Η Κίνα ανεβαίνει (μέρος Α')

Χθες, η Ζέζα Ζήκου δημοσιεύσε στη στήλη της στην "Καθημερινή" (χωρίς να συμφωνούμε και σε όλα, η συγκεκριμένη είναι από τις λίγες στήλες που ξεφεύγουν από τη γνωστή νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα της εν λόγω εφημερίδας) ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο, που προσπαθεί να συνοψίσει, έστω και με λάθη, τα βασικά ζητήματα των ανακατατάξεων στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, με την πτώση των ΗΠΑ και την άνοδο της Κίνας:

Από το G8 στο G20, που έγινε G2 για να καταλήξει στο «G-μηδέν»...

Πολλοί έχουν μιλήσει τελευταία για ένα G2 που έχει κατισχύσει του G20, καθώς η αναμέτρηση στη διεθνή οικονομική σκηνή έχει περιοριστεί στους δύο βασικούς παίκτες: Κίνα και ΗΠΑ. Ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί, όμως, ευφυώς το χαρακτηρίζει «G-μηδέν». Δηλαδή, το μηδενικό δεν αναφέρεται στον αριθμό των κρατών-μελών του Ομίλου, αλλά στην πλήρη απουσία ηγεσίας στην παγκόσμια οικονομική σκηνή. Η ανάδειξη του G20 ως επιτελικού κέντρου αποτελούσε την πιο χαρακτηριστική ενσάρκωση του «διεθνιστικού» πνεύματος αντιμετώπισης της κρίσης. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του G8, το οποίο συσπείρωνε μόνο τις παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις του βιομηχανικού Βορρά, το G20 απολαμβάνει μεγαλύτερη διεθνή νομιμοποίηση, καθώς περιλαμβάνει αναδυόμενες οικονομίες.

Η αρχική παρατήρηση για την "αντικατάσταση" του G20 με ένα -άτυπο- G2 Αμερικής και Κίνας είναι σωστή. Και είναι σωστή και η επόμενη παρατήρηση, δηλαδή ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μία "υπερδύναμη" που να μπορεί να ηγεμονεύσει έναντι των υπόλοιπων, και να χαράξει μια συνεκτική στρατηγική για τον κόσμο. Έως τώρα, αυτό το έκανε η Αμερική, που όμως παρακμάζει, και έτσι κανένας δε μπορεί να επιβάλλει τη θέληση του, με αποτέλεσμα να οξύνονται οι "καυγάδες" για το ποιος θα πάρει τι από τη λεία, ανάμεσα στις διάφορες αντίπαλες συμμορίες των ιμπεριαλιστών (κυρίως ανάμεσα στην Κίνα και τη συμμορία της, και τις ΗΠΑ και τη δική τους συμμορία).

Γι' αυτό και δημιουργήθηκε το G20. Δεν ήταν γιατί οι ΗΠΑ ήθελαν "μεγαλύτερη διεθνή νομιμοποίηση" (άλλωστε, κανένα G7, G8, G20 είχε ποτέ "διεθνή νομιμοποίηση", είναι εντελώς αυτοδιορισμένοι).

Απλά οι ΗΠΑ αδυνατούν να κυβερνούν τον κόσμο όπως πριν. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ λεγόταν κάποτε "πλανητάρχης". Οι ΗΠΑ είχαν δηλαδή πετύχει μια "παγκόσμια διακυβέρνηση" (και το νόμισμα τους ήταν το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, κτλ, κτλ, κτλ).

Γι' αυτό και έβαλαν αρχικά στο "παιχνίδι" και τα "πρωτοπαλίκαρα" τους (τους G7).

Στη συνέχεια, έβαλαν και τη Ρωσία (G8), που λόγω ιστορίας, πυρηνικών και ανοδικής πορείας δε μπορούσαν να την αγνοούν.

Και μετά έβαλαν και την Κίνα, με τη συμμορία της, καθώς και μερικούς άλλους περιφερειακούς ιμπεριαλιστές της διεθνούς σκηνής (G20).

Όλα αυτά όμως, όχι από την καλή τους την καρδιά, αλλά λόγω αδυναμίας.

Πάμε να δούμε και τη συνέχεια του άρθρου, όπου βασικά μας περιγράφει ότι από τη στιγμή που υπάρχουν δύο μεγάλα ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα, αυτά διαρκώς τσακώνονται, με αποτέλεσμα ποτέ να μην καταλήγει πλέον πουθενά το G20:

Αλλά μια ακόμη σύνοδος του G20, που αναζήτησε τη δημιουργία τής ιδανικά «ισόρροπης» παγκόσμιας οικονομίας, ήταν αδιέξοδη. Η ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου καταπολέμησης των παγκόσμιων οικονομικών ανισορροπιών έχει διαπιστωθεί από τους πάντες. Ζητήματα, όπως η καταπολέμηση των τεράστιων ανισορροπιών στο εμπόριο, στην αποταμίευση και την κατανάλωση, έρχονται και ξανάρχονται προς συζήτηση σε όλες τις συνόδους, όπως και στη χθεσινή των υπουργών Οικονομικών και των κεντρικών τραπεζιτών της «Ομάδας των Είκοσι» (G20) που πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της εαρινής συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το τρέχον Σαββατοκύριακο στην Ουάσιγκτον.

Προφανώς, μια πιο «ισόρροπη» παγκόσμια οικονομία θα αποτελέσει το κλειδί για την επίλυση ζητημάτων, όπου οι ήπειροι μπορούν να εργαστούν καλύτερα μαζί για να επιτύχουν τα επίπεδα ανάπτυξης που χρειάζονται. Αλλά δεν έχει βρεθεί ακόμη η μαγική συνταγή γι’ αυτό και επιδιώκεται η «βίαιη συναίνεση» σε έναν επίμαχο μηχανισμό με τον οποίο θα καταμετριούνται οι ανισορροπίες της παγκόσμιας οικονομίας, ώστε να προλαμβάνονται οι οικονομικές κρίσεις. Αρκετά χρόνια πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, οι οικονομολόγοι προειδοποιούσαν για τους κινδύνους των ανισορροπιών που προκαλούν τα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα εξαγωγικών χωρών, σαν της Κίνας, λόγου χάριν, και τα αντίστοιχα μεγάλα ελλείμματα των ΗΠΑ και άλλων. «Δεν δυνάμεθα να επιστρέψουμε στην εποχή, που η Κίνα ή η Γερμανία απλώς μας πουλούσαν τα πάντα, εμείς δανειζόμασταν μέσω πιστωτικών καρτών, αλλά δεν πουλούσαμε τίποτε σε αυτές», υπογραμμίζει και ο Αμερικανός πρόεδρος.

Και εδώ δείτε το τελευταίο μέρος του άρθρου - "πώς αλλάζουν οι καιροί": Κάποτε, στην ακμή της, η Αμερική αρνιόταν να δεχτεί να περιοριστεί κάπως η ισχύ της. Τώρα, ζητά να περιοριστεί κάπως η ισχύ των άλλων, και αυτοί τη γράφουν στα παπούτσια τους, κάνοντας τα ίδια με αυτή (άλλωστε, όταν μοναδικός στόχος είναι η συσσώρευση πλούτου-εξουσίας, τότε όλοι τα ίδια προφανώς κάνουν):

Ο όμιλος G20, που δημιουργήθηκε το 1999 μετά την κρίση του 1997-98 που διέλυσε την Ασία και τη Ρωσία, περιλαμβάνει τις επτά οικονομικά ισχυρές χώρες του κόσμου (HΠA, Iαπωνία, Γερμανία, Bρετανία, Γαλλία, Iταλία και Kαναδάς), μαζί με τις 12 αναπτυσσόμενες οικονομίες των Kίνας, Iνδίας, Ρωσίας, Bραζιλίας, Αργεντινής, Μεξικού, Αυστραλίας, Νότιας Αφρικής, Νότιας Κορέας, Ινδονησίας, Σαουδικής Αραβίας, Τουρκίας και την Ευρωπαϊκή Ενωση! Η Αμερική έχει ρίξει πριν από ένα χρόνο στο τραπέζι των συζητήσεων την παλιά ιδέα του μεγάλου Βρετανού οικονομολόγου Τζον Μέιναρντ Κέινς, να τιμωρούνται με πρόστιμα οι χώρες που διατηρούν πλεονάσματα πέρα από ένα όριο (π. χ. 4% του ΑΕΠ) ώστε να αναγκάζονται να ξοδεύουν περισσότερα. Μια πρόταση την οποία είχαν αρνηθεί οι παντοδύναμες, στον δυτικό κόσμο, Ηνωμένες Πολιτείες την επαύριο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς δεν είχαν κανένα λόγο να δέσουν τα χέρια τους, αλλά αναγκάζονται να ασπασθούν σήμερα, που η παραγωγική βάση τους έχει εξασθενήσει αισθητά. Αντιθέτως, αυτή τη φορά η Γερμανία και η Κίνα την απέρριψαν.

Tι μπορούν να αγοράσουν τα 3 τρισ. δολ. των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Kίνας

Στα τέλη του 2010 τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας ανέρχονταν σε 2,85 τρισ. δολάρια, ενώ στα τέλη Μαρτίου τα νέα δεδομένα έφεραν τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα άνω των 3 τρισ. δολ. Κι αυτό συμβαίνει παρά το ότι το πρώτο τρίμηνο παρουσίασε ένα σπάνιο έλλειμμα στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών της. Πάντως, θα πρέπει να αναφερθεί πως η κεντρική τράπεζα της Κίνας μπορεί να διαθέτει τεράστια κεφάλαια, αλλά όχι και αρκετή φαντασία. Εχει τοποθετήσει μεγάλο μέρος των συναλλαγματικών της διαθέσιμων σε ανιαρά ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου και βασίζεται στο ότι θα λάβει τα δολάριά της πίσω. Ωστόσο, ανησυχεί πόσο θα αξίζουν αυτά τα δολάρια εάν οι ΗΠA περιπέσουν σε πληθωρισμό ή υποτίμηση.

Αρα τι άλλο θα μπορούσε να αγοράσει; Αντί του δολαρίου, θα μπορούσε να προτιμήσει το ευρώ και να αγοράσει συνολικά το δημόσιο χρέος της Ισπανίας, τη Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας, λύνοντας άμεσα την κρίση στην Ευρωζώνη. Ακόμα και μετά από κάτι τέτοιο, τα μισά της συναλλαγματικά διαθέσιμα θα είναι άθικτα. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να στραφεί σε μετοχές και να καταβροχθίσει μεμιάς την Apple, τη Microsoft, την ΙΒΜ και την Google με λιγότερα από 1 τρισ. δολάρια. Mία ακόμα επιλογή θα ήταν τα ακίνητα. Λόγου χάριν, η Κίνα θα μπορούσε να αποκτήσει ορισμένα εξαιρετικά οικοδομήματα στο Μανχάταν. Ή, μήπως, θα μπορούσε να αγοράσει ολόκληρο το Μανχάταν; Η φορολογητέα ακίνητη περιουσία του νησιού αξίζει μόλις 287 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την κυβέρνηση της Νέας Υόρκης.

Τέλος, θα μπορούσε να κατευθύνει τους φόρους της για την ενέργεια, αγοράζοντας το 88% των παγκοσμίων προμηθειών σε πετρέλαιο. Ολοι αυτοί οι επιπόλαιοι υπολογισμοί φανερώνουν την τεράστια κλίμακα των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Κίνας, αλλά παράλληλα και το πόσο δύσκολο είναι να τα τοποθετήσει σε διαφοροποιημένες επενδύσεις.

Είναι πάντως εντυπωσιακό το ότι τα άρθρα όπως αυτό παραπάνω δεν αναφέρουν ότι η Κίνα αγοράζει εκτός από γη, ενέργεια, υποδομές, επιχειρήσεις και ευρώ και κάτι ακόμα: Αγοράζει και χρυσό. Όσο για το λαό, ζει στη φτώχεια βέβαια. Αυτή εξάλλου είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει πολλά λεφτά το κράτος, ή ένας καπιταλιστής: Για να συσσωρεύσει αυτός κεφάλαιο, πρέπει να ξεζουμίσει τον εργάτη.

Και επειδή ακριβώς ο εργάτης δεν έχει αρκετά χρήματα, η Κίνα βαδίζει και αυτή προς μία κρίση, όπως έχουμε ξαναπεί: Ήδη υπάρχει "στεγαστική φούσκα", με τους εργάτες να αδυνατούν να αγοράσουν τα σπίτια που έχουν χτίσει, και να έχουμε ολόκληρες πόλεις-φαντάσματα, μιας και τα σπίτια μένουν απούλητα. Η Κίνα βέβαια, όσο θα συνεχίζει να έχει φτηνή εργατική δύναμη, θα συνεχίσει να προσελκύει κεφάλαια, και άρα η κρίση αυτή θα μοιάζει με το "Μεγάλο Κραχ" των ΗΠΑ, με την έννοια ότι δεν θα την αποτελειώσει ή οτιδήποτε τέτοιο, απλά θα ρημάξει ότι ρημάξει, και μετά η Κίνα θα "απογειωθεί" ως ιμπεριαλιστική δύναμη, αν δε σταματηθεί.

Περισσότερα για το θέμα αυτό, στην επόμενη ανάρτηση μας