Η δράση της S.O.E. στην Κρήτη *
(Το κείμενο που ακολουθεί είναι κεφάλαιο από την εργασία του Αθανάσιου Πολάκη – Δασκάλου, Ιστορικού: Οι Βρετανοί σύνδεσμοι στην περίοδο της Κατοχής)
Και τώρα θα εξετάσουμε το θέμα στην Κρήτη. Η δράση της S.O.E. 1 στην Κρήτη χωρίζεται σε δύο περιόδους, προκατοχική και κατοχική.
 |
| Ο αρχαιολόγος Δρ. John Pemblebury (δεξιά) φορώντας κρητική παραδοσιακή φορεσιά. Ήταν επικεφαλής της βρετανικής S.O.E. Πέθανε στη μάχη της Κρήτης. |
Πριν την Κατοχή δρούσε υπό τον Λοχαγό Τζων Πεντλεμπούρι, αρχαιολόγο, που ζούσε εδώ αρκετά χρόνια. Σκοτώθηκε στη Μάχη της Κρήτης (21/05/41) στο Ηράκλειο. Μαζί του ήταν οι Λοχαγοί Χόουσον και Μίτφορντ, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Σούδας. Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ναζί, το κλιμάκιο τούτο κατέφυγε στην Αίγυπτο.
Στις 27/07/41 έφτασε στην παραλία της Μονής Πρέβελη ο πλοίαρχος Πουλ, από όπου παράλαβε περίπου 200 περιπλανώμενους Άγγλους στρατιώτες και επέστρεψε στη Μ. Ανατολή (22/08/41). Έφτασε εδώ ο Λοχαγός Χιουζ. Αιχμαλωτίστηκε όμως την 01/06, δραπέτευσε και επέστρεψε στην Αίγυπτο.
Ύστερα από τις αποτυχημένες απόπειρες τούτες, αποφασίστηκε στο Κάιρο η αποστολή νέας ομάδας Συνδέσμων. Έτσι στις 09/10/41 αποβιβάστηκε στην παραλία του «Τσούτσουρα» ο Λοχαγός Χιουζ με τον ασυρματιστή Λοχία Στόκμπριτζ. Μαζί τους ήρθαν ο Στρατής Λιπαράκης και Αντώνιος Γρηγοράκης-Σατανάς. Από δω και ύστερα φτάνουν κι άλλοι Σύνδεσμοι για συμπλήρωση ή αντικατάσταση υπαρχόντων.
Κι εδώ οι Άγγλοι πράκτορες εφάρμοσαν τις εντολές των προϊσταμένων τους (πολιτικών, στρατιωτικών) για το Αντάρτικο: μικρές ομάδες (όχι ανάπτυξη και άνδρωση) για συλλογή περιπλανώμενων Άγγλων στρατιωτών και φυγάδευσή τους στη Μ. Ανατολή, για οδηγούς, φύλακες και πληροφοριοδοσία. Και εδώ εμπόδισαν την άνδρωση του Αντάρτικου, όσο το μπόρεσαν, κυρίως με το θέμα του οπλισμού: δεν έδιναν στον κρητικό λαό. Ήταν ο μοναδικός και αποκλειστικός προμηθευτής στο λαό. Όμως δεν εφοδίαζαν. Με μικρές ποσότητες μόνο και αυτές σε φιλικές τους ομάδες (ΕΟΚ, ΕΟΡ και μεμονωμένες).
Ο Χιουζ (σελ.56) ξεκαθαρίζει: «Το έργο της Αποστολής αναφερόταν περισσότερο σε πληροφορίες και δολιοφθορές παρά στις αντάρτικες ομάδες και στην οργάνωση Αντίστασης». Η Κρήτη, μετά την κατάληψή της από τους Ναζί, χωρίστηκε σε δύο μέρη η κατοχή της: τη γερμανική (οι τρεις νομοί Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου) και την ιταλική (νομός Λασιθίου). Αυτή η μορφή κράτησε μέχρι τον Σεπτέμβριο 1943 (παράδοση της Ιταλίας, οπότε η γερμανική επεκτάθηκε και στο νομό αυτό.
Παραθέτουμε στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ πίνακα των Βρετανών συνδέσμων που έδρασαν στην Κρήτη κατά την διάρκεια της κατοχής, όπως τον αναγράφει ο Χιουζ σελ. 216-220 και ο Κοκονάς 190-193.
Την περίοδο δράσης των πρακτόρων στην Κρήτη, ο Χιουζ τη χωρίζει σε 8 (Δες σελ.14). Το ποιόν τους βέβαια, δεν διαφέρει απ’ αυτούς, που έδρασαν στις λοιπές περιοχές της χώρας. Άλλωστε μαθητές της ίδιας Σχολής ήσαν και την ίδια πολιτική στέλνονταν να εφαρμόσουν.
Οι Συνταγματάρχες Ανδρέας Παπαδάκης (στην «ΕΚΘΕΣΗ» σελ. 167-172) και Ανδρέας Νενεδάκης (στο «Εφεδροπατέρας» σελ. 352) τους περιγράφουν ως προς το ποιοτικό τους περιεχόμενο 2.
Ολόκληρος ο κρητικός λαός τους περιέβαλε με την αγάπη και την εμπιστοσύνη του. Τους προστάτεψε, του διαφύλαξε, τους διέθρεψε (από το υστέρημά του) και με κίνδυνο της ζωής του. Η δράση τους έγινε δυνατή, χάρη στην προστασία αυτή, ιδίως του υπαίθριου πληθυσμού (γεωργών, κτηνοτρόφων). Αυτό το παραδέχονταν και οι ίδιοι, όπου και να έδρασαν. Έτσι:
Στις 27/07/41 έφτασε στην παραλία της Μονής Πρέβελη ο πλοίαρχος Πουλ, από όπου παράλαβε περίπου 200 περιπλανώμενους Άγγλους στρατιώτες και επέστρεψε στη Μ. Ανατολή (22/08/41). Έφτασε εδώ ο Λοχαγός Χιουζ. Αιχμαλωτίστηκε όμως την 01/06, δραπέτευσε και επέστρεψε στην Αίγυπτο.
Ύστερα από τις αποτυχημένες απόπειρες τούτες, αποφασίστηκε στο Κάιρο η αποστολή νέας ομάδας Συνδέσμων. Έτσι στις 09/10/41 αποβιβάστηκε στην παραλία του «Τσούτσουρα» ο Λοχαγός Χιουζ με τον ασυρματιστή Λοχία Στόκμπριτζ. Μαζί τους ήρθαν ο Στρατής Λιπαράκης και Αντώνιος Γρηγοράκης-Σατανάς. Από δω και ύστερα φτάνουν κι άλλοι Σύνδεσμοι για συμπλήρωση ή αντικατάσταση υπαρχόντων.
Κι εδώ οι Άγγλοι πράκτορες εφάρμοσαν τις εντολές των προϊσταμένων τους (πολιτικών, στρατιωτικών) για το Αντάρτικο: μικρές ομάδες (όχι ανάπτυξη και άνδρωση) για συλλογή περιπλανώμενων Άγγλων στρατιωτών και φυγάδευσή τους στη Μ. Ανατολή, για οδηγούς, φύλακες και πληροφοριοδοσία. Και εδώ εμπόδισαν την άνδρωση του Αντάρτικου, όσο το μπόρεσαν, κυρίως με το θέμα του οπλισμού: δεν έδιναν στον κρητικό λαό. Ήταν ο μοναδικός και αποκλειστικός προμηθευτής στο λαό. Όμως δεν εφοδίαζαν. Με μικρές ποσότητες μόνο και αυτές σε φιλικές τους ομάδες (ΕΟΚ, ΕΟΡ και μεμονωμένες).
Ο Χιουζ (σελ.56) ξεκαθαρίζει: «Το έργο της Αποστολής αναφερόταν περισσότερο σε πληροφορίες και δολιοφθορές παρά στις αντάρτικες ομάδες και στην οργάνωση Αντίστασης». Η Κρήτη, μετά την κατάληψή της από τους Ναζί, χωρίστηκε σε δύο μέρη η κατοχή της: τη γερμανική (οι τρεις νομοί Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου) και την ιταλική (νομός Λασιθίου). Αυτή η μορφή κράτησε μέχρι τον Σεπτέμβριο 1943 (παράδοση της Ιταλίας, οπότε η γερμανική επεκτάθηκε και στο νομό αυτό.
Παραθέτουμε στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ πίνακα των Βρετανών συνδέσμων που έδρασαν στην Κρήτη κατά την διάρκεια της κατοχής, όπως τον αναγράφει ο Χιουζ σελ. 216-220 και ο Κοκονάς 190-193.
Την περίοδο δράσης των πρακτόρων στην Κρήτη, ο Χιουζ τη χωρίζει σε 8 (Δες σελ.14). Το ποιόν τους βέβαια, δεν διαφέρει απ’ αυτούς, που έδρασαν στις λοιπές περιοχές της χώρας. Άλλωστε μαθητές της ίδιας Σχολής ήσαν και την ίδια πολιτική στέλνονταν να εφαρμόσουν.
Οι Συνταγματάρχες Ανδρέας Παπαδάκης (στην «ΕΚΘΕΣΗ» σελ. 167-172) και Ανδρέας Νενεδάκης (στο «Εφεδροπατέρας» σελ. 352) τους περιγράφουν ως προς το ποιοτικό τους περιεχόμενο 2.
Ολόκληρος ο κρητικός λαός τους περιέβαλε με την αγάπη και την εμπιστοσύνη του. Τους προστάτεψε, του διαφύλαξε, τους διέθρεψε (από το υστέρημά του) και με κίνδυνο της ζωής του. Η δράση τους έγινε δυνατή, χάρη στην προστασία αυτή, ιδίως του υπαίθριου πληθυσμού (γεωργών, κτηνοτρόφων). Αυτό το παραδέχονταν και οι ίδιοι, όπου και να έδρασαν. Έτσι:
Ο Μάγιερς (στο βιβλίο του: «Ελληνική περιπλοκή») τονίζει σχετικώς:
- στη σελ. 9: «… το λαό, που ανάμεσά του κινιόμαστε πάντα ελεύθερα και μας προμήθευε τροφή, στέγη, οδηγούς, πληροφοριοδότες … . Χωρίς την υποστήριξη του λαού αυτού, χωρίς το απίστευτο ψυχικό του σθένος, δε θα μπορούσε να υπάρξει αποφασιστική Αντίσταση».
- β) στη σελ. 205: «Ζήτησα από τους Αρχηγούς των ανταρτών να μεταβιβάσουν την ευγνωμοσύνη μου σε όλους τους κατοίκους…»
- γ) στις σελ. 228-229: «… μας πρόσφεραν πάντα, όχι μονάχα ό,τι καλύτερο είχαν, αλλά και από το υστέρημά τους».
Το παραδέχονται και οι εδώ δράσαντες:
- Ο Χιουζ: Το Κρυφτό 47: «… αυτοί, που μας βοήθησαν περισσότερο ήσαν οι χωρικοί και οι βοσκοί των ορεινών περιοχών».
- Ο Λη Φέρμορ: «Εμείς, οι Βρετανοί, δεν ριψοκινδυνεύσαμε τίποτε περισσότερο από τα άτομά μας. Οι Κρητικοί όμως σύμμαχοί μας, ριψοκινδύνευσαν όχι μόνο τα άτομά τους, αλλά τη ζωή ολόκληρων των οικογενειών τους, των χωριών και τη ζωή όλων των συμπολιτών τους» 3.
 |
| Ο Σπύρος Μπλαζάκης (1916 – 1996) και ο Γιώργος (Γιώργης) Τζομπανάκης (1919 – 1996). Κρητικοί αντάρτες, στελέχη του ΕΑΜ αρχικά και του ΔΣΕ αργότερα, οι οποίοι έδρασαν κατά τη διάρκεια της κατοχής και του Εμφυλίου στην περιοχή των Λευκών Ορέων και παρέμειναν στην παρανομία για περίπου 30 χρόνια! |
Είπαμε, πως από το 1943 κυρίως, αρχίζει η σύγκρουση του αντι-ΕΑΜικού – αντικομμουνιστικού Μετώπου από την ντόπια αντίδραση και τους Άγγλους (Β.Σ.Α, ΣΜΑ, F.O., Ιντέλιτζεντ Σέρβις). Όλα τα μέσα αξιοποιήθηκαν.
1) Ο Οπλισμός. Γνωστό είναι πως το οξύτερο πρόβλημα στο αντιστασιακό κίνημα σε όλη τη χώρα ήταν η έλλειψη οπλισμού. Στην Κρήτη τούτο υπήρξε πιο δύσκολο, για δύο λόγους:
α) Ο Δικτάτορας Μεταξάς δόλια αφόπλισε τον Κρητικό λαό (μάζεψε αρκετά όπλα) για, δήθεν, τις ανάγκες του Ιταλικού πολέμου, καιβ) η απομόνωση της Κρήτης, ως νησιωτικής περιοχής.Η Αγγλία, η μοναδική προστάτρια και πάλι της χώρας μας (από το 1821 ως το 1947), δεν προμήθευσε οπλισμό στον ελληνικό λαό και ούτε και στον κρητικό. Είπαμε πιο πάνω, πως αντάρτικο κίνημα δεν ήθελε. Έδωσε λίγο (οπλισμό) κι αυτόν στις κηδεμονευόμενες οργανώσεις απ’ αυτή (ΕΟΚ, ΕΟΡ). Στην οργάνωση του ΕΛΑΣ με το σταγονόμετρο.
Οι δύο ήρωες – αντάρτες των Κρητικών βουνών Σπ. Μπλαζάκης και Γ. Τζομιτανάκης, στο βιβλίο τους «35 χρόνια Αντίσταση», αναφέρουν δύο χαρακτηριστικές πρακτικές του Πράκτορα Διονύση: τους αχρήστεψε ένα Τόμιγκαν, δήθεν πως θα τους έδειχνε καλύτερο χειρισμό, και μετά κοροϊδία πως θα τους έδιναν όπλα (Δες σε. 43,48).2) Η διάλυση και υπονόμευση μη αρεστών σ’ αυτούς οργανώσεων. Την Οργάνωση Α.Ε.Α.Κ. τη διέλυσαν και τους ιδρυτές της, άλλους τους εξόντωσαν (Πολέντα, Ευαγγέλου) και άλλους τους εξόρισαν (Παπαδάκη, Παϊζη). (Δες σχετικά: α) Νενεδάκη: Ο Εφεδροπατέρας, β) Ι.Παϊζη, γ) Χιουζ 191,197, δ) Φίλντινγκ 80).3) Ο διχασμός της ενωμένης Κρητικής Αντίστασης. Μέχρι το 1943 η Κρητική Αντίσταση ήταν ενωμένη.α) Ο Φραγκουλιτάκης: Οι Σταυραετοί του Ψηλορείτη 297: «… ως τότε (τις 20-9-43) είμαστε όλοι μαζί».β) Ο Κατσιφάρης: «Στην Κρήτη εμείς είμαστε ενωμένοι. Φταίνε οι Εγγλέζοι στο ζήτημα της διαίρεσης».
γ) Γ. Χναράκης: Αντάρτικες στράτες, σελ. 42: «… μετά τα γεγονότα της Σύμης διασπάστηκε ο αγώνας.»
 |
| Ο Γιάννης Ποδιάς, ο θρύλος, που ο λαός της Κρήτης λάτρεψε και τραγούδησε τα κατορθώματα και την ανδρεία του και στο τέλος θρήνησε τον άδικο χαμό του. Αχώριστος σύντροφος μιας άλλης θρυλικής μορφής της Εθνικής Αντίστασης της Κρήτης, του καπετάνιου Νίκου Σαμαρείτη, θα πάρει μέρος σε όλες τις επικίνδυνες αποστολές των ανταρτών. Μετά το 1946 και στα χρόνια του Εμφύλιου περνάει στην παρανομία και αναδεικνύεται αρχηγός της ομάδας καταδιωκόμενων αγωνιστών του ΕΛΑΣ στα βουνά της Κρήτης. |
Παράλληλα ίδρυαν οργανώσεις υποχείριές τους (ΕΟΚ, ΕΟΡ), διορίζοντας και τον Αρχηγό της σε κάθε Νομό: Χανίων (τον Σκουλά), Ρεθύμνου (τον Χρ. Τζιφάκη), Ηρακλείου (τον Ε. Πετράκη), Λασιθίου (το γερμανόδουλο Πλεύρη) 4. (Δες σχετικά: α) Χιουζ 46,54,160,192,193. β) Φίλντινγκ 52,56. γ) Σανουδάκη 86. δ) Κρις 142,143. ε) Χναράκη 42. στ) εφημ. «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» 22/09/1946.
Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποίησαν κάθε μέσο: εκβιασμούς, ταξίματα, εξαγορά με λίρες.α) Ο Διονύσης πρότεινε στην ομάδα Μπλαζάκη να μπει υπό την καθοδήγησή του.β) Ο Φίλντινγκ 100: «Έπρεπε να βρίσκεται στη διάθεσή μας, κάθε στιγμή, ένα εφεδρικό ποσό, για ν’ ανταποκριθούμε σε κάθε περίπτωση, που προσφερόταν για διακριτική δωροδοκία και εξαγορά» 5.4) Η παράδοση του Ιταλικού στρατού. Ο ευρισκόμενος στο Ν. Λασιθίου ιταλικός στρατός, μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, έπρεπε να παραδοθεί στους Γερμανούς ή στους αντιστασιακούς της Κρήτης. Όμως οι Άγγλοι πράκτορες δεν ήθελαν να παραδοθεί στον ΕΛΑΣ, για να μην πάρει τον πολύτιμο οπλισμό. Ό,τι μπορούσαν έκαναν για το σκοπό αυτό. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος του ιταλικού στρατού πρόλαβε ο γερμανικός και τον αιχμαλώτισε. Από τούτον, τον περισσότερο, αφού βέβαια τον αφόπλισαν, τον έβαλαν σε πλοία για Πειραιά και στο πέλαγος τον έπνιξαν. Μικρό μέρος του ιταλικού στρατού (οι παθιασμένοι φασίστες) προσχώρησαν στους Γερμανούς και πολέμησαν μαζί τους μέχρι το τέλος του πολέμου. Μικρό τμήμα του ιταλικού στρατού με το Διοικητή (Στρατηγό Κάρτια και το Λοχαγό Ταβάνα) παραδόθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις 6.
Να σημειωθεί, πως τα ίδια έκαμαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας κατά την παράδοση του ιταλικού στρατού, κυρίως στη Θεσσαλία, με τη μεραρχία Πινερόλο. (Δες Βαφειάδη: Απομνημονεύματα Ε’ 223-226) 7.
Η παράδοση του ιταλού στρατηγού Angelico Carta και μέρους
του στρατού του, σε Κρήτες αντάρτες (Σεπτέμβριος 1943)
Αντίθετα, ο Αρχιστράτηγος Μ. Ανατολής, σε μήνυμά του στον ελληνικό λαό, τόνιζε: «… προμηθευτείτε ιταλικά όπλα και πολεμοφόδια, για να μπορείτε να εξακολουθήσετε το γενναίο σας Αγώνα με τον εναπομείναντα εχθρό, με μεγαλύτερη επιτυχία…» (Όλο το μήνυμα Δες: Χ. Φλάισερ: Στέμμα και Σβάστιγα… Β’, 156).
Όμως οι απανταχού πράκτορες της τσωρτσιλικής πολιτικής στη χώρα μας (δηλ. του F.O., των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της βρετανικής αποικιοκρατίας) δεν ήθελαν τα ιταλικά όπλα να τα πάρει ο αγωνιζόμενος λαός. Καλύτερα να πήγαιναν στον εχθρό. Βέβαια, δεν τους πέρασε. Πλείστος οπλισμός περιήλθε στους αντάρτες (ΕΛΑΣ). (Δες Σπ. Γασπαρινάτου: Η ΚΑΤΟΧΗ, Α΄τόμο, 529-536, για τον αφοπλισμό και παράδοση τριών ιταλικών μεραρχιών: Δωδεκανήσων (Κούντο), Εφτανήσων (Άκουϊ), Θεσσαλίας (Πινερόλο) - 172 χιλιάδων ανδρών και 7.000 αξιωματικών).
5) Διασυρμός του κύρους αγωνιστών, ωθώντας τους σε ταπεινωτικές και άνανδρες πρακτικές. Π.χ.:
α) Παρότρυναν τον Εμ. Μπαντουβά και συναντήθηκε (25/03/42) με τον Χάρτμαν (Αρχηγό της γερμανικής Αντικατασκοπείας Κρήτης).
β) Επίσης, ο Γιάννης Μπαντουβάς συναντήθηκε με εκπρόσωπο του Φρουράρχου Κρήτης (27/07/44), ζητώντας του όπλα και πολεμοφόδια, για χτύπημα των Κομμουνιστών. (σχετικά Δες: α) Χιουζ 31. β) Στον Τόμο: Η Ελλάδα στη 10ετία 1940 – 1950, σελ. 93-94. γ) Κάβου 127. δ) Θεοδωράκη Α’, 162. ε) Νενεδάκη 130. ε) Χαροκόπου: Η απαγωγή … 98).
6) Η εξόντωση άξιων αγωνιστών, με την άμεση ή έμμεση συμβολή τους. Ομάδες ή άτομα, που δεν τους ήσαν αρεστά ή τα θεωρούσαν εμπόδιο στα σχέδιά τους (στα άμεσα ή στα μελλοντικά), τα εξόντωναν με κάθε τρόπο.
Ενδεικτικά :
α) τους Αν. Πολέντα και Απ. Ευαγγέλου
β) τον Β. Κτιστάκη
γ) τον Εμ. Πιμπλή
δ) τον Γ. Τζαγκαράκη από το Φωτεινό Ρεθύμνου
ε) τους Γεωργαλήδες από τον Πρινέ Ρεθύμνου
στ) τους Ρ. Κούνδουρο και Γ. Ιωαννίδη
(Λεπτομέρειες στα έργα: α) Νενεδάκη 306 -329, 404 – 409, β) του Κοκολάκη 188 -194, γ) Βλοντάκη, δ) ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ 25/09/94 για το Ρ. Κούνδουρο από το Γ. Λιονάκη).
7) Η παρεμπόδιση των αντιστασιακών οργανώσεων να χτυπήσουν τους υποχωρούντες και συμπτυσσόμενους Γερμανούς στο Ν. Χανίων. Ό,τι έγινε και στη λοιπή Ελλάδα. Κι εδώ εκτελούσαν εντολές του Τσώρτσιλ, με βάση τη συμφωνία του με τους Γερμανούς στη Λισαβόνα (Αυγ. 1944). Με αυτή ο Τσώρτσιλ συμφώνησε να αφήσει το γερμανικό στρατό ανενόχλητο να αποχωρήσει από τη χώρα μας. (Δες: α) Μαθιόπουλου: Η Ελληνική Αντίσταση και οι «Σύμμμαχοι», 46-58, β) ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ τεύχος 64,18-25, γ) Ρίχτερ: Δύο επαναστάσεις… 188-189, δ) Φ. Οικονομίδη: Οι προστάτες 283-291, ε) (ιδίου): Η Ελλάδα ανάμεσα σε δύο κόσμους, 345.
8) Η προσπάθεια να πυροδοτήσουν και στην Κρήτη τον Εμφύλιο, με ενεργούμενες τις οργανώσεις ΕΟΚ, ΕΟΡ.
Παραδείγματα:
α) Τα «Γεναριανά» στο Ρέθυμνο στις 17-1-45.
β) η επίθεση των ΕΟΚιτών στον ΕΛΑΣ στο Ηράκλειο στις 29/01/45.
γ) η δολοφονία του Σ. Μανωλεσάκη στο Λασίθι (Φλεβάρης 1945).
δ) η επίθεση κατά διαδηλωτών στην Ιεράπετρα (24/03/45) με επτά νεκρούς και έντεκα τραυματίες.
ε) η επίθεση στο Φρε κατά ΕΛΑΣιτών (25/03/45),
στ) η επίθεση ΕΟΚιτών κατά πλήθους, εισερχομένου στα Χανιά (1 νεκρός, 15 τραυματίες).
Σκοπός όλων αυτών των τραμπουκισμών, η δημιουργία ταραχών και αταξίας, για να βρούνε το πρόσχημα για στρατιωτική επέμβαση, όπως στην Αθήνα. Ο Χιουζ το αναφέρει (σελ. 164): « Ο εμφύλιος πόλεμος αποφεύχθηκε στην Κρήτη, η οποία παρέμεινε σταθερά στο πλευρό μας το Δεκ. 1944. Έτσι, δεν χρειάστηκε να στείλουμε στρατό στην Κρήτη». (Λεπτομέρειες: α) Σανουδάκη 325-324. β) Βλοντάκη 322 κ.π. γ) Σπ. Μπλαζάκη, Γ. Τζομπανάκη 8,10 . δ) ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ φύλλα 18 και 19/01/1998 (από τον Ν. Κοκοβλή). ε) «ΑΝΤΙ» τεύχος 699 (του 1999) σελ. 32-33.
Αλλά, οι φίλοι μας, οι πράκτορες εκφράστηκαν και στα γραφτά τους π ε ρ ι φ ρ ο ν η τ ι κ ά απέναντι στον κρητικό λαό (ο οποίος τα πάντα τους πρόσφερε, πρόθυμα και αφειδώλευτα) για την ιστορία, την αξιοπρέπεια και το δημοκρατικό του φρόνημα. Βέβαια και οι πρακτικές τους τέτοια αναβλύζουν.
Τζ. Χιουζ - «Η Απόρρητη Αναφορά της δράσεως της SOE στην Κρήτη 1941-45»:
α) Χαρακτηρίζει τους Κρητικούς «αιμοχαρείς και ψευτοπαλληκαράδες» (67 σελ.) και στις σελ. 160-161 «πολύ φιλοβρετανούς».
β) Την ιστορία του Κρητικού λαού, αυτό το έπος του λαού μας, το γεμάτο αγώνες, δόξες και ολοκαυτώματα για Λευτεριά και προκοπή, ο εκπρόσωπος της βρετανικής αποικιοκρατίας τη θεωρούσε «ψυχαγωγικό ανάγνωσμα».
γ) Αγωνιστές ήρωες του Κρητικού λαού, τους χαρακτηρίζει (σελ. 121): «μηχανορράφους και ραδιούργους», όπως τον Ν. Ασκούτση, Γιάννη Παϊζη, Γ. Κούνδουρο. Ασφαλώς στερούνταν δουλοπρέπειας.
δ) Τον ηρωικό αντάρτικο στρατό της Κρήτης τον θεωρούσε ανίκανο να αιχμαλωτίσει τον κατοχικό στρατό, τον συγκεντρωμένο στην περιοχή των Χανίων.
Ζαν Φίλντινγκ - «ΤΟ ΚΡΥΦΤΟ»:
α) τον αντάρτικο στρατό, τον αποκαλεί «ορδή». ( σελ. 193)
β) Στη μάχη του Τσιλίβδικα (02/10/43) παραβρέθηκε. Γράφει λοιπόν (σελ. 198) πως την είδε «ως αδιάφορος θεατής».
γ) Κάποτε βρέθηκε στην περιοχή του Σελίνου. Σε συζήτησή του με τον Διοικητή της 5ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, Γρηγ. Κοντεκάκη, πως ο ελληνικός λαός δε θα δεχτεί την επιστροφή του βασιλιά, του απαντά: «Το μεγάλο Αγγλία κι ένα γκάντιαρο να φέρει να γκυβερνήσει το Ελλάντα, πρέπει να ντο έχει ντεχτεί». Καθαρή αποικιοκρατική νοοτροπία. Στο βιβλίο του (σελ. 178) το διορθώνει, όχι για γάιδαρο, αλλά «Αρχηγό» 8.
δ) Στο συνέδριο του Θερίσου (07/11/43), όπου παραβρέθηκε, συνάντησε τους Αντ. Μαρή, Ε. Ζεβελάκη, Σ. Σφακιωτάκη. Όταν ρωτήθηκε τι γνώμη σχημάτισε γι’ αυτούς, απαντά: «δεν λένε τίποτα».
Εδώ να προσθέσουμε ακόμη και κάτι από ένα επεισόδιο στον Ψηλορείτη (οροπέδιο Νίδας). Στις 27/10 έγιναν ρίψεις εφοδίων από αγγλικά αεροπλάνα. Κατά τη διανομή μεταξύ των ανταρτών, ξέσπασε διαφωνία μεταξύ Νταμπάμπιν και Μπαντουβά, που παραλίγο να καταλήξει σε φόνο του Νταμπάμπιν 9.
Ο Νταμπάμπιν αργότερα, σε επιστολή του στο Τζιφάκη (10/11/42), εκφράζεται σχετικά με το επεισόδιο αυτό, υποτιμητικά για τους αντάρτες και των δύο Αρχηγών (Μπαντουβά, Πετρακογιώργη). Τους χαρακτηρίζει «σ υ μ μ ο ρ ί ε ς». Τον Μπαντουβά (τον μετέπειτα πειθήνιο όργανό τους και αδίστακτο φονιά, ακόμη και πρώην συμμαχητών του) τον στολίζει κανονικά: «δεν αντιπροσωπεύει παρά τον εαυτό του» 10 και είναι «βίαιος ψεύτης». Στη μετάφραση του Κοκονά (σελ. 207): «ποτέ δεν ήταν σωστό άτομο». Αλλά λέει ακόμα και λόγια αυτοκρατορικής νοοτροπίας, όπως του τα είχαν διδάξει: «πρόσβαλε το άτομό μου και το αξίωμά μου.»
9) Οι πράκτορες Άγγλοι υποτιμούσαν τη ζωή του κρητικού λαού, επιδιώκοντας γαλόνια, δόξα, χρήμα, πλούτο. Χαρακτηριστικό, η προσπάθεια του Στάνλεϋ Μος να χτυπήσει το 1944 το επιτελείο των Γερμανών στις Αρχάνες, αδιαφορώντας για τις τρομακτικές συνέπειες, από τα αντίποινα των Γερμανών. Αυτή την αστόχαστη ενέργεια την επεδίωξε, γιατί δεν τον παρασημοφόρησε η υπηρεσία του, όπως τον Φέρμορ, κατά την απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε (26/04/44), ενώ ήταν μαζί.
Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ (καθήμενος δεξιά)με την ομάδα που απήγαγε τον στρατηγό Κράιπε
Ευτυχώς, δεν βρήκε βοηθούς Κρητικούς αντάρτες, οι οποίοι με κάθε τρόπο απόφυγαν να γίνουν εκτελεστές των σχεδίων του 11. Δεν το άντεξε όμως και πραγματοποίησε το «Σαμποτάζ της Δαμάστας». (08/08/44)
Οι Άγγλοι πράκτορες στην Κρήτη απόκτησαν χρήμα, δόξα και γαλόνια, με τις θυσίες του κρητικού λαού. «Όσοι ήρθαν στην Κρήτη, πλούτισαν και πήραν γαλόνια, για δήθεν εξαιρετικάς των υπηρεσίας, ενώ, στην πραγματικότητα, επωφελήθηκαν από τας ιδικάς μας προσπάθειας κατά των Καταχτητών, χωρίς ποτέ να διαθέσουν ούτε μια δραχμή για την διατροφήν των και την διαφύλαξίν των» (Παϊζης 421).
Και ο Συνταγματάρχης Α. Παπαδάκης (ΕΚΘΕΣΗ 205): «Έπαιρναν γαλόνια και αμοιβές. Αυτά τους ενδιέφεραν». Και σίγουρα το σινάφι αυτό των τυχοδιωκτών, δεν ήρθαν στη χώρα μας, ως σύμμαχοι αγωνιστές, μα για να εφαρμόσουν μια συγκεκριμένη και υποδειγμένη πολιτική προσωπικά από τον πρωθυπουργό της χώρας τους, Τσώρτσιλ, από 10/05/1940 μέχρι τις 26/07/45 (Κυβέρνηση συνασπισμού Συντηρητικών και Εργατικών).
Σημειώσεις-Παραπομπές
1. Με τον εξελληνισμένο τίτλο Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών και αγγλικό αρκτικόλεξο SOE (εκ του Special Operations Executive), φερόταν μία βρετανική ειδική μυστική παραστρατιωτική υπηρεσία που έδρασε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με κύριους ρόλους σε κατασκοπεία, αναγνώριση εχθρικών θέσεων, καταδρομές και δολιοφθορές.
2. Και ακόμη (το ποιόν τους): α) Παϊζη 251-252, 257,263,323,387,399,421 & β) Τσίβη: Τα Χανιά. Κατοχή, Αντίσταση 69,70.
3. Δες Επιστολή στο Δήμαρχο Ηρακλείου στις 23/12/1950, στο Ι.Π.Ε.Α. (=Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως) τεύχ. 2-3, σελ. 48.
4. Ο Στόκμπριτζ: «Από τις επιτυχίες της S.O.E. στην Κρήτη ήταν η δημιουργία της ΕΟΚ» (Χιουζ 198). Ο Σανουδάκης: («ΕΛΛΩΤΙΑ» έτους 1998, 240) « Η προσπάθεια διάσπασης της Εθνικής Αντίστασης άρχισε το 1942 από τον Νταμπάμπιν και ολοκλήρωσε ο Λη Φέρμορ».
5. Πάνω στο θέμα αυτό ο Άρης Βελουχιώτης τόνιζε: «Οι αλυσίδες των Γερμανών είναι από σίδερο και κάποτε θα σκουριάσουν. Των Εγγλέζων είναι από στερλίνες χρυσές, γι’ αυτό δύσκολα κόβονται» (βλ. Γκριτζωνά 132).
6. Λεπτομέρειες: α) Κοκολάκη 76-78. β) Χατζή: Η Νικηφόρα… Β’, 144-145. γ) Κάβου 368 - 376.
7. Δες ακόμα: α) Η Ελλάδα στη 10ετία 1940-1950, 225-238 β) περ. ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ τευχ. 86 (1995), 17-25.
8. Δες: α) Βλοντάκη 449-450, β) Νενεδάκη 371, γ) Χιουζ 167, δ) Δαφέρμου 94.
9. Για το επεισόδιο αυτό δες Γ. Κάβου σελ. 255-256.
10. Κοκονά: Αρχείο Τσιφάκη σελ. 79-81.
11. Λεπτομέρειες δες στα βιβλία: α) Ηλία Αθανασάκη: «Η τύχη των Αρχάνων και η μοίρα της Δαμάστας.» Αρχάνες 2001, ΕΚΔΟΣΗ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ και β) στον Δ. Κίπη: «Από τον Ψηλορείτη στη σκιά του Ολύμπου». Αθήνα 1981, σελ. 324-326 (Γλεοντοκόπημα στον Πρινέ με Γερμανούς στο σπίτι του Γ. Ρόμπολα).
Δημοσίευση σχολίου