας

σαν ένας Ωκεανός από δέρμα.

Το σπίτι μου λεγότανε το σπίτι των λουλουδιών,

αφού παντού σκάγανε γεράνια:

ήταν ένα όμορφο σπίτι με σκυλιά και παιδάκια. Ραούλ, θυμάσαι; Θυμάσαι, Ραφαήλ; Φεντερίκο, θυμάσαι;

Κάτω απ’ το χώμα;

Θυμάσαι το σπίτι μου με τα μπαλκόνια, όπου

το φως το Γενάρη έπνιγε λουλούδια στο στόμα σου;

Κοιτάξτε το νεκρό μου σπίτι

κοιτάξτε την Ισπανία σπασμένη

μα από κάθε νεκρό σπίτι βγαίνει πύρινο μέταλλο αντί λουλούδια, από κάθε ρωγμή της Ισπανίας βγαίνει η Ισπανία

από κάθε πεθαμένο παιδί βγαίνει ένα ντουφέκι με μάτια

από κάθε έγκλημα γεννιούνται σφαίρες

που θα βρουν μια μέρα τον τόπο της καρδιάς σας.

Ελάτε, να δείτε το αίμα στους δρόμους».

* Ο πίνακας του Νταλί, Ισπανία.