Ο Φρανσουά (François Bégaudeau) και οι καθηγητές συνάδελφοι του,
προετοιμάζονται για την καινούργια σχολική χρονιά, στο γυμνάσιο μιας
σκληρής, εργατικής συνοικίας. Εφοδιασμένοι με τις καλύτερες προθέσεις,
δεν πτοούνται από τις δύσκολες συνθήκες εργασίας και θα προσπαθήσουν με
όλες τους τις δυνάμεις να μεταδώσουν τη γνώση, στους μαθητές τους.
Κουλτούρες και συμπεριφορές έρχονται σε αντιπαράθεση μέσα στη τάξη, σ'
έναν μικρόκοσμο που αντιπροσωπεύει τη Γαλλία του σήμερα.
Οι
μαθητές είναι διασκεδαστικοί αλλά και δύστροποι. Αυτό μπορεί να
υπονομεύσει τον ενθουσιασμό των χαμηλόμισθων καθηγητών. Ο Φρανσουά
επιμένει να διατηρεί στην τάξη μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αξιοπρέπειας.
Απορρίπτει τη σοβαροφάνεια και τον αυταρχισμό. Είναι σε ακραίο βαθμό
ειλικρινής και αυτό είναι πρωτόγνωρο για τους μαθητές. Όμως έρχεται μια
στιγμή που οι αρχές του που έχει επιβάλει στην τάξη δοκιμάζονται, όταν
ένας μαθητής αμφισβητεί τις μεθόδους του.
Πολύ έξυπνη ιδέα
και άψογη η μεταφορά της στην μεγάλη οθόνη, μίας ιστορίας που βασίζεται
σε πραγματικά γεγονότα. Απόλυτα ρεαλιστική, χωρίς να είναι ντοκιμαντέρ,
ελάχιστα αφηγηματική και ζωντανή με την κάμερα να βρίσκεται σε συνεχή
κίνηση. Ο δάσκαλος είναι ο François Bégaudeau που έγραψε αρχικά
την ιστορία σε βιβλίο και στη συνέχεια σε σενάριο για την εν λόγω
ταινία. Οι μαθητές είναι οι πραγματικοί του μαθητές (για τους
παρατηρητικούς: εκτός από έναν που αναφαίνεται διακριτικά και στα
credits της ταινίας) και κατάγονται από διαφορετικά σημεία του κόσμου,
σε μία όντως πολυπολιτισμική τάξη. Η ταινία τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών, ενώ ήταν και Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Δείτε την ταινία
Κριτική της ταινίας του Λορέντ Καντέτ
Η διαλεκτική μέθοδος του καθηγητή, η γλωσσολογική συμπεριφορά, οι ηθικές επιλογές του καθώς και η θεωρία που στηρίζει τον άξονα της "επιβράβευσης και τιμωρίας", στο σχολείο, τελικά κουράζουν, γιατί επαναλαμβάνονται, σε πολλές σκηνές. Τα 130' είναι πολλά, τελικά... εις βάρος της τελικής μας αξιολόγησης. Θα μπορούσε να εξαντληθεί, σε λιγότερο χρόνο, χωρίς να κάνει την μεγάλη κοιλιά, πλατιάζοντας, π.χ. από την αναφορά των ειδικών προβλημάτων ορισμένων από τους μαθητές του. Στην ουσία, δεν υπάρχει ρεαλισμός ή αναπαράσταση, γιατί έχεις την αίσθηση ότι παρακολουθείς ντοκιμαντέρ για το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία. Μας αφορά; Ναι, μας αφορά, γιατί τα προβλήματα της Γαλλίας, είναι και προβλήματα όλης της "ανεπτυγμένης" Δυτικής Ευρώπης. Και τελικά το φιλμ συζητήθηκε πολύ, αφού τροφοδότησε προβληματισμούς και έδωσε την αφορμή, για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αν η λεπτομερής κινηματογραφική καταγραφή της σχολικής χρονιάς, δε γινόταν φλύαρη και εξεπίτηδες - αλλά όχι "φτηνή" - ως reality show, θα είχαμε ένα φιλμ εντελώς καινοτόμο και πρωτοποριακό. Γιατί, σε γενικές γραμμές τα προβλήματα της Παιδείας, είναι κοινά και γνωστά σε όλους μας. Δεν μαθαίνουμε και ακούμε για πρώτη φορά ότι τα βιβλία είναι "σκατά"; Ότι η αποστήθιση και η παπαγαλία, στερεί την κρική ικανότητα και εμποδίζει την διανοητική ανάπτυξη των νεαρών ατόμων; Το παράδειγμα της εφαρμογής των μεθόδων του Φρανσουά έχει και θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στον μαθητικό μικρόκοσμο.
Το προφίλ των μαθητών, γραμμένο από τους ίδιους, είναι το σημαντικότερο "παιδαγωγικό/σεναριακό" εύρημα, που μπορεί να βοηθήσει στις προσωπικές αδυναμίες και στη συνειδητή κοινωνικοποίηση του ατόμου. Η πολυσυλλεκτικότητα και η πολυπολιτισμικότητα είναι οι δεδομένες δυνάμεις που κυριαρχούν. Στο σχολείο η ομαδικότητα επιμερίζεται, η ευθύνη αφορά και κάθε άτομο ξεχωριστά, γιατί παρ' ότι, όλοι είναι ίσοι, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες και ατομική αντίληψη που τους διαχωρίζει, εν τέλει ταξικά. Τα προβλήματα που γεννά η μετανάστευση και οι συνέπειές της, π.χ. φυλετικές διακρίσεις, ξεκινούν να ανδρώνονται από το σχολικό περιβάλλον, γι΄αυτό είναι αναγκαία η παιδαγωγική μέθοδος που επιλέγεται να φροντίσει να αμβλύνει τις ανισότητες που δημιουργούνται από την κοινωνικοικονομική κατάσταση. Ο Λοράν Καντέτ, δεν την αγνοεί και είχε την ευκαιρία να καλύψει τις ουσιαστικές διαφορές με επίκεντρο τις ταξικές διαφορές του ("μέτριου, αλλά όχι για πέταμα") δημόσιου σχολείου από το "υψηλού επιπέδου, ιδιωτικό", αλλά την παραμέρισε, για να αποδώσει τις αιτίες της κρίσης, με όρους σύγχρονης παιδαγωγικής ηθικής σε έναν ιδιόμορφο, ψυχολογικό διδακτισμό.
Το
σχολείο που απασχολεί την ταινία είναι ένα πολυπολιτισμικό σχολείο. Ένα
φαινόμενο καινούριο για κάποιες χώρες, όπως η δική μας για παράδειγμα.
Αλλά πολύ παλιό φαινόμενο για αποικιοκρατικές χώρες, όπως η Γαλλία, για
παράδειγμα επίσης. Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, το πρόβλημα πήρε ή
θα πάρει άγριες διαστάσεις. Γιατί, τίποτα δε δείχνει ότι θα σταματήσει
αυτό το ποτάμι των μετακινήσεων των πληθυσμών. Αυτό το ανθρώπινο ποτάμι,
που φορτωμένο την πείνα του, τις άγνοιές του, τους φόβους και τις
προκαταλήψεις του, μαζί με τα άλλα εκατομμύρια προβλήματα που γεννάει
και μεταφέρει, γεννάει και προσθέτει προβλήματα στο ήδη προβληματικό
εκπαιδευτικό σύστημα των χωρών "υποδοχής"! Χωρών υποδοχής με χιλιάδες
δικά τους ταξικά προβλήματα.
Όσο προχωρούσε η ταινία, τόσο μεγάλωνε το άγχος μου. Οι μαθητές και οι δάσκαλοι έμοιαζαν να είναι καταδικασμένοι να κάνουν κύκλους γύρω από τον εαυτό τους. Και έτσι που τίποτα δεν άλλαζε ριζικά, όλα μέσα, αλλά κυρίως έξω από το σχολείο, έμεναν αμετακίνητα, κατέληγα τραγικά πως η ανθρώπινη κοινωνία, εκτός αν αλλάξει μυαλά, που πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει, δεν μπορεί παρά να περιστρέφεται ατέλειωτα γύρω από τον άξονά της, προσθέτοντας καθημερινά νέα προβλήματα, νέα αδιέξοδα. Εκείνο που μεγάλωνε την απελπισία μου, είναι πως και τα... μονοπολιτισμικά καπιταλιστικά σχολεία στα λόγια μόνο είναι μονοπολιτισμικά. Στις τάξεις όλων των καπιταλιστικών σχολείων λειτουργούν οι εσωτερικές "φυλετικές" διακρίσεις. Ανάλογα τις οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας, ανάλογα την περιοχή, κλπ., και αφού η ζωή έξω από το σχολείο συνεχίζει να παράγει ανισότητες, το εκπαιδευτικό σύστημα δείχνει και είναι παγιδευμένο. Ερωτήματα που βασανίζουν τα κεφάλια των μαθητών είναι αδύνατο να απαντηθούν από τους δασκάλους (αν περιοριστούν στο "ωρολόγιο" πρόγραμμα). Οι απαντήσεις, λοιπόν, που ακούγονται είναι άλλα λόγια να αγαπιόμαστε!
Τι γίνεται, λοιπόν; Τι μπορεί να γίνει; Τίποτα! Οποιος πιστέψει πως το συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα, ο καπιταλισμός, μπορεί να αυτογιατρευτεί, σίγουρα χάνει τον καιρό του. Οπως τον έχασαν και οι δάσκαλοι του συγκεκριμένου σχολείου της ταινίας. Οι οποίοι, ενώ "έλυναν" το ένα πρόβλημα, έκοβαν το ένα κεφάλι, ένα δεύτερο πρόβλημα, ένα δεύτερο κεφάλι, ξεπηδούσε από την άλλη μεριά. Η καπιταλιστική Λερναία Υδρα υπάρχει χάρις στην ικανότητά της να γεννάει κεφάλια (προβλήματα). Πρέπει, για να γίνουμε αποτελεσματικοί, να τελειώνουμε οριστικά με τη Λερναία Υδρα. Πρέπει να τη χτυπήσουμε στην καρδιά. Εκεί που βρίσκεται το δηλητήριο της αναπαραγωγής της.
Δείτε την ταινία και αν εσείς έχετε άλλη πρόταση, εγώ είμαι στη διάθεσή σας να το συζητήσουμε. Η εικόνα που θα δείτε στο συγκεκριμένο σχολείο, χωρίς να θέλω να την κατακρίνω, είναι "μικρότερη" από την πραγματικότητα. Τα καπιταλιστικά σχολεία, ανάλογα την περιοχή, αλλά και ανάλογα και τη χώρα... ποικίλλουν. Κανένας, πιστεύω, δε θα ισχυριστεί, πως η αναπτυγμένη Γαλλία είναι το μέτρο. Κάτω από αυτήν, τα πράγματα είναι, όπως καταλαβαίνετε, απείρως χειρότερα! Εμείς, για παράδειγμα, κάνουμε μάθημα μέσα σε... κοντέινερ! Σε σχολεία ερείπια, χωρίς αυλές και χωρίς τα απαραίτητα υλικά για την εκπαίδευση. Δε θα αναφερθώ στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική. Πάντως, είμαι υποχρεωμένος να θυμίσω, πως και εκεί μαθητές-άνθρωποι, παιδιά για την ακρίβεια, γεμίζουν τις αίθουσες, δάσκαλοι λιώνουν τα συκώτια τους για να διδάξουν. Και αυτό, σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Τα δάκρυά μας για τα πολυπολιτισμικά σχολεία των παρισινών προαστίων μοιάζουν κροκοδείλια, αν δεν είναι και δάκρυα για τα σχολεία όλου του κόσμου!
Τα παραπάνω δε μου προέκυψαν, η ταινία μού τα προκάλεσε! Και αυτό μετράει στα πολύ θετικά της. Μιλάμε για μια σοβαρή ταινία. Κανένας θεατής, ακόμα και ο πιο αδιάφορος, δε θα βγει από την αίθουσα χωρίς πληγές! Το φιλμ του Λορέντ Καντέτ πληγώνει! Και προβληματίζει. Θα έλεγα πως πρέπει να τη δουν όλοι οι μαθητές, όλοι οι γονείς και προπαντός όλοι οι δάσκαλοι. Σε όλους έχει κάτι να πει. Όλοι θα αναλογιστούν τις ευθύνες τους.
Για πληρέστερη ανάγνωση της ταινίας θα σας δώσω μερικές χρήσιμες πληροφορίες. Οι δάσκαλοι είναι πραγματικοί δάσκαλοι και οι μαθητές πραγματικοί μαθητές. Παρ' όλα αυτά, η ερμηνεία όλων είναι περισσότερο από επαγγελματική! Και ας σημειωθεί, τόσο τα παιδιά όσο και οι δάσκαλοι, παίζουν ρόλους κόντρα στην ιδιοσυγκρασία τους. Οι "αυστηροί" δάσκαλοι δεν είναι, κατ' ανάγκη, αυστηροί, και οι "κακοί" μαθητές, δεν είναι, κατ' ανάγκη, κακά παιδιά! Η ταινία στηρίζεται στο βιβλίο του κεντρικού ήρωα - καθηγητή (Φρανσουά Μπεγκαντού). Οι διάλογοί της προέκυψαν και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Μιλάμε, δηλαδή, για μια ταινία... πείραμα! Ενα πείραμα που βραβεύτηκε στις Κάννες με τον "Χρυσό Φοίνικα" (2008). Το ομόφωνο σκεπτικό της κριτικής επιτροπής των Κανών, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει: "Ανάμεσα στους λόγους που συμφωνήσαμε ομόφωνα στην επιλογή μας, υπήρξε η υψηλή τέχνη της συγκεκριμένης ταινίας". Συμφωνούμε και προσυπογράφουμε!
Παίζουν: Φρανσουά Μπεγκαντού (ο καθηγητής), Εσμεράλντα Κουερτανί, Αγγέλικα Σάντσιο, Βέι Χουάνγκ, Χαριέτ Κασαρουχάντα, Λουίζ Γκρίνμπεργκ, κ.ά. (οι μαθητές).
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ
του Δημήτρη
Παπαμίχου
Πολύ έξυπνη ιδέα και άψογη, η επιλογή της μεταφοράς του σεναρίου του
καθηγητή Φρανσουά Μπεγκοντό από τον σκηνοθέτη Λοράν Καντέ. Είναι σα να
καθόμαστε στα θρανία και μεις ξανά, παρακολουθώντας την ταινία... Αυτό
το αίσθημα όμως έχει και παρενέργειες! Έτσι εξηγείται και η βαρεμάρα
μας κάποιες φορές, που δεν πρέπει να προξενεί έκπληξη... Και στο θρανίο,
δεν ανυπομονούσαμε να έρθει το "διάλειμμα"; Έτσι και εδώ!
Αναλυτικότερα:Η διαλεκτική μέθοδος του καθηγητή, η γλωσσολογική συμπεριφορά, οι ηθικές επιλογές του καθώς και η θεωρία που στηρίζει τον άξονα της "επιβράβευσης και τιμωρίας", στο σχολείο, τελικά κουράζουν, γιατί επαναλαμβάνονται, σε πολλές σκηνές. Τα 130' είναι πολλά, τελικά... εις βάρος της τελικής μας αξιολόγησης. Θα μπορούσε να εξαντληθεί, σε λιγότερο χρόνο, χωρίς να κάνει την μεγάλη κοιλιά, πλατιάζοντας, π.χ. από την αναφορά των ειδικών προβλημάτων ορισμένων από τους μαθητές του. Στην ουσία, δεν υπάρχει ρεαλισμός ή αναπαράσταση, γιατί έχεις την αίσθηση ότι παρακολουθείς ντοκιμαντέρ για το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία. Μας αφορά; Ναι, μας αφορά, γιατί τα προβλήματα της Γαλλίας, είναι και προβλήματα όλης της "ανεπτυγμένης" Δυτικής Ευρώπης. Και τελικά το φιλμ συζητήθηκε πολύ, αφού τροφοδότησε προβληματισμούς και έδωσε την αφορμή, για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αν η λεπτομερής κινηματογραφική καταγραφή της σχολικής χρονιάς, δε γινόταν φλύαρη και εξεπίτηδες - αλλά όχι "φτηνή" - ως reality show, θα είχαμε ένα φιλμ εντελώς καινοτόμο και πρωτοποριακό. Γιατί, σε γενικές γραμμές τα προβλήματα της Παιδείας, είναι κοινά και γνωστά σε όλους μας. Δεν μαθαίνουμε και ακούμε για πρώτη φορά ότι τα βιβλία είναι "σκατά"; Ότι η αποστήθιση και η παπαγαλία, στερεί την κρική ικανότητα και εμποδίζει την διανοητική ανάπτυξη των νεαρών ατόμων; Το παράδειγμα της εφαρμογής των μεθόδων του Φρανσουά έχει και θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στον μαθητικό μικρόκοσμο.
Το προφίλ των μαθητών, γραμμένο από τους ίδιους, είναι το σημαντικότερο "παιδαγωγικό/σεναριακό" εύρημα, που μπορεί να βοηθήσει στις προσωπικές αδυναμίες και στη συνειδητή κοινωνικοποίηση του ατόμου. Η πολυσυλλεκτικότητα και η πολυπολιτισμικότητα είναι οι δεδομένες δυνάμεις που κυριαρχούν. Στο σχολείο η ομαδικότητα επιμερίζεται, η ευθύνη αφορά και κάθε άτομο ξεχωριστά, γιατί παρ' ότι, όλοι είναι ίσοι, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες και ατομική αντίληψη που τους διαχωρίζει, εν τέλει ταξικά. Τα προβλήματα που γεννά η μετανάστευση και οι συνέπειές της, π.χ. φυλετικές διακρίσεις, ξεκινούν να ανδρώνονται από το σχολικό περιβάλλον, γι΄αυτό είναι αναγκαία η παιδαγωγική μέθοδος που επιλέγεται να φροντίσει να αμβλύνει τις ανισότητες που δημιουργούνται από την κοινωνικοικονομική κατάσταση. Ο Λοράν Καντέτ, δεν την αγνοεί και είχε την ευκαιρία να καλύψει τις ουσιαστικές διαφορές με επίκεντρο τις ταξικές διαφορές του ("μέτριου, αλλά όχι για πέταμα") δημόσιου σχολείου από το "υψηλού επιπέδου, ιδιωτικό", αλλά την παραμέρισε, για να αποδώσει τις αιτίες της κρίσης, με όρους σύγχρονης παιδαγωγικής ηθικής σε έναν ιδιόμορφο, ψυχολογικό διδακτισμό.
του Σταύρου Γανωτή
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την ταινία του Laurent Cantet είναι πως τα
περισσότερα στα έχει ήδη πει, πριν μπεις στην αίθουσα. Για να εξηγούμε, η
πρωτότυπη ιδέα να κινηματογραφήσεις τόσο ενδοφλεβικά και ρεαλιστικά μια
σχολική τάξη είναι, καταρχάς, καταπληκτική. Το πρόβλημα ξεκινάει από
την στιγμή που θα αρχίσεις να βλέπεις την ταινία και μέσω προσωπικών
αναμνήσεων, ξέρεις περίπου τι θα δεις…
Το ότι το "καταπληκτική" μπορεί να μετατραπεί, για αρκετούς, σε "πληκτική" δεν μειώνει καθόλου την ποιότητα, ούτε της ταινίας, ούτε της ιδέας, ούτε της προσπάθειας. Χωρίς να είναι απόλυτα αφηγηματική, αφού οι μαθητές περισσότερο αυτοσχεδιάζουν παρά ερμηνεύουν, δεν είναι και ντοκιμαντέρ. Μάλιστα δεν ταιριάζει απόλυτα, ούτε ο χρυσός όρος "ντοκιουντράμα", που τα καλύπτει και τα δύο. Είναι ένα "άλλο" είδος σινεμά, ένα σινεμά της πραγματικότητας, που θα μπορούσα και εγώ και εσύ και όλοι μας να έχουμε ζήσει, όπως ακριβώς το βλέπουμε. Ειδικά τώρα, που οι πιο πρωτοποριακές δουλειές είναι συνήθως και οι πιο αδιάφορες, το Ανάμεσα στους Τοίχους πετυχαίνει στην δική του πρωτοπορία και αξίζει συγχαρητήρια.
Μέσα από το προσχηματικό του σενάριο αναπτύσσονται διάφορα θέματα, πάνω στο ζήτημα της παιδείας. Το διαφυλετικό ζήτημα, υπερβολικά μοντέρνο, που θέλει μια ευρωπαϊκή τάξη μείγμα πολιτισμών. Το ζήτημα του καλού-κακού δασκάλου στο οποίο η ταινία απαντάει με ένα μεγάλο "κανείς ποτέ δεν θα είναι τέλειος", παρουσιάζοντας έναν δάσκαλο με πολιτισμό, αλλά και ανθρώπινα όρια. Το ζήτημα της πειθαρχίας (και της επιβράβευσης σε δεύτερο φόντο), που αιωνίως ξεχνάει ότι έχει να κάνει με ανήλικα άτομα και όχι διαμορφωμένες προσωπικότητες με πλήρη ευθύνη χαρακτήρα και πράξης. Πάνω σε αυτό το τελευταίο, χτίζεται και όλη η αφηγηματική πλοκή της ταινίας, "ξυπνώντας" σε από το όνειρο του ότι βρίσκεσαι ο ίδιος στο τελευταίο θρανίο και όχι στην, αναπαυτικότερη, θέση μιας αίθουσας.
Και αυτή είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της ταινίας. Όσο και αν ο κάθε "ήρωας" αναπτύσσει την δική του προσωπικότητα και λογικά κανείς δεν ήταν σε παροιμία, ακριβώς, τάξη, ενσωματώνεσαι. Είτε σαν δάσκαλος, είτε σαν μαθητής είσαι μέλος της τάξης του Cantet, σηκώνεις το χέρι σου, αντιδράς, βαριέσαι… Ένας τόσο ρεαλιστικός κινηματογράφος είναι αδύνατο να αστοχήσει σε αυτό του τον στόχο. Ακόμα ένας στόχος που επιτυγχάνεται, είναι η ανακήρυξη της αθωότητας της νεολαίας. Μια αθωότητα που πολλοί ξεχνούν και ακόμα πιο πολλοί τιμωρούν, αντί να σκαρφίζονται τρόπους να της προσφέρουν τα καλύτερα που υπάρχουν. Λες και ο πλανήτης, ηλικιακά, σταματάει σε αυτούς…
Κριτική Σύνοψη: Δεν είναι αριστούργημα, δεν είναι ταινία διασκέδασης, υπάρχει υποψία να κουραστείς από την δικαιολογημένη-αδικαιολόγητη διάρκεια, αλλά δεν παύει να είναι μια ταινία γεγονός και να επιβάλει την συμμετοχή μας, αν θέλουμε να είμαστε στα πράγματα του κινηματογράφου. Απόλυτα ρεαλιστική, χωρίς να είναι ντοκιμαντέρ, ελάχιστα αφηγηματική και όμως το θέμα είναι σε συνεχή κίνηση… δεν υπάρχει κανένας ηθοποιός και έχουμε την καλύτερη συλλογική ερμηνεία της χρονιάς. Αν δεν σας αγγίξει σινεφιλικά, θα σας προβληματίσει σαν μέλη του κοινωνικού συνόλου, ενός συνόλου που, αν δεν κάθεται τώρα ως μαθητής, κάποτε καθόταν σε αυτά τα θρανία…
Το ότι το "καταπληκτική" μπορεί να μετατραπεί, για αρκετούς, σε "πληκτική" δεν μειώνει καθόλου την ποιότητα, ούτε της ταινίας, ούτε της ιδέας, ούτε της προσπάθειας. Χωρίς να είναι απόλυτα αφηγηματική, αφού οι μαθητές περισσότερο αυτοσχεδιάζουν παρά ερμηνεύουν, δεν είναι και ντοκιμαντέρ. Μάλιστα δεν ταιριάζει απόλυτα, ούτε ο χρυσός όρος "ντοκιουντράμα", που τα καλύπτει και τα δύο. Είναι ένα "άλλο" είδος σινεμά, ένα σινεμά της πραγματικότητας, που θα μπορούσα και εγώ και εσύ και όλοι μας να έχουμε ζήσει, όπως ακριβώς το βλέπουμε. Ειδικά τώρα, που οι πιο πρωτοποριακές δουλειές είναι συνήθως και οι πιο αδιάφορες, το Ανάμεσα στους Τοίχους πετυχαίνει στην δική του πρωτοπορία και αξίζει συγχαρητήρια.
Μέσα από το προσχηματικό του σενάριο αναπτύσσονται διάφορα θέματα, πάνω στο ζήτημα της παιδείας. Το διαφυλετικό ζήτημα, υπερβολικά μοντέρνο, που θέλει μια ευρωπαϊκή τάξη μείγμα πολιτισμών. Το ζήτημα του καλού-κακού δασκάλου στο οποίο η ταινία απαντάει με ένα μεγάλο "κανείς ποτέ δεν θα είναι τέλειος", παρουσιάζοντας έναν δάσκαλο με πολιτισμό, αλλά και ανθρώπινα όρια. Το ζήτημα της πειθαρχίας (και της επιβράβευσης σε δεύτερο φόντο), που αιωνίως ξεχνάει ότι έχει να κάνει με ανήλικα άτομα και όχι διαμορφωμένες προσωπικότητες με πλήρη ευθύνη χαρακτήρα και πράξης. Πάνω σε αυτό το τελευταίο, χτίζεται και όλη η αφηγηματική πλοκή της ταινίας, "ξυπνώντας" σε από το όνειρο του ότι βρίσκεσαι ο ίδιος στο τελευταίο θρανίο και όχι στην, αναπαυτικότερη, θέση μιας αίθουσας.
Και αυτή είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της ταινίας. Όσο και αν ο κάθε "ήρωας" αναπτύσσει την δική του προσωπικότητα και λογικά κανείς δεν ήταν σε παροιμία, ακριβώς, τάξη, ενσωματώνεσαι. Είτε σαν δάσκαλος, είτε σαν μαθητής είσαι μέλος της τάξης του Cantet, σηκώνεις το χέρι σου, αντιδράς, βαριέσαι… Ένας τόσο ρεαλιστικός κινηματογράφος είναι αδύνατο να αστοχήσει σε αυτό του τον στόχο. Ακόμα ένας στόχος που επιτυγχάνεται, είναι η ανακήρυξη της αθωότητας της νεολαίας. Μια αθωότητα που πολλοί ξεχνούν και ακόμα πιο πολλοί τιμωρούν, αντί να σκαρφίζονται τρόπους να της προσφέρουν τα καλύτερα που υπάρχουν. Λες και ο πλανήτης, ηλικιακά, σταματάει σε αυτούς…
Κριτική Σύνοψη: Δεν είναι αριστούργημα, δεν είναι ταινία διασκέδασης, υπάρχει υποψία να κουραστείς από την δικαιολογημένη-αδικαιολόγητη διάρκεια, αλλά δεν παύει να είναι μια ταινία γεγονός και να επιβάλει την συμμετοχή μας, αν θέλουμε να είμαστε στα πράγματα του κινηματογράφου. Απόλυτα ρεαλιστική, χωρίς να είναι ντοκιμαντέρ, ελάχιστα αφηγηματική και όμως το θέμα είναι σε συνεχή κίνηση… δεν υπάρχει κανένας ηθοποιός και έχουμε την καλύτερη συλλογική ερμηνεία της χρονιάς. Αν δεν σας αγγίξει σινεφιλικά, θα σας προβληματίσει σαν μέλη του κοινωνικού συνόλου, ενός συνόλου που, αν δεν κάθεται τώρα ως μαθητής, κάποτε καθόταν σε αυτά τα θρανία…
εφημερίδα Ριζοσπάστης
Από
όπου και αν κοιτάξεις την ταινία, θα σε συγκινήσει! Γιατί δείχνει
απόλυτα ειλικρινής! Το θέμα που την απασχολεί δεν εφευρέθηκε σε κάποιο
κεφάλι και στη συνέχεια... εγκεφαλικά πέρασε στην οθόνη. Το φιλμ
"Ανάμεσα στους Τοίχους" είναι η ίδια η ζωή. Η ζωή σε ρεαλιστική απόδοση,
χωρίς περιττά φτιασιδώματα και ψευτιές. Χωρίς εύκολους
συναισθηματισμούς, για να κερδηθούν συμπάθειες και... εισιτήρια. Μια
τάξη ενός σχολείου σε μια προβληματική γειτονιά του Παρισιού και οι
μάσκες πέφτουν! Το καπιταλιστικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι παγιδευμένο
μέσα στα καπιταλιστικά πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα.Όσο προχωρούσε η ταινία, τόσο μεγάλωνε το άγχος μου. Οι μαθητές και οι δάσκαλοι έμοιαζαν να είναι καταδικασμένοι να κάνουν κύκλους γύρω από τον εαυτό τους. Και έτσι που τίποτα δεν άλλαζε ριζικά, όλα μέσα, αλλά κυρίως έξω από το σχολείο, έμεναν αμετακίνητα, κατέληγα τραγικά πως η ανθρώπινη κοινωνία, εκτός αν αλλάξει μυαλά, που πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει, δεν μπορεί παρά να περιστρέφεται ατέλειωτα γύρω από τον άξονά της, προσθέτοντας καθημερινά νέα προβλήματα, νέα αδιέξοδα. Εκείνο που μεγάλωνε την απελπισία μου, είναι πως και τα... μονοπολιτισμικά καπιταλιστικά σχολεία στα λόγια μόνο είναι μονοπολιτισμικά. Στις τάξεις όλων των καπιταλιστικών σχολείων λειτουργούν οι εσωτερικές "φυλετικές" διακρίσεις. Ανάλογα τις οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας, ανάλογα την περιοχή, κλπ., και αφού η ζωή έξω από το σχολείο συνεχίζει να παράγει ανισότητες, το εκπαιδευτικό σύστημα δείχνει και είναι παγιδευμένο. Ερωτήματα που βασανίζουν τα κεφάλια των μαθητών είναι αδύνατο να απαντηθούν από τους δασκάλους (αν περιοριστούν στο "ωρολόγιο" πρόγραμμα). Οι απαντήσεις, λοιπόν, που ακούγονται είναι άλλα λόγια να αγαπιόμαστε!
Τι γίνεται, λοιπόν; Τι μπορεί να γίνει; Τίποτα! Οποιος πιστέψει πως το συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα, ο καπιταλισμός, μπορεί να αυτογιατρευτεί, σίγουρα χάνει τον καιρό του. Οπως τον έχασαν και οι δάσκαλοι του συγκεκριμένου σχολείου της ταινίας. Οι οποίοι, ενώ "έλυναν" το ένα πρόβλημα, έκοβαν το ένα κεφάλι, ένα δεύτερο πρόβλημα, ένα δεύτερο κεφάλι, ξεπηδούσε από την άλλη μεριά. Η καπιταλιστική Λερναία Υδρα υπάρχει χάρις στην ικανότητά της να γεννάει κεφάλια (προβλήματα). Πρέπει, για να γίνουμε αποτελεσματικοί, να τελειώνουμε οριστικά με τη Λερναία Υδρα. Πρέπει να τη χτυπήσουμε στην καρδιά. Εκεί που βρίσκεται το δηλητήριο της αναπαραγωγής της.
Δείτε την ταινία και αν εσείς έχετε άλλη πρόταση, εγώ είμαι στη διάθεσή σας να το συζητήσουμε. Η εικόνα που θα δείτε στο συγκεκριμένο σχολείο, χωρίς να θέλω να την κατακρίνω, είναι "μικρότερη" από την πραγματικότητα. Τα καπιταλιστικά σχολεία, ανάλογα την περιοχή, αλλά και ανάλογα και τη χώρα... ποικίλλουν. Κανένας, πιστεύω, δε θα ισχυριστεί, πως η αναπτυγμένη Γαλλία είναι το μέτρο. Κάτω από αυτήν, τα πράγματα είναι, όπως καταλαβαίνετε, απείρως χειρότερα! Εμείς, για παράδειγμα, κάνουμε μάθημα μέσα σε... κοντέινερ! Σε σχολεία ερείπια, χωρίς αυλές και χωρίς τα απαραίτητα υλικά για την εκπαίδευση. Δε θα αναφερθώ στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική. Πάντως, είμαι υποχρεωμένος να θυμίσω, πως και εκεί μαθητές-άνθρωποι, παιδιά για την ακρίβεια, γεμίζουν τις αίθουσες, δάσκαλοι λιώνουν τα συκώτια τους για να διδάξουν. Και αυτό, σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Τα δάκρυά μας για τα πολυπολιτισμικά σχολεία των παρισινών προαστίων μοιάζουν κροκοδείλια, αν δεν είναι και δάκρυα για τα σχολεία όλου του κόσμου!
Τα παραπάνω δε μου προέκυψαν, η ταινία μού τα προκάλεσε! Και αυτό μετράει στα πολύ θετικά της. Μιλάμε για μια σοβαρή ταινία. Κανένας θεατής, ακόμα και ο πιο αδιάφορος, δε θα βγει από την αίθουσα χωρίς πληγές! Το φιλμ του Λορέντ Καντέτ πληγώνει! Και προβληματίζει. Θα έλεγα πως πρέπει να τη δουν όλοι οι μαθητές, όλοι οι γονείς και προπαντός όλοι οι δάσκαλοι. Σε όλους έχει κάτι να πει. Όλοι θα αναλογιστούν τις ευθύνες τους.
Για πληρέστερη ανάγνωση της ταινίας θα σας δώσω μερικές χρήσιμες πληροφορίες. Οι δάσκαλοι είναι πραγματικοί δάσκαλοι και οι μαθητές πραγματικοί μαθητές. Παρ' όλα αυτά, η ερμηνεία όλων είναι περισσότερο από επαγγελματική! Και ας σημειωθεί, τόσο τα παιδιά όσο και οι δάσκαλοι, παίζουν ρόλους κόντρα στην ιδιοσυγκρασία τους. Οι "αυστηροί" δάσκαλοι δεν είναι, κατ' ανάγκη, αυστηροί, και οι "κακοί" μαθητές, δεν είναι, κατ' ανάγκη, κακά παιδιά! Η ταινία στηρίζεται στο βιβλίο του κεντρικού ήρωα - καθηγητή (Φρανσουά Μπεγκαντού). Οι διάλογοί της προέκυψαν και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Μιλάμε, δηλαδή, για μια ταινία... πείραμα! Ενα πείραμα που βραβεύτηκε στις Κάννες με τον "Χρυσό Φοίνικα" (2008). Το ομόφωνο σκεπτικό της κριτικής επιτροπής των Κανών, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει: "Ανάμεσα στους λόγους που συμφωνήσαμε ομόφωνα στην επιλογή μας, υπήρξε η υψηλή τέχνη της συγκεκριμένης ταινίας". Συμφωνούμε και προσυπογράφουμε!
Παίζουν: Φρανσουά Μπεγκαντού (ο καθηγητής), Εσμεράλντα Κουερτανί, Αγγέλικα Σάντσιο, Βέι Χουάνγκ, Χαριέτ Κασαρουχάντα, Λουίζ Γκρίνμπεργκ, κ.ά. (οι μαθητές).
Δημοσίευση σχολίου