Κίνα: Επαναλαμβάνεται η ιστορία ως φάρσα;

Εντός της ημέρας θα γράψουμε κάτι για την κατάσταση στην Ελλάδα, με αφορμή και τη σημερινή απεργία που -αναμενόμενα- ήταν υποτονική. Ως τότε, κάτι διαφορετικό:

Πριν λίγες μέρες δημοσιεύσαμε μεταξύ άλλων και ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από το The Diplomat, για την κατάσταση στην Κίνα (και όχι μόνο βέβαια). Ο φίλος και αναγνώστης Κάππα Γκρέκο το μετέφρασε στα ελληνικά, και το αντιγράφουμε, μιας και αξίζει μια ξεχωριστή ανάρτηση για το συγκεκριμένο άρθρο, μιας και περιγράφει καταπληκτικά το πως αναπτύσσεται ο καπιταλισμός σε μια χώρα, στηριζόμενος σε φτηνή εργατική δύναμη και τεχνολογική πρόοδο, με μια μικρή ολιγαρχία να "κάνει πάρτι", ειδικά αν και όσο οι εργάτες δεν έχουν ακόμα αναπτύξει ούτε καν μια στοιχειώδη αντίσταση απέναντι της.

***

Η ταχεία οικονομική πρόοδος της Κίνας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, είναι αναμφισβήτητη. Αλλά, όπως έχουν δομηθεί οι κοινωνικές πιέσεις , είναι το σύνολο της χώρας έτοιμο για να ξαναζήσει το τραύμα της "Gilded Age" της Αμερικής;

Δημοσιευμένο το 1873, το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν "The Gilded Age" περιγράφει τις Η.Π.Α. μετά την Ανασυγκρότηση (εννοεί την ανασυγκρότηση μετά τον αμερικάνικο εμφύλιο 1861-1865) όπου η ταχεία οικονομική ανάπτυξη δημιούργησε τεράστιο πλούτο για την ανώτερη τάξη, και τις τεχνολογικές καινοτομίες που βελτίωσαν την ποιότητα ζωής για την αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη. Ο Τουέιν, επίσης, περιγράφει με λεπτομερή τρόπο το πως οι εργαζόμενοι της Αμερικής εργάζονταν, με το παρατεταμένο ωράριο εργασίας, τις επικίνδυνες συνθήκες, τις χαμηλές αμοιβές και το πώς οι πολιτικοί είχαν καταστεί δέσμιοι της διαφθοράς και δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ψηφοφόρων τους. Ενώ πολλά μέλη από το Occupy Wall Street που διαδηλώνουν στους δρόμους των ΗΠΑ μπορεί να κάνουν τον παραλληλισμό μεταξύ της Αμερική εκείνης της εποχής με αυτή του σήμερα, το μυθιστόρημα του Τουέιν μας παρέχει μια υποβλητική ματιά για την σύγχρονη Κίνα.

Ο ρυθμός και η διάρκεια της οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο. Σε διάστημα λίγο περισσότερο από 30 χρόνια, η Κίνα έχει μετατραπεί από μία από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο, στην οποία δεκάδες εκατομμύρια πέθαναν από την πείνα, στη δεύτερη σε μέγεθος οικονομία στον κόσμο. Εκεί που παλιά θα έβλεπες κοινοτικά αγροκτήματα, τώρα στη θέση τους κατασκευάζονται σύγχρονοι ουρανοξύστες και Starbucks. Εκεί που κάποτε οι άνθρωποι φορούσαν ρούχα σαν του Μάο και οδηγούσαν ποδήλατα, τώρα υπάρχουν τα Prada, οι BMW, και τα iPhones εν αφθονία.

Η αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη έχει δημιουργήσει μια νέα κινεζική πλούσια ελίτ, μια ειρωνική κατάσταση για μια χώρα που εξακολουθεί επισήμως να είναι αφιερωμένη στον κομμουνισμό και τις διδασκαλίες του Καρλ Μαρξ. Σήμερα υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο εκατομμυριούχοι στην Κίνα, και πάνω από 400 δισεκατομμυριούχοι (στη δεύτερη θέση μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες). Μια αναδυόμενη μεσαία τάξη αυξάνεται επίσης, καθιστώντας την Κίνα τη μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο για τα καταναλωτικά αγαθά όπως τα αυτοκίνητα και οι υπολογιστές. Η αύξηση αυτή είναι που οδηγούν τους οικονομολόγους στην πρόβλεψη για την αναπόφευκτη άνοδο της Κίνας ώστε να γίνει η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο, με τους εμπειρογνώμονες να διαφωνούν μόνο για το ακριβές έτος που αυτό θα συμβεί. Ο Thomas Friedman, αν και παραδέχεται ότι «δεν είναι ειδικός σε θέματα Κίνας", διακήρυξε το φθόνο του, για τον «Ρηγκανισμό» της Κίνας .

Ωστόσο, πολλά φαντάσματα στοιχειώνουν την Κίνα.

Για να αποδώσουν καρπούς αυτές οι οικονομικές προβλέψεις , οι σχεδιαστές της οικονομίας της Κίνας πρέπει να φέρουν σε πέρας ένα σύνολο διαρθρωτικών και δημογραφικών προκλήσεων σε κλίμακα της οποίας δεν έχει γίνει ποτέ πριν. Για να συνεχιστεί η οικονομική της ανάπτυξη, η οικονομία της Κίνας θα πρέπει να αλλάξει ριζικά από τον σημερινό της προσανατολισμό προς τις εξαγωγές και να αναπτυχθεί με βάση την εσωτερική κατανάλωση. Άλλες διαρθρωτικές προκλήσεις είναι οι φόροι και οι ρυθμίσεις με σκοπό την πνευματική ιδιοκτησία και το κράτος δικαίου - όλα πρέπει να μεταρρυθμιστούν, αν η Κίνα θέλει η οικονομική της ανάπτυξη να συνεχιστεί. Οι ηγέτες της Κίνας θα πρέπει επίσης να διαχειριστούν ένα πρωτοφανές επίπεδο αστικοποίησης, με αναμενόμενους 400.000.000 νέους κατοίκους στα αστικά κέντρα (ναι, αυτοί είναι περισσότεροι από το σύνολο του πληθυσμού των ΗΠΑ) μέχρι το 2050. Εξίσου αποθαρρυντικό, για τον πληθυσμός της Κίνας είναι η ταχεία γήρανση, η οποία θα καταστεί μια τεράστια οικονομική πρόκληση, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα της πολιτικής του ενός παιδιού της Κίνας και - το αγαπημένο της Bachmann- της έλλειψη ενός προγράμματος κοινωνικής ασφάλισης.

Πέρα από τις οικονομικές και τις δημογραφικές προκλήσεις, η Κίνα είναι αντιμέτωπη με τη κοινωνική δυσαρέσκεια. Όπως η Wall Street Journal πρόσφατα επεσήμανε, το 40% των Κινέζων είναι δυσαρεστημένοι με τη ζωή τους, το 70% των αγροτών είναι δυσαρεστημένοι, και το 60% των πλούσιων της Κίνας μεταναστεύουν ή προτίθενται να το κάνουν. Ενώ η κάθε ομάδα έχει τους δικούς του λόγους - οι αγρότες δυσανασχετούν για τις καταχρηστικές κατασχέσεις γης από τους τοπικούς αξιωματούχους της κυβέρνησης, οι κάτοικοι των πόλεων είναι τα τακτικά θύματα της κακοποίησης της κυβέρνησης, και οι πλούσιοι της Κίνας θα προτιμούσαν να ζήσουν κάπου όπου τα παιδιά τους θα έχουν καλύτερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες και ο πλούτος τους θα είναι πιο ασφαλής - αυτό μεταφράζεται σε μια υποβόσκουσα εστία λαϊκής δυσαρέσκειας. Δεκάδες εκατομμύρια Κινέζοι που έχουν μετακινηθεί από την ύπαιθρο προς τις πόλεις σε αναζήτηση εργασίας απολαμβάνουν ελάχιστη υποστήριξη από την κυβέρνηση, όπως ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, επειδή γενικά θεωρούνται ότι είναι παράνομοι μετανάστες από τις αρχές.

Οι ταραχές, συχνά βίαιες, είναι καθημερινό φαινόμενο. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, υπήρχαν 127.000 λεγόμενα «μαζικά επεισόδια» το 2010 και - κατά μέσο όρο πάνω από 340 ανά ημέρα.

Σίγουρα υπάρχουν τρόποι για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανάπτυξαν σταδιακά εργαλεία για να διαχειριστούν τα αρνητικά αποτελέσματα της ίδιας της Gilded Age τους, επιτρέποντας τελικά την άνοδο των εργατικών συνδικάτων, θεσπίζοντας νόμους για την προστασία των επενδύσεων, καταβάλλοντας προσπάθειες για την εξάλειψη της κρατικής διαφθοράς, και τελικά την εφαρμογή των προγραμμάτων της κοινωνικής πρόνοιας και της κοινωνικής ασφάλειας. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή αυτών των εργαλείων στην Κίνα θα απαιτούσε μια θεμελιώδη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι δουλειές γίνονται. Τα εργατικά συνδικάτα (φυσικά) ελέγχονται από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το κράτος δικαίου στην Κίνα είναι αναξιόπιστο, στην καλύτερη περίπτωση, και η κρατική διαφθορά είναι ένα μόνιμο πρόβλημα σε μια κλίμακα που θα έκανε ακόμα και τον Τζακ Αμπράμοφ να κοκκινίζει.

Πιο ουσιαστικά, η ικανότητα της Κίνας να διαχειρίζεται τα μελλοντικά της προβλήματα θα παρεμποδίζεται από το ίδιο της το πολιτικό της σύστημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σε θέση (πολύ σταδιακά) να προσαρμοστούν στα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, επειδή οι ηγέτες τους ήταν υπόλογοι σε «ελεύθερες» εκλογές και οι ψηφοφόροι απαιτούσαν μεταρρυθμίσεις. Οι ηγέτες της Κίνας, ωστόσο, δεν είναι άμεσα υπόλογοι στους ανθρώπους τους. Ενώ οι Κινέζοι πολιτικοί συνήθως (και συχνά πραγματικά) αναφέρουν την κοινή γνώμη ως την κινητήρια δύναμη τους στη λήψη των αποφάσεων τους, συνδέοντας τη θέση τους και τη δουλειά τους με τις τακτικές εκλογές έχει ως αποτέλεσμα την όξυνση της ανάγκη του ατόμου να εκπροσωπεί τα συμφέροντα του κοινού.

Οι επιπτώσεις αυτών των φαινομένων για την Κίνα, και για τον κόσμο, είναι συγκλονιστικές. Σε αντίθεση με το δημοκρατικό κόσμο, οι Κινέζοι δεν έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν την αγανάκτησή τους με «ελεύθερες και «αδιάβλητες» εκλογές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τεθεί ένα καπάκι σε ένα πολιτικό καζάνι που βράζει, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους μέσω των εξεγέρσεων και το δύσκολο να λογοκριθεί microblogging (π.χ. twitter). Αν κάτι πάει στραβά, αυτή η πίεση θα μπορούσε να εκραγεί.

Τα εσωτερικά προβλήματα στην Κίνα, είτε προκαλούνται από την πολιτική δυσαρέσκεια ή τις διαρθρωτικές οικονομικές δυσκολίες, θα είχαν καταστροφικές συνέπειες για τις οικονομίες που εξαρτώνται από την Κίνα ως μια πηγή για το εμπόριο, η οποία περιλαμβάνει ουσιαστικά κάθε χώρα του πλανήτη. Οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο θα κατέρρεαν, και η ιστορία μας έχει αποδείξει ότι οι χώρες κατά τη διάρκεια αυτών των δύσκολων καιρών μπορεί να είναι απρόβλεπτες, στην καλύτερη περίπτωση, για την παγκόσμια σκηνή.

Οι σημερινοί ηγέτες της Κίνας έχουν πλήρη επίγνωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα τους, και προσπαθούν να προσαρμόσουν την οικονομική τους ανάπτυξη και να καθιερώσουν πολιτικές που αποσκοπούν στο να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από την ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη. Έχουν θέσει ως στόχο μια πιο αργή οικονομική ανάπτυξη, έχουν απευθύνει έκκληση για την ενίσχυση της ανάπτυξης και των επενδύσεων στις φτωχότερες επαρχίες της Κίνας, εξετάζουν πολιτικές για να ανταποκριθούν στις ανησυχίες που εξέφρασαν οι αγρότες και οι διαρκώς μετακινούμενοι εργάτες, και προσπαθούν να πατάξουν τη διαφθορά. Κατά ειρωνικό τρόπο, η κατ ‘όνομα κομμουνιστική ιδεολογία της Κίνας προετοιμάζει κατά κάποιο τρόπο τους κινέζους ηγέτες για τις προκλήσεις αυτές - άλλωστε, ποιος αντιλαμβάνεται καλύτερα τις πολιτικές προκλήσεις που θέτει η έκρηξη της οικονομικής ανισότητας και μια ανερχόμενη μεσαία τάξη από έναν μαρξιστή;

Η Gilded Age της Αμερικής ξεκίνησε μετά το εθνικό τραύμα που ήταν ο εμφύλιος πόλεμος και μια αξιοσημείωτη περίοδος ανασυγκρότησης όπου είχαμε σημαντική εσωτερική ανάπτυξη και σταθεροποίηση. Η Gilded Age της Κίνας άρχισε μετά το εθνικό τραύμα που είχε το Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός και η Πολιτιστική Επανάσταση, και εμφανίστηκε μετά από μια σημαντική περίοδο της εσωτερικής ανάπτυξης και σταθεροποίησης υπό τον Deng Xiaoping. Η Gilded Age των Ηνωμένων Πολιτείων διήρκεσε για 16 χρόνια, και τελείωσε με τον οικονομικό πανικό του 1893 που μετατράπηκε σε ύφεση, και μετά είχαμε μια Προοδευτική εποχή που έφερε μεταρρύθμιση στο εσωτερικό και τυχοδιωκτισμό στο εξωτερικό. Έχουν περάσει 22 χρόνια από το 1989 που σήμανε το τέλος της υπό τον Deng Xiaoping μετά-Μάο εποχής για την Ανασυγκρότηση και την έναρξη της περιόδου που είχε σαν πρότυπο την οικονομική ανάπτυξη της Σαγκάης υπό την ηγεσία του Jiang Zemin.

Τελικά, η ικανότητα του Πεκίνου για να ανταπεξέλθει στις συγκλονιστικές προκλήσεις της Κίνας θα πέσει στους ώμους της επόμενης ομάδας ηγετών από την νέα γενιά, που θα πάρει την εξουσία το επόμενο έτος. Υπάρχει σήμερα μια συζήτηση που υποβόσκει στις αίθουσες της εξουσίας στο Πεκίνο, με κάποια έκκληση για περικοπή της ανεξέλεγκτης οικονομικής ανάπτυξης και άλλοι ελπίζουν να αποφύγουν τα λάθη των Αμερικανών προκατόχων τους και ζητούν αυτό που ισοδυναμεί με μια Κινεζική Προοδευτική εποχή. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο η Κίνα θα πρέπει να ακολουθήσει τον επίπονο δρόμο της Αμερικής από τη Gilded Age, και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να κάνουν ό, τι μπορούν για να συμβάλουν στη διασφάλιση ότι η άνοδος της Κίνας θα είναι ειρηνική και σταθερή. Ωστόσο, το παρελθόν δεν είναι ενθαρρυντικό. Πράγματι, όπως συχνά αναφέρεται ο Τουέην ότι έλεγε: η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, απλά κάνει ομοιοκαταληξία.

***

Άδειες πόλεις στην Κίνα: Μιας και αναφερθήκαμε στην Κίνα, δείτε και ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ από τις "πόλεις-φαντάσματα" που έχουν χτιστεί στην Κίνα, ώστε να έχουν δουλειά οι εργάτες στην οικοδομή και να μην εκτοξευτεί η ανεργία. Όμως, χωρίς να ανέβουν οι μισθοί, οι εργάτες αδυνατούν να αγοράσουν αυτά τα σπίτια που χτίζουν, και έτσι ολόκληρες πόλεις χτίζονται και μένουν άδειες. Έτσι, τα στεγαστικά δάνεια θα "σκάσουν" και στην Κίνα, προκαλώντας μια μεγάλη κρίση, που βέβαια η Κίνα θα μπορούσε να την ξεπεράσει, όπως ξεπερνούσαν οι ΗΠΑ τις δικές τους κρίσεις τον προηγούμενο αιώνα, καθώς όσο μπορούσαν να προσελκύουν κεφάλαια για επενδύσεις, , "άντεχαν":

Η Κίνα μάλιστα, προκειμένου να "περιορίσει" όσο το δυνατόν τη "φούσκα" του στεγαστικού, είχε περιορίσει τα δάνεια που έδιναν οι τράπεζες. Όμως, όπως είδαμε πρόσφατα, έχουν πλέον ξεσπάσει πάρα πολλές κινητοποιήσεις. Οπότε η Κίνα ξανάρχισε να δίνει άφθονα δάνεια, με χαμηλά επιτόκια (τη συνέχεια την ξέρουμε νομίζω...)

-Τέλος, σε δύο στρατιωτικά νέα, η Κίνα καταδίκασε την πρόσφατη συμφωνία της Αμερικής με την Αυστραλία για στρατιωτική συνεργασία, κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι προσπαθούν για την "περικυκλώσουν". Και μετά βγήκαν μερικοί αξιωματούχοι και έφτασαν να πουν (έστω και λεκτικά) ότι αν η Αμερική εισβάλει στο Ιράν, η Κίνα θα πάει σε πόλεμο εναντίον της Αμερικής (μιας και η Κίνα θέλει το πετρέλαιο του Ιράν και το θεωρεί ως σύμμαχο της).