Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών εξακολουθούν να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αντισημιτική και συνωμοσιολογική πρόσληψη των ιστορικών και πολιτικών φαινομένων τόσο από το εκλογικό σώμα όσο και από τους οργανωμένους θεσμούς
Ο συγγραφέας της μελέτης σχετικά με αυτό το Μπεστ σέλερ του μίσους μιλάει στον Θανάση Μήνα και στον ΧΡΟΝΟ
Μέλος της ερευνητικής ομάδας «Ιός», ο Δημήτρης Ψαρράς είναι ένας από τους δημοσιογράφους που ασχολήθηκαν έγκαιρα και συστηματικά με την ιστορική συνέχεια του φασιστικού φαινομένου στην Ελλάδα και ειδικότερα με τη δράση της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής.
Συντάκτης της Ελευθεροτυπίας από το 1990 έως τον Ιούνιο του 2012 και από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου της Εφημερίδας των Συντακτών, ο Ψαρράς έχει δημοσιεύσει στο πρόσφατο παρελθόν τις μελέτες Το κρυφό χέρι του Καρατζαφέρη (Αλεξάνδρεια, 2010) και Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής. Ντοκουμέντα από την ιστορία και τη δράση μιας ναζιστικής ομάδας (Πόλις, 2012 – το βιβλίο μεταφράζεται ήδη στα γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά). Το πλέον πρόσφατο πόνημα του Δημήτρη Ψαρρά είναι η μελέτη Το μπεστ σέλερ του μίσους. Τα πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών στην Ελλάδα, 1920-2013 (Πόλις). Εδώ, ο συγγραφέας αποδομεί τον συνωμοσιολογικό μύθο που περιβάλλει τα επονομαζόμενα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, με τα οποία έχουν ασχοληθεί διεξοδικά ο Πιερ-Αντρέ Τανγκιέφ αλλά και ο Ουμπέρτο Έκο τόσο σε δοκίμιά του όσο και στο μυθιστόρημά του Το κοιμητήριο της Πράγας.
Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών υποτίθεται ότι αποτελούν προϊόν μιας παγκόσμιας συνωμοσίας των Εβραίων με σκοπό την παγκόσμια επικυριαρχία τους. Ήταν το αγαπημένο βιβλίο του Χίτλερ, χρησιμοποιήθηκαν κατ’ εξακολούθηση για να υποστηρίξουν κατά τόπους τον αντισημιτισμό και εν πολλοίς συνέστησαν το «μοντέλο» γύρω από το οποίο διαμορφώθηκαν οι σύγχρονες θεωρίες συνωμοσίας. Μολονότι ιστορικά (αλλά και δικαστικά) έχει επιβεβαιωθεί ότι το εν λόγω κείμενο αποτελεί ένα ξεκάθαρο πλαστογράφημα, ακόμη και σήμερα, όπως σημειώνει ο Ψαρράς, τα Πρωτόκολλα λειτουργούν «ως σημείο σύγκλισης διαφορετικών ιδεολογικών ρευμάτων και χρησιμοποιούνται ως κώδικας επικοινωνίας μεταξύ τάσεων της σύγχρονης Ακροδεξιάς, ομάδων του αντιιμπεριαλιστικού εθνικισμού της πατριωτικής Αριστεράς και πιστών των συνωμοτικών θεωριών που διαχέονται από το διαδίκτυο και την τηλεόραση».
Αποτέλεσμα ενδελεχούς και συστηματικής έρευνας τεκμηριωμένης με μια αναλυτικότατη βιβλιογραφία, το βιβλίο του Ψαρρά εστιάζει ειδικότερα στην εισαγωγή και τη χρήση της σχετικής συνωμοσιολογίας στην Ελλάδα, ανατρέχοντας στους πρώτους εθνικιστές θιασώτες της στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και φτάνοντας έως τους σύγχρονους νεοφασίστες υποστηρικτές της. Πέρα από την αδιαμφισβήτητη επικαιρότητα του θέματος, ειδικά σε ό,τι αφορά τα καθ’ ημάς, η μελέτη του Δημήτρη Ψαρρά συμβάλλει συνολικά στην έρευνα για τη γέννηση, τη μεταμόρφωση και βεβαίως τη δόλια χρήση των απανταχού συνωμοσιολογικών μύθων, που δυστυχώς επηρέασαν δραματικά και συνεχίζουν να επηρεάζουν –συχνά με καταστροφικά αποτελέσματα– το ιστορικό γίγνεσθαι και την πολιτική πραγματικότητα στην εποχή της νεωτερικότητας.
Θανάσης Μήνας: Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών είναι ένα κατασκεύασμα που υπηρέτησε κατά καιρούς όλες τις αντισημιτικές διώξεις με αποκορύφωμα το Ολοκαύτωμα. Να δούμε συνοπτικά την εκδοτική πορεία του κειμένου;
Δημήτρης Ψαρράς: Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, όπως γνωρίζουμε εδώ και έναν σχεδόν αιώνα, είναι ένα κατασκεύασμα, στο οποίο συνυπάρχουν αποσπάσματα από πολλά προγενέστερα κείμενα μυθοπλασίας και βασίζεται κυρίως στο βιβλίο του Μωρίς Ζολί Διάλογος στην Κόλαση μεταξύ του Μακιαβέλλι και του Μοντεσκιέ ή Η πολιτική του Μακιαβέλλι στον 19ο αιώνα από έναν σύγχρονο, το οποίο εκδόθηκε το 1864 στις Βρυξέλλες. Η πρώτη έκδοση των Πρωτοκόλλων γίνεται σε συνέχειες στην ακροδεξιά και αντισημιτική εφημερίδα Ζνάμια της Αγίας Πετρούπολης από τον Πάβελ Κρούσεβαν το καλοκαίρι του 1903. Ο Κρούσεβαν όπως και ο Γκεόργκι Μπούτμι που τα εξέδωσε σε βιβλίο το 1906 ήταν επιφανή στελέχη του ακροδεξιού πρωτοφασιστικού σχηματισμού των Μαύρων Εκατονταρχιών. Οι αρχικές εκδόσεις των Πρωτοκόλλων είχαν σκοπό να συκοφαντήσουν τις επαναστατικές κινήσεις και να ανακόψουν τις προσπάθειες μεταρρύθμισης του τσαρικού αυταρχικού καθεστώτος που επιχειρούσαν ορισμένοι μετριοπαθείς πολιτικοί. Το 1905 περιέλαβε τα Πρωτόκολλα ως παράρτημα στη δεύτερη έκδοση ενός βιβλίου με τον τίτλο Το Μεγάλο στο Μικρό: ο Αντίχριστος ως μία επικείμενη πολιτική πιθανότητα. Σημειώσεις ενός ορθοδόξου ο Σεργκέι Νίλους. Η έκδοση του Νίλους είναι εκείνη που χρησιμοποιείται κυρίως από τις μεταγενέστερες εκδόσεις και τις μεταφράσεις των Πρωτοκόλλων σε όλο τον κόσμο.
Θ.Μ.: Γράφεις ότι το ενδιαφέρον για τα Πρωτόκολλα πήρε εκρηκτικές διαστάσεις στη Ρωσία τη διετία 1917-18, στη διάρκεια δηλαδή της επανάστασης των μπολσεβίκων και της οικονομικής εξαθλίωσης που είχε προκαλέσει ο πόλεμος. Συμπληρώνεις ότι τα Πρωτόκολλα πρόσφεραν μια εύκολη ερμηνεία (των φαινομένων) και έναν εύκολο στόχο. Θα ήθελες να περιγράψεις πιο αναλυτικά αυτή τη διαδικασία;
Δ.Ψ.: Μέχρι την επανάσταση του 1917 τα Πρωτόκολλα διακινούνταν κυρίως σε εκκλησιαστικούς κύκλους της Ρωσίας και η απήχησή τους ήταν περιορισμένη. Από πολιτική άποψη χρησιμοποιούνταν για να δικαιολογήσουν τη διενέργεια πογκρόμ εναντίον των Εβραίων στις αρχές του 20ού αιώνα. Κατά την επανάσταση όμως ανασύρθηκαν τα Πρωτόκολλα από την ηγεσία του στρατού των Λευκών προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στην προπαγάνδα εναντίον των μπολσεβίκων. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκαν για να πείσουν τον θρησκόληπτο πληθυσμό ότι πίσω από την επανάσταση κρύβονται οι Εβραίοι, δηλαδή ο Αντίχριστος. Ως απόδειξη του ισχυρισμού αυτού διογκώθηκε τότε η συμμετοχή Εβραίων στην ηγεσία των μπολσεβίκων, ενώ ακόμη και ο Λένιν υποδείχτηκε ως Εβραίος. Μ’ αυτό τον τρόπο επιχειρήθηκε να εμφανιστεί ως μια νέα σταυροφορία η ένοπλη αντεπανάσταση. Η δεύτερη προπαγανδιστική χρήση των Πρωτοκόλλων είχε στόχο τα στρατεύματα των Δυτικών που είχαν εκστρατεύσει στη Ρωσία για να βοηθήσουν στην κατάπνιξη της επανάστασης. Αυτή ήταν και η δίοδος των Πρωτοκόλλων προς τη Δύση. Οι πρώτοι που μετέφεραν τα Πρωτόκολλα στη Γερμανία, την Αγγλία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ ήταν αξιωματικοί των εκστρατευτικών σωμάτων της Δύσης στην Ουκρανία ή ακροδεξιοί Ρώσοι που κατέφυγαν σε χώρες της Δύσης. Μέσω των Πρωτοκόλλων επιδίωκαν να υποδείξουν στους ιθύνοντες και τους λαούς των χωρών αυτών ότι βρισκόταν σε εξέλιξη μια παγκόσμια εβραϊκή συνωμοσία η οποία θα προσβάλει και τους ίδιους.
Θ.Μ.: Η έρευνά σου καταδεικνύει ότι στην Ελλάδα η διάδοση των Πρωτοκόλλων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την έξαρση του εθνικιστικού χώρου. Πώς ενορχηστρώθηκε εξαρχής και πώς εκδηλώνεται προσέτι αυτή η σύνδεση;
Δ.Ψ.: Η εμφάνιση των Πρωτοκόλλων στην Ελλάδα συνδέεται με την υιοθέτηση από το κράτος της αντικομμουνιστικής καμπάνιας στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Εξαρχής δηλαδή συνδέθηκαν τα Πρωτόκολλα με τον μύθο μιας «εβραιομπολσεβίκικης» αντεθνικής συνωμοσίας, όπως και σε άλλες χώρες. Άλλωστε ο «εισαγωγέας» τους, ο ιατροφιλόσοφος Αριστείδης Ανδρόνικος, υπηρέτησε στο ελληνικό προξενείο της Αγίας Πετρούπολης την επαναστατική περίοδο και επιστρέφοντας στην Ελλάδα πλασαρίστηκε ως ειδικός στα περί κομμουνισμού. Τα Πρωτόκολλα συνδέονται επίσης και με το πογκρόμ του Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη το 1931, στο οποίο πρωτοστάτησε η εθνικιστική οργάνωση Ε.Ε.Ε., η οποία στηριζόταν στο προσφυγικό στοιχείο και είχε δεσμούς με τον βενιζελισμό. Η σύνδεση του εθνικισμού με τον ρατσισμό (και ειδικά τον αντισημιτισμό) είναι αυτονόητη, ειδικά σε μια χώρα όπου ο εθνικισμός ταυτίζεται με την «ελληνορθοδοξία» και όπου ακόμα και οι παγανιστές της ναζιστικής Χρυσής Αυγής μασκαρεύονται σε πιστούς χριστιανούς.
Θ.Μ.: Πάντα αναφορικά με την Ελλάδα, σημειώνεις ότι αρχικά τουλάχιστον παρατηρείται μια διάκριση ανάμεσα στον πολιτικό και τον θρησκευτικό αντισημιτισμό. Σε τι συνίστατο αυτή η διάκριση; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της; Υφίσταται σήμερα;
Δ.Ψ.: Ιστορικά προηγήθηκε ο θρησκευτικός αντισημιτισμός, ο οποίος μεταλλάχτηκε σε πολιτικό αντισημιτισμό. Ο πρώτος αναφέρεται στους Εβραίους ως «θεοκτόνους» και «αντίχριστους». Ο δεύτερος υποδεικνύει τον «ανατρεπτικό» ρόλο τους και υπαινίσσεται ότι «συνωμοτούν» κατά του έθνους και της κοινωνικής τάξης. Και οι δύο μορφές του αντισημιτισμού υπαινίσσονται ότι δεν μπορεί να γίνει ανεκτή η ύπαρξη των Εβραίων χωρίς τη λήψη ειδικών μέτρων περιορισμού τους (σε γκέτο), εκτόπισης ή εξόντωσής τους. Αλλά ποτέ δεν ήταν απόλυτη αυτή η διάκριση, ειδικά στη χώρα μας. Ο λόγος είναι πολύ γνωστός. Η Εκκλησία στην Ελλάδα ουδέποτε υπήρξε εκτός του κράτους και της πολιτικής. Ακόμα και σήμερα, οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας που διακρίνονται για τον αντισημιτισμό τους, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον μητροπολίτη Πειραιά Σεραφείμ, συνδυάζουν την πολιτική με τη θρησκευτική αντισημιτική ρητορεία, ταυτίζοντας τεκτονικές στοές, διεθνείς οργανισμούς, διακρατικές λέσχες κ.λπ. με την εβραϊκή διάσταση του Αντίχριστου. Σε δηλώσεις του ο Σεραφείμ υποστηρίζει ότι ο Χίτλερ υπήρξε όργανο των «σιωνιστών», οι οποίοι του επέβαλαν το σχέδιό τους.
Θ.Μ.: Με ποιον τρόπο τα Πρωτόκολλα προετοίμασαν και υποστήριξαν ιδεολογικά το Ολοκαύτωμα;
Δ.Ψ.: Από τις παραμονές του πολέμου ο Χίτλερ επέμενε στο γεγονός ότι οι Εβραίοι τού είχαν κηρύξει τον πόλεμο. Για να στηρίξει αυτή τη θεωρία χρειαζόταν τη λογική των Πρωτοκόλλων, δηλαδή της κρυφής παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας, εφόσον από πουθενά δεν προέκυπτε ότι οι «Εβραίοι» διαθέτουν τη δυνατότητα κήρυξης και πολύ περισσότερο διεξαγωγής ενός πολέμου. Ακριβώς επειδή οι Εβραίοι κατά τον Χίτλερ είναι οι απόλυτοι συνωμότες, εκείνοι που απειλούν όσο κανένας άλλος το Τρίτο Ράιχ, επομένως δικαιολογείται η εξόντωσή τους. Επιπλέον τα Πρωτόκολλα εμφανίζουν τη «διαβολική» φύση των Εβραίων και συμπληρώνουν τη φυλετική θεωρία ότι πρόκειται περί «υπανθρώπων», προαιώνιων εχθρών της άριας φυλής.
Θ.Μ.: Ειδικότερα, πώς χρησιμοποιήθηκαν τα Πρωτόκολλα στην Ελλάδα της κατοχής;
Δ.Ψ.: Κατά την κατοχή επανεισάγονται τα Πρωτόκολλα στην Ελλάδα, αυτή τη φορά από τις στρατιωτικές γερμανικές αρχές. Και πάλι ο Ανδρόνικος παίζει εδώ σημαντικό ρόλο, με αρθρογραφία και επανεκδόσεις των βιβλίων του, ενώ μετά την ανατίναξη της φιλοναζιστικής Ε.Σ.Π.Ο. ανέλαβε την ηγεσία της. Στα μέσα του 1943 περιοδεύει σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας η ναζιστική έκθεση «Σοβιετικός Παράδεισος», με ειδική αίθουσα αφιερωμένη στα Πρωτόκολλα, και γίνεται δεκτή με αντισημιτικά λογύδρια από τοπικούς μητροπολίτες. Ήταν η περίοδος των μαζικών μεταφορών Ελλήνων Εβραίων στα στρατόπεδα εξόντωσης. Μέχρι το τέλος της Κατοχής ο ένοπλος δωσιλογισμός αντέγραφε τον Ανδρόνικο και αναφερόταν με κάθε ευκαιρία στα Πρωτόκολλα. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση ο Πούλος, ο οποίος περιλάμβανε τα Πρωτόκολλα στις ομιλίες του, ακόμα και μετά την εξαφάνιση του εβραϊκού στοιχείου από τις ελληνικές πόλεις.
Θ.Μ.: Η χρήση των Πρωτοκόλλων από τους ακροδεξιούς-αντιδραστικούς κύκλους είναι δεδομένη. Πώς εξηγείς ωστόσο το γεγονός ότι επιστρατεύτηκαν και από την πρώην Ε.Σ.Σ.Δ., ειδικά στην εποχή του Μπρέζνιεφ;
Δ.Ψ.: Ο αντισημιτισμός στην Ε.Σ.Σ.Δ. έχει βέβαια τις γνωστές ρίζες από την προεπαναστατική περίοδο. Αλλά και την εποχή του Στάλιν επισημαίνονται αντισημιτικά στοιχεία στην επίσημη κρατική προπαγάνδα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την περιβόητη «συνωμοσία των γιατρών» το 1953, ένα προπαγανδιστικό κατασκεύασμα στηριγμένο στην παράδοση των Πρωτοκόλλων. Η Ε.Σ.Σ.Δ. είχε υποστηρίξει βέβαια τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, αλλά μετά την κρίση του Σουέζ το 1956 και κυρίως τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 ο σοβιετικός προπαγανδιστικός μηχανισμός θα εξαπολύσει μια επιθετική καμπάνια κατά του σιωνισμού. Αυτή η σοβιετική αντισιωνιστική εκστρατεία, που ξεσπά τον Αύγουστο του 1967 και αναζωπυρώνεται το 1973 με τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, απαλλάσσεται πλέον από την αρχική αντιαποικιοκρατική της μορφή και υιοθετεί ανοιχτά τον μύθο των Πρωτοκόλλων. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της επίσημης αυτής σοβιετικής εκστρατείας την εποχή του Μπρέζνιεφ συνίσταται στην αναπαραγωγή αντισημιτικών στερεοτύπων κάτω από το προστατευτικό κάλυμμα της καταγγελίας του αντισημιτισμού. Ο στόχος είναι κυρίως εσωτερικός, δηλαδή η απονομιμοποίηση όλων των κινήσεων αμφισβήτησης της παντοκρατορίας της Μόσχας από τις χώρες-δορυφόρους. Πρώτα θύματα της εκστρατείας το 1968 η Πολωνία και η Τσεχοσλοβακία. Οι πρωταγωνιστές στις πρώτες απόπειρες εκδημοκρατισμού και σχετικής αυτονόμησης των δύο κρατών συκοφαντήθηκαν αμέσως από τη Μόσχα ως ενεργούμενα του «διεθνούς σιωνισμού», και επισημάνθηκε η εβραϊκή καταγωγή τους.
Θ.Μ.: Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου σου έχει τον τίτλο «Αντισιωνισμός ή αντισημιτισμός;». Όπως σημειώνεις, τα Πρωτόκολλα «είναι ένα είδος συγκολλητικής ύλης για όλα τα ετερόκλητα κομμάτια του παζλ που συνθέτουν τον σύγχρονο αντισημιτισμό». Να δούμε λίγο πώς συνδέεται αυτό με τον εθνικιστικό αντιιμπεριαλισμό που έχει αναδειχθεί στην Ελλάδα, ειδικά από την περίοδο του «Μακεδονικού» και μετά;
Δ.Ψ.: Ακολουθώντας την επίσημη γραμμή της Ε.Σ.Σ.Δ., στην οποία αναφέρθηκα, από την περίοδο της μεταπολίτευσης δημιουργείται ένα «αντιιμπεριαλιστικό» ρεύμα στη χώρα μας, στο οποίο συνυπάρχουν φαινομενικά ετερόκλητες δυνάμεις, με συνεκτικό στοιχείο την επαγγελία της φιλοαραβικής και αντισιωνιστικής τάσης. Τα Πρωτόκολλα παίζουν ιδιαίτερο ρόλο σ’ αυτή τη σύμπλευση και διαπιστώνουμε ότι τα εκδίδουν πλέον όχι μόνο οι κλασικοί ακροδεξιοί ή εκκλησιαστικοί παράγοντες, αλλά και αριστεροί ή «αντιιμπεριαλιστές» εκδότες. Μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και κυρίως την ανάδειξη της «παγκοσμιοποίησης», τα Πρωτόκολλα ανασύρθηκαν ως ερμηνευτικό εργαλείο για την ανάλυση της «παγκόσμιας υπερκυβέρνησης». Ειδικά στην Ελλάδα η εθνικιστική υστερία των αρχών της δεκαετίας του 1990 συνδυάστηκε με την αναζήτηση κάποιων «εγκεφάλων» που υποτίθεται ότι συντονίζουν την ανθελληνική συνωμοσία. Πρόσωπα όπως ο Τζορτζ Σόρος ή ο Χένρυ Κίσσινγκερ έχουν υποδειχτεί ως μέλη αυτής της ομάδας των «Σοφών της Σιών» που απεργάζεται τη διάλυση της Ελλάδας, προς χάριν των «Σκοπίων», της Τουρκίας ή των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Σημειώνω ότι την ίδια περίοδο (αρχές δεκαετίας του ’90) γεννήθηκε και η ιδιωτική ραδιοτηλεόραση στην Ελλάδα, η οποία συγκροτήθηκε σε μεγάλο βαθμό πάνω στη διάδοση αυτής της μυθολογίας.
Θ.Μ.: Όπως υπογραμμίζει η Χάννα Άρεντ, ο πυρήνας του προβλήματος δεν είναι τόσο το αν τα Πρωτόκολλα είναι πλαστογράφημα, αλλά κυρίως το ότι το πλαστογράφημα εξακολουθεί να γίνεται πιστευτό. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Δ.Ψ.: Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι δεν είναι τα Πρωτόκολλα που προκαλούν τον αντισημιτισμό. Ισχύει το αντίστροφο. Τα Πρωτόκολλα γίνονται πιστευτά και αποκτούν φανατικούς υποστηρικτές εκεί όπου ήδη έχει ρίζες ο αντισημιτισμός. Όπως γράφει ο Ουμπέρτο Έκο στο Κοιμητήριο της Πράγας, «ο κόσμος πιστεύει μόνο σε όσα ήδη ξέρει και αυτή είναι η ομορφιά της Καθολικής Μορφής της Συνωμοσίας». Τα Πρωτόκολλα δηλαδή είναι η πιο πετυχημένη κωδικοποίηση της σύγχρονης παραλλαγής του αντισημιτισμού.
Θ.Μ.: Γράφεις χαρακτηριστικά ότι «τα Πρωτόκολλα είναι ο βασικός μύθος της σύγχρονης ιστορίας. Είναι η κύρια θεωρία συνωμοσίας, πάνω στην οποία βασίζονται όλες οι υπόλοιπες συνωμοσίες στην εποχή της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης». Σημειώνεις επίσης ότι «ο μύθος της συνωμοσίας παράγει ατέρμονα τα είδωλά του». Πιστεύεις ότι στην παγίδα αυτή έπεσαν διάφοροι μελετητές του θέματος, ο Έκο για παράδειγμα, αναζητώντας τον «πραγματικό μύθο πίσω από τον μύθο»;
Δ.Ψ.: Ας μην παρεξηγηθώ. Ο Έκο έχει συμβάλει από την πλευρά του αποφασιστικά στην καταπολέμηση της μυθολογίας των Πρωτοκόλλων. Όμως η γοητεία της συνωμοτικής θεωρίας της ιστορίας είναι ανίκητη. Και οπωσδήποτε δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί με την υιοθέτηση μιας αντίστροφης θεωρίας συνωμοσίας, σύμφωνα με την οποία οι «παντοδύναμοι συνωμότες» δεν είναι οι Εβραίοι αλλά οι αντιεβραίοι. Οι ερμηνείες αυτές καταλήγουν πάντα σε καρικατούρα, εφόσον μετατρέπουν την ιστορική επιστήμη σε αστυνομικό μυθιστόρημα. Υπάρχει και μια δεύτερη παγίδα, στην οποία κινδυνεύουν να πέσουν όλοι όσοι ασχολούνται με την ιστορία των Πρωτοκόλλων. Πολλοί επιχειρούν να ανασυστήσουν στο σύνολό της την ιστορική διαδρομή του πλαστογραφήματος και υποπίπτουν στον πειρασμό να «συμπληρώσουν» με αμφίβολης αξιοπιστίας στοιχεία τα όποια κενά. Λες και έχει σημασία το όνομα του πράκτορα της Οχράνα ή όποιου άλλου μετείχε στην κατασκευή τους. Λες και δεν αρκεί η πλήρης διαλεύκανση των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν. Όπως αποδεικνύουν νεότερες έρευνες, η κατασκευή των Πρωτοκόλλων υπήρξε μια διαδικασία που κράτησε επί μήνες. Αυτός είναι ο λόγος που οι αρχικές ρωσικές εκδόσεις δεν είναι πανομοιότυπες. Ο κάθε εκδότης συμπλήρωνε ή «διόρθωνε» κατά το δοκούν το κείμενο, όπως συμβαίνει με κάθε μυθοπλασία που αποκτά λαϊκή απήχηση πριν από την οριστική τυποποίησή της. Από εκεί προκύπτει και η δυσκολία μιας απόλυτα γραμμικής εξιστόρησης της γενεαλογίας τους.
Θ.Μ.: Ποια είναι η απήχηση των Πρωτοκόλλων στην Ελλάδα στις μέρες μας; Υπογραμμίζεις ότι στην Ελλάδα κυκλοφορούν περισσότερες σύγχρονες εκδόσεις των Πρωτοκόλλων από κάθε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τελικά, πόσο βαθιά έχει ριζώσει ο αντισημιτισμός που καλλιεργήθηκε στην Ελλάδα ήδη από τα χρόνια του Μεσοπολέμου;
Δ.Ψ.: Είναι αλήθεια ότι οι ελληνικές εκδόσεις των Πρωτοκόλλων είναι πολύ περισσότερες από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Όπως διαπιστώνουμε από τη δυσκολία που συνάντησε και εξακολουθεί να συναντά το πολύπαθο «αντιρατσιστικό» νομοσχέδιο, ο αντισημιτισμός και ευρύτερα ο ρατσισμός έχει ριζώσει στη χώρα μας. Δεν αναφέρομαι μόνο στη λαϊκή απήχηση του αντισημιτισμού, αλλά και στη δυσανεξία των οργανωμένων θεσμών να τον αντιμετωπίσουν. Αρκεί να διαβάσει κανείς την απόφαση του Εφετείου που έκρινε ότι το ακραίο αντισημιτικό και φιλοχιτλερικό βιβλίο του Κωνσταντίνου Πλεύρη (το οποίο περιλάμβανε και το σύνολο του κειμένου των Πρωτοκόλλων) δεν παραβιάζει τον ισχύοντα αντιρατσιστικό νόμο (927/79), διότι δεν αναφέρεται σε Εβραίους αλλά σε «Εβραιοσιωνιστές». Ακόμα και σήμερα, μετά τις ραγδαίες εξελίξεις στην αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποδίδουν σε «εβραϊκή συνωμοσία» τις διώξεις των ηγετών της.
Θ.Μ.: Αναφορικά με την πολύνεκρη επίθεση στο μετρό του Τόκιο τον Μάρτιο του 1995, γράφεις ότι «τα Πρωτόκολλα εξακολουθούν και στις μέρες μας να σκοτώνουν, δηλητηριάζοντας κατ’ αρχάς τη σκέψη εκείνων που τα χρησιμοποιούν…». Ωστόσο, αν διαβάζω σωστά, δεν τάσσεσαι υπέρ της απαγόρευσης της κυκλοφορίας τους. Ποιους τρόπους προτείνεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου;
Δ.Ψ.: Ασφαλώς διαφωνώ με κάθε σκέψη απαγόρευσης του βιβλίου αυτού. Πρώτα πρώτα επειδή μια απαγόρευση οποιοδήποτε βιβλίου μού θυμίζει την οργανωμένη επιδεικτική καύση βιβλίων από το ναζιστικό καθεστώς. Επιπλέον το περιεχόμενό του είναι κομμάτι της ιστορίας και η ανάγνωσή του προσφέρει ερμηνείες για τον τρόπο δράσης των ανθρώπων που εμπνεύστηκαν απ’ αυτά για να προχωρήσουν από τα πογκρόμ στο Ολοκαύτωμα. Εξάλλου την εποχή του διαδικτύου είναι αστείο να νομίζει κανείς ότι μια παρόμοια απαγόρευση μπορεί να εξαφανίσει οποιοδήποτε βιβλίο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Mein Kampf, το οποίο ακόμα απαγορεύεται στη Γερμανία, αλλά βέβαια οποιοσδήποτε μπορεί να το «κατεβάσει» στα γερμανικά από δεκάδες ιστοτόπους. Και κάτι ακόμα: ειδικά για τους συνωμοσιολόγους, μια παρόμοια «απαγόρευση» θα πρόσφερε την απόλυτη απόδειξη ότι πρόκειται για κάτι σκοτεινό, το οποίο οι «συνωμότες» θέλουν να κρύψουν. Όχι, η μόνη απάντηση είναι η διαρκής απόδειξη ότι πρόκειται για ένα κακογραμμένο πλαστογράφημα, το οποίο διακινούν σήμερα θρησκόληπτοι, φανατικοί ρατσιστές, θιασώτες του πολιτικού μανιχαϊσμού και σπουδαιοφανείς αγράμματοι.
Θ.Μ.: Το Μπεστ σέλερ του μίσους κυκλοφορεί μόλις μερικούς μήνες μετά την έκδοση του βιβλίου σου για τη νεοναζιστική εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής. Φαντάζομαι ότι η έρευνα γύρω από το ένα θέμα σού πρόσφερε επιπλέον στοιχεία για το άλλο. Ποια είναι τα σημεία τομής τους;
Δ.Ψ.: Η αλήθεια είναι ότι ερευνούσα για τα Πρωτόκολλα εδώ και πολλά χρόνια, παράλληλα με τις έρευνες για την ελληνική Ακροδεξιά και φυσικά τη Χρυσή Αυγή της δημοσιογραφικής ομάδας «Ιός», στην οποία συμμετέχω. Η Χρυσή Αυγή είναι το πρώτο «κόμμα», το οποίο συστηματικά επί χρόνια αναφέρεται στα Πρωτόκολλα, ενώ τα ηγετικά της στελέχη και ειδικά ο Αρχηγός συνηθίζει να ξεκινά τα άρθρα του με αποσπάσματα των Πρωτοκόλλων. Αυτό το έκανε εν μέρει και ο Καρατζαφέρης, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά της ίδιας προσέγγισης. Ένας από τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στην εκλογική εκτίναξη της Χρυσής Αυγής είναι ακριβώς ότι η ρητορεία της οργάνωσης βρήκε απήχηση σε ένα κοινό ήδη εξοικειωμένο στην αντισημιτική και συνωμοσιολογική πρόσληψη των ιστορικών και πολιτικών φαινομένων. Και σ’ αυτή την εξοικείωση τα Πρωτόκολλα έπαιξαν και εξακολουθούν να παίζουν κυρίαρχο ρόλο.
Δημοσίευση σχολίου