Διεθνής καπιταλιστική κρίση και η απάντηση του εργατικού-λαϊκού κινήματος (Μέρος 2ο)

 Το σημείο τομής, οπότε η παραπάνω διαδικασία διακόπτεται απότομα και αρχίζει να μετράει αντίστροφα ο χρόνος για το σκάσιμο της «φούσκας» των ακινήτων,  τοποθετείται τον Ιούνιο του 2004. Τότε αρχίζουν να αυξάνονται τα επιτόκια του δολαρίου, όπου από το 1%, φτάνουν τον Ιούνιο του 2006 στο 5,25%, οπότε ο παραπάνω μηχανισμός παύει να λειτουργεί. Σταματά η χρηματοδότηση και η αναχρηματοδότηση των στεγαστικών δανείων και ξεκινά μια χωρίς προηγούμενο διαδικασία κατασχέσεων και αλυσιδωτών χρεοκοπιών. Επιπλέον, η άνοδος των επιτοκίων λειτούργησε «καταστροφικά» για το παραγωγικό κεφάλαιο, γιατί έκανε πιο δαπανηρές -και το ανάγκασε να μειώσει- τις επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής και την ανανέωση του μηχανολογικού εξοπλισμού, γεγονός που οδήγησε σε σημαντική επιβράδυνση στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, με αποτέλεσμα την επιδείνωση του προβλήματος της μειωμένης κερδοφορίας του.

Επομένως, η κρίση στην κτηματική αγορά αποκάλυψε και όξυνε το βαθύτερο πρόβλημα του παραγωγικού κεφαλαίου, που δεν είναι άλλο από την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους.
Οι  κυριότερες κεντρικές τράπεζες για να αντιμετωπίσουν την κρίση των  «δανείων των φτωχών» κινήθηκαν, ξανά, όπως και στην κρίση των μετοχών της «νέας οικονομίας», στην κατεύθυνση της λεγόμενης πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων. Αυτή τη φόρα όμως δεν κατάφεραν να αποφύγουν την βαθιά ύφεση της περιόδου 2007-2009. Έτσι  ήρθαν στην επιφάνεια τα όρια και τα αδιέξοδα της νομισματικής πολιτικής. Η καθίζηση όλων ανεξαιρέτως των χρηματιστηρίων του κόσμου που ακολούθησε, σήμανε κι ένα νέο γύρο κρίσης, από τη στιγμή που οι αγορές κεφαλαίων μετατράπηκαν σε μέσο με το οποίο αλώθηκαν κλάδοι και επιχειρήσεις άσχετοι με τα στεγαστικά δάνεια των ΗΠΑ. Τα χρηματιστήρια έτσι έγιναν παράγοντας γενίκευσης και επιδείνωσης της κρίσης.

Τα τρισεκατομμύρια των δολαρίων, των ευρώ και των άλλων νομισμάτων που έριξαν όλες οι κυβερνήσεις του κόσμου, για να μην καταρρεύσει το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, μετέτρεψαν την κρίση από παραγωγική και χρηματοπιστωτική  σε δημοσιονομική, απειλώντας με χρεοκοπία ολόκληρα κράτη. Τελευταία, μάλιστα, έχει πάρει, μέσω των συναλλαγματικών ισοτιμιών, τη μορφή του οξυμένου  νομισματικού πολέμου.

2.    ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος η διεθνής κρίση του  2007-2009  οδήγησε το 2009 σε μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 0,6% για πρώτη φορά μετά το 1946 . Το ΑΕΠ των ΗΠΑ, Ιαπωνίας , ζώνης του ευρώ κατά το 2009 παρουσιάζει % μείωση αντίστοιχα  κατά 2,6/6,3/4,1. Αυξάνεται % αντίστοιχα  το 2010 κατά 2,9/4,3/1,8. Ενώ σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ εκτιμάται ότι άνοδος θα υπάρξει στο ΑΕΠ το 2011 κατ αντιστοιχία κατά 2,2/1,7/1,7. Η αναδυόμενη Κίνα παρουσίασε συνεχή άνοδο  στο ΑΕΠ της 2009(9,2%),2010(10,3%) και 2011(9,7%). Από το 2010 εμφανίζονται στην παγκόσμια οικονομία ορισμένα σημάδια αναιμικής και ανισόμετρης ανάκαμψης. Η  ανάκαμψη της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας  το 2010 διαφέρει από χώρα σε χώρα. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ  των ανεπτυγμένων καπιταλιστικά χωρών το 2010 κυμάνθηκε στο 3% έναντι -3,4% το 2009, ενώ των αναπτυσσόμενων χωρών στο 7,1% έναντι 2,9% το 2009 ,με καθοριστική τη συμβολή της Ινδίας, αλλά κυρίως της Κίνας. Ενδεικτικό στοιχείο της ανάκαμψης αποτέλεσε και το παγκόσμιο εμπόριο εμπορευμάτων και υπηρεσιών που έφτασε στα προ της κρίσης επίπεδα, σημειώνοντας άνοδο κατά 12% το 2010, έναντι πτώσης κατά 10,7% το 2009. Ενώ προβλέπεται και αύξησή του κατά 7,1% το 2011. Εκτιμάται ότι για το 2011  θα υπάρξει επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ στο 4,4% και θα διαμορφωθεί στο 2,5% για τις αναπτυγμένες, ενώ στο 6,5% για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ασφαλώς και δεν πρέπει η ανάκαμψη να ταυτίζεται με την έξοδο από την κρίση, γιατί όπως έχει αποδειχτεί και εμπειρικά, η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους μπορεί να συνυπάρχει ακόμα και με υψηλούς ρυθμούς ανόδου του ΑΕΠ. Επομένως για να  διαφανούν ελπίδες για διέξοδο από την κρίση από αστική σκοπιά, πρέπει να ανακοπεί, έστω  προσωρινά και βραχυπρόθεσμα, η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και να επανέλθει στα απαιτούμενα επίπεδα η κερδοφορία του κεφαλαίου. Πράγμα που εκτός άλλων προϋποθέσεων, απαιτεί και προϋποθέτει την άνοδο της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, τη μαζική επέκταση της σχετικής και, σήμερα, της απόλυτης εξαθλίωσης ευρύτατων εργατικών και λαϊκών στρωμάτων, καθώς και την ταχύρυθμη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων στην κατεύθυνση της γενίκευσης της ελαστικής εργασίας.

Οι ελπίδες του κεφαλαίου για έξοδο από την κρίση  γίνονται  ακόμα πιο δύσκολες  από την συνεχή  άνοδο της τιμής του πετρελαίου, την αύξηση της τιμής των τροφίμων που θα επαναφέρει στο προσκήνιο το επισιτιστικό πρόβλημα, την  άνοδο των επιτοκίων δανεισμού από την  ΕΚΤ και την FED, και τον καταστροφικό σεισμό  και το ατύχημα στους σταθμούς πυρηνικής ενέργειας στην Ιαπωνία, γεγονότα και καταστάσεις, που θα ενισχύσουν τις τρέχουσες πληθωριστικές πιέσεις, θέτοντας τις βάσεις για τα πρώτα σημάδια επανεμφάνισης του στασιμοπληθωρισμού. Εκτιμούμε ότι η κρίση θα οξυνθεί ακόμα περισσότερο μέσα στο 2011-12 λόγω  της δημοσιονομικής κρίσης, και  της κρίσης  χρέους τόσο των ΗΠΑ , της Μ. Βρετανίας, όσο και   χωρών -μελών  της  ζώνης του  ευρώ, που η  χρεοκοπία κάποιων απ αυτές -με πρώτες σε υποψηφιότητα την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία- θα προκαλέσει αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα.

         3.  ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Η διεθνής καπιταλιστική  κρίση αφορά  και  την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία δοκιμάστηκε και δοκιμάζεται - εξ ίσου οδυνηρά αν και με μια διαφορά φάσης σε σχέση με τις ΗΠΑ- από την τρέχουσα κρίση. Μέχρι πολύ πρόσφατα (2005-2006) η ευρωπαϊκή οικονομία υστερούσε έναντι της αμερικανικής σε ότι αφορά τους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης. Η διαφορά μεταξύ της οικονομίας των ΗΠΑ και της Ευρώπης αποδόθηκε από τους κύκλους του κεφαλαίου της ΕΕ στην έγκαιρη εφαρμογή από το κεφάλαιο στις ΗΠΑ των νέων τεχνικών απόσπασης απόλυτης και σχετικής υπεραξίας με τρόπο που κατά το δυνατόν πιο έγκαιρα να αντισταθμίζει την αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις τρεις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία) παρά το γεγονός ότι οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αλλά και η επένδυση σε νέες τεχνολογίες πολλές φορές κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990 ήταν η υψηλότερη σε παγκόσμια κλίμακα, δεν συνοδεύτηκαν με ταυτόχρονη μεταβολή των εργασιακών σχέσεων και την αναμόρφωση του «κοινωνικού κράτους» με τρόπο επωφελή για το κεφάλαιο, εξαιτίας της ισχυρής παρουσίας μεταπολεμικά Αριστεράς και εργατικού κινήματος σε όλες του τις μορφές (κομμουνιστικό, σοσιαλδημοκρατικό-ρεφορμιστικό). Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ΕΕ να «χάσει» σε ανταγωνιστικότητα έναντι των Αμερικανών ανταγωνιστών της. Παρ’ όλα αυτά (και υπό το βάρος του ανταγωνισμού των κεφαλαίων), έστω και με κάποια καθυστέρηση, βρίσκεται σε εξέλιξη μια γιγαντιαία προσπάθεια επαναπροσδιορισμού τόσο των εργασι-ακών σχέσεων όσο και των στοιχείων του «κοινωνι-κού» κράτους υπέρ του κεφαλαίου και αποτελούν τη στρατηγική απάντηση του ευρωπαϊκού καπιταλισ-μού για την υπέρβαση της κρίσης, αλλά  και το κατ’ εξοχήν πεδίο ταξικής αντιπαράθεσης την τρέχουσα ιστορική περίοδο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξελίξεις στη ζώνη του ευρώ, που βρίσκεται και η Ελλάδα. Μετά την κρίση 2007-2009 όπου το ΑΕΠ κινήθηκε αρνητικά το 2009 κατά 4,1%, το 2010 παρουσιάστηκε ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας με κινητήριο μοχλό τις εξαγωγές κυρίως της Γερμανίας η οποία σημείωσε  υψηλούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ της 3,6%. Οι υπόλοιπες  χώρες- με εξαίρεση τη Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Ισπανία οι όποιες είχαν αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης- παρουσίασαν μέτριες έως χαμηλές επιδόσεις. Και εδώ όμως, όπως και παγκόσμια , σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, για το 2011 η ανάπτυξη θα κυμανθεί στο 1,5% έναντι 1,8% του 2010. Η ανεργία προβλέπεται να παραμείνει σταθερή γύρω στο 10%, ενώ και η Γερμανία θα έχει καθοδικούς ρυθμούς φτάνοντας στο 2,2%. Ελλάδα και Πορτογαλία  θα κινηθούν με αρνητικούς ρυθμούς, ενώ Ισπανία και Ιρλανδία προβλέπεται, πάντα κατά το ΔΝΤ, να σημειώσουν χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ανοδικά κινήθηκε ο πληθωρισμός, όπου από 0,3% το 2009 έφτασε το 1,6% το 2010, ενώ για το 2011 αναμένεται να κυμανθεί από 1,3%-2,3%.

Η κρίση και ο παροξυσμός που γνώρισε το δημοσιονομικό πρόβλημα, ιδιαίτερα των  ασθενέστερων χωρών του Νότου λόγω της πρωτοφανούς χρηματοδότησης των τραπεζών από τους κρατικούς προϋπολογισμούς για να μην καταρρεύσουν, οδήγησε την ΕΕ σε αποφάσεις στρατηγικής σημασίας  στη σύνοδο της 25ης Μαρτίου 2011. Εκεί το ευρωπαϊκό κεφάλαιο αποφάσισε την δημιουργία Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) που θα υποκαταστήσει από το 2013 τους υπάρχοντες μηχανισμούς. Ο ΕΜΣ  αφορά τις χώρες της ζώνης του ευρώ και όσες άλλες προσφερθούν να συμμετάσχουν  στις οποίες θα δίνει βοήθεια όταν τη χρειάζονται. Η βοήθεια θα βασίζεται σε ένα πρόγραμμα αυστηρής οικονομικής και δημοσιονομικής προσαρμογής-πειθαρχίας. Προετοιμάζει πλαίσιο για ελεγχόμενες χρεοκοπίες. 

Εισάγεται το «Σύμφωνο για το ευρώ».  Αυτό προβλέπει : Μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι: «Το κόστος εργασίας θα παρακολουθείται μέσω της σύγκρισης με τις εξελίξεις σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ και τους κυριότερους συγκρίσιμους εμπορικούς εταίρους». Δηλ. τηρουμένων των αναλογιών οδηγούμαστε σε μισθούς Κίνας ,η πιο σωστά, σε μισθούς πείνας. Περαιτέρω «ελαστικοποίηση» των εργασιακών σχέσεων. Μειώσεις των συντελεστών φορολόγησης του κεφαλαίου. Αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, ως αποτέλεσμα της  εναρμόνισης των ορίων συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο όριο ζωής. Κατοχύρωση ανώτατων ορίων για το χρέος και το έλλειμμα. Το «Σύμφωνο για το ευρώ» δεσμεύτηκαν να το εφαρμόσουν εθελοντικά και  έξι χώρες που δεν ανήκουν στη ευρωζώνη, αλλά που είναι μέλη της ΕΕ ( Ρουμανία , Βουλγαρία, Δανία, Πολωνία, Λετονία, Λιθουανία).
Εκτιμούμε ότι αυτές οι εξελίξεις και οι επικείμενες αλλαγές εντός του 2011 μεταλλάσσουν το χαρακτήρα της ΕΕ σε ακόμα πιο αντιδραστική –ολοκληρωτική κατεύθυνση. Θα εντείνουν την ανισόμετρη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών- μελών της ΕΕ και θα συνοδευτούν με ένταση των μέτρων καταστολής. Δεν πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της απομάκρυνσης κάποιων χωρών- μελών ή ακόμα και διάλυσης της ευρωζώνης και κατ’ επέκταση και της ΕΕ, κάτω από το βάρος των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και αντιθέσεων. Πιθανότητα που αν υλοποιηθεί θα ξεκινήσει τις διαδικασίες για μια νέα αντιδραστική καπιταλιστική ολοκλήρωση. Με τις τελευταίες  εξελίξεις  γίνεται  με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο φανερό στα μάτια των εργαζομένων όλης της Ευρώπης ότι:

Η υπαρκτή κρίση χρέους των χωρών της  Ε.Ε, αλλά και πολλών χωρών του κόσμου,  είναι άμεσα συνδεδεμένη  με τη διεθνή καπιταλιστική κρίση. Αποτελεί ειδική μορφή  εκδήλωσής της, που έφτασε  σε σημείο παροξυσμού από τα τρις που δόθηκαν στις τράπεζες για να μην καταρρεύσουν. Οι αστικές τάξεις των χωρών της ΟΝΕ και της ΕΕ, παρά τις μεταξύ τους αντιθέσεις, αξιοποιούν το υπαρκτό δημοσιονομικό πρόβλημα, κυρίως των χωρών του Ευρωπαϊκού νότου, και πραγματοποιούν αλλαγές τόσο στο επίπεδο του κεφαλαίου, όσο και στο επίπεδο της εργασίας, στην προσπάθεια τους να  υπερβούν την κρίση υπερσυσσώρευσης. Έτσι σε ότι αφορά το κεφάλαιο εντείνεται η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου μέσω των συγχωνεύσεων και εξαγορών, οδηγώντας σε απαξίωση κεφάλαια που δεν μπορούν να επιβιώσουν. Σε ότι αφορά την εργασία επιδιώκουν τη μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης, είτε μέσω της μείωσης της αξίας των μέσων συντήρησής της, είτε με τη χειροτέρευση  του ιστορικά και κοινωνικά διαμορφωμένου επιπέδου διαβίωσής της. Η προσπάθεια γενίκευσης της ελαστικής εργασίας που επιχειρείται από τη μεριά του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, αποτελεί το κυρίαρχο μέσο των αλ-λαγών στην οργάνωση της εργασιακής διαδικασίας. Η ελαστική εργασία  λειτουργεί ως ένας από τους παράγοντες που αντισταθμίζουν την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους γιατί :α) Σε συνδυασμό με τα νέα μέσα παράγωγης μειώνει τον αναγκαίο χρόνο εργασίας αυξάνοντας το ποσοστό υπεραξίας. β) Έχει την τάση να μειώνει τον πραγματικό μισθό, γεγονός που αυξάνει την απόλυτη υπεραξία. γ)Αυξάνει την παραγωγικότητα του κεφαλαίου μέσω της εξοικονόμησης σταθερού κεφαλαίου. δ)Βάζει φραγμό στην τάση μείωσης  της ζωντανής εργασίας στην παράγωγη, σε σχέση με το συνολικό κεφάλαιο που αυτή κινεί. ε)Παρουσιάζεται από την πλευρά του ευρωπαϊκού κεφαλαίου σαν αναγκαιότητα που επιβάλλεται από την αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας, της «παγκοσμιοποίησης»  και πάνω απ όλα σαν τρόπος καταπολέμησης της ανεργίας.

Εκτός από το σφαγιασμό των εργατικών μισθών (κατάργηση του κατώτατου ορίου μισθού, μειώσεις αποδοχών, σύνδεση μισθών-παραγωγικότητας) και τη γενίκευση της ελαστικής εργασίας (συμβάσεις ορισμένου χρόνου, εποχιακή απασχόληση, απελευθέρωση απολύσεων, άρση μονιμότητας στο δημόσιο κλπ) που αποτελούν τον άμεσο μισθό, στη λαιμητόμο μπαίνει και ο έμμεσος μισθός, η αλλιώς το λεγόμενο κράτος πρόνοιας. Δημόσια διακηρυγμένος στόχος τους  είναι η συρρίκνωση και η πλήρης ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης, της υγείας,  της παιδείας και κάθε δημόσιου αγαθού.