Πριν λίγες μέρες επιβλήθηκε από την Κομισιόν ένα πρόστιμο σε καρτέλ πολυεθνικών στον κλάδο των απορρυπαντικών ρούχων. Ας δούμε πρώτα την είδηση, και μετά δύο σύντομα σχόλια:
Καµπάνα συνολικού ύψους 315,2 εκατ. ευρώ καλούνται να πληρώσουν οι πολυεθνικές εταιρείες Unilever καιProcter & Gamble από την ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισµού, η οποίατις κατηγορεί για καρτέλ µε στόχοτη χειραγώγηση των τιµών απορρυπαντικών ρούχων σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες συµπεριλαµβανοµένης της Ελλάδας.Η πρώτη παρατήρηση που θα πρέπει να γίνει είναι ότι καρτέλ υπάρχουν πλέον σε όλους του κλάδους, από τα απορρυπαντικά ρούχων, το φρέσκο γάλα και την κινητή τηλεφωνία, μέχρι το τραπεζικό καρτέλ και το πετρελαικό καρτέλ (ΟΠΕΚ), που μάλλον είναι και το μεγαλύτερο καρτέλ του κόσμου, μιας και ελέγχει το υπ' αριθμόν ένα αγαθό (το πετρέλαιο) και κανένας δε μιλάει.
Οι εµπλεκόµενες στο καρτέλ εταιρείες παραδέχθηκαν τις αντιµονοπωλιακές πρακτικές που ακολουθούσαν στο διάστηµα 2002 - 2005 και, όπως δήλωσε ο επίτροπος για θέµατα Ανταγωνισµού Χοακίν Αλµούνια, «µε την παραδοχή της συµµετοχής τους στο καρτέλ, οι εταιρείες συνέβαλαν στη γρήγορη ολοκλήρωση της έρευνας και σε αντάλλαγµα η Επιτροπή µείωσε τα πρόστιµα». Ετσι η Procter & Gamble θα καταβάλει 211,2 εκατ. ευρώ, ενώ η Unilever 104 εκατ. ευρώ.
Στην έρευνα της Επιτροπής συµπεριλαµβάνεται και η εταιρεία Henkel, η οποία όµως έλαβε πλήρη απαλλαγή διότι ήταν η πρώτηπου ενηµέρωσε την Επιτροπή για την ύπαρξη καρτέλ. Η Επιτροπή πραγµατοποίησε στην εταιρεία έλεγχο τον Ιούνιο του 2008 µε σκοπό τη συλλογή στοιχείων για το καρτέλ. Στη συνέχεια, η Procter & Gamble και ηUnilever υπέβαλαν και εκείνες αίτηση επιείκειας και η Επιτροπή λαµβάνοντας υπόψη τη συνεργασία τους µείωσε κατά 50% στηνProcter & Gamble και 25% στην Unilever τα πρόστιµα.
Ειδικά με το ξέσπασμα της κρίσης, οι "μικρότεροι" της αγοράς ρημάζονται, και είτε κλείνουν, είτε συγχωνεύονται, είτε απορροφούνται από τους "μεγάλους" του εκάστοτε κλάδου, κτλ. Έτσι, δημιουργούνται ακόμα εντονότερα ολιγοπώλια-μονοπώλια παντού.
Η δημιουργία αυτών των καρτέλ οδηγεί στην απόσπαση ακόμα μεγαλύτερου κέρδους από τους μονοπωλιακούς καπιταλιστές, σε σχέση με τους "απλούς" καπιταλιστές. Όταν ελέγχεις την αγορά, μπορείς να επιβάλλεις ότι τιμές θέλεις. Και χρησιμοποιώντας και τη μεγάλη σου οικονομική ισχύ, μπορείς να ελέγχεις και την πολιτική εξουσία (πχ μέσω λόμπι, κτλ), ώστε αυτή να ψηφίζει τους νόμους που σε συμφέρουν, να σε επιδοτεί, να κάνει τα "στραβά μάτια" σε μονοπωλιακές τακτικές, λαμογές, κτλ, κτλ, κτλ.
Στην Ελλάδα, που είναι μάλιστα και μια χώρα της "περιφέρειας", είναι ακόμα πιο έντονο το ζήτημα των καρτέλ, με πολυεθνικές εταιρίες να πουλάνε τα εμπορευματά τους σε πολύ πιο ακριβές τιμές από αλλού (αν συγκρίνει πχ τιμές γερμανικών πολυεθνικών σουπερμάρκετ στην Ελλάδα, με τα καταστήματα της ίδιας πολυεθνικής στη Γερμανία, θα δει μεγάλες διαφορές).
Όσο για τα πρόστιμα που κατά καιρούς επιβάλλονται, συνήθως είναι "της πλάκας", και δεν λύνουν το πρόβλημα,με τα καρτέλ διαρκώς να μεγαλώνουν.
Αν δούμε πχ τα κέρδη των P&G και Univeler που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο καρτέλ - εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι οι εταιρίες αυτές έχουν κέρδη πολύ μεγαλύτερα από τα πρόστιμα που τους επιβάλλονται, με αποτέλεσμα να τους συμφέρει να δημιουργούν καρτέλ, διότι ακόμα και αν πιαστούν, τα πρόστιμα που θα τους επιβληθούν θα είναι χαμηλότερα από τα κέρδη που θα έχουν από το καρτέλ. Άλλωστε, είναι και αρκετά "κοντά", μέσω των λομπι, κτλ, με τους κυβερνώντες, και άρα τα πρόστιμα εύκλα μειώνονται, ή και διαγράφονται...
Εδώ τα κέρδη των δύο εμπλεκόμενων εταιριών:
P&G
Revenue
US$ 78.938 billion (FY 2010)[1] Operating income
US$ 16.021 billion (FY 2010)[1]Net income
US$ 12.736 billion (FY 2010)[1]Unilever
Revenue €44,262 million (2010)[1]
Operating income €6,339 million (2010)[1]
Net income €4,598 million (2010)[1]
Τέλος, θυμίζουμε και μερικές κλασσικές αναλύσεις για το πώς και το γιατί σχηματίζονται αυτά τα καρτέλ στον καπιταλισμό:
Ο ιμπεριαλισμός ξεπήδησε απ’ την ανάπτυξη και ως άμεση συνέχιση των βασικών ιδιοτήτων του καπιταλισμού γενικά.---
Ο καπιταλισμός «έγινε» ιμπεριαλισμός σε μια ορισμένη και πολύ υψηλή βαθμίδα ανάπτυξής του, όταν μερικές βασικές ιδιότητές του άρχισαν να μετατρέπονται στην αντίθεση τους, όταν σε όλη τη γραμμή διαμορφώθηκαν και εκδηλώθηκαν τα γνωρίσματα της μεταβατικής εποχής από τον καπιταλισμό σε ένα ανώτερο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα. Σ’ αυτήν την πορεία, το βασικό από οικονομική άποψη είναι η αντικατάσταση του κεφαλαιοκρατικού ελεύθερου συναγωνισμού από τα κεφαλαιοκρατικά μονοπώλια.
Τα μονοπώλια γεννήθηκαν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης απ’ την τεράστια συγκέντρωση της παραγωγής.
Τα μονοπώλια είναι η άμεση αντίθεση του ελεύθερου συναγωνισμού. Ξεπηδούν απ’ τον ελεύθερο συναγωνισμό, δεν τον εξαλείφουν, μα υπάρχουν πάνω σ’ αυτόν και πλάι σ’ αυτόν, γεννώντας έτσι μια σειρά από ιδιαίτερα οξείες και βίαιες συγκρούσεις, προστριβές και αντιθέσεις. Το μονοπώλιο είναι το πέρασμα απ’ τον καπιταλισμό σ’ ένα ανώτερο σύστημα.
-Λένιν, Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού
Ο Μαρξ εξηγεί πως ο ίδιος ο αγώνας του ανταγωνισμού δρα σα μια δύναμη συγκεντροποίησης του κεφαλαίου. Γράφει χαρακτηριστικά στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου: "Η πάλη του συναγωνισμού διεξάγεται με τη μείωση στις τιμές των εμπορευμάτων. Η φθήνια των εμπορευμάτων εξαρτάται από την παραγωγικότητα της εργασίας και εκείνη πάλι από την κλίμακα παραγωγής. Γι΄ αυτό τα μεγάλα κεφάλαια νικούν τα μικρά".
Μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης, οι μεγάλες εταιρείες κυριαρχούν στην καπιταλιστική αγορά και διαμοιράζουν την αγορά μεταξύ τους σύμφωνα με το συσχετισμό δυνάμεων τη δεδομένη στιγμή. Ανοίγει δηλαδή ο δρόμος για τη σύναψη διαφόρων μορφών συμφωνιών μεταξύ των καπιταλιστών.
Ο Λένιν με έναν εξαιρετικά απλό και παραστατικό τρόπο περιγράφει αυτού του τύπου τη διαδικασία στο άρθρο του "Η συγκέντρωση της παραγωγής στη Ρωσία". Γράφει: "Στο καπιταλιστικό καθεστώς η κάθε αυτοτελής επιχείρηση βρίσκεται σε πλήρη εξάρτηση από την αγορά. Και σε μια τέτοια εξάρτηση όσο μεγαλύτερη είναι η επιχείρηση τόσο φθηνότερα μπορεί να πουλάει το προϊόν της. Ο μεγάλος καπιταλιστής αγοράζει φθηνότερα τα ακατέργαστα υλικά, τα καταναλώνει οικονομικότερα, χρησιμοποιεί καλύτερες μηχανές. Οι μικρές επιχειρήσεις καταστρέφονται και χάνονται. Η παραγωγή όλο και περισσότερο συναθροίζεται, συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων εκατομμυριούχων. Τα πολύ μεγάλα εργοστάσια πνίγουν τα μικρά και συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο την παραγωγή. Ολοένα και μεγαλύτερες μάζες εργατών συγκεντρώνονται σε ένα μικρό αριθμό επιχειρήσεων".
Ο Λένιν αναφέρει χαρακτηριστικά: "Δεν έχουμε πια μπροστά μας την πάλη του συναγωνισμού των μικρών και των μεγάλων, των τεχνικά καθυστερημένων και των τεχνικά προοδευμένων επιχειρήσεων. Εχουμε μπροστά μας το πνίξιμο από τους μονοπωλητές εκείνων που δεν υποτάσσονται στα μονοπώλια, στο ζυγό τους, στην αυθαιρεσία τους".
Ο Λένιν σημειώνει ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός γεννά τη συγκέντρωση της παραγωγής, αυτή όμως η συγκέντρωση σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης την οδηγεί στο μονοπώλιο.
Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, λοιπόν, είναι η εποχή που η συγκέντρωση του κεφαλαίου και η κοινωνικοποίηση της παραγωγής φθάνει σε μια τόσο υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης ώστε να δημιουργηθούν τα μονοπώλια. Τα μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή, αποτελούν για το Λένιν το πρώτο και βασικότερο οικονομικό γνώρισμα του ιμπεριαλισμού.
Γενικά τα μονοπώλια είναι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις που κυριαρχούν στην καπιταλιστική παραγωγή και αγορά και τα οποία έχουν σαν βασικό γνώρισμα, σαν βασικό σκοπό της δράσης τους την απόσπαση μονοπωλιακού υπερκέρδους. Σαν μονοπωλιακό υπερκέρδος ορίζεται το κέρδος που ιδιοποιούνται τα μονοπώλια χάρη στην εγκαθίδρυση της κυριαρχίας τους σ΄ ένα κλάδο ή ένα τομέα της παραγωγής και το οποίο υπερβαίνει σημαντικά το μέσο ποσοστό κέρδους.
Τα μονοπώλια, λόγω της κυριαρχίας τους στην παραγωγή και την αγορά, έχουν την δυνατότητα να καθορίζουν μονοπωλιακά υψηλές ή και μονοπωλιακά χαμηλές τιμές.
Ηδη ο Μαρξ γράφει χαρακτηριστικά "Η μονοπωλιακή τιμή ορισμένων εμπορευμάτων απλώς μεταφέρει ένα μέρος από το κέρδος των άλλων παραγωγών στα εμπορεύματα που πουλιούνται σε μονοπωλιακή τιμή."
Ο Μαρξ υπογράμμιζε με τη σειρά του, στο έργο "Αθλιότητα της Φιλοσοφίας": "Στην πρακτική ζωή δεν βρίσκουμε μόνο το συναγωνισμό, το μονοπώλιο και τον ανταγωνισμό τους, αλλά συνάμα και τη σύνθεση τους η οποία δεν είναι τύπος αλλά κίνηση. Το μονοπώλιο παράγει το συναγωνισμό, ο συναγωνισμός παράγει το μονοπώλιο".
Δημοσίευση σχολίου