Για τη μετατόπιση του «κέντρου βάρους» του κόσμου και την ανάδυση της ΚίναςΣτο προηγούμενο τεύχος είχαμε μελετήσει το ζήτημα της παρακμής της υπερδύναμης των ΗΠΑ. Η εξέλιξη της οικονομικής κρίσης, αλλά και ανοιχτά ζητήματα σε διάφορα μέτωπα (περιβαλλοντικά, πολιτικά, στρατιωτικά) επιβεβαιώνουν την ανάλυσή μας για την επιτάχυνση των τρεχουσών τάσεων και την προοδευτική απώλεια ηγεμονίας του βορειοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
Θέλουμε τώρα να μελετήσουμε την άλλη πτυχή της αντίθεσης, την ταχύτατη άνοδο των ασιατικών καπιταλιστικών δυνάμεων, και συγκεκριμένα της κινέζικης, και τους συνακόλουθους μετασχηματισμούς στη δομή του ιμπεριαλιστικού συστήματος.
Το να γνωρίζουμε την τρέχουσα κατάσταση και τις προοπτικές ενός συστήματος που συνολικά παρακμάζει και ιστορικά είναι ξεπερασμένο, είναι μεγάλης σημασίας για τους τελικούς σκοπούς του προλεταριάτου.
Η παγκόσμια κατάσταση εγκυμονεί την επανάσταση και οι ιστορικές μεταβατικές διαδικασίεςόπως αυτή που βιώνουμε δημιουργούν καλύτερες συνθήκες για την ανάπτυξη του επαναστατικού προτσές σε διάφορες γωνιές του κόσμου.
Μια ανάπτυξη όλο και πιο ανισόμετρη
Η κρίση έχει οξύνει και επιταχύνει τις τρέχουσες -εδώ και καιρό- τάσεις της καπιταλιστικής οικονομίας. Συγκεκριμένα, έχει ενισχύσει την ανισότητα της πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης των καπιταλιστικών χωρών, αποτέλεσμα της εδραίωσης του χρηματιστικού μονοπωλιακού καπιταλισμού. Είναι εξαιτίας αυτής της κατάστασης που τα χαρακτηριστικά της καταστροφής κεφαλαίου και παραγωγικών δυνάμεων κατά τη φάση της κατάρρευσης της παραγωγής και του εμπορίου δεν είναι ομοιόμορφα σε όλες τις χώρες, όπως και τώρα, οι ρυθμοί ανάκαμψης δεν είναι ομοιόμορφοι.
Κατά την πορεία της οικονομικής κρίσης εκδηλώθηκε, επομένως, με έναν τρόπο πιο προφανή η αλλαγή στο συσχετισμό δυνάμεων στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, η οποία προετοιμαζόταν εδώ και δεκαετίες, εντός των διαφόρων οικονομικών κύκλων. Θα υπάρχουν, συνεπώς, καπιταλιστικές χώρες που θα εξέλθουν της κρίσης ενισχυμένες σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους και άλλες που θα εξέλθουν αποδυναμωμένες.
Μια συνέπεια όλων αυτών είναι ότι τώρα τα βαγόνια του τραίνου του παγκόσμιου καπιταλισμού ταξιδεύουν με ταχύτητα ακόμα πιο διαφορετική σε σχέση με την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης. Η τάση για τη μείωση του ποσοστού των ΗΠΑ, της Ευρωζώνης και της Ιαπωνίας στο παγκόσμιο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, που εμφανίστηκε με τρόπο αναμφισβήτητο την τελευταία 30ετία- συνεχίζει με τρόπο όλο και πιο χαρακτηριστικό.
Ενώ προχωρά η μείωση του «δυτικού» ποσοστού στο παγκόσμιο ΑΕΠ, βλέπουμε μια αύξηση του ποσοστού στις «αναδυόμενες χώρες» της Ασίας, όπως της Κίνας, που την περίοδο 1980-2007 είχε αυξήσει κατά 440% το δικό της ποσοστό στο παγκόσμιο ΑΕΠ.
Κατά το 2009, η θετική μεταβολή του κινεζικού ΑΕΠ ήταν 8,7%, της Ινδίας 7,3%, ενώ οι ΗΠΑ περιορίστηκαν σε 2,4% και η Ευρωζώνη στο 4,1%.
Κατά το 2010, η πρόβλεψη για την αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας ήταν 10,2%, της Ινδίας 9,5%, παράλληλα με την οικονομική και καταναλωτική επέκταση των αναδυόμενων καπιταλιστικών χωρών (μεταξύ των οποίων και μη ασιατικές χώρες, όπως η Βραζιλία ή και η ίδια η Ρωσία).
Τον προηγούμενο Ιούλη, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας δημοσίευσε τα δεδομένα για τις παγκόσμιες καταναλώσεις ενέργειας: από το 2000 ως το 2010, η Ζήτηση ενέργειας στην Κίνα 2πλασιάστηκε, ξεπερνώντας εκείνη των ΗΠΑ.
Ακόμα πιο πρόσφατη είναι η ανακοίνωση του ότι ξεπέρασε και την Ιαπωνία. 10 χρόνια πριν, η Κίνα ήταν η 7η οικονομική δύναμη του κόσμου, σήμερα είναι η 2η, πίσω από τις ΗΠΑ.
Θα αρκούσαν αυτές οι ειδήσεις για να αναδειχθούν οι ρυθμοί και το επίπεδο ανάπτυξης του κινέζικου καπιταλισμού ο οποίος κατά τα τελευταία χρόνια συνέχισε την ταχύτατη επέκτασή του, κυρίως χάρη στην αύξηση του ιδιωτικού τομέα.
Τρέχουσες τάσεις
Αν μελετήσουμε την τελευταία 25ετία, το ποσοστό της Νότιας και Ανατολικής Ασίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ, ομοίως με την αγοραστική δυνατότητα, έχει σχεδόν 3πλασιαστεί, περνώντας από το περίπου 12% στο παγκόσμιο ΑΕΠ το 1980, στο περίπου 35% σήμερα.
Σίγουρα οι κινεζικές εξαγωγές έχουν σοβαρά πληγεί από την παγκόσμια κρίση και η παραγωγική δραστηριότητα μειώθηκε κατά το 2008. Ωστόσο, ακόμα και εξαιτίας μιας ισχυρής δράσης πολιτικοοικονομικής στήριξης και «φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων» στην αγορά εργατικής δύναμης, υπήρξε μια άνοδος το 2ο 3μηνο του 2009, που ενίσχυσε τη θέση της Κίνας στο καπιταλιστικό σύμπλεγμα, αν και δεν βρήκε ακόμα τη δύναμη να το κινήσει η ίδια.
Η ίδια τάση αντανακλάται και στις ροές επενδυτικών κεφαλαίων.
Την περίοδο 1980-2006, η Κίνα και η Ινδία είδαν να αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό των Άμεσων Επενδύσεων, ενώ το ποσοστό αυτό στις ΗΠΑ μειώθηκε, εκείνο της Ιαπωνίας παρέμεινε σταθερό, ενώ εκείνο της Ευρωζώνης αυξήθηκε. Από το 2000 ως σήμερα, η ποσότητα Ξένου Κεφαλαίου που κατευθύνεται προς τις Ασιατικές χώρες αυξήθηκε ταχύτατα. Στα 3 τελευταία χρόνια, με την κρίση, οι ροές κεφαλαίων κατευθύνθηκαν με τρόπο ακόμα πιο χαρακτηριστικό προς τις «αναδυόμενες» χώρες, ειδικά εκείνες της ασιατικής πλευράς του Ειρηνικού. Αλλά και για τα επόμενα χρόνια αυτές οι χώρες θα συνεχίσουν να προσελκύουν μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίων. Σε αυτό αντανακλάται προφανώς η φρενήρης επιθυμία των καπιταλιστικών μονοπωλίων ναπαράγουν εμπορεύματα όπως ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, συστήματα ήχου και εικόνας κλπ, με κόστος πιο χαμηλό και να μεγιστοποιούν τα κέρδη. Σε αυτό το νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας, η Κίνα έχει το ρόλο ενός κόμβου τελικής συναρμολόγησης των προϊόντων του ασιατικού δικτύου, στον οποίο το ξένο κεφάλαιο παίζει τον πρώτο ρόλο.
Άλλος σημαντικός δείκτης είναι οι Εμπορικές Ροές, που πορεύονται αλλάζοντας κατεύθυνση. Μεταξύ 1980 και 2007, το ποσοστό των ΗΠΑ στις παγκόσμιες αγορές έπεσε από το 11,1% στο 8,4%, εκείνο της Ιαπωνίας από το 6,4% στο 5,13%, εκείνο της ΕΕ από το 30,7% στο 29,1%. Αλλά εκείνο της Κίνας, αντιθέτως, πέρασε από το 0,9% στο 8,8%.
Μετασχηματισμοί στην παραγωγή
Σε αντιστοιχία με τη λογική του παραπάνω δικτύου, που φέρει την Κίνα ως τελικό παραγωγό, ένα αυξανόμενο ποσοστό στο ενδοασιατικό εμπόριο συνίσταται στην ροή εξαγωγών-εισαγωγών ημικατεργασμένων προϊόντων ή εξαρτημάτων, ειδικά από τις ασιατικές χώρες προς την Κίνα.
Η ίδια σύνθεση του ασιατικού εμπορίου έχει αλλάξει, χαρακτηριζόμενη όλο και πιο πολύ από εμπορεύματα υψηλής τεχνολογίας. Μετά από δεκαετίες φιλελευθεροποιήσεων, συμπεριλαμβανομένης και της ένταξης της Κίνας το 2001 στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, η Κίνα αύξησε το ποσοστό της στις παγκόσμιες εξαγωγές προϊόντων ΙCT (Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών), περνώντας από το 3% το 1992 στο 24% το 2006.
Ακόμα κι αν η Κίνα υπέστη μια μείωση των εξαγωγών κατά τη διάρκεια της κρίσης, είχε, ωστόσο, αποτελέσματα καλύτερα από τις άλλες χώρες. Πράγματι, το 2009 ξεπέρασε τη Γερμανία ως το μεγαλύτερο εξαγωγέα του κόσμου (οι κινέζικες εξαγωγές έφτασαν τα 1.070 δις δολάρια), ολοκληρώνοντας τον μετασχηματισμό της σε μια εξαγωγικά προσανατολισμένη βιομηχανική καπιταλιστική δύναμη, με μια δυναμική εξαιρετικά εξαρτώμενη από τις επενδύσεις των ξένων κεφαλαίων που δρουν στον τομέα της βιομηχανίαςκαι από την δυνατότητα απορρόφησης των Δυτικών αγορών.
Έχει τελείως περάσει η εποχή που οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις που ήταν εγκατεστημένες σε Κίνα και Ινδία ασχολούνταν με την αγορά «δεύτερης κλάσης», με προϊόντα όπως παιχνίδια, ενδύματα και υποδήματα. Σήμερα οι πολυεθνικές-κολοσσοί των ασιατικών χωρών με τζίρο από τους μεγαλύτερους, και που μεγεθύνονται με εντυπωσιακή ταχύτητα- διεξάγουν πόλεμο στις δυτικές πολυεθνικές όχι μόνο στις εσωτερικές αγορές και σε εκείνες των «αναπτυσσόμενων» χωρών, αλλά και στις αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Δεν πρέπει να εκπλησσόμαστε, επομένως, αν η αξία των εισαγωγών των ΗΠΑ από την Κίνα αυξήθηκε από τα 16 δις δολάρια το 1990 στα 340 δις δολάρια το 2007. Μεταξύ των πιο χαρακτηριστικών στοιχείων της μετατόπισης προς ανατολάς του παγκόσμιου κέντρου βάρους- που σημαδεύεται από την άνοδο της Κίνας και την παρακμή των ΗΠΑ- είναι ακριβός η σύγκριση μεταξύ Εμπορικού Πλεονάσματος της Κίνας και Ελλείμματος στο Εμπορικό Ισοζύγιο και το Ισοζύγιο Πληρωμών των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η Κίνα είναι η πιο μεγάλη κάτοχος Χρέους των ΗΠΑ. Αυτά τα δεδομένα προκαλούν συναγερμό για τις ισορροπίες του καπιταλισμού, ειδικά σε περίπτωση που το δολάριο θα έπρεπε να χάσει τον προνομιακό του ρόλο.
Μετατοπίζεται το κέντρο βάρους του καπιταλισμού
Ό,τι έχουμε πει ως τώρα, από τη μια, επιβεβαιώνει ότι το κέντρο του παγκόσμιουιμπεριαλιστικού συστήματος είναι που έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση, από την άλλη, αποδεικνύει ότι βρισκόμαστε απέναντι σε μια αλλαγή στο συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των διαφόρων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, μια εξέλιξη που προετοιμάζεται εδώ και δεκαετίες, και διευρύνθηκε κατά την τρέχουσα κρίση. Μια αλλαγή που, επομένως, έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην ιστορία του καπιταλισμού, τόσο αναφορικά με τις αντιθετικές σχέσεις των διάφορων ιμπεριαλιστικών και καπιταλιστικών χωρών, όσο και αναφορικά με τη σύγκρουση Εργασίας-Κεφαλαίου.
Οι ΗΠΑ, δύναμη σε ασταμάτητη ιστορική παρακμή (βλ. T&P τ.20 «Βαθαίνει η παρακμή του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού»), σε μια κατάσταση επιδείνωσης όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και πολιτική, ηθική κλπ, παραμένουν πάντοτε η κύρια ιμπεριαλιστική χώρα. Μα είναι το κέντρο βάρους της παγκόσμιας αγοράς που μετατοπίζεται προς Ανατολάς.
Αυτό βρισκόταν στην Ιταλία το μεσαίωνα, στην Αγγλία τη σύγχρονη εποχή, και έπειτα, πέρασε στη βόρεια Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος επιτάχυνε αυτή τη μετατόπιση, ενώ ο 2ος επέτρεψε στις ΗΠΑ να γίνουν η ηγεμονική δύναμη και η καρδιά ολόκληρου του παγκόσμιου καπιταλιστικού κόσμου (π.χ. το 1945 η οικονομία των ΗΠΑ έφτανε το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ).
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε παρακμή και με τον καιρό θα πάψουν να είναι η οικονομική υπερδύναμη που είχαμε συνηθίσει. Θα έχουν έναν οικονομικό ρόλο, σε παγκόσμιο επίπεδο, όμως όλο και λιγότερο σημαντικό. Συνεπώς, επαληθεύεται μια μετατόπιση του οικονομικού κέντρου του κόσμου από τις ΗΠΑ προς την ανατολική και νότια Ασία: μια περιοχή στην οποία είναι συγκεντρωμένα τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, στην οποία το βάρος των «αναδυόμενων» οικονομιών με ταχύτατη δημογραφική ανάπτυξη (πρωτίστως της Κίνας και της Ινδίας, αλλά και της Ινδονησίας, της Ν.Κορέας, των Φιλιππίνων, του Πακιστάν, της Ταϊλάνδης, της Ταϊβάν, της Μαλαισίας) αυξάνεται ταχύτατα.
Πρόκειται περί ενός φαινομένου από τα πιο σημαντικά στην ιστορία του παγκόσμιου καπιταλισμού, από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, που επιφέρει μια αλλαγή στην διάταξη του ιμπεριαλιστικού συστήματος και αμφισβήτηση των παγκόσμιων ισορροπιών.
Συγκεκριμένα, η σημασία και το βάρος της Κίνας είναι προορισμένα να αυξηθούν. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ, ο ασιατικός γίγαντας, χάρη στις μαζικές κυβερνητικές κινήσεις ώθησης, κατά την επόμενη 10ετία θα γίνει η 1η οικονομική δύναμη του κόσμου, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον P.Golub, το 2020 η κινεζική οικονομία θα μπορούσε να εκπροσωπεί περίπου το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ, η ινδική οικονομία περίπου το 9%, ενώ το ποσοστό της Ιαπωνίας αναμένεται να διατηρηθεί στο 6% περίπου.
Σύμφωνα με άλλους οικονομολόγους, σε 30 χρόνια, το ποσοστό της Κίνας στο παγκόσμιο ΑΕΠ, που θα φτάσει στο 40%, συγκρινόμενο, θα καθιστά μικροσκοπικό εκείνο των ΗΠΑ και της ΕΕ, των οποίων οι βιομηχανίες και το εμπόριο θα κάνει τρομερές προσπάθειες για την παραμονή τους στην αγορά.
Το «Κληροδότημα Carnegie για τη Διεθνή Ειρήνη» προβλέπει, αντίθετα, πως μέχρι το 2050 η κινεζική οικονομία θα είναι μεγαλύτερη εκείνης των ΗΠΑ κατά μόλις 20%. Σε κάθε περίπτωση, η Κίνα θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία, παλεύοντας για την παγκόσμια ηγεμονία. (σ.σ. αν και σε επόμενο άρθρο μας, που θα ανεβάσω όποτε βρω χρόνο, θα δούμε μεταξύ άλλων ότι και στην Κίνα θα ξεσπάσει σχεδόν βέβαια μια μεγάλη κρίση - άλλωστε αυτό ήδη το έχουμε αναφέρει και σε παλιότερα άρθρα μας)
Η Κίνα, βασικός κρίκος στο ιμπεριαλιστικό σύστημα
Ήδη σήμερα, ο κινεζικός καπιταλισμός, με τον παραγωγικό του μηχανισμό να αναπτύσσεται σε τεχνολογικό επίπεδο, με το εμπορικό του πλεόνασμα, με τα αυξανόμενα επίπεδα κατανάλωσης, με τα χρηματικά του αποθέματα, με την οικονομία του να αντέχει στην παγκόσμια κρίση, θεωρείται ως πρόκληση για την κυριαρχία των ΗΠΑ. Δεν περνά μέρα που η αναμέτρηση με την Κίνα να μην αποτελεί πηγή άγχους και ανησυχίας για την Ουάσινγκτον. Η Κίνα, εξάλλου, κρατά σε αγωνία την αμερικανική υπερδύναμη, γιατί αν μετέτρεπε τα νομισματικά αποθέματά της σε ευρώ, το δολάριο θα έχανε μεγάλο τμήμα της αξίας του. Επομένως, οι ΗΠΑ θεωρούν την Κίνα μια σοβαρή απειλή για το μέλλον.
Η σημερινή Κίνα είναι ένας βασικός κρίκος στην αλυσίδα του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος. Κατέχει τη 2η θέση στο βιομηχανικό τομέα του κόσμου και είναι, όπως είδαμε, ο 1ος απόλυτος εξαγωγέας: ένα είδος «παγκόσμιου εργοστασίου» στο οποίο παράγεται μια εντυπωσιακή ποσότητα εμπορευμάτων που προορίζονται για τις αγορές όλου του κόσμου, κυρίως εκείνες της Ευρώπης και της Β.Αμερικής.
Διάφοροι είναι οι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για να κατανοήσουμε την ταχύτατη άνοδο του νεοϊμπεριαλισμού της Κίνας, η οποία απέκτησε έναν ρόλο κλειδί στην καπιταλιστική παγκόσμια αγορά μετά τις μεταρρυθμίσεις κατά και μετά την περίοδο του Μάο Τσε Τουνγκ (στην οποία δεν πραγματοποιήθηκαν κάποιοι απαραίτητοι μετασχηματισμοί για το πέρασμα στο σοσιαλισμό) και πάνω από όλα κατά την περίοδο του Τενγκ Χσιάο Πίνγκ (στην οποία παγιώθηκαν και αναπτύχθηκαν τα καπιταλιστικά φαινόμενα και η αστική τάξη). Μετά τον Τένγκ, οι ηγέτες της «3ης γενιάς», όπως ο Ζιάνγκ Ζεμίν, νομιμοποίησαν και ολοκλήρωσαν τη διαδικασία μετάβασης σε μια ρυθμιζόμενη από την κυβέρνηση καπιταλιστική οικονομία, ενσωματώνοντας στο κόμμα την τάξη των καπιταλιστών και υιοθετώντας τις απαραίτητες αλλαγές στο εποικοδόμημα.
Μεταξύ αυτών των παραγόντων είναι μερικοί που σπάνια αναδεικνύονται, όπως ο βασικός ρόλος του αγροτικού τομέα, δηλαδή η εντατική εκμετάλλευση των αγροτών στους οποίους ανάγεται περίπου το 1/3 της κινεζικής οικονομικής μεγέθυνσης, ή η τεράστια επένδυση που η Κίνα πραγματοποιεί στον τομέα της Κατάρτισης (εργάτες πιο καταρτισμένοι είναι εργάτες που παράγουν περισσότερη υπεραξία). Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε στην πάλη για την παγκόσμια ηγεμονία, την επίθεση στον τομέα του πολιτισμού: η κινέζικη γλώσσα έχει ξεπεράσει τα ισπανικά στην ταχύτητα διάδοσής της ως 1ης ξένης γλώσσας στα αμερικάνικα σχολεία (εξίσου σημαντική είναι σε αυτό τον τομέα και η θέση της Ινδίας: η ποσότητα ινδικής πολιτιστικής παραγωγής σε όλους τους τομείς: επιστήμες, λογοτεχνία, κινηματογράφος, πολιτικές επιστήμες, φιλοσοφία, μεταφυσική, τεχνολογία, διοίκηση κλπ είναι εκπληκτική: σήμερα, η συντριπτική πλειοψηφία όλων των επιστημόνων και των μηχανικών που κατέχουν διδακτορικό ζουν στην Ασία).
Μα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αλλαγή στο συσχετισμό δύναμης έχει αφετηρία, φυσικά, την παραγωγή, την εντατική εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, που λαμβάνει χώρα τόσο από τα ξένα μονοπώλια που έχουν εγκατασταθεί στις «ελεύθερες ζώνες» (450 από τα 500 μεγαλύτερα μονοπώλια επιχειρούν στην Κίνα), όσο και από τα κινεζικά μονοπώλια. Η εντατική αφαίμαξη και η μεταβίβαση στα μονοπώλια τεράστιων ποσοστών υπεραξίας που αποσπάται από εκατοντάδες εκατομμύρια κινέζων προλεταρίων, τα ανύπαρκτα ή αμφισβητούμενα κοινωνικά δικαιώματα, η δημιουργία μιας άπληστης χρηματιστικής ολιγαρχίας, η εγκαθίδρυση ενός σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους ικανού να ανταγωνιστεί τις άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες, βρίσκονται στη βάση της ανόδου της καπιταλιστικής Κίνας. Τέτοιο είναι το προτσές που εκδηλώνεται ανοιχτά από την εποχή του Τένγκ. Καμία σχέση με «σοσιαλιστική οικονομική κοινότητα», «σοσιαλισμό της αγοράς», «νέα ΝΕΠ» ή ανοησίες τέτοιου είδους.
Η φάρσα του «σοσιαλισμού της αγοράς»
Το ζήτημα αυτό μελετήσαμε στο παρελθόν (βλ. «Κίνα: σοσιαλιστική χώρα;», Τ&Ρ τ.11, «Η εξέλιξη της εργατικής πάλης στην Κίνα», Τ&Ρ τ.16), μα είναι χρήσιμο να φρεσκάρουμε τη μνήμη.
Το κινεζικό «οικονομικό θαύμα» πρέπει να εξηγείται στη βάση των εξαιρετικά ευνοϊκών συνθηκών που τα καπιταλιστικά μονοπώλια βρήκαν σε εκείνη τη χώρα μετά τις μεταρρυθμίσεις, που υιοθετήθηκαν ιδιαίτερα από το 1976 κι έπειτα. Μεταρρυθμίσεις που δεν βοήθησαν το σοσιαλισμό να προχωρήσει, ούτε επίλυσαν κάποιο πρόβλημα της εργατικής τάξης ή των κινέζων αγροτών, αλλά αύξησαν την εκμετάλλευση και την ανεργία, μείωσαν τους μισθούς, επέτρεψαν τη συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, αύξησαν δυσθεώρητα τις κοινωνικές ανισότητες (μια ασήμαντη μειοψηφία «νεόπλουτων» κατέχει την πλειοψηφία του εθνικού πλούτου), διεύρυναν τη διαφθορά και την πορνεία, υποχρέωσαν στην αυτοκτονία πολλούς εργάτες λόγω της υπερβολικής δουλειάς, και τελικά ανέπτυξαν τον ανταγωνισμό μεταξύ των τάξεων.
Οι ευνοημένοι αυτών των μεταρρυθμίσεων, ήταν οι καπιταλιστές, που επωφελούνται από μια πολιτική προνομίων, φορολογικών κινήτρων, εγγυήσεων για τις υποδομές και, πάνω από όλα, μιας χαμηλής τιμής της εργατικής δύναμης στην οποία βάσισαν την στρατηγική τους των εξαγωγών.
Παρά τη ρεβιζιονιστική ρητορική για την κινεζική μεγέθυνση, δεν πρόκειται παρά για μια επέκταση χιλιάδων καπιταλιστικών επιχειρήσεων, για μια ανάπτυξη του καπιταλισμού σε βάρος των κινέζων εργαζομένων.
Εξάλλου, τι «σοσιαλισμός» μπορεί να υπάρχει αν η πολιτική εξουσία δεν βρίσκεται στα χέρια της εργατικής τάξης, αν τα μέσα παραγωγής βρίσκονται στα χέρια αφεντικών, αν η εκμετάλλευση δεν έχει καταργηθεί και η εργατική δύναμη παραμένει ένα εμπόρευμα, αν η οικονομία δεν είναι σχεδιασμένη, αν η εμπορευματική κυκλοφορία διευρύνεται δυσανάλογα,, αν οι τιμές δεν ελέγχονται και η κερδοσκοπία επιτρέπεται, αν το χρηματιστικό κεφάλαιο κυριαρχεί, αν η εργατική τάξη και οι αγρότες υποχρεούνται να παράγουν για την αστική τάξη και τους γαιοκτήμονες;
Αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει στην Κίνα, χώρα στην οποία το ρεβιζιονιστικό κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία παραδέχεται και δίνει κίνητρα στον εγχώριο και διεθνή καπιταλισμό και προσελκύει στις τάξεις του τους αστούς, στην οποία η ατομική ιδιοκτησία είναι κατοχυρωμένη επισήμως στο Σύνταγμα και προστατευόμενη με τρόπο ώστε οι προλετάριοι να μην την αμφισβητούν, στην οποία το κράτος δρα υπέρ των εκμεταλλευτών και καταπιέζει την εργατική τάξη και τους άλλους εργαζόμενους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όποιος συνεχίζει να υποστηρίζει ότι στην Κίνα υπάρχει σοσιαλισμός, έστω και «της αγοράς», είναι μόνο υποκριτής και υπηρετεί την αστική τάξη.
Ένα «κλειδί» για την «ανάγνωση» της τρέχουσας δυναμικής στην περιοχή
Η προοδευτική άνοδος της Κίνας (ιδιαίτερα εκείνη των εξαγωγών της), της Ινδίας και άλλων ασιατικών χωρών, μπορεί να κατανοηθεί μόνο στο πλαίσιο μιας ευρύτερης καπιταλιστικής δυναμικής, καθοδηγούμενης από τα χρηματιστικά μονοπώλια, και εδραιωμένης στο πλαίσιο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης.
Αυτή η δυναμική έχει αγκαλιάσει ολόκληρη την ασιατική περιοχή, είναι ο καρπός της αναδιάρθρωσης, μιας αναδιοργάνωσης και ενός αναπροσανατολισμού της παγκόσμιας οικονομίας, πουέχει παράξει έναν νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας και έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους από τη Δύση στην Ανατολή, στις ασιατικές μεγαλουπόλεις, στις παράκτιες περιοχές, όπου συγκεντρώνονται οι Άμεσες Επενδύσεις κεφαλαίου.
Τα καπιταλιστικά μονοπώλια, σε πρώτη φάση, συγκεντρώθηκαν σε τομείς χαμηλού κόστους και υψηλής έντασης εργασίας, για την παραγωγή προϊόντων χαμηλής προστιθέμενης αξίας: σε μια δεύτερη φάση, κατευθύνθηκαν στην παραγωγή για τη συναρμολόγηση προϊόντων υψηλότερης έντασης τεχνολογίας, προορισμένων όχι μόνο για τη διεθνή αγορά, αλλά και για την τοπική, περιφερειακή και εγχώρια αγορά.
Είναι αυτά τα μονοπώλια που καθόρισαν το νέο καταμερισμό εργασίας και τη νέα οργάνωση της παραγωγής σε παγκόσμια κλίμακα, που έχουν δομήσει για σκοπούς συγκεκριμένους με τον τρόπο αυτό τις οικονομίες των ασιατικών χωρών.
Δεν πρόκειται, επομένως, μόνο για προσπάθειες της μιας ή της άλλης εκ των ασιατικών χωρών για την άνοδό τους στην παγκόσμια ιεραρχία, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας ευρείας διαδικασίας μετασχηματισμού καθοδηγούμενης από τα καπιταλιστικά μονοπώλια, υποστηριζόμενης από τα πλεονάσματα κεφαλαίου, που έχει επηρεάσει και τροποποιήσει εκ βαθέων την ίδια τη δομή του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος.
Τέτοια διαδικασία νέου κεντραρίσματος, χάρη στην οποία η Κίνα και συνολικά η Ασία καθίστανται η καρδιά του καπιταλιστικού κόσμου, συνιστά ένα ιστορικό φαινόμενο πρώτιστης σημασίας και εξαιρετικής ευρύτητας, που θα τείνει να οξύνεται στα επόμενα χρόνια.
Θα προχωρήσει με τρόπο ειρηνικό η άνοδος της Κίνας;
Μια ενδιαφέρουσα ένδειξη για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα είναι η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην Αφρική, έναν από τους στρατηγικούς στόχους της κινεζικής οικονομίας.
Κατά την τελευταία δεκαετία, η Κίνα έχει αυξήσει την οικονομική της εμπλοκή στην Αφρική. Το εμπόριό της με την Αφρική έχει αυξηθεί από τα 18,5 δις δολάρια το 2003 στα 107 δις δολάρια το 2008. Τώρα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός συνεργάτης της νότιας Αφρικής.
Τα κινεζικά ενδιαφέροντα είναι ευρεία: από το πετρέλαιο της Ανγκόλας, της Νιγηρίας, της Αλγερίας, του Σουδάν, της Λιβύης και της Κένυας, ως τα φράγματα της Αιθιοπίας και της Μοζαμβίκης, από το ουράνιο του Νίγηρα ως το σίδηρο της Λιβερίας: από τα λιμάνια στην Κένυα ως τα ορυχεία χαλκού της Ζάμπιας: από τις φυτείες της Κοιλάδας του Ζαμπέζι ως τα βιοκαύσιμα στην Ουγκάντα: από την πώληση όπλων στο Κέρας της Αφρικής ως το βαμβάκι της Σενεγάλης: από τους σιδηρόδρομους του Μαρόκου ως τα κρατικά συμβόλαια κατασκευής δρόμων και υποδομών σε πολλές άλλες χώρες.
Η αποδυνάμωση του δολαρίου ενθαρρύνει την Κίνα να αναπτύξει παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές στρατηγικές (η εξαγωγή κεφαλαίου είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού). Μια κοινοπραξία κινεζικών τραπεζών χορήγησε 1 δις δολαρίων μέσω της StandardBank της νότιας Αφρικής για να επιτύχει την επέκταση των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων.
Η Κίνα έχει, εξάλλου, επενδυτικά προγράμματα σε πολλές άλλες αφρικανικές χώρες, κατά το πρότυπο του Σχεδίου Μάρσαλ. Έχει ήδη λειάνει τα ιμπεριαλιστικά της συμφέροντα χορηγώντας 10 δις δολάρια δάνεια με χαμηλά επιτόκια και περιόδους αποπληρωμής πολύ πιο μακρές από ό,τι συνήθως. Αυτή η προσφορά γίνεται ξεκάθαρα ευπρόσδεκτη από πολλές αφρικανικές χώρες, μεταξύ των οποίων η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, πλούσια σε στρατηγικές πρώτες ύλες.
Οι ΗΠΑ απάντησαν άμεσα μέσω του ΔΝΤ το οποίο απείλησε να κόψει τις πιστώσεις στο Κονγκό.
Η σύγκρουση για την κινεζική επένδυση στο Κονγκό είναι το προοίμιο όλων αυτών που επίκεινται. Η ιμπεριαλιστική φύση των κινέζικων σχεδίων στην Αφρική, περαιτέρω ωθούμενων από την παγκόσμια ύφεση, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε έντονες αντιθέσεις με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες που έχουν ζωτικά συμφέροντα στην αφρικανική ήπειρο.
Η Κίνα έχει συνειδητοποιήσει την ανάγκη της προστασίας των συμφερόντων της στην Αφρική με τα όπλα. Έχει ήδη αποστείλει έναν στολίσκο καταδιωκτικών στο στενό του Άντεν με το πρόσχημα της καταπολέμησης της πειρατείας σε μια γεωπολιτικά ευαίσθητη υδάτινη οδό. Είναι η πρώτη ανοιχτή αποστολή του κινεζικού Πολεμικού Ναυτικού πέραν των αποστολών του ΟΗΕ.
Η άνοδος του κινέζικου ιμπεριαλισμού δεν μπορεί να επέλθει χωρίς να κλονίσει το στάτους κβο και τις υπάρχουσες στρατηγικές ισορροπίες. Η εξέλιξη των συσχετισμών δύναμης στην Ασία έχει ήδη υποχρεώσει την Ουάσινγκτον να σχεδιάσει νέες στρατηγικές Ασφαλείας, που πάνε πέραν της πολιτικής της «εμπλοκής + αποτροπής», λειτουργικής για τη διατήρηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο που το Πεντάγωνο έπρεπε να δημιουργήσει μια νέα στρατιωτική αποστολή-την Afri-com, δεν είναι τυχαίο που οι στρατηγοί εδώ και καιρό έχουν αρχίσει να μιλάνε για μια «πιθανή σύγκρουση» με την Κίνα.
Αν παρατηρήσουμε τις προσπάθειες των ΗΠΑ για να παραμείνουν γαντζωμένες στο σύστημα τους συμμαχιών η Ιαπωνία και η Ινδία, τη διατήρηση των στρατευμάτων στη Νότια Κορέα, την επέκταση της παρουσίας των γιάνκηδων στην Κεντρική Ασία, τις στρατιωτικές βοήθειες σε πλήθος χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, την κατοχή του Αφγανιστάν, τις προκλήσεις και τις απειλές εναντίον της ΛΔ Κορέας, την ασταμάτητη προσπάθεια για τη διατήρηση ενός αποφασιστικού χάσματος,σε τεχνολογικούς όρους και όρους μαχητικότητας, μεταξύ των ένοπλων δυνάμεων των ΗΠΑ και εκείνων της Κίνας, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι η Ασία προορίζεται να πάρει τη θέση της Ευρώπης στην αμερικανική «αμυντική» στρατηγική.
Ήδη το 2001 έγραφε το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ στην 4ετή Έκθεση Επιθεώρησης Άμυνας: «η Ασία βαθμιαία αναδύεται ως μια περιοχή όπου θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας μεγάλης κλίμακας στρατιωτικός ανταγωνισμός. Υπάρχει η δυνατότητα ένας στρατιωτικός ανταγωνιστής με μια εκπληκτική βάση πόρων να προκύψει στην περιοχή».
Δύο είναι τα σημεία- κλειδιά που έχουν προκύψει αυτά τα χρόνια, στη βάση των οποίων κατά τη γεωστρατηγική του Μπρεζίνσκι όποιος κατακτήσει την Ασία, κατακτά τον κόσμο: α) η διατήρηση της στρατηγικής υπεροχής των ΗΠΑ και η άρση κάθε περιορισμού αυτής της στρατηγικής ανωτερότητας ή των πυρηνικών απειλών στην ευρασιατική ήπειρο (βλ. Ιράν, ΛΔ Κορέας), β) η παρεμπόδιση ενός συστήματος περιφερειακών συμμαχιών, ή ακόμα χειρότερα στρατηγικών, που περιστρέφονται γύρω από την Κίνα.
Από την άλλη, η κινέζικη στρατηγική, που κινείται γύρω από τη δημιουργία πολύ-πολικότητας του ιμπεριαλιστικού συστήματος, την ασφάλεια των ενεργειακών προμηθειών και την αναζήτηση μιας partnership με τις ΗΠΑ, συνεχίζει να αναπτύσσεται αναζητώντας την αποφυγή, προς το παρόν, μιας άμεσης σύγκρουσης με την αμερικανική υπερδύναμη, δίνοντας αποδείξεις αξιοπιστίας και συμφερόντων από τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης
Τα καπιταλιστικά κράτη έχουν ένα μόνο μέσο για την επίδειξη της ισχύος τους
Θα μπορέσει η Κίνα να υφίσταται επ’ άπειρον την ηγεμονία των ΗΠΑ; Από όσα έχουμε ως τώρα εκθέσει, προκύπτει ότι μια σύγκρουση, ακόμα και ένοπλη, μεταξύ της Κίνας και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων είναι πρακτικά βέβαιη. Δεν μπορούμε πράγματι να σταθούμε στην ανάλυση των εξωτερικών φαινομένων, αλλά πρέπει να δούμε τις βαθύτερες δυνάμεις του ιμπεριαλισμού που καθορίζουν την τροπή των γεγονότων.
Ήδη σήμερα παρατηρούμε ότι η κινεζική στάση είναι πολύ πιο διαφορετική από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, πιο στιβαρή και αποφασιστική, ακόμα και έναντι των ΗΠΑ. Θυμίζουμε τη σκληρή κινεζική θέση σχετικά με την αιωρούμενη αναγνώριση της Ταϊβάν από τις ΗΠΑ, τις επιπλήξειςώστε να μη αναμιγνύονται οι ΗΠΑ σε εσωτερικά θέματα της Κίνας (βλ. επίσκεψη Δαλάι Λάμα στις ΗΠΑ), τους εμπορικούς και νομισματικούς καυγάδες, τη σύγκρουση για το Ιράν, τις κυβερνοεπιθέσεις ή, πιο πρόσφατα τις στρατιωτικές μανούβρες ενός γιάνκικου αεροπλανοφόρου 500 χλμ μακριά από το Πεκίνο.
Στην πραγματικότητα, πίσω από τις διπλωματικές διακηρύξεις και τα καλέσματα για συνεργασία, υπάρχει μια στρατηγική αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, που έχει αντικείμενο την παγκόσμια ηγεμονία. Ο ασιατικός δράκοντας ενισχύεται και αναδύεται όλο και πιο πολύ στην οικονομική και πολιτική σκηνή, έχει μια αυξανόμενη επιρροή, διεισδύει στα γεωγραφικά σημεία-κλειδιά (όπως τη Ν.Α. Ασία), αφαιρεί χώρο από τις ΗΠΑ και τους άλλους ιμπεριαλιστές, διαδραματίζει έναν όλο και πιο σημαντικό χρηματοπιστωτικό ρόλο. Αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη διεθνή αρένα.
Κανένας ιμπεριαλιστής ληστής δεν μπορεί να αρκείται επί μακρόν στο υπάρχον στάτους κβο. Οι ιμπεριαλιστικές χώρες που βρίσκονται σε άνοδο, μανιασμένες να αυξήσουν την επιρροή τους, θα προσπαθήσουν να κερδίσουν νέες αγορές, να βάλουν χέρι στις ενεργειακές πηγές, να αφαιρέσουν την κυριαρχία άλλων. Ταυτόχρονα, οι παλιές κυρίαρχες δυνάμεις θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν τους ανταγωνιστές τους, για να διατηρήσουν τις θέσεις τους και για να προστατευτούν, για να διατηρήσουν τη δύναμη και τον πλούτο που διαθέτουν.
Ιδιαίτερα οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν πάση θυσία τη θέση της μοναδικής παγκόσμιας υπερδύναμης, εμποδίζοντας άλλες δυνάμεις της ευρασιατικής ηπείρου να αναδυθούν και να συμμαχήσουν για να θέσουν σε αμφισβήτηση τον ηγεμονισμό, τον έλεγχο των στρατηγικών πηγών και την οικονομική διείσδυση των ΗΠΑ. Εξ αυτού η επιθετική και πολεμοχαρής πολιτική τους, που οξύνθηκε μετά την κατάρρευση του σοβιετικού ρεβιζιονισμού. Όπως έγραφε και ο σ. Στάλιν, δεν υπάρχει καμία εγγύηση για μια ειρηνική αναμέτρηση μεταξύ ιμπεριαλιστικών χωρών. Αντίθετα, «το αναπόφευκτο των πολέμων μεταξύ καπιταλιστικών χωρών συνεχίζει να υπάρχει (…) για να εξαλειφτεί το αναπόφευκτο των πολέμων, είναι απαραίτητο να καταστρέψουμε τον ιμπεριαλισμό» («Οικονομικά Προβλήματα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ», 1952).
Ωριμάζουν οι συνθήκες για μεγάλες κοινωνικές αναταράξεις
Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, στην οποία η Δύση παρακμάζει ενώ η Ανατολή αναδύεται σε δύναμη αλλά δεν είναι ακόμα σε σημείο να αλλάξουν ρόλους. Στο εγγύς μέλλον αυτή η τάση θα συνεχιστεί, καθορίζοντας, μεταξύ άλλων, το σχηματισμό μιας νέας ιμπεριαλιστικής υπερδύναμης, της Κίνας, σε όρους οικονομικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Πρόκειται για μια περίοδο πλούσια σε «εύφλεκτες ύλες», που επιδέχεται άμεσων εκρήξεων. Ασφαλώς, θα χρειαστεί να δούμε αν ο καπιταλισμός δεν συναντήσει νέες οικονομικές επιπλοκές, αν οι δυτικοί ιμπεριαλιστές δεν θα έχουν τη δύναμη και την δυνατότητα να φρενάρουν την ασιατική ανάπτυξη, όπως και θα χρειαστεί να δούμε αν η αστική τάξη των νέων ασιατικών γιγάντων θα μπορέσει να ελέγξει το προλεταριάτο και να επιλύσει τα εσωτερικά της προβλήματα.
Η ιμπεριαλιστική κυριαρχία στην Ασία, ειδικά στις νότιες περιοχές, είναι ευάλωτη. Οι προκαλούμενες από τον καπιταλισμό αντιθέσεις, έχουν δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την επαναστατική πάλη των τάξεων σε διάφορες χώρες, όπου υπάρχει μια επαναστατική παράδοση και μια παρουσία κομμουνιστικών, επαναστατικών και προοδευτικών δυνάμεων. Η ταξική πάλη των εκμεταλλευομένων συνδυάζεται με τα άλυτα εθνικά ζητήματα, που παρουσιάζονται στενά συνδεδεμένα με το κοινωνικό ζήτημα. Ιμπεριαλισμός και επανάσταση συγκρούονται ανοιχτά σε μια σειρά χώρες, από την Ινδία ως το Νεπάλ, από το Μπαγκλαντές ως το Μπουτάν, από τις Φιλιππίνες στη Σρι Λάνκα.
Αυτή η περιοχή του κόσμου θα είναι σίγουρα μια από τις εστίες της προλεταριακής επανάστασης αυτού του αιώνα και οι εξελίξεις της οικονομικής κρίσης, πέρα από την αυξανόμενη αντίθεση μεταξύ ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, θα επιταχύνουν την τροπή των γεγονότων.
Ταυτόχρονα, στην Κίνα αναπτύσσεται η βασική αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Τους τελευταίους μήνες οι κινέζοι εργάτες έχουν εντείνει την πάλη για αυξήσεις μισθών, όπως και για τη βελτίωση των –χείριστων- εργασιακών συνθηκών. Η απεργία που ξέσπασε στη Honda στο Φοσάν ήταν ένα γεγονός εξαιρετικά θετικό, που πρέπει να στηριχτεί από όλους τους προλετάριους. Αυτή η πάλη, που επιβεβαίωσε την ύπαρξη στην Κίνα ενός δυναμικού εργατικού κινήματος, οργανωμένου και με ανεξάρτητα χαρακτηριστικά, έχει επίσης δείξει ότι το μπλοκάρισμα μιας μόνο παραγωγικής μονάδας έχει άμεσο αντίκτυπο στις παγκόσμιες λειτουργίες των μονοπωλίων.
Για μια μακρά περίοδο, οι καπιταλιστές, έχουν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στην Κίνα και έχουν πετύχει μια σειρά διευκολύνσεων για την εκμετάλλευση των εργατών προκειμένου να εξασφαλίσουν το μέγιστο κέρδος. Είναι πραγματικά θετικό το ότι σήμερα οι κινέζοι εργάτες ξαναρχίζουν να παλεύουν για να ακυρώσουν τα σχέδια των καπιταλιστών, όλο και πιο αποφασισμένοι και οργανωμένοι, και ευχόμαστε επίσης όλο και πιο ταξικά συνειδητοποιημένοι.
Η κινεζική εργατική τάξη αποτελεί έναν γίγαντα, καθοριστικό για την ανάπτυξη της πάλης των τάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο εσωτερικό της πολλαπλασιάζονται τα σημάδια μιας μαχητικότητας που θα έχει τεράστιες επιπτώσεις (μεταξύ αυτών των σημαδιών, και η επάνοδος του θρύλου του Μάο), κυρίως αν η εργατική τάξη των άλλων χωρών θα συνδεθεί με τις προσπάθειες της εργατικής τάξης του ασιατικού γίγαντα, παρ’ όλες τις αντιρρήσεις των αστικών, μικροαστικών και ρεβιζιονιστικών κομμάτων.
Η συνολική άνοδος της ασιατικής περιοχής μαρτυρά ταυτόχρονα και την παρακμή των ΗΠΑ και της Ευρώπης (στην οποία, ιδιαίτερη είναι εκείνη της Ιταλίας): στις επόμενες δεκαετίες η παρακμή θα είναι ταχύτερη αυτής που αναφέρεται σε διάφορα κείμενα.
Η εργατική τάξη και οι άλλοι εργαζόμενοι των δυτικών χωρών θα κληθούν από τις κυρίαρχες τάξεις σε θυσίες χωρίς τέλος, σε επιδεινώσεις οικονομικές και πολιτικές για τη σωτηρία των προνομίων και τον παρασιτισμό μιας οικτρής μειοψηφίας εκμεταλλευτών και παρασίτων.
Η μόνη δυνατότητα που έχουν οι χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού για να μην πέσουν στην παρακμή και τη βιομηχανική, εμπορική και πολιτική εξάρτηση, η μόνη δυνατότητα που έχουν οι εργαζόμενοι για να εξέλθουν από την ατελείωτη απώλεια πολιτισμικών, μισθολογικών και δικαιωματικών κατακτήσεων είναι να αρχίσουν μια κοινωνική επανάσταση που θα καταφέρει να προσαρμόσει τις σχέσεις παραγωγής στον χαρακτήρα των παραγωγικών δυνάμεων.
Teoria & Prassi, τ.21
Σεπτέμβρης 2010
-----
Ο διεθνής ρόλος της Κίνας,
του Ελισαίου Βαγενά («Κομ. Επ.» 6/2010)
(…)Το 2009 στην Κίνα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Η Κίνα θυμώνει»42, που μέσα σε 3 μήνες πούλησε 700 χιλιάδες αντίτυπα κι ως σήμερα μερικά εκατομμύρια και ασχολείται με τη θέση της Κίνας στον κόσμο. Εκεί μεταξύ άλλων σημειώνεται:
«Είμαστε οι πιο κατάλληλοι για να αναλάβουμε την ηγεσία του κόσμου», αφού, όπως υποστηρίζεται, η Κίνα διαχειρίζεται τους παγκόσμιους φυσικούς πόρους πιο αποτελεσματικά, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, κατά συνέπεια πρέπει να αναλάβει τα παγκόσμια ηνία. Σημειώνεται πως ο κινεζικός στρατός θα πρέπει στο εξής να υπερασπίζεται την κυριαρχία της χώρας και έξω από τα σύνορα της και να κατευθυνθεί σ' εκείνες τις χώρες όπου βρίσκονται τα «θεμελιακά συμφέροντα της Κίνας» και να τα υπερασπιστεί.43 Δηλαδή επί της ουσίας προτείνεται η κινητοποίηση του κινεζικού στρατού εκεί που δραστηριοποιούνται τα κινεζικά κεφάλαια. Να θυμίσουμε εδώ ότι σήμερα η Κίνα παίζει δραστήριο ρόλο στη λεγόμενη «καταπολέμηση της πειρατείας» (και η ελληνική κυβέρνηση, στην «Κοινή Ανακοίνωση»44 που υπέγραψε με την Κίνα κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Κινέζου πρωθυπουργού στην Ελλάδα, ευχαριστεί την Κίνα για τις «φρουρές» του κινεζικού πολεμικού στόλου στα ελληνικά πλοία στα ανοικτά της Σομαλίας), προσπαθώντας να ελέγχει στρατιωτικά σημαντικά διεθνή ναυτικά περάσματα.
Στο προαναφερόμενο βιβλίο γίνεται λόγος για την «ανάγκη ζωτικού χώρου» για την Κίνα και «φωτογραφίζονται» οι αχανείς εκτάσεις της Σιβηρίας που «θα πρέπει να καλλιεργηθούν από το μεγάλο κινεζικό λαό»45.
Εννοείται πως στη σημερινή Κίνα ένα τέτοιο βιβλίο δε θα μπορούσε να κυκλοφορήσει χωρίς τη συγκατάθεση του ΚΚΚ. Για όσους θα μπορούσαν να αμφιβάλλουν, ορίστε τι έγραψε το όργανο της ΚΕ του ΚΚΚ, «Ζεμίν Ζιμπάο» («Λαϊκή Ημερησία»): «Σε τελική φάση η Κίνα είναι προφανώς έτοιμη να θέσει τη ρωσική Απω Ανατολή κάτω από τη δική της θεμελιακή επιρροή, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλέσει την ανησυχία της Μόσχας. Η δύναμη αυτής της επιρροής δε βασίζεται στη μεγάλης κλίμακας εισροή κινεζικών εποίκων, αλλά στην αναπάντεχη "κινεζοποίηση" των Ρώσων... Μια ωραία μέρα θα υπάρξει μια σημαντική κρίση και μπροστά στα μάτια της αποδυναμωμένης πολιτικής και στρατιωτικής επιρροής της Μόσχας, αυτοί οι Ρώσοι μπορεί να προτιμήσουν να επιλέξουν υπέρ του Πεκίνου κι όχι της δικής τους κυβέρνησης. Σε μια τέτοια υποθετική εκδοχή η ρωσική Άπω Ανατολή μπορεί να γίνει μια επαρχία της Κίνας»46.
Κοντά στα παραπάνω να υπενθυμίσουμε πως στις αρχές Αυγούστου 2010 η εκπρόσωπος του Υπουργείου Αμυνας του Βιετνάμ, Νγκούεν Φούονγκ Νγκα, δήλωσε τα εξής: «Το Βιετνάμ απαιτεί από την Κίνα να σταματήσει άμεσα να παραβιάζει την κυριαρχία του Βιετνάμ»47. Κι αυτό γιατί στη θαλάσσια περιοχή της Νότιας Κίνας, όπου υπάρχουν ενεργειακά κοιτάσματα, εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια.. .«γκρίζες ζώνες» και αμφισβητούμενης κυριαρχίας περιοχές.
Βεβαίως, στα πλαίσια των ανταγωνισμών δημιουργούνται «άξονες» συνεργασίας και «αντιάξονες». Ετσι βλέπουμε τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Μπερλουσκόνι, που συνηθίζει να απευθύνει σε κάθε πολιτικό αντίπαλο του τη βαριά κατηγορία του .. .«κομμουνιστή», να μην έχει κανένα πρόβλημα να φωταγωγήσει «το Κολοσσαίο στη Ρώμη με «κομ- μουνιστικό» κόκκινο χρώμα προς τιμήν του Κινέζου πρωθυπουργού που επισκέπτεται την «αιώνια πόλη», προσδοκώντας το διπλασιασμό του διακρατικού εμπορίου στα 100 δισ. δολ. έως το 2015, καθώς και «την ανάπτυξη λιμένων και άλλων επενδύσεων, καθώς αναζητούν μια στρατηγική «δίοδο» στην Ευρώπη.48
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΡΩΣΙΑ, ΙΝΔΙΑ, ΒΡΑΖΙΛΙΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΉ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΥ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΝΩΣΕΙΣ
Τα τελευταία χρόνια η Κίνα αναπτύσσει συντονισμό και συνεργασία με κράτη που διεκδικούν αναβάθμιση της διεθνούς θέσης τους (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα), τη γνωστή ως ΒRIC, αλλά και συνεργασία-συμμαχία σε περιφερειακές ενώσεις, όπως είναι η Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης (μαζί με τη Ρωσία και τις κεντροασιατικές πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες). Μπορούν αυτές οι συνεργασίες και συμμαχίες να θεωρηθεί ότι χτυπούν το «μονοπολικό κόσμο» των ΗΠΑ;
Καταρχήν πρέπει να διευκρινίσουμε πως «μονοπολικός κόσμος» δεν υπάρχει ούτε και ποτέ υπήρξε. Πάντα υπήρχε κλιμάκωση μέσα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με τις ΗΠΑ να καταλαμβάνουν κορυφαία θέση στην αμέσως μεταπολεμική περίοδο και να ηγούνται της πάλης με το σοσιαλισμό, όπου ηγετικό ρόλο είχε η ΕΣΣΔ. Η πάλη μεταξύ ΝΑΤΟ – ΟΟΣΑ και Συμφώνου της Βαρσοβίας - Συμβουλίου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ) ήταν πάλη ταξική. Μετά την ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας και τη διάλυση της ΕΣΣΔ έγιναν πιο έντονοι οι εν-δοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, στους οποίους οι ΗΠΑ, εξαιτίας τηςισχύος τους, έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Ταυτόχρονα, εξαιτίας τηςανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης, νέες αναδυόμενες ιμπεριαλι- στικές δυνάμεις εμφανίζονται δίπλα στις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Ιαπωνία,επιδιώκοντας να αποσπάσουν μερίδια από τις πρώτες ύλες, τους δρό-μους περάσματος τους και τις αγορές. Αυτό παρουσιάζεται στις μέρεςμας από τα αστικά ΜΜΕ και αναλυτές ως ο «πολυ-πολικός κόσμος» καιως το τέλος του «μονοπολικού κόσμου». Η ανισομετρία σε περίοδο εκ-δήλωσης οικονομικής κρίσης επιταχύνει ανακατατάξεις στο συσχέτι σμό των καπιταλιστικών δυνάμεων, αλλά αυτές δεν κάνουν τον κόσμο μας ούτε πιο ασφαλή ούτε πιο ειρηνικό. Οσο δεν επιλύεται σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, όσο στη βάση των ανερχόμενων δυνάμεων βρίσκεται η «δίψα» του κεφαλαίου για νέες αγορές και πρώτες ύλες, δε θα έχουμε αλλαγές σε ριζοσπαστική κατεύθυνση. Τα κράτη που κερδίζουν έδαφος στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο που έπαιζε στο παρελθόν η ΕΣΣΔ, γιατί κινούνται από το κίνητρο του πρόσθετου κέρδους για τα δικά τους μονοπώλια. Αυτό ισχύει και για την Κίνα και δεν μπορεί να αναιρεθεί επειδή χρησιμοποιείται η κόκκινη σημαία και ο κομμουνιστικός τίτλος του κόμματος.
Επίσης, όταν εστιάζουμε στη συνεργασία μεταξύ των χωρών του BRIC ή της «Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης» ή του συντονισμού που έχουν πετύχει τα ΥΠΕΞ Κίνας, Ινδίας, Ρωσίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτή είναι η μια μόνο πλευρά της ιμπεριαλιστικής πραγματικότητας. Πίσω από αυτή υπάρχει και η πλευρά του σκληρού ανταγωνισμού και των αντιθέσεων ανάμεσα σ' αυτές τις δυνάμεις, π.χ. μεταξύ Ρωσίας και Κίνας για την ενέργεια στην Κεντρική Ασία ή τις κινεζικές βλέψεις προς τη ρωσική Απω Ανατολή κ.ά. Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις της Κίνας με την Ινδία, όπου εκτός της εκκρεμότητας του άλυτου συνοριακού ζητήματος (π.χ. τον Αύγουστο του 2010 η Ινδία έστειλε δύο μεραρχίες στο κρατίδιο Αρουνατσάλ-Πραντές49 για να ενισχύσει τα σύνορα της με την Κίνα), υπάρχει κι ο σκληρός ανταγωνισμός για την ηγεμονία στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας. Είναι χαρακτηριστικό πως, όπως έγινε γνωστό, το Υπουργείο Αμυνας της Ινδίας πραγματοποίησε τόσο το 2009, όσο και το 2010 αλλεπάλληλες συνεδριάσεις για να εξετάσει το ζήτημα του εκσυγχρονισμού των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων, θέτοντας ανάλογους στόχους για τις ένοπλες δυνάμεις της Ινδίας.50
Και στα κράτη της Λατινικής Αμερικής με ηγετικό ρόλο της Βραζιλίας αναπτύσσεται η τάση διαφοροποίησης των σχέσεων τους με τις ΗΠΑ, γι' αυτό επιδιώκεται ενίσχυση των σχέσεων τους με Κίνα, Ρωσία, Ινδία, αλλά και ΕΕ. Η πλευρά των ανταγωνισμών και της συνεργασίας συνυπάρχει στον ιμπεριαλιστικό κόσμο, όπου η αλληλεξάρτηση και η σύναψη συμμαχιών συμβαδίζει με τον ανταγωνισμό και τους αντιάξονες.
Ταυτόχρονα, όσοι θεωρούν πως η Κίνα αποτελεί «κυματοθραύστη» της «μονοπολικότητας» των ΗΠΑ, παραλείπουν το γεγονός πως η Κίνα το 2001 στήριξε δημόσια το λεγόμενο «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας 1373/2001, που θεσμοθετεί την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα με πρόσχημα την «τρομοκρατία». Εννοείται πως σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση κινήθηκε το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, όταν στη Διεθνή Συνάντηση των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων το 2002 (παρουσία 62 ΚΚ) σημείωνε πως: «τα γεγονότα της 11ης του Σεπτέμβρη αποτέλεσαν το άλλοθι για την εξαπόλυση μιας άνευ προηγουμένου επίθεσης κατά των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των λαών με το πρόσχημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Οι ιμπεριαλιστές ονομάζουν τρομοκρατικό κάθε κίνημα αντίστασης που αγωνίζεται κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και των αντιλαϊκών αποφάσεων που παίρνονται από διεθνείς οργανισμούς (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΠΟΕ, ΕΕ κλπ.), αν-τιιμπεριαλιστικά κινήματα που αγωνίζονται κατά των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και πολέμων και κατά του ΝΑΤΟ, καθώς και κάθε κοινωνικό και εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα καθώς και αγώνες ενάντια σε δικτατορικά και φασιστικά καθεστώτα»51.
Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΜΕ «ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ» ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ
Στις 10 Ιούλη του 1986 η Κίνα εξέφρασε επίσημα τη θέληση της να ενταχθεί στην ΟΑΤΤ (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) και στις 11 Δεκέμβρη 2001 έγινε το 143ο μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), που αποτέλεσε τη μετεξέλιξη της ΟΑΤΤ.
Μέσα στον ΠΟΕ η Κίνα αναδεικνύει δευτερεύουσες αντιθέσεις που υπάρχουν στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Στην εισήγηση του στο 16ο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας ο Ζιανγκ Ζεμίν έκανε λόγο για «διαφορές στην ανάπτυξη Νότου και Βορρά», καθώς και «πίεση οικονομικής, επιστημονικο-τεχνικής και άλλης υπεροχής από τις ανεπτυγμένες χώρες».52 Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις η Κίνα σταθερά επιδιώκει να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος και ηγέτης των αναπτυσσόμενων χωρών.53
Παρά τη διεθνή αναβάθμιση της Κίνας στον οικονομικό τομέα, η ηγεσία της Κίνας επιμένει να παρουσιάζει τη χώρα ως μια «αναπτυσσόμενη χώρα».54 Ο ισχυρισμός αυτός στηρίζεται σε τρία επιχειρήματα: α) Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας για το 2008 ήταν μόλις 3,300 δολάρια, δηλαδή η Κίνα είναι μόλις στην 104η θέση στον κόσμο, β) Μέσα στο 1,3 δισεκατομμύρια πληθυσμό της Κίνας υπάρχουν πάνω από 700 εκατομμύρια αγρότες, γ) Η βιομηχανία, η γεωργία και ο τομέας των υπηρεσιών της Κίνας έχουν αντίστοιχα μερίδια στο ΑΕΠ 49%, 11% και 40%, ενώ σε άλλες χώρες με μεγαλύτερο βαθμό καπιταλιστικής ανάπτυξης, η βιομηχανία κι η γεωργία έχουν ακόμη μικρότερα ποσοστά, υπέρ των υπηρεσιών. Η αύξηση του ΑΕΠ το 2009 ήταν κατά 9,5% στη βιομηχανία, 8,4% στις υπηρεσίες και μόνο 4,2% στη γεωργία.
Η κατάταξη του ΟΗΕ και του ΟΟΣΑ είναι προβληματική και δεν αποδίδει την πραγματικότητα της Κίνας, όπως δεν την αποδίδει και ο χαρακτηρισμός της ως «αναπτυσσόμενης» από την ίδια την ηγεσία της Κίνας. Τα παραπάνω φαινόμενα «αναπτυσσόμενης» καπιταλιστικής οικονομίας οφείλονταν στη βαθιά ανισομετρία μεταξύ του ανατολικού και δυτικού τμήματος της. Μια ακριβέστερη απεικόνιση θα έδιναν τα ανάλογα στοιχεία για το ανατολικό τμήμα της.55 Και βέβαια για το αναπτυγμένο ανατολικό τμήμα ισχύει ό,τι για τον καπιταλισμό: η συγκέντρωση των μέσων παραγωγής σε λίγα χέρια και η αύξηση της κοινωνικής ανισότητας.
Και από αυτή την άποψη η συμμαχία της Κίνας με άλλες αντίστοιχες δυνάμεις (π.χ. Ινδία) στα μεγέθη της καπιταλιστικής ανισομετρίας δεν τις φέρνουν στην ίδια θέση με πολύ πιο καθυστερημένες κοινωνίες, όπως της Αφρικής ή της Ασίας.(…)
Αναδημοσίευση από indymedia
Δημοσίευση σχολίου