Γεωπολιτικό "Τσερνομπίλ" απειλεί την Ευρώπη

Πηγή: Πέτρος Παπακωνσταντίνου - "Επίκαιρα"

Κίνδυνος διάχυσης της Ουκρανικής κρίσης καθώς οι Αμερικανοί προκαλούν τον πούτιν για να ανατινάξουν τη στρατηγική γέφυρα Μόσχας-Βερολίνου

Στις 26 Απριλίου συμπληρώθηκαν είκοσι οκτώ χρόνια από την κατάρρευση του πυρηνικού αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ, που έφερε τον εφιάλτη του ραδιενεργού νέφους πάνω απ' ολόκληρη την Ευρώπη.
Δύο εβδομάδες αργότερα, η Ουκρανία τείνει να εξελιχθεί σε γεωπολιτικό «Τσερνομπίλ», καθώς η σοβούσα κρίση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο και απειλεί να διαχυθεί εκτός συνόρων, μετατρέποντας εκ νέου την Ευρώπη σε πεδίο αντιπαράθεσης Αμερικής και Ρωσίας με απρόβλεπτες συνέπειες.

Η Ελλάδα της οικονομικής καταστροφής, της κοινωνικής διάλυσης και της προϊούσας κατάρρευσης του κυβερνώντος συνασπισμού καλείται να αντιμετωπίσει, μαζί με όλα αυτά, μείζονες προκλήσεις και ιστορικά διλήμματα στο πεδίο της εξωτερικής της πολιτικής.

Από την Παρασκευή 2 Μαΐου η εξαρχής θνησιγενής συμφωνία της Γενεύης για την πολιτική επίλυση του ουκρανικού προβλήματος αποτελεί άταφο νεκρό. Την έλιωσαν οι ερπύστριες των τεθωρακισμένων του ουκρανικού στρατού, που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν με φωτιά και σίδερο τη φιλορωσική αποσχιστική εξέγερση στις ανατολικές περιοχές της χώρας.
Ο Μπαράκ Ομπάμα έκανε λόγο για «νόμιμη προσπάθεια αποκατάστασης της τάξης», ενώ η υπεύθυνη Εξωτερικής Πολιτικής της EE, Κάθριν Αστον, υποστήριξε ότι «η κυβέρνηση του Κιέβου έχει το νόμιμο μονοπώλιο στην άσκηση βίας». Οι ίδιοι άνθρωποι που χαρακτήριζαν δικτάτορα, τύραννο και σφαγέα τον ανατραπέντα Πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, επειδή προσπάθησε να κατεβάσει τα ουκρανικά ΜΑΤ εναντίον των ένοπλων ακροδεξιών που είχαν καταλάβει το δημαρχείο του Κιέβου, θεωρούν καθ' όλα νόμιμο να στέλνονται τεθωρακισμένα και μαχητικά ελικόπτερα εναντίον πυκνοκατοικημένων αστικών κέντρων.

Την ώρα που ο Ομπάμα στην Ουάσιγκτον και η Αστον στις Βρυξέλλες ευλογούσαν την αιματηρή εκστρατεία των αχυρανθρώπων τους στην Ανατολική Ουκρανία, ένα αποτρόπαιο έγκλημα εξελισσόταν στο λιμάνι της Οδησσού, στη Νότια Ουκρανία.
Νεοναζί και χούλιγκαν, υποστηρικτές της προσωρινής κυβέρνησης του Κιέβου, πυρπόλησαν τα γραφεία των συνδικάτων όπου είχαν οχυρωθεί καταδιωκόμενοι φιλορώσοι διαδηλωτές, με αποτέλεσμα τουλάχιστον τριάντα οκτώ απ' αυτούς να καούν ζωντανοί ή να σκοτωθούν πέφτοντας, πάνω στην απελπισία τους, από τα παράθυρα.

Ολα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν επιχειρήματα για να δικαιολογήσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν μια διπλή κεραυνοβόλα εισβολή «ειρηνευτικών» στρατευμάτων -εξ ανατολών προς το πολιορκημένο Σλαβιάνσκ και εκ δυσμών από τη φιλορωσική Υπερδνειστερία προς την Οδησσό- στο όνομα της προστασίας του ρωσόφωνου πληθυσμού. Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο Ρώσος Πρόεδρος κρατούσε ιδιαίτερα ψύχραιμη και μετρημένη στάση - έστειλε, μάλιστα, απεσταλμένο του για να μεσολαβήσει στους ρωσόφωνους πολιτοφύλακες με αποτέλεσμα την απελευθέρωση των επτά παρατηρητών του ΟΑΣΕ που κρατούνταν όμηροι.

Γιατί οι Δυτικοί «προκαλούν» το Ρώσο Πρόεδρο

Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι η Ρωσία θα καταφέρει να αποφύγει μέχρι τέλους την άμεση στρατιωτική εμπλοκή στη φωτιά που μαίνεται δίπλα από τα σύνορά της. Το τανγκό θέλει δύο, όπως λένε οι Αγγλοσάξονες, και όλα δείχνουν ότι οι Αμερικανοί όχι μόνο δεν διευκολύνουν τον Πούτιν να κρατήσει τη ψυχραιμία του, αλλά ίσα ίσα πασχίζουν να βιάσουν μια ρωσική επέμβαση. Άλλωστε ο διοικητής της CIA, Τζον Μπρέναν, ήταν πρόσφατα στο Κίεβο και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι φεύγοντας άφησε αρκετούς στο πόδι του για να υλοποιήσουν, μαζί με τα ενεργούμε τους στο Κίεβο, την εκπονηθείσα στρατηγική. Το εύλογο ερώτημα είναι για ποιο λόγο προκαλούν τόσο απροσχημάτιστα τον Πούτιν οι Αμερικανοί και οι υποτακτικοί τους.

Η πρώτη προφανής αιτία ήταν ότι έπρεπε να κάνουν κάτι επειγόντως γιατί η κατάσταση στην Ανατολική Ουκρανία ξέφευγε από μέρα σε μέρα από τον έλεγχο τους και ο πολιτικός τους χρόνος ήταν πολύ περιορισμένος.
Μετά το φιάσκο του πρώτου γύρου των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Κιέβου, η φιλορωσική εξέγερση εξαπλώθηκε, με αποτέλεσμα να περάσουν υπό τον έλεγχο των αυτονομιστών οι δύο μεγάλες όμορες της Ρωσίας βιομηχανικές περιφέρειες του Nτονέτσκ και του Λουγκάνσκ, με το Χάρκοβο -τη δεύτερη μετά το Κίεβο πόλη της χώρας- να περιμένει στη σειρά. Τρεις ημερομηνείες ορόσημο βρίσκονταν στην ατζέντα: στι; 9 του μήνα, επέτειο της αντιφασιστικής νίκης στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μια μέρα εξαιρετικής συναισθηματικής φόρτισης στις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, οι ρωσόφωνοι σε όλη την Ανατολική και Νότια Ουκρανία θα προχωρούσαν σε μια εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης - οι πληροφορίες μάλιστα λένε ότι ο ίδιος ο Πούτιν θα έκανε θριαμβευτική εμφάνιση στην Κριμαία• και στις 11 του μήνα θα προχωρούσαν σε δημοψήφισμα με το ερώτημα της αυτονομίας σε όλες τκ περιοχές υπό τον έλεγχο τους.

Με αυτά τα δεδομένα, οι προεδρικές εκλογές που σχεδιάζει να πραγματοποιήσει το καθεστώς του Κιέβου στις 25 Μαΐου για να εξασφαλίσει μια στοιχειώδη λαϊκή νομιμοποίηση θα είχαν για τα καλά εκτροχιαστεί και η Ουκρανία θα ήταν de facto χωρισμένη στα δύο.

Οι Αμερικανοί δεν εννοούσαν, βέβαια, να παραδοθούν αμαχητί σε μια τέτοια προοπτική, η οποία θα εξευτέλιζε το NATO, θα τρομοκρατούσε τους συμμάχους τους στην Ανατολική Ευρώπη και θα έσπρωχνε πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες πιο κοντά στην τροχιά της Μόσχας. Ο κυριότερος όμως λόγος που τροφοδοτεί τον αμερικανικό παρεμβατισμό είναι η σταθερή βούληση της υπερδύναμης να αποτρέψει πάση θυσία ένα στρατηγικό «γάμο συμφέροντος» μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας. Η γέφυρα Μόσχας - Βερολίνου και όχι αυτή καθαυτή η ρωσική ισχύς είναι ο χειρότερος εφιάλτης των γεωστρατηγικών εγκεφάλων της Ουάσιγκτον, από τις... παλιές καραβάνες του Ψυχρού Πολέμου, όπως ο Κίσινγκερ και ο Μπρζεζίνσκι, μέχρι τους νεότερους διαδόχους τους.

Και μόνο το γεγονός ότι ο Γκέρχαρντ Σρέντερ επέλεξε να γιορτάσει τα εβδομηκοστά του γενέθλια στην Αγία Πετρούπολη με το φίλο του Βλαντιμίρ Πούτιν μιλά όσο χίλιες αναλύσεις. Και, βέβαια, το γεγονός ότι ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας προεδρεύει του ρωσογερμανικού κονσόρτσιουμ που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στη χώρα του δεν τον κάνει έμμισθο πράκτορα της Μόσχας - αντίθετα, ο πρώην ηγέτης βρέθηκε σε αυτή τη θέση με την έγκριση και για λογαριασμό των γερμανικών ελίτ για να προωθήσει τα γερμανικά συμφέροντα. Εξάλλου, οι εντεινόμενοι δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών δεν περιορίζονται στον τομέα της ενέργειας.

Όπως ανέφερε σε σχετικό αφιέ-ρωμά της η γαλλική Le Monde, οι γερμανικές εξαγωγές εμπορευμάτων και -ιδίως- κεφαλαίων στην Ευρώπη μειώθηκαν αισθητά την τελευταία τριετία, σε αντίθεση με εκείνες προς τη Ρωσία και την Κίνα. Μόνο στη Ρωσία οι γερμανικές βιομηχανίες έχουν επενδύσει πάνω από 20 δις ευρώ, ποσό που υπερβαίνει το άθροισμα των επενδύσεων από ΗΠΑ, Ιαπωνία, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και Κίνα.

Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι περίεργο που η Γερμανία έβαλε φρένο στην επιβολή επώδυνων κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Γιατί, βέβαια, οι δύο γύροι κυρώσεων που επέβαλαν ΗΠΑ και EE ήταν κατά βάση «χωρίς δόντια» - μάλιστα, μετά τον τελευταίο από αυτούς το Χρηματιστήριο της Μόσχας έκανε πάρτι και το ρούβλι ανέβηκε αρκετά. Ο γερουσιαστής ΜακΚέιν, μια από τις πιο ισχυρές «διακομματικές» φωνές όταν πρόκειται για την αμερικανική εξωτερική πολιτική, δεν μιλούσε μόνο εξ ονόματος του όταν μαστίγωνε τη Μέρκελ, υποστηρίζοντας ότι είναι «όμηρος του γερμανικού βιομηχανικού συμπλέγματος». Μια ανοιχτή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η δημιουργία ψυχροπολεμικής ατμόσφαιρας θα μπορούσαν να αλλάξουν τα δεδομένα ή, τουλάχιστον, έτσι θέλει να ελπίζει η Ουάσιγκτον.

Η θέση (και τα συμφέροντα) της Ελλάδας

Πρόκειται, ωστόσο, για ένα παιχνίδι με τη φωτιά - μια φωτιά που, και μόνο λόγω γεωγραφίας, απειλεί να κάψει περισσότερο τους Ευρωπαίους παρά τους Αμερικανούς. Ένας ανοιχτός εμφύλιος, που θα εξελισσόταν σε αιματηρό (αν και μάλλον σύντομο) πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, θα κατέληγε σε ένα καινούριο «Τείχος» στην καρδιά της Ευρώπης, μετατοπισμένο από το Βερολίνο στο Κίεβο. Η Ρωσία πιθανόν να αποσπούσε εκτεταμένα εδάφη, τα οποία θα αντιστοιχούσαν μέχρι και στο ένα τρίτο του πληθυσμού και στο μισό της οικονομίαςτης Ουκρανίας. Η σύγκρουση θα έτεινε να επεκταθεί στη Μαύρη Θάλασσα και στον Καύκασο, και πρώτα απ' όλα στη Μολδαβία και τη Γεωργία, με την πιθανή προσάρτηση της Υπερδνειστερίας, της Αμπχαζίας αλλά και της Νότιας Οσετίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία.

Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί, πέραν της ενίσχυσης των νατοϊκών εγκαταστάσεων και των στρατευμάτων τους σε Βαλτικές Δημοκρατίες, Πολωνία, Βουλγαρία και Ρουμανία, θα επιχειρήσουν να πλήξουν το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, ενισχύοντας ισλαμικά αποσχιστικά κινήματα στην Κριμαία και στον Καύκασο, με τη βοήθεια της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας αντίστοιχα. Η ενίσχυση των αντικαθεστωτικών στη Συρία ή και μια άμεση αμερικανική επέμβαση για την ανατροπή του Άσαντ και τον εξοστρακισμό των Ρώσων από την Ανατολική Μεσόγειο θα μπει επίσης στην ημερήσια διάταξη.

Η Ελλάδα δεν έχει κανένα συμφέρον να συρθεί ως ουραγός πίσω από την επαπειλούμενη αμερικανική αντιρωσική σταυροφορία. Αντίθετα, έχει κάθε συμφέρον να συμπαραταχθεί με τις δυνάμεις που πασχίζουν να αποτρέψουν ένα θερμό πόλεμο, κατά το πρότυπο της Γιουγκοσλαβίας, στην Ουκρανία -όπου η σημαντική ελληνική κοινότητα θα πληρώσει και αυτή τα σπασμένα- και ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.

Ακόμη και νατοϊκές κυβερνήσεις, όπως της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας, προβάλλουν αντίσταση στις αμερικανικές πιέσεις για δρακόντειες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, επικαλούμενες τα καλώς νοούμενα εθνικά τους συμφέροντα.

Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την περίπτωση της Ελλάδας, που μαστίζεται από δεινή οικονομική κρίση και για την οποία η Ρωσία αποτελεί σημαντικό δυνητικό στήριγμα από την άποψη της ενεργειακής επάρκειας, της χρηματοδότησης του χρέους και των εγγυήσεων εθνικής ασφαλείας.

Η σημερινή κυβέρνηση, που φαίνεται να έχει όχι μακρινή ημερομηνία λήξης, δεν έχει δείξει την παραμικρή διάθεση για μια τολμηρή εξωτερική πολιτική - αντίθετα, εμφανίστηκε πιο φιλοαμερικανική από τους Αμερικανούς, τόσο στην αντιμετώπιση της συριακής κρίσης όσο και στο ουκρανικό πρόβλημα. Ας ελπίσουμε ότι οι διάδοχοι της θα επιδείξουν μεγαλύτερο σθένος και τόλμη.