Και τι γίνεται αν πλέον δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ότι θα υπάρξει ανάκαμψη και ανάπτυξη;

Αξίζει να δούμε ένα άρθρο του Λυκουργου Λιαροπουλου στην "Καθημερινή" - που εκφράζει κεντροαριστερές απόψεις στο συγκεκριμένο άρθρο, αλλά πάντως δείχνει τουλάχιστον να καταλαβαίνει μερικά σημαντικά πράγματα για το πως λειτουργεί το καπιταλιστικό σύστημα.

Στο συγκεκριμένο του άρθρο, ασχολείται με τον παράγοντα της "εμπιστοσύνης" ως το βασικό πυλώνα που κρατάει όρθιο τον καπιταλισμό, αλλά σήμερα κλονίζεται άγρια:

Ανισότητες πλούτου και κρίση δανεισμού

Η οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία δύο χρόνια είναι το κυρίαρχο στοιχείο στη ζωή όλων μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ελλάδα, έχει αποκτήσει διαστάσεις υπαρξιακές, που οι περισσότεροι δεν θυμόμαστε στο διάστημα της ζωής μας. Για ένα τόσο σημαντικό γεγονός, είναι αξιοπερίεργο το ότι οι κυβερνήσεις, τα κόμματα και οι πνευματικοί ταγοί, στην Ελλάδα και σε όλη την Ε.Ε., δεν έχουν ενημερώσει σωστά, έγκαιρα και αξιόπιστα για τα διακυβεύματα, τις επιλογές και τους κινδύνους. Αυτό έχει προκαλέσει σύγχυση, φόβο και άρνηση που συχνά οδηγεί και σε αντικοινωνική συμπεριφορά. Η ελλιπής ενημέρωση οφείλεται εξίσου σε άγνοια και σε απροθυμία για ειλικρινή αντιμετώπιση του συστημικού κινδύνου που σχετίζεται με τα δομικά χαρακτηριστικά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Οι περισσότεροι κυβερνώντες δεν γνωρίζουν ακριβώς τι πραγματικά συμβαίνει και οι λίγοι ενήμεροι δεν τολμούν ή δεν θέλουν να πουν την αλήθεια

Αξιόπιστες αναλύσεις δείχνουν ότι για κάθε 15 ευρώ (ή $) του παγκόσμιου ΑΕΠ, μόνο το 1 ευρώ αναλογεί σε πραγματική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να μετρηθούν με φυσικές μονάδες και αντιστοιχούν σε κάποια μορφή νομίσματος ή ισοδύναμης αξίας, όπως π.χ. ο χρυσός. Τα υπόλοιπα 14 ευρώ είναι στην κυριολεξία «αέρας», δηλαδή μια φανταστική «υπόσχεση πληρωμής» δημοσίων και ιδιωτικών αρχών, όπως εθνικά θησαυροφυλάκια, κρατικές και ιδιωτικές τράπεζες και επενδυτικοί οργανισμοί. Προφανώς, η μόνη δύναμη που κρατά το παγκόσμιο οικονομικό αερόστατο στον αέρα είναι η εμπιστοσύνη ή «πίστη» ότι αυτές οι υποσχέσεις θα τηρούνται παντού και πάντα.

Η εμπιστοσύνη αυτή σχετίζεται αρνητικά με τα ελλείμματα, δημόσια και ιδιωτικά, κάτι που εκφράσθηκε και ποσοτικά με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (3% έλλειμμα, 60% χρέος). Οσο, δηλαδή η φανταστική οικονομία απομακρύνεται από την πραγματική, η εμπιστοσύνη ελαττώνεται, και συχνά οδηγεί σε «κραχ», δηλαδή εξαέρωση του... αερόστατου.

Αυτά είναι γνωστά και εν πολλοίς ανεκτά και επιθυμητά όταν ο αέρας χρησιμοποιείται για επενδύσεις που αυξάνουν την υλική «πίτα», δηλαδή μικραίνουν την απόσταση μεταξύ φανταστικού και πραγματικού. Αυτό συνέβαινε μεταξύ 1990 και 2005, όταν η τεράστια νομισματική επέκταση χρηματοδότησε την άνοδο των BRIC’s, όπως της Κίνας.

Η τεράστια γεωπολιτική αλλαγή, την οποία ονομάσαμε παγκοσμιοποίηση, συνοδεύτηκε από μεταβολή στους όρους ανταλλαγής εργασίας και κεφαλαίου, υπέρ του τελευταίου. Μυθώδη ποσά από κέρδη και τόκους συγκεντρώθηκαν σε όλο και λιγότερα χέρια, τράπεζες και χρηματοοικονομικά «εργαλεία». Ο μέσος Αμερικανός στα τελευταία 30 χρόνια είδε το εισόδημά του να μένει σχεδόν στάσιμο, αλλά ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων πολλαπλασιάστηκε εκθετικά όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά οπουδήποτε παρατηρήθηκε αλματώδης οικονομική ανάπτυξη.

Η διόγκωση των οικονομιών στο νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό περιβάλλον οδηγεί σε ιδιωτικά χρέη αλλά και σε κρατικές υπερβάσεις, είτε με τυχοδιωκτικούς πολέμους είτε με αλόγιστες ψηφοθηρικές παροχές χωρίς την αντίστοιχη φορολόγηση, χαμηλά επιτόκια ή φαραωνικά έργα τύπου Ολυμπιακών Αγώνων.

Τα δισεκατομμύρια των πλεονασμάτων της Κίνας και της Γερμανίας είναι τα ελλείμματα των άλλων που στηρίζονται μόνο στην «υπόσχεσή» τους. Κάποια στιγμή, η απόσταση της υπόσχεσης από την εικαζόμενη πραγματικότητα γίνεται ανυπόφορη και τα spreads αρχίζουν να γίνονται μέρος της ζωής μας.

Και τι κάνουν σήμερα οι κυβερνήσεις για να μικρύνουν την απόσταση μεταξύ φανταστικής και πραγματικής οικονομίας; Στην Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη, φορολογούν αυτούς που δεν ωφελήθηκαν και δεν φταίνε, δηλαδή τους μισθωτούς και συνταξιούχους. Λογικά, όμως, και ηθικά πρέπει να φορολογήσουν το κεφάλαιο, αφού εκεί βρίσκεται ο «αέρας». Το Tobin Tax, που πρότεινε και ο πρωθυπουργός, είναι το λιγότερο.

Η ανάλυση του άρθρου για τον "αέρα" που κυκλοφορεί, και έχει πλέον πάρει διαστάσεις ρεκόρ είναι σωστή - όπως σωστό είναι ότι η "εμπιστοσύνη" ("πίστη") είναι το μοναδικό πράγμα που κρατά το σύστημα όρθιο.

Όσο δηλαδή οι άνθρωποι πχ πιστεύουν ότι "όλα πάνε καλά", "θα υπάρχει ανάπτυξη", κτλ, τότε παίρνουν πχ και ένα στεγαστικό δάνειο, και έτσι "η αγορά κινείται".

Όσο πιστεύουν ότι "το δολάριο αξίζει", τότε το δολάριο συνεχίζει να αξίζει και δεν υπερπληθωρίζεται όσο και αν τυπώνει ο Μπέρνακι.

Με βάση την "εμπιστοσύνη", δίνονται δάνεια και άλλες τέτοιες χρηματοπιστωτικές επενδύσεις, που συντηρούν και μεγεθύνουν την καπιταλιστική ανάπτυξη όταν πχ επενδύονται παραγωγικά.

Όμως, αν τα δάνεια γιγαντώνονται, και η δυνατότητα αποπληρωμής τους μειώνεται (διότι η άρχουσα τάξη διαρκώς φτωχαίνει το λαό, ώστε να κρατήσει για τον εαυτό της μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας), τόσο χάνεται η "εμπιστοσύνη". Και έτσι, αργά ή γρήγορα φτάνουμε σε ένα σημείο όπου πλέον η "εμπιστοσύνη" εξαφανίζεται εντελώς:

Τα δάνεια που έχουν δωθεί πλέον φαίνονται -και είναι- μη αποπληρώσιμα, καθιστώντας τις τράπεζες χρεωκοπημένες.

Τα δολάρια δε φαίνονται και πολύ αξιόπιστη επένδυση, διότι πλέον ο καθένας καταλαβαίνει ότι στο μέλλον οι ΗΠΑ έχουν σκοπό να συνεχίζουν να τα πληθωρίζουν "μέχρι τέλους". Πώς να έχεις εμπιστοσύνη σε ένα τέτοιο νόμισμα;

Αυτά είναι μόνο δύο απλά παραδείγματα για την "εμπιστοσύνη" ως πυλώνα του καπιταλιστικού συστήματος. Επιμείναμε σε αυτά διότι αυτά μας έχουν απασχολήσει κυρίως στη σημερινή συγκυρία, αλλά προφανώς η ίδια αυτή βασική λογική εφαρμόζεται σε ένα σωρό καταστάσεις.

ΥΓ: Αξίζει να σχολιάσουμε και την τελευταία πρόταση του άρθρου, όπου μας λέει "να φορολογήσουμε το κεφάλαιο", μιας και αυτό είναι που ευνοήθηκε, ειδικά τα τελευταία χρόνια.

Η πρόταση αυτή είναι σωστή, ωστόσο οι καπιταλιστές έχουν έτοιμη την απάντηση: Αν φορολογηθούν πχ εδώ, θα μεταφέρουν τα κεφάλαια τους αλλού, όπου δεν υπάρχει μεγάλη φορολογία. Ως εκ τούτου, η άρχουσα τάξη έχει κάνει πρακτικά αδύνατη την προσπάθεια για μια "μετριοπαθή" κεντροαριστερή μεταρρύθμιση, που θα "ελαφρύνει" κάπως τον εργάτη.

Όμως, όπως σωστά είναι παρατηρήσει κάποτε και ο John F. Kennedy:

"Those who make peaceful revolution impossible will make violent revolution inevitable"

Δηλαδή "αυτοί που κάνουν την ειρηνική επανάσταση αδύνατη, κάνουν την βίαιη επανάσταση αναπόφευκτη".

Νομίζω ότι αυτό ισχύει σήμερα περισσότερο από ποτέ.