«Κρουταλούν χαρούμενα τα κόκκαλα του Πιουριφόι»

Πηγή Μαριάννα Τζιαντζή – «Πριν»

Με αφορμή τη ματαίωση της παράστασης «Ισορροπία του Νας» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου

Το σκοτάδι αποδείχτηκε πιο δυνατό ενώ το φως άναψε με καθυστέρηση

Είν' ελεύθερος ο Τύπος / φτάνει μόνο να μη γράψεις» έλεγε ο Αλέξανδρος Σούτσος το 1831, αντιδρώντας στο τυποκτόνο ψήφισμα του Ιω. Καποδίστρια. Σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες μετά, διαπιστώνουμε ότι είναι ελεύθερο το Εθνικό Θέατρο, φτάνει μόνο να μην ανεβάσει κάποιο έργο που χρησιμοποιεί αποσπάσματα από το βιβλίο ενός ισοβίτη όχι για να υμνήσει ή να εξαγνίσει έναν τρομοκράτη, όπως υποστήριξε η Ομάδα Συγγενών Θυμάτων της Τρομοκρατίας «Ως εδώ», αλλά γι’ ακριβώς τον αντίθετο λόγο: για να υποστηρίξει ότι «καμιά ιδέα δεν μπορεί να δικαιολογήσει εγκλήματα εναντίον της ανθρώπινης ζωής».

Τι κι αν το έργο δεν φέρει την υπογραφή του Σάββα Ξηρού, αλλά στηρίζεται στο έργο του Καμύ «Οι δίκαιοι» στο οποίο επίσης παρεμβάλλονται πρακτικά της δίκης της 17Ν; Φαίνεται ότι και μόνο το επώνυμο «Ξηρός», ίσως και το ίδιο το γράμμα «ξ» ξυπνά τα αντανακλαστικά εκείνων που λένε «δεν είμαι υπέρ της λογοκρισίας, αλλά...»

Αυτό είπε και η αμερικανική πρεσβεία που με τουίτερ στο λογαριασμό της δήλωσε: «Ενώ η τέχνη δεν θα έπρεπε να λογοκρίνεται, ενωνόμαστε με το κίνημα “Ως Εδώ” θέτοντας το ερώτημα αν το Δημόσιο θα έπρεπε να χρηματοδοτεί την τέχνη ενός τρομοκράτη».

Όμως ένα άλλο ερώτημα είναι αν επιστρέψαμε στην εποχή του Πιουριφόι ή μήπως δεν φύγαμε ποτέ απ’ αυτήν. Στην ίδια γραμμή και ο νέος αρχηγός της ΝΔ που δήλωσε ότι «η επιλογή του Εθνικού Θεάτρου να ανεβάσει - με χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου - παράσταση, βασισμένη και σε κείμενα του ισοβίτη τρομοκράτη Ξηρού, αποτελεί προσπάθεια δημιουργίας κλίματος συμπάθειας προς το δολοφόνο και προσβολή στη μνήμη των θυμάτων της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη».

Τη συνέχεια την ξέρουμε. Η διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου αποφάσισε να κατεβάσει την παράσταση, επικαλούμενη, εκτός από τις πολιτικές πιέσεις, και τις απειλές για τη σωματική ακεραιότητα των συντελεστών της παράστασης και των εργαζομένων στο Εθνικό. Ακολούθησαν (κατόπιν εορτής) οι δηλώσεις του υπουργού Πολιτισμού και πολλών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που καταδικάζουν τη λογοκριτική πρακτική. Δυνάμεις του φωτός εναντίον των δυνάμεων του σκότους; Εδώ όμως το σκοτάδι αποδείχτηκε πιο δυνατό ενώ το φως άναψε με καθυστέρηση.

Ποιος νίκησε, ποιος έχασε; Σίγουρα νίκησαν η αμερικανική πρεσβεία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, η κυρία Μπακογιάννη, ο Κώστας Γκιουλέκας (υπεύθυνος του τομέα πολιτισμού της ΝΔ), που είχε υποστηρίξει ότι «με την ανοχή του υπουργείου Πολιτισμού, επιχειρείται να προβληθεί το έργο τρομοκρατών και αδίστακτων δολοφόνων». Έχασε το ίδιο το έργο γιατί σχεδόν κανείς δεν ασχολήθηκε με το περιεχόμενό του, με την ίδια την παράσταση, αλλά με τις διαμαρτυρίες, τις πίεσες και την τελική λογοκρισία. Έχασε το Εθνικό Θέατρο που τώρα έχει στο ενεργητικό του μια κραυγαλέα υποχώρηση μπροστά στο σκοταδισμό.

Όμως ο μεγάλος χαμένος είναι το μέλλον, όχι μόνο του θεάτρου, αλλά και άλλων μορφών τέχνης αφού το μήνυμα απ’ όλη αυτή την ιστορία είναι «πρόσεξε μη θίξεις τους ισχυρούς». Όσο για το επιχείρημα των «δημόσιων πόρων» που τάχα κατασπαταλώνται χάριν της «προβολής των τρομοκρατών», ας θυμηθούμε ότι ανάλογες σφοδρές αντιδράσεις έχουν εκδηλωθεί και σε περιπτώσεις που οι πόροι ήταν ιδιωτικοί (π.χ. με την έκδοση του βιβλίου του Ν. Κουφοντίνα).

Οι περιπτώσεις λογοκρισίας συνήθως ακολουθούν ένα ορισμένο μοντέλο: αρχικά οι καταγγελίες, η οργή των θιγμένων, οι κραυγές του κίτρινου ή και του «κανονικού» Τύπου, ενίοτε και οι τραμπουκισμοί, μέχρι που έρχεται η ώρα να πέσει το τσεκούρι από το φορέα που φιλοξενεί το αιρετικό έργο. Τσεκούρι για το καλό μας, για να αποφευχθούν τα παρατράγουδα. Ταπεινωμένο το ίδιο το έργο τέχνης, ταπεινωμένοι και αυτοί που διατάζουν ή δέχονται την εξαφάνισή του.

Είναι μακρύς ο κατάλογος των κρουσμάτων λογοκρισίας της μεταπολεμικής περιόδου ενώ το κατέβασμα της παράστασης του Εθνικού, στον πρώτο χρόνο της «πρώτη φορά Αριστερός», είναι το τελευταίο απόχτημά του. Πλάι όμως στον «επίσημο» κατάλογο, υπάρχει και ο ανεπίσημος, ο άγραφος και σκοτεινός κατάλογος των κρουσμάτων αυτολογοκρισίας. Με το άγαρμπο κατέβασμα της «Ισορροπίας του Νας», ο δεύτερος αυτός κατάλογος επίσης θα μακραίνει. Και στον κατάλογο αυτόν ανήκουν τα τραγούδια που δεν θ’ ακουστούν, οι ταινίες που δεν θα γυριστούν, τα άρθρα που δεν θα δουν το φως στα κατεστημένα ΜΜΕ, τα θεατρικά έργα που δεν θα φτάσουν στη σκηνή.

Στο ποίημα του «Απολογία νομοταγούς», ο Μανόλης Αναγνωστάκης μιλά για τον ποιητή που γράφει «ποιήματα μέσα στα πλαίσια που ορίζουν οι υπεύθυνες υπηρεσίες», «ποιήματα που δεν στρέφονται κατά της καθεστηκυίας τάξης», «ποιήματα άνετα και αναπαυτικά για όλες τις λογοκρισίες».

Κρουταλούν χαρούμενα το κόκαλα του Πιουριφόι, πρώτα σέρνουν το χορό των σύγχρονων πολιτικών βρικολάκων.