Ημέρα των τσιγγάνων σήμερα (Βίντεο)

Η 8 Απρίλη έχει καθιερωθεί σαν ημέρα των Ρομά. Δείτε ένα ντοκιμαντέρ, από το αρχείο της ΕΡΤ με θέμα τη ζωή των Τσιγγάνων. Μέσα από τη δύναμη της εικόνας των πλάνων των τσιγγάνικων καταυλισμών και την αφηγηματική επένδυση με κείμενα των ΠΑΛΑΜΑ, ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ και ΔΡΟΣΙΝΗ το ντοκιμαντέρ ξετυλίγει την ιστορία της τσιγγάνικης φυλής, καταγράφει πτυχές της κοινωνικής ζωής των τσιγγάνων, μεταφέροντας το στίγμα της κουλτούρας τους και τα φυλετικά τους γνωρίσματα.

Ταυτόχρονα, αναδεικνύει τα προβλήματα σε σχέση με τη διαβίωση των τσιγγάνων, την κοινωνική τους αφομοίωση και τον ρατσισμό που αντιμετωπίζουν. Αναζητά τις καταβολές της καταγωγής τους σε νομάδες της Ινδίας που διαμέσου της Περσίας μετακινήθηκαν στην Ευρώπη και ανιχνεύει τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους όπως διασώθηκαν ανά τους αιώνες και αντανακλώνται στις τελετές του γάμου, στα πανηγύρια, στις θρησκευτικές τους εκδηλώσεις, στη μοιρολατρεία ή τις τεχνικές μαγείας. Εκτός από τις ιστορικές αναφορές που διασώζονται σχετικά με τους τσιγγάνους, όπως για παράδειγμα την «καταδίωξη των γύφτων» στην δυτική Ευρώπη του ύστερου Μεσαίωνα, παρατίθενται λαϊκές διηγήσεις, δοξασίες, και θρύλοι ενώ γίνεται λόγος επίσης, για τις ενασχολήσεις και τα επαγγέλματά τους στο πέρασμα των ετών.

Ακούγονται τραγούδια από τον ΜΑΚΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟ, τη ΔΩΡΑ ΜΑΣΚΛΑΒΑΝΟΥ και τον νεαρό  ΚΩΣΤΑ ΠΑΥΛΙΔΗ. Η μουσική είναι του ΝΙΚΟΥ ΚΥΠΟΥΡΓΟΥ. Το ντοκιμαντέρ διακρίθηκε με το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ και μοντάζ στο 30ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (1989) και τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ΥΠΠΟ για τη μουσική του (1990).

Απόσπασμα από κείμενο του Στέλιου Ελληνιάδη για τους τσιγγάνους που ζουν στην Ελλάδα:

Όποιος δεν έχει ζωντανές παρτιδες με τους τσιγγάνους, είναι δύσκολο να καταλάβει σε τι απροσμέτρητο κοινωνικό βάθος ζούνε. Σε ποιο περιθώριο είναι καταδικασμένοι, τι περιφρόνηση βιώνουν και πόσο σχεδόν αδύνατο είναι  να γίνουν ίσοι με τους «λευκούς» έχοντας να υπερπηδήσουν ένα δαιδαλώδες σύμπλεγμα αποκλεισμών. Μόνο ο Κώστας Χατζής κατάφερε να ξεφύγει από το γκέτο. Γιατί έπαιζε κιθάρα και όχι κλαρίνο ή τουμπερλέκι, γιατί μιλούσε άπταιστα τα ελληνικά έχοντας αποβάλει πλήρως την τσιγγάνικη προφορά, γιατί δεν έκανε παρέα με τσιγγάνους, γιατί διάλεξε δυτικό θρήσκευμα, γιατί είχε μεγάλο ταλέντο και επέλεξε ένα είδος ρεπερτορίου που απευθυνόταν όχι στους τσιγγάνους, αλλά στους «λευκούς». Αυτός πέρασε τις Συμπληγάδες και έγινε «sir-. Η Βιτάλη το πάλεψε αλλιώς, αλλά το φορτίο είναι πολύ βαρύ και ο βράχος ράγισε. Οι άλλοι εξίσου σπουδαίοι τσιγγάνοι μουσικοί, που δεν ήθελαν ή δεν μπόρεσαν να αλλάξουν τις πολιτισμικές τους προδιαγραφές, παρ' όλη τη μεγάλη προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο, παρέμειναν «γύφτοι» με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Για ένα μικρό μνήμα για τον εξαίρετο Γιάννη Βασιλόπουλο των χιλιάδων ηχογραφήσεων και παραστάσεων, συνεργάτη του Καζαντζίδη, του Ξαρχάκου, του Κόρου και δεκάδων άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών, χρειάστηκε να παρακαλέσω τους μισούς δημάρχους της δυτικής Αττικής! Υπήρχε ποτέ περίπτωση να παραχωρήσουν, τιμής ένεκεν, μια γωνίτσα στο Α” νεκροταφείο δίπλα στους μη τσιγγάνους καλλιτέχνες; Οι τσιγγάνοι, όντας ακραία περιφρονημένοι, (ας σκεφτούμε πότε αναφέρονται στα δελτία ειδήσεων), ήταν ανέκαθεν θύματα των κομμάτων εξουσίας που τους εκμεταλλεύονταν για ψηφοθηρικούς λόγους. Με την ελπίδα ότι θα αποσπάσουν ένα κομματάκι ανοχής και αποδοχής στην κοινωνία των «άλλων», σέρνονταν πίσω από τους πολιτευτές που κρατούσαν τα ηνία της εξουσίας και μοίραζαν εκδουλεύσεις.