«99 Χρόνια από τον Θάνατο του Λένιν» με προβολή δύο σπάνιων ταινιών του Μιχαήλ Ρομ.στο STUDIO

Γράφει ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης

Ο Λένιν δεν είχε δει ποτέ στην τέχνη ένα απλό μέσο αναψυχής ή ψυχαγωγίας. Η στάση του απέναντι στην τέχνη ήταν πάντα πολύ σοβαρή – η στάση του επαναστάτη κομμουνιστή. Στην αντίληψή του για τη ρωσική πραγματικότητα, υπήρχαν πολλά στοιχεία από τη θυμωμένη σάτιρα του Σεντρίν, και ο Τολστόι τον βοήθησε να δει την πραγματικότητα μέσα από τα μάτια του χωρικού, κάτι που ήταν πολύ σημαντικό για τον Λένιν τον πολιτικό. Και η ταχύτητα και η ακρίβεια των άμεσων αντιδράσεών του στα γεγονότα, στις λέξεις και τις πράξεις των ανθρώπων, την εκπληκτική του ικανότητα να συλλάβει άμεσα τη γενική έννοια ενός επικείμενου γεγονότος – αυτή τη «διαίσθηση» που εξέπληξε πολλούς εκτός αν όλες αυτές τις πολύτιμες ιδιότητες, οι οποίες συμπλήρωναν οργανικά τη δύναμη της θεωρητικής του ιδιοφυΐας του, μπορούμε άραγε να τις καταλάβουμε, λησμονώντας τη σχέση του Λένιν με την τέχνη;

Ο Λένιν είχε σε όλη του τη ζωή πολύ λίγο καιρό διαθέσιμο για να ασχοληθεί σοβαρά με την τέχνη, και μια που η προχειρότητα, του ήταν πάντα ξένη και μισητή, δεν αγαπούσε να μιλά για την τέχνη. Παρόλα αυτά, τα γούστα του ήταν πολύ καθορισμένα. Αγαπούσε τους Ρώσους κλασσικούς, αγαπούσε τον ρεαλισμό στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική κλπ.

Πασίγνωστη η εκτίμηση του ίδιου του Λένιν: 

 «Εμείς, η νέα σοβιετική κυβέρνηση, θεωρούμε πως ο κινηματογράφος είναι η πιο σημαντική απ’ όλες τις τέχνες, ένα ζωτικό εργαλείο της επανάστασης στον αγώνα για τη διαπαιδαγώγηση των νέων πολιτών».  

Στις 21 Γενάρη 1924, ώρα 6.50 το βράδυ, ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν άφησε την τελευταία του πνοή στο Γκόρκι. Η είδηση ήταν αναπάντεχη, όχι τόσο γιατί κανείς δεν ήταν έτοιμος να αποδειχτεί ένα τέτοιο γεγονός ως πραγματικό, αλλά κυρίως επειδή λίγες ημέρες πριν η υγεία του είχε βελτιωθεί αισθητά κι άρχισαν να διατυπώνονται υποθέσεις ότι όλα όδευαν προς την πλήρη ανάρρωση. 

Δύο ημέρες πριν επέλθει το μοιραίο, στις 19 Γενάρη, ανοίγοντας τις εργασίες του XI Συνεδρίου των Σοβιέτ, ο Μ. Ι. Καλίνιν ανακοίνωσε ότι «οι μεγάλοι ειδικοί γιατροί που νοσηλεύουν τον Λένιν εκφράζουν την ελπίδα ότι ο Βλαντίμιρ Ιλίτς θα επιστρέψει στην κρατική και πολιτική δράση». Δυστυχώς, τίποτα απ' όλα αυτά δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί.

Η είδηση του θανάτου του ΛΕΝΙΝ μεταδόθηκε από το σοβιετικό ραδιόφωνο στη Σοβιετική Ένωση και σ' όλο τον κόσμο στις 22 Γενάρη 1924, στις 6 το πρωί.

Η ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος, μετά από έκτακτη συνεδρίασή της, απηύθυνε έκκληση «Προς το κόμμα, όλους τους εργαζόμενους», όπου ανέφερε πως μετά τον Μαρξ η ιστορία του απελευθερωτικού κινήματος δεν είχε αναδείξει μια τόσο γιγάντια μορφή σαν τον Λένιν. «Ο,τι πραγματικά μεγάλο και ηρωικό έχει το προλεταριάτο - έλεγε η έκκληση - ατρόμητο μυαλό, θέληση σιδερένια, αλύγιστη, επίμονη θέληση που δαμάζει τα πάντα, ιερό μίσος, μίσος θανάσιμο ενάντια στη σκλαβιά και την καταπίεση, επαναστατικό πάθος, που μετακινεί βουνά, απεριόριστη πίστη στις δημιουργικές δυνάμεις των μαζών, τεράστια οργανωτική μεγαλοφυΐα, όλα αυτά βρήκαν τη μεγαλειώδη ενσάρκωσή τους στον Λένιν, που το όνομά του έγινε σύμβολο του νέου κόσμου από τη Δύση ως την Ανατολή, από το Νότο ως το Βορρά»

Στις 27 Γενάρη η σορός του Λένιν μεταφέρθηκε στην Κόκκινη Πλατεία και στις 4 η ώρα το απόγευμα τοποθετήθηκε στο Μαυσωλείο. Ο θάνατός του Λένιν, έγραφε αργότερα ο Μ. Γκόρκι, «υπογραμμίζει ακόμα πιο καθαρά στα μάτια της υφηλίου την αξία του - την αξία του αρχηγού του παγκόσμιου προλεταριάτου»

«Ο Λένιν και τώρα είναι απ’ τους ζωντανούς πιο ζωντανός ποιός δεν το ξέρει; Είναι η γνώση η δύναμη, και τ’ όπλο το μεγάλο».

- Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι

Η NEW STAR θυμάται και τιμάει την επέτειο θανάτου του Λένιν, την 21η Ιανουαρίου του έτους 1924 και διοργανώνει στον ιστορικό κινηματογράφο τέχνης STUDIO new star art cinema (Σπάρτης και Σταυροπούλου 33, Πλ. Αμερικής) στις 21/01/23, ένα ημερήσιο αφιέρωμα με δύο σπάνιες ταινίες του Μιχαήλ Ρομ οι οποίες θα προβληθούν στην πλήρη τους έκδοση:

1. «Ο Λένιν τον Οχτώβρη», Lenin v oktyabre

Βιογραφία/Ιστορικό, 1937, Ασπρόμαυρη 108min.

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Ρομμ, Ντμίτρι Βασιλιέφ. 

Σενάριο: Αλεξέι Κάπλερ

Με τους: Μπορις Σουκιν (ΛΕΝΙΝ)

Νικολάι Οκλοπκοφ. Σεμυον Γκολσταμπ (ΣΤΑΛΙΝ)

2. «Ο Λένιν το 1918», Lenin v 1918 Godu

Βιογραφία/Ιστορικό, 1939, Ασπρόμαυρη 125min.

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Ρομμ

Με τους: Μπόρις Σιούκιν (ΛΕΝΙΝ)

Νικολάι Οκλοπκοφ, Νικολάι Τσερκάσοφ (ΓΚΟΡΓΚΙ), Μιχαήλ Γκελοβανιν (ΣΤΑΛΙΝ)

Και οι δύο ταινίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν «σκηνοθετημένα ντοκιμαντέρ», αν η προσοχή του Ρομ δε συγκεντρωνόταν αποκλειστικά στην προσωπικότητα του Λένιν. Έτσι, το ντοκιμαντερίστικο στοιχείο που υπάρχει σαν φόντο υποβαστάζει ένα σκηνοθετημένο «φιλμ-πορτρέτο», χωρισμένο στα δύο. Θα ήταν σωστότερο αν λέγαμε πως πρόκειται για δύο υπερμεγεθυσμένες λεπτομέρειες της αγύριστης κινηματογραφικής βιογραφίας του Λένιν, με φανερή την πρόθεση να υπερτονιστεί η καθαρά ανθρώπινη πλευρά του μεγάλου επαναστάτη.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερή η δυσκολία που ενέχει ένα τέτοιο εγχείρημα: ο Ρομ έπρεπε αφενός να αναπαραστήσει μια λεπτομερειακά γνωστή ιστορική περίοδο και αφετέρου να σκιαγραφήσει, με τα μέσα της τέχνης του, το πορτρέτο ενός σχεδόν μυθικού προσώπου.

Για το ρόλο του Λένιν διάλεξε ένα σωσία του ονόματι Μπόρις Σιούκιν, που με την αποτελεσματική βοήθεια του μακιγιέρ και την εξαντλητική διδασκαλία του Ρομ έγινε τελικά ο «μετενσαρκωτής» του μεγάλου επαναστάτη: το πορτρέτο του Λένιν, φτιαγμένο από τον Σιούκιν, είναι συναρπαστικό σε ζωντάνια και ακρίβεια, κατά τις μαρτυρίες όσων γνώρισαν τον Λένιν.