Τρία χρόνια χωρίς τον Θανάση Βέγγο (αφιέρωμα της ΕΡΤ3)

Σαν σήμερα το 2011, ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος, άφησε την τελευταία του πνοή. Σεμνός, συνεπής, αξιοπρεπής, μαχητής «στη γαλέρα της ζωής» που «τράβηξε άγριο κουπί» όπως έλεγε ο ίδιος, ο «καλός μας άνθρωπος», πέρασε πριν από τρία χρόνια στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, του θεάτρου, του λαϊκού πολιτισμού, των αγώνων του ελληνικού λαού. Είχε παίξει σε 126 ταινίες, σε 52 από τις οποίες ως πρωταγωνιστής και είχε σκηνοθετήσει (πρωταγωνιστώντας ταυτόχρονα) ακόμη επτά ταινίες.

Από μικρός στη βιοπάλη, λόγω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που προκλήθηκαν από την απόλυση του πατέρα του από την Εταιρεία Ηλεκτρισμού στον Πειραιά λόγω των πολιτικών του φρονημάτων και της συμμετοχής του στην ιστορική Μάχη της Ηλεκτρικής (μαχητής του ΕΛΑΣ). Δούλεψε στην επεξεργασία δερμάτων και έκανε μικροθελήματα στη γειτονιά του, όπως διανομή πάγου.

Τα χρόνια 1948-1950 υπηρέτησε τη θητεία του ως "ανεπιθύμητος" στρατιώτης στη Μακρόνησο, όπου γνωρίστηκε με τον μετέπειτα γνωστό σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο. «Εμεινε μαζί μου όλα τα χρόνια της Μακρονήσου» θυμάται ο Ν. Κούνδουρος στο ντοκιμαντέρ του Γ. Σολδάτου. «Είχα χρεωθεί την κατασκευή ενός θεάτρου - ήμουν τριτοετής της Αρχιτεκτονικής τότε. Πήγα στη διοίκηση και λέω: Αυτόν το μισότρελο φαντάρο να μου τον δώσετε. Κι έτσι βρέθηκα να φτιάχνω το θέατρο με τον Θανάση βοηθό. Στήσαμε τη σκηνή, ανεβάσαμε το πρώτο έργο, και να ο Βέγγος ηθοποιός, και να ο Βέγγος πρωταγωνιστής, και να ο Βέγγος αγαπημένος ολόκληρου του τάγματος, και να ο Βέγγος η ανακούφισή μας, η λύτρωσή μας και το χαμόγελό μας».

«Ηταν ένας υπέροχος και άθλιος Ελληνας. Ρακένδυτος, νευρικός, όπως σε όλη τη ζωή του, ήρθε και με βρήκε επειδή κοιμόμουνα στη μαύρη γη, κουβαλώντας σανίδες. Τις έστρωσε λέγοντάς μου: «Σύντροφε, θα κρυώσεις το βράδυ». Του απαντώ: «Και τι σε νοιάζει εσένα, σύντροφε;». «Μα αύριο θα είσαι άρρωστος», μου είπε. Και αρχίζει να στρώνει τις σανίδες».

Επιστρέφοντας από την εξορία ο σκηνοθέτης δεν ξέχασε τον Βέγγο. Τον κάλεσε στο στούντιο του για να εργαστεί, σαν άνθρωπο για όλες τις δουλειές και τον χρησιμοποίησε σαν ηθοποιό, στην πρώτη του ταινία «Μαγική πόλη» (1952).

«Του έδινα ένα δίφραγκο την ημέρα. Για να παίρνει το τραμ. Χρόνια αργότερα έμαθα ότι ποτέ δεν πήρε το τραμ. Διέσχιζε την Αθήνα με τα πόδια για να μπορεί να δώσει το δίφραγκο στη μητέρα του, στην παράγκα όπου ζούσαν στο Φάληρο».

 -Ν. Κούνδουρος

Ανάμεσα στις 126 κινηματογραφικές ταινίες που έπαιξε: «Ο Δράκος», «Ο Ηλίας του 16ου», «Ψηλά τα χέρια Χίτλερ», «Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης», «Δικτάτωρ καλεί Θανάση», «Ησυχες μέρες του Αυγούστου», «Το βλέμμα του Οδυσσέα», «Τύφλα να 'χει ο Μάρλον Μπράντο», «Ο πολύτεκνος», «Ενας τρελός τρελός Βέγγος», «Θα σε κάνω Βασίλισσα», «Παπατρέχας», «Ποιος Θανάσης», «Ενας Βέγγος για όλες τις δουλειές», «Διακοπές στο Βιετνάμ», «Ο άνθρωπος που έτρεχε πολύ», «Από πού πάνε στη χαβούζα», «Θανάση σφίξε κι άλλο το ζωνάρι», «Ο Θανάσης και το καταραμένο φίδι», «Ο τρελός καμικάζι», «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας», «Βοήθεια, ο Βέγγος, φανερός πράκτορας 000», «Τρελός, παλαβός και Βέγγος», «Δόκτωρ Ζι-Βέγγος», «Ποιος Θανάσης», «Θου Βου φαλακρός πράκτωρ Επειχήρηση Γης Μαδιάμ», «Ενα ασύλληπτο κορόιδο» κ.α.

Στο ενεργητικό του είχε το ντοκιμαντέρ «Χίλια χρόνια πριν», την τηλεταινία «Βήματα» και τις σειρές: «Αστυνόμος Θανάσης Παπαθανάσης» (ΑΝΤ1, 1990), «Ερωτας, όπως έρημος» (ΝΕΤ, 2003), «Περί ανέμων και υδάτων» (Mega, 2002), «Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου» (ΑΝΤ1, 2006), «Βεγγαλικά» (ΕΡΤ) και «Η Θεσσαλονίκη της νοσταλγίας μας» (ΕΤ3, 2009).

Διακρίθηκε με το Βραβείο της Ενωσης Ελλήνων Κριτικών Κινηματογράφου και με το βραβείο Πρώτου Ανδρικού Ρόλου από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στην ταινία του Ντίνου Κατσουρίδη «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;» (1971), με το βραβείο Πρώτου Ανδρικού Ρόλου από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ταινία «Θανάση, πάρε τ' όπλο σου» (1972), με το Κρατικό Βραβείο  Β' Ανδρικού Ρόλου «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου» (1991) και με το Ειδικό βραβείο για το σύνολο του έργου του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1993.

Επιμέλεια: Iωσήφ Βικτωράτος