Είναι η άμεση δημοκρατία ιστορική αναγκαιότητα σήμερα;

 Για εκατομμύρια Έλληνες η πραγματική χρεοκοπία είναι ήδη μια πραγματικότητα. Όταν συνθλίβονται οικονομικά εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά οδηγώντας σε απόγνωση ολόκληρη την κοινωνία, όταν μέρα με τη μέρα οι εργαζόμενοι και η νεολαία συνειδητοποιούν ότι δεν μπορεί να υπάρχει μέλλον σ’ αυτό το σύστημα, τότε σημαίνει ότι έχει έρθει η ώρα να πάρουμε εμείς τη ζωή στα χέρια μας.
Το χρηματιστικό κεφάλαιο μέσα από τις τράπεζες, για να μπορέσει να επιβιώσει, καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις. Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί παγκόσμια περίπου 1.000 τρις δολάρια χωρίς αξία, τη στιγμή που το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι μόλις 57 τρις. Το πλασματικό κεφάλαιο που απαιτεί να πάρει αξία μέσα από πρωτοφανή μέτρα λιτότητας παγκόσμια, δεν αρκείται με την εκμετάλλευση ορισμένων μερίδων αλλά με την ολοκληρωτική εκμετάλλευση του ανθρώπου και την καταβαράθρωση του βιοτικού του επίπεδου. Αυτό περνά σήμερα από την κατάλυση κάθε έννοιας κρατικής οικονομικής και πολιτικής αυτονομίας και έτσι εθνικής κυριαρχίας των χωρών.

Το πείραμα ξεκίνησε με την Ελλάδα – η δανειακή σύμβαση με την οποία παραχωρούνται στους δανειστές τα κυριαρχικά και περιουσιακά στοιχεία της χώρας είναι η απόδειξη – αλλά στόχος τους είναι όλες οι χώρες παγκόσμια ακόμα και η ίδια η Αμερική. Η δημιουργία μιας τραπεζικής ελίτ σε υπερεθνικό επίπεδο, όπου θα συγκεντρώνει την παγκόσμια οικονομική και πολιτική δύναμη στα χέρια της, δεν χωράει πατρίδες και σύνορα. Αυτό το νέο στάδιο που έχουμε μπει οδηγεί στην εξαθλίωση εκατομμυρίων ανθρώπων. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια πρέπει να δούμε και την προσπάθεια που γίνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να ελέγξουν τον πληθυσμό της γης μέσα από την ίδια του την τροφή εφαρμόζοντας τον «Κώδικα Διατροφής» (Codex Alimentarius) θέτοντας εκτός λίστας απαραίτητα συστατικά για την ανθρώπινη διατροφή και επιβίωση, αλλά και προσθέτοντας επιβλαβείς ουσίες, με καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Ο ρόλος του χρηματιστικού κεφαλαίου, λοιπόν, δεν μπορεί να αλλάξει. Η κατάργησή του είναι αναγκαία για να επιζήσει σήμερα ο άνθρωπος.

Κανένα κόμμα από το υπάρχον πολιτικό σύστημα αλλά και γενικότερα κανένα κόμμα που θα δημιουργηθεί με βάση το σύστημα του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος δεν μπορεί να δώσει μια εναλλακτική λύση γιατί είναι μέρος του προβλήματος.

Η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση μιας νέας οικονομικής δομής, στην υλοποίησή της αλλά και στον έλεγχό της είναι όσο ποτέ αναγκαία.

Το πολίτευμα της αθηναϊκής δημοκρατίας είναι ένας οδηγός για τη διαμόρφωση της άμεσης δημοκρατίας που επιχειρείται στις μέρες μας για δεύτερη φορά μετά από 2.500 χρόνια. Γυρίζουμε στην ιστορία για να εμπλουτίσουμε τις σκέψεις μας και να αντλήσουμε συμπεράσματα για τη λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας σήμερα, μέσα από την ανάγκη μας για απόλυτη ελευθερία και δημοκρατία.

Οι μορφές που πήρε τότε η άμεση δημοκρατία μέσα από την Εκκλησία του Δήμου, την Ηλιαία, την Βουλή των 500, κ.λπ. δεν μπορεί να επαναληφθούν. Εκεί που πρέπει να επικεντρωθούμε και να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα από τότε για σήμερα είναι στην έννοια και την ουσία της δημοκρατίας.

Ο δήμος, δηλαδή οι πολίτες, ήταν η κύρια πηγή όλων των εξουσιών. Δεν αναγνώριζε κανέναν άλλον παρά τον εαυτό του σαν πηγή τους, γι’ αυτό και αποκλειόταν η μεταβίβαση εξουσιών σε αντιπροσώπους. Η συμμετοχή των πολιτών στη λειτουργία του δήμου γινόταν δυνατή μέσα από την εκκλησία του δήμου  αλλά και με την κλήρωση η οποία ήταν η κύρια διαφορά της δημοκρατίας από τα άλλα πολιτεύματα. Το χαρακτηριστικό σημείο της άμεσης δημοκρατίας ήταν η άσκηση της δικαστικής εξουσίας από και προς όλους τους πολίτες. Οι βουλευτές, οι δικαστές και οι περισσότεροι άρχοντες, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των αξιωματούχων έβγαινε με κλήρωση. Οι ειδικοί δεν είχαν αποφασιστικό ρόλο για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Ο έλεγχος της εξουσίας ήταν διαρκής και ουσιαστικός. Οι ελάχιστοι που εκλέγονταν δεν είχαν σχέση με αντιπροσώπευση αλλά με την εκλογή των καλύτερων στα αξιώματα που απαιτούνταν ειδικές γνώσεις και πείρα όπως οι στρατηγοί, οι ταμίες, κ.λπ. Αλλά και αυτοί ήταν κάτω από διαρκή έλεγχο και ανά πάσα στιγμή ανακλητοί. Ο έλεγχος ήταν ακόμα πιο ισχυρός γι’ αυτούς που εκλέγονταν και δεν κληρώνονταν.

Το πολίτευμα της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα μιας βαθμιαίας ανάπτυξης του δήμου και των αγώνων του και δοκιμασίας πολλών συστημάτων. Το περιεχόμενο της ενεργού συμμετοχής των πολιτών δεν ήταν δοσμένο εξαρχής αλλά μεταβαλλόταν όσο η δημοκρατία εξελισσόταν.
Η πολιτική σκέψη ήταν αυτή που καθόρισε την αρχή και την πορεία της. Εκείνη την εποχή υπήρχαν δυο φιλοσοφικά ρεύματα. Το πρώτο ρεύμα υποστήριζε ότι η πόλη και οι θεσμοί ήταν το αποτέλεσμα ανθρώπινων ενεργειών, ενώ το δεύτερο ότι η πόλη ήταν αποτέλεσμα επέμβασης της φύσης ή των θεών (Αριστοτέλης).

Το πρώτο ρεύμα που ξεκινάει από τους προσωκρατικούς ήταν αυτό που αμφισβητούσε τους υπάρχοντες θεσμούς και είχε την αντίληψη για την αυτοθέσμιση της πόλης. Η απουσία των a priori νόμων έδωσε έτσι ελευθερία στη σκέψη και τη δυνατότητα για την ανάπτυξη της δημοκρατίας.
Η επανάσταση στη σκέψη των αρχαίων ελλήνων ήταν ότι ο κόσμος ήταν δημιούργημα του χάους. Έβλεπαν τη φύση σαν ένα σύνολο καθολικά, μόνο που δεν μπορούσαν να την αναλύσουν. Την καθολική αλληλεξάρτηση των φυσικών φαινομένων δεν την συνήγαν από τα μερικά φαινόμενα γιατί οι φυσικές επιστήμες δεν είχαν αναπτυχθεί. Το σημαντικό, όμως, ήταν ότι πίστευαν ότι η φύση οφείλει την ύπαρξή της σε μια ακατάπαυστη κίνηση και αλλαγή. Αυτή η θεώρηση ήταν τότε μια φαεινή διαίσθηση.

Με το τέλος της αθηναϊκής δημοκρατίας η ανεπάρκεια σ’ αυτή τη θεώρηση έδωσε τη θέση της στη μεταφυσική που ήταν ορθότερη στα μερικά προβλήματα αλλά όχι στα γενικά. Η κυρίαρχη, όμως, φιλοσοφική θεώρηση ήταν τότε ότι κάθε αλλαγή στη φύση και στην κοινωνία ήταν απαράδεκτη.
Με το τέλος του Μεσαίωνα και την περίοδο της Αναγέννησης, η δικτατορία της εκκλησίας πάνω στο ανθρώπινο πνεύμα καταρρέει. Οι βασιλιάδες με την υποστήριξη των αστών συνέτριψαν τους φεουδάρχες και η αστική κοινωνία κάνει την εμφάνισή της. Ήταν η πιο μεγάλη προοδευτική επανάσταση στην ανθρωπότητα, τότε που γίγαντες της σκέψης εμφανίζονται.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες αναπτύσσονται οι επιστήμες. Η έρευνα έπρεπε να αρχίσει από την αρχή. Για τους φυσικούς επιστήμονες, όμως, του πρώτου μισού του 18ου αιώνα ο κόσμος ήταν αναλλοίωτος, απολιθωμένος, δοσμένος από πριν. Η επιστήμη ήταν δεμένη με τη θεολογία. Το ρήγμα έγινε με τον Καντ. Εμφανίστηκε νέα αντίληψη για τη φύση. Αποδείχτηκε ότι η φύση κινούνταν σε αιώνια πορεία αλλά αυτό ήταν τώρα το αποτέλεσμα ερευνών και επιστημονικής επιβεβαίωσης. Έτσι την επανάσταση στις επιστήμες ακολούθησε η επανάσταση στη σκέψη με τον Χέγκελ, ο οποίος παρουσίασε με ένα συνειδητό τρόπο τη θεωρία των νόμων της σκέψης, τη διαλεκτική της σκέψης.
Για δεύτερη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας μετά τον Αριστοτέλη, η διαλεκτική αναδεικνύεται σαν την πιο σπουδαία μορφή σκέψης και σήμερα είναι η μόνη που μπορεί να προσφέρει τη μέθοδο ερμηνείας της εξέλιξης της φύσης και της κοινωνίας καθώς και της αλληλεξάρτησής τους.

Η μετάβαση σήμερα από τη μεταφυσική στη διαλεκτική σκέψη είναι το ζητούμενο. Σε κάθε περίοδο της επιστήμης αλλά και της ιστορίας ξεκινάμε από τα πραγματικά γεγονότα. Επομένως, όπως και στις φυσικές επιστήμες έτσι και στην κοινωνία οι αλληλοσυνδέσεις δεν πρέπει να εισάγονται στα γεγονότα αλλά ξεκινώντας απ’ αυτά θα πρέπει να ανακαλύπτονται μέσα απ’ αυτά και να επαληθεύονται μέσα από τις πράξεις και την κοινωνική δράση, όπως στις επιστήμες γίνεται με το πείραμα.

Η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν το μόνο πολίτευμα στην ιστορία που λειτούργησε με την άμεση δημοκρατία χάρη στην επαναστατική φιλοσοφική και πολιτική της σκέψη. Η περίοδος που ακολούθησε μέχρι τώρα είχε σαν βάση της τη μεταφυσική σκέψη και πάνω σ’ αυτήν βασίστηκαν οι διάφορες μορφές των πολιτευμάτων.

Όλα τα κόμματα που δημιουργήθηκαν τους προηγούμενους αιώνες βασίστηκαν στην αντιπροσώπευση. Πάντα υπήρχε μια «φωτισμένη ηγεσία», ένα «φωτισμένο κόμμα» που υποκαθιστούσε την κοινωνία  και στηριζόταν στην «πίστη» θεωριών και δογμάτων δοσμένων εξαρχής μη αμφισβητούμενων από κανέναν και επομένως στην υποταγή και την τυφλή υπακοή της κοινωνίας σ’ αυτή την ηγεσία ή το κόμμα.

Η συγκέντρωση εξουσίας από μια ελίτ στο όνομα της αστικής ή της εργατικής τάξης, η ιστορία απέδειξε ότι καταλήγει σε ένα κράτος γραφειοκρατικό, απόμακρο και αντιμέτωπο με την κοινωνία σαν σύνολο. Η αυτονομία υπονομεύει αυτά τα κράτη και τα πολιτικά τους συστήματα. Τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα καπηλεύονται την έννοια της ελευθερίας που στην άμεση δημοκρατία σημαίνει πραγματική συμμετοχή των πολιτών στην εξουσία.

Οι «ειδήμονες» στα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα είναι αναγκαίοι για την ύπαρξη και τη συνέχιση του υπάρχοντος συστήματος. Έχουν αναδειχθεί σε μορφώματα που υποκαθιστούν την βούληση και εξουσία των πολιτών. Είναι οι διάφοροι «ειδικοί» πολιτικοί, οικονομολόγοι, δημοσιογράφοι, συνήθως με ρητορικές ικανότητες που τις χρησιμοποιούν έντεχνα για να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, αγορεύοντας από κανάλι σε κανάλι για να μας πείσουν για την ορθότητα των οικονομικών μέτρων, το αναπόφευκτο της υπογραφής της δανειακής σύμβασης και πάνω απ’ όλα για την αναγκαιότητα του ρόλου ύπαρξης αλλά και της «δύναμης» του χρηματιστικού κεφαλαίου. Έχουν φθάσει στο σημείο να απαγορεύουν ακόμα και την οποιαδήποτε αναφορά για την λεγόμενη αναδιάρθρωση του χρέους λέγοντας ότι αυτό είναι θέμα που πρέπει να απασχολεί λίγους και ειδικούς που θα πρέπει να έχουν λόγο γι’ αυτήν όπως και για την οικονομία γενικότερα.

Το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα που το στηρίζουν, συνειδητά προβάλλουν αυτή την αναγκαιότητα και τη «δύναμη» του χρηματιστικού κεφαλαίου γιατί τρέμουν να πουν αυτό που έχει αρχίσει σιγά σιγά να βλέπει όλο και πιο πολύς κόσμος ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός» δηλαδή ότι το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι άχρηστο και επικίνδυνο για την κοινωνία.

Έτσι λοιπόν σήμερα η αναγκαιότητα για την άμεση δημοκρατία δεν είναι ένα αφηρημένο και θεωρητικό ζήτημα. Η έκφραση της κοινωνίας σήμερα μπορεί να γίνει μόνο με αμεσοδημοκρατικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υποστηρίξουμε όλες τις μορφές αυτοοργάνωσης που λειτουργούν με άμεση δημοκρατία χωρίς κατευθυνόμενη πολιτική πλατφόρμα και προγραμματικές διακηρύξεις καθόσον η συγκρότηση μιας τέτοιας  πλατφόρμας θα πρέπει να είναι το ζητούμενο και το αποτέλεσμα τής όσο το δυνατό μεγαλύτερης συζήτησης και πιο πλατιάς ψηφοφορίας των πολιτών. Η δημιουργία ενός νέου συντάγματος, νέων νόμων καθώς και η μορφή που θα πρέπει να πάρει η δικαστική εξουσία θα είναι και αυτά αποτέλεσμα αυτής της ενεργού συμμετοχής.

Οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι αγρότες, οι νέοι που αυτοοργανώνονται κατά τόπους, θα πρέπει να συζητούν και να προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για την κατάργηση της δανειακής σύμβασης αλλά και την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Δεν μπορούμε να αναλωνόμαστε σε αδιέξοδες συζητήσεις για όλα μαζί τα πολιτικά ζητήματα αν δεν επικεντρωθούμε πρώτα απ’ όλα στον τρόπο που πρέπει να λειτουργήσει η άμεση δημοκρατία αλλά και στο ποιες θα πρέπει να είναι οι  θέσεις μας για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Οι συζητήσεις που θα γίνονται πρέπει να καταλήγουν σε συγκεκριμένες αποφάσεις. Πρέπει να αρχίζουμε σιγά σιγά να ψηφίζουμε και με τις αποφάσεις της πλειοψηφίας να εκφράζουμε σιγά σιγά τη θέληση των πολιτών. Οι εκπρόσωποι των συνελεύσεων που θα είναι άμεσα ανακλητοί θα μεταφέρουν τις αποφάσεις της πλειοψηφίας σε όργανα που θα συντονίζουν πανελλαδικά το κίνημα. Πρέπει να εξεταστούν οι μορφές και η αναγκαία σύνθεση που θα πρέπει να πάρουν αυτές οι συνελεύσεις για να εκφράζουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις ανάγκες της κοινωνίας.

Ο χρόνος μας πιέζει. Μην περιμένουμε από κανέναν μεσσία να μας βρει λύσεις. Δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις για τα δεκάδες ερωτήματα που θέτονται καθημερινά. Οι λύσεις θα βρεθούν μόνο όταν ο κάθε ένας από μας μπει μπροστά και αρχίσει να κάνει συγκεκριμένες προτάσεις. Τότε θα απελευθερωθούν πραγματικά τεράστιες δυνάμεις στην κοινωνία που αυτή τη στιγμή εμποδίζονται να εκφραστούν. Αυτές θα είναι και η κινητήρια δύναμη για την αλλαγή της κοινωνίας.

Ομάδα Πολιτών Ηλιούπολης