Του Γρηγόρη Σουλτάνη
Ο Θανάσης Χονδρός, ένας άνθρωπος 31 χρονών, με στοχασμό, ευαισθησίες, βουτηγμένος στη μουσική και την ποίηση, έβαλε τέλος στη ζωή του στις 14 του Ιουνίου στα Τρίκαλα, απροειδοποίητα και χωρίς να αφήσει πίσω του κάτι που να επιτρέπει ώστε να δοθεί μια ερμηνεία για την πράξη του. Το μόνο ίσως που προοιώνιζε τη πράξη του ήταν ένα Requiem που είχε συνθέσει τρεις μήνες πριν την τελευταία του πράξη, όπου εξέφραζε τα συναισθήματα που βίωνε.
Και όπως σε όλη τη σύντομη ζωή του, ο νους και τα συναισθήματά του διαπερνιόταν από μια απορία, από το «γιατί» των πραγμάτων, με το τέλος που έδωσε στη ζωή του, άφησε να πλανάται το ίδιο «γατί». Ένα γιατί που ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει σύμφωνα με το δικό του κόσμο, με τις «έννοιες, μέσα στις οποίες κλείνει τον κόσμο», όπως έλεγε ο ίδιος. Γι αυτό και ανεξάρτητα από κάθε είδους ψυχολογισμό, στη περίπτωσή του ταιριάζει η στωική έννοια της «ευλόγου εξαγωγής».
Φαινομενικά, η πράξη της αυτοχειρίας είναι συνυφασμένη με μια στάση εγωισμού και δειλίας ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θέτει η ίδια η ζωή, ένα είδος φυγής, με την οποία ελπίζει κανείς να ξεφύγει από τα αδυσώπητα ερωτήματα και τις αντιφάσεις της συνείδησης.
Όμως στη περίπτωση του Θανάση δεν συνέβαινε αυτό. Δεν του έλλειπε ούτε το θάρρος, ούτε η αγωνιστικότητα. Δεν έβλεπε τη ζωή ξεχωριστά από το θάνατο, αλλά ως τη μία από τις δύο όψεις ενός νομίσματος.
Ο ίδιος έβλεπε τη ζωή ως μια αναίμακτη θυσία στην οποία πρωτοστατεί ο θάνατος: «Ζούμε για να πεθάνουμε ή επειδή πεθαίνουμε ζούμε;» έλεγε ο ίδιος. Και αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν βυθισμένος σε μια διαρκή μελαγχολία, αλλά αντίθετα, έσφυζε από ζωή και δημιουργικότητα. Τον διαπερνούσε η ύπαρξη και των πιο μικρών ασήμαντων πραγμάτων, όλων όσα διαδραματίζονταν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, χωρίς να καταφεύγει σε εκλογικεύσεις. Και ακριβώς αυτή η υπαρξιακή όξυνση, που συχνά δεν έβρισκε διέξοδο στις έννοιες και το λόγο, ίσως υπήρξε το καθοριστικό στοιχείο για τη τελευταία του πράξη.
Γι αυτό και η πράξη του μπορεί να ειδωθεί ως μια πράξη ελευθερίας της συνείδησης, μια συνείδησης που αντιστέκεται στην έκπτωση της ζωής, του ονείρου και της ουτοπίας, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τη στάση του.
Σε κάθε περίπτωση, ο κοινωνικός νους κατασκευάζει τα νοήματα, τους λόγους και τις τροπικότητες των συναισθημάτων μας. Και οι αποφάσεις ή οι επιλογές μας εμπλέκονται με τους εσωτερικευμένους κυρίαρχους δημόσιους λόγους, ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο να διακρίνουμε το προσωπικό από το απρόσωπο στοιχείο. Εντούτοις, ο τελευταίος λόγος σε αυτό το εσωτερικό δράμα, όπου συγκρούεται ο αυτοπροσδιορισμός με τον ετεροπροσδιορισμό, ανήκει στο άτομο, ως συνειδητή βούληση, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της συνείδησης.
Ο Θανάσης, μέσα από την αμετροεπή ευαισθησία του, γινόταν κοινωνός του κοινωνικού πόνου, ανεξάρτητα από τις ωδίνες της προσωπικής του ύπαρξης. Και ιδιαίτερα σε αυτή τη περίοδο, που η ελληνική κοινωνία βιώνει τον αφόρητο πόνο που επιφέρει η νεοφιλελευθερη επίθεση στο συλλογικό της σώμα, με τόσους ατομικούς πόνους, με τόσες κυριολεκτικές και συμβολικές αυτοκτονίες, κυριολεκτικές και συμβολικές φυγές και «εύλογες εξαγωγές», η αυτοχειρία του δεν έχει μόνο ατομικό, μα και συλλογικό νόημα.
Βιώνοντας τον διάχυτο «πόνο του ανθρώπου και των πραγμάτων», η αυτοχειρία του συνιστά μια κοινωνική πράξη. Και όσο και αν φαίνεται σα μια πράξη ατομική, στην ουσία της είναι πράξη κοινωνική: είναι μια δολοφονία, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές ερμηνείες της κάθε εξουσίας που πάντα επιρρίπτει το πρόβλημα στα άτομα, αποπολιτικοποιώντας την αυτοκτονία και απενοχοποιώντας την εξουσιαστική βία.
Ο Θανάσης είχε την ατυχία-όπως και τόσοι πολλοί άλλοι-να αισθάνεται την δομική βία σε έναν υπέρμετρο βαθμό, σε έναν βαθμό που οξύνει ταυτόχρονα τις εσωτερικές συγκρούσεις και που ώθησε τη βούλησή του να επιλέξει την φυγή ως μια αξιοπρεπή αντίσταση, μπροστά στην ισοπεδωτική εργαλειακή εξουσιαστική βία που διαλύει την κοινωνία και μετατρέπει τον άνθρωπο σε εμπόρευμα και γρανάζι στον «σατανικό μύλο του κέρδους».
Και όπως σε όλη τη σύντομη ζωή του, ο νους και τα συναισθήματά του διαπερνιόταν από μια απορία, από το «γιατί» των πραγμάτων, με το τέλος που έδωσε στη ζωή του, άφησε να πλανάται το ίδιο «γατί». Ένα γιατί που ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει σύμφωνα με το δικό του κόσμο, με τις «έννοιες, μέσα στις οποίες κλείνει τον κόσμο», όπως έλεγε ο ίδιος. Γι αυτό και ανεξάρτητα από κάθε είδους ψυχολογισμό, στη περίπτωσή του ταιριάζει η στωική έννοια της «ευλόγου εξαγωγής».
Φαινομενικά, η πράξη της αυτοχειρίας είναι συνυφασμένη με μια στάση εγωισμού και δειλίας ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θέτει η ίδια η ζωή, ένα είδος φυγής, με την οποία ελπίζει κανείς να ξεφύγει από τα αδυσώπητα ερωτήματα και τις αντιφάσεις της συνείδησης.
Όμως στη περίπτωση του Θανάση δεν συνέβαινε αυτό. Δεν του έλλειπε ούτε το θάρρος, ούτε η αγωνιστικότητα. Δεν έβλεπε τη ζωή ξεχωριστά από το θάνατο, αλλά ως τη μία από τις δύο όψεις ενός νομίσματος.
Ο ίδιος έβλεπε τη ζωή ως μια αναίμακτη θυσία στην οποία πρωτοστατεί ο θάνατος: «Ζούμε για να πεθάνουμε ή επειδή πεθαίνουμε ζούμε;» έλεγε ο ίδιος. Και αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν βυθισμένος σε μια διαρκή μελαγχολία, αλλά αντίθετα, έσφυζε από ζωή και δημιουργικότητα. Τον διαπερνούσε η ύπαρξη και των πιο μικρών ασήμαντων πραγμάτων, όλων όσα διαδραματίζονταν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, χωρίς να καταφεύγει σε εκλογικεύσεις. Και ακριβώς αυτή η υπαρξιακή όξυνση, που συχνά δεν έβρισκε διέξοδο στις έννοιες και το λόγο, ίσως υπήρξε το καθοριστικό στοιχείο για τη τελευταία του πράξη.
Γι αυτό και η πράξη του μπορεί να ειδωθεί ως μια πράξη ελευθερίας της συνείδησης, μια συνείδησης που αντιστέκεται στην έκπτωση της ζωής, του ονείρου και της ουτοπίας, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τη στάση του.
Σε κάθε περίπτωση, ο κοινωνικός νους κατασκευάζει τα νοήματα, τους λόγους και τις τροπικότητες των συναισθημάτων μας. Και οι αποφάσεις ή οι επιλογές μας εμπλέκονται με τους εσωτερικευμένους κυρίαρχους δημόσιους λόγους, ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο να διακρίνουμε το προσωπικό από το απρόσωπο στοιχείο. Εντούτοις, ο τελευταίος λόγος σε αυτό το εσωτερικό δράμα, όπου συγκρούεται ο αυτοπροσδιορισμός με τον ετεροπροσδιορισμό, ανήκει στο άτομο, ως συνειδητή βούληση, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της συνείδησης.
Ο Θανάσης, μέσα από την αμετροεπή ευαισθησία του, γινόταν κοινωνός του κοινωνικού πόνου, ανεξάρτητα από τις ωδίνες της προσωπικής του ύπαρξης. Και ιδιαίτερα σε αυτή τη περίοδο, που η ελληνική κοινωνία βιώνει τον αφόρητο πόνο που επιφέρει η νεοφιλελευθερη επίθεση στο συλλογικό της σώμα, με τόσους ατομικούς πόνους, με τόσες κυριολεκτικές και συμβολικές αυτοκτονίες, κυριολεκτικές και συμβολικές φυγές και «εύλογες εξαγωγές», η αυτοχειρία του δεν έχει μόνο ατομικό, μα και συλλογικό νόημα.
Βιώνοντας τον διάχυτο «πόνο του ανθρώπου και των πραγμάτων», η αυτοχειρία του συνιστά μια κοινωνική πράξη. Και όσο και αν φαίνεται σα μια πράξη ατομική, στην ουσία της είναι πράξη κοινωνική: είναι μια δολοφονία, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές ερμηνείες της κάθε εξουσίας που πάντα επιρρίπτει το πρόβλημα στα άτομα, αποπολιτικοποιώντας την αυτοκτονία και απενοχοποιώντας την εξουσιαστική βία.
Ο Θανάσης είχε την ατυχία-όπως και τόσοι πολλοί άλλοι-να αισθάνεται την δομική βία σε έναν υπέρμετρο βαθμό, σε έναν βαθμό που οξύνει ταυτόχρονα τις εσωτερικές συγκρούσεις και που ώθησε τη βούλησή του να επιλέξει την φυγή ως μια αξιοπρεπή αντίσταση, μπροστά στην ισοπεδωτική εργαλειακή εξουσιαστική βία που διαλύει την κοινωνία και μετατρέπει τον άνθρωπο σε εμπόρευμα και γρανάζι στον «σατανικό μύλο του κέρδους».
Δημοσίευση σχολίου