Πού το πάει ο Ερντογάν; Το ερώτημα αφορά περισσότερο τις διεθνείς σχέσεις της Τουρκίας παρά το εσωτερικό της χώρας. Γιατί στο εσωτερικό τα πράγματα είναι, λίγο ή πολύ, ξεκάθαρα: μετά το οπερετικό στρατιωτικό πραξικόπημα των λίγων ωρών, ο Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία για να επιταχύνει τη διαδικασία εκκαθάρισης του κρατικού μηχανισμού από τους πολιτικούς του αντιπάλους, η οποία έτσι κι αλλιώς βρισκόταν σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια.
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά καθώς δημοσιοποιούνται σε καθημερινή βάση από τα δυτικά ΜΜΕ, που έχουν καταληφθεί από ένα… αμόκ δημοκρατικότητας: ο Ερντογάν έχει κλείσει περισσότερες από 130 εφημερίδες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, εκδοτικούς οίκους και πρακτορεία ειδήσεων. Εχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης σε βάρος 100 περίπου δημοσιογράφων και έχει ήδη συλλάβει περισσότερους από 40. Και βέβαια, έχουμε τις δεκάδες χιλιάδες απολύσεων στρατιωτικών, αστυνομικών, πρακτόρων της μυστικής υπηρεσίας, δικαστικών, ακόμα και πολιτικών δημοσίων υπαλλήλων.
Οι καταγγελίες των δυτικών ΜΜΕ και οι προειδοποιήσεις κορυφαίων πολιτικών των ιμπεριαλιστικών κρατών της Δύσης δεν οφείλονται, βέβαια, σε δημοκρατική ευαισθησία. Δε θα ήθελαν να δουν τον Ερντογάν να μετατρέπεται σε παντοδύναμο απόλυτο μονάρχη, γιατί μια τέτοια ισχυροποίησή του θα μεγάλωνε τις απαιτήσεις του έναντι των δυτικών ιμπεριαλιστικών κρατών. Θα ζητούσε υψηλότερη «αμοιβή» για τις υπηρεσίες που αναγκαστικά «αγοράζουν» από την Τουρκία αυτές οι χώρες, καθώς η γεωστρατηγική της θέση την καθιστά αναντικατάστατη βάση για τις επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή και μέσω αυτής στην Κεντρική Ασία.
«Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για τη διαδήλωση εναντίον του πραξικοπήματος στην Κολωνία αποτελεί απόλυτη οπισθοδρόμηση όσον αφορά την ελευθερία του λόγου και της ελευθερίας». Αστραψε και βρόντηξε (μέσω twitter) ο τούρκος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ομέρ Τσελίκ. Τι είχε γίνει; Ο Ερντογάν θα απευθυνόταν μέσω γιγαντοοθόνης σε οπαδούς του που θα διαδήλωναν ενάντια στο πραξικόπημα στην Κολωνία. Η κυβέρνηση απαγόρευσε τη μετάδοση της ομιλίας Ερντογάν, επικαλούμενη λόγους δημόσιας τάξης. Και το Συνταγματικό Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση της κυβέρνησης. «Τα ίδια σκατά είμαστε», μοιάζει να λέει ο Τσελίκ προς τους πολιτικούς της Γερμανίας και της Δύσης. Εσείς απαγορεύετε μια απλή συγκέντρωση. Τι θέλατε να κάνουμε εμείς που αντιμετωπίσαμε ένοπλη στάση στο στρατό και απόπειρα πραξικοπήματος;
Η ρητορική του Ερντογάν ενάντια στις δυτικές ιμπεριαλιστικές χώρες γίνεται όλο και πιο σκληρή. Την περασμένη Τρίτη, ο Ερντογάν έφτασε στο σημείο να πει ότι «το σενάριο του πραξικοπήματος γράφτηκε στο εξωτερικό» (η διατύπωση είναι τόσο προσεκτική ώστε να διευκολύνει την απεμπλοκή: «όταν λέμε εξωτερικό εννοούμε τον Γκιουλέν, όχι κάποια κυβέρνηση») και να καταγγείλει ότι «η Δύση στηρίζει την τρομοκρατία και παίρνει το μέρος των πραξικοπηματιών». Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που είχε απειλήσει ότι η Τουρκία θα αποχωρήσει από τη συμφωνία με την ΕΕ, αν οι Βρυξέλλες δεν προχωρήσουν στην κατάργηση της υποχρεωτικής visa για τους τούρκους πολίτες, ο Ερντογάν ανέβασε τους τόνους: «Εμείς είμαστε που προστατεύουμε την ΕΕ παρέχοντας καταφύγιο σε τρία εκατομμύρια Σύριους και Ιρακινούς. Εκείνη εξακολουθεί να μην τηρεί τις δεσμεύσεις της. Υποσχέθηκαν τρία δισ. ευρώ και δεν έχουν φτάσει ακόμα. Ούτε με το θέμα της visa έχει γίνει τίποτα. Περιμένουν όμως από εμάς να τηρούμε τις δικές μας δεσμεύσεις. Λυπάμαι, αλλά αυτά τα βήματα πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα. Η Τουρκία δεν είναι μια χώρα που μπορείς να τη διατάζεις».
Από τη ρητορική του Ερντογάν δεν ξέφυγαν ούτε οι ΗΠΑ: «Αυτοί που νομίζαμε ότι είναι φίλοι μας παίρνουν το μέρος των πραξικοπηματιών και των τρομοκρατών. Ρωτώ τις ΗΠΑ: τι είδους στρατηγικοί εταίροι είμαστε όταν εξακολουθείτε να προσφέρετε φιλοξενία σε κάποιον που έχω ζητήσει να εκδοθεί;». Ας σημειωθεί ότι αυτά τα έλεγε μιλώντας σε στελέχη πολυεθνικών εταιριών που κάνουν μπίζνες στην Τουρκία. Η ομιλία έγινε σε αμφιθέατρο του προεδρικού μεγάρου (από εκεί είναι η φωτογραφία που δημοσιεύουμε) και μεταδόθηκε απευθείας από την τηλεόραση.
Δεν χρησιμοποιούμε τυχαία τον όρο «ρητορική». Δε διαφεύγει, ασφαλώς, της προσοχής σας ότι ο Ερντογάν μόνο μιλάει. Δεν άνοιξε, για παράδειγμα, τα αιγαιακά σύνορα της Τουρκίας, στέλνοντας προς τα παράλια των ελληνικών νησιών βάρκες γεμάτες με πρόσφυγες και μετανάστες. Ούτε έφερε εμπόδια στην ανάπτυξη των αμερικάνικων επιχειρήσεων στη Μέση Ανατολή από τη στρατιωτική βάση του Ιντζιρλίκ. Η είδηση που μιλούσε για περικύκλωση της βάσης από χιλιάδες πάνοπλους αστυνομικούς, πριν από μερικές μέρες, αποδείχτηκε δημοσιογραφική «φούσκα». Η Τουρκία μέχρι στιγμής τηρεί απόλυτα τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει και έναντι της ΕΕ και έναντι των ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Ερντογάν προσπαθεί να διαπραγματευθεί. Και αυτή του η κίνηση έχει περισσότερο αμυντικό χαρακτήρα, μολονότι περιβάλλεται από επιθετική ρητορική. Θέλει να τον αφήσουν ανενόχλητο να επιβάλει το σουλτανάτο του στο εσωτερικό της Τουρκίας. Θέλει να του πληρώσουν πιο ακριβά τις υπηρεσίες που τους προσφέρει, είτε πρόκειται για τον εγκλωβισμό των προσφύγων στο τουρκικό έδαφος είτε πρόκειται για την τεράστια βάση του Ιντζιρλίκ. Από τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές ζητάει τα λεφτά που του έταξαν. «Χάρη στα μέτρα που υιοθετήθηκαν την περασμένη εβδομάδα, έχουμε ήδη ενεργοποιήσει τα δύο από τα τρία δισεκατομμύρια που υποσχεθήκαμε», έσπευσε να δηλώσει η αναπληρώτρια εκπρόσωπος του Γιούνκερ, Μίνα Αντρέεβα. Αρα, έπρεπε να αρχίσει τις απειλές ο Ερντογάν για να ξεσκαλώσει ο παράς. Με τη visa, όμως, τα πράγματα είναι δύσκολα, καθώς οι κεντροευρωπαϊκές χώρες φοβούνται πως θα κατακλυστούν από κύματα μεταναστών από την Τουρκία, που θα ταξιδεύουν ελεύθερα και θα καταφεύγουν σε σπίτια συγγενών τους που είναι ήδη μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη.
Επειδή αυτό δεν μπορεί να σταθεί ως νομικός-πολιτικός λόγος, βάζουν μπροστά άλλα πράγματα που έχουν να κάνουν με αυτό που οι Ευρωπαίοι θεωρούν ως «κράτος δικαίου». Μολονότι εγείρουν τέτοιες απαιτήσεις (ακόμα και «μεταρρύθμιση του αντιτρομοκρατικού νόμου»), η Αντρέεβα δεν παρέλειψε να επαναλάβει πως, παρά ταύτα, «η Τουρκία μπορεί ακόμα να θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα» (στάτους που είναι απαραίτητο για να μπορούν να απελαύνουν στην Τουρκία ακόμα και πρόσφυγες που έχουν καταφέρει να φτάσουν μέχρι την Ελλάδα).
Εναντι των Αμερικανών ο Ερντογάν έχει ένα κυρίως αίτημα. Δεν είναι η παράδοση σ' αυτόν του άλλοτε μέντορά του Φετουλάχ Γκιουλέν, αλλά η εγκατάλειψη της αμερικάνικης στρατηγικής για τη δημιουργία ενός κουρδικού προτεκτοράτου στα εδάφη του Ιρακινού και του Συριακού Κουρδιστάν. Ενός προτεκτοράτου που το τουρκικό καθεστώς φοβάται ότι θα μετατραπεί σε ασφαλές ορμητήριο για τους αντάρτες του Τουρκικού Κουρδιστάν, που θα πιέζουν για απόσχιση από την Τουρκία και συνένωση με τα υπόλοιπα εδάφη του ιστορικού Κουρδιστάν. Ούτε οι Αμερικανοί έχουν πει δημόσια ότι έχουν μια τέτοια στρατηγική, ούτε ο Ερντογάν ότι την αντιμάχεται, όμως είναι ξεκάθαρο ότι αυτό το τεράστιας σημασίας ζήτημα αποτελεί το αγκάθι στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις αυτή την περίοδο.
Εμείς στην Ελλάδα «κάτι» ξέρουμε από επιθετική ρητορική και λεονταρισμούς. Και τι δεν είχε πει «ο στόμας» του Τσίπρα και της κλίκας του μέχρι να γίνουν κυβέρνηση. Για αγορές που θα χοροπήδαγαν έντρομες στο ρυθμό του πεντοζάλη, για τη Μέρκελ που θα υπέγραφε «ντάλα μεσημέρι» κτλ. κτλ. Αυτό το πανηγύρι κράτησε και μισό περίπου χρόνο μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Τροφοδότησε μια κρίση και απαίτησε ακόμα και έκτακτη σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωζώνης μέχρι να διευθετηθεί. Ας μην αποκλείσουμε, λοιπόν, να υπάρξει όξυνση στις σχέσεις του καθεστώτος Ερντογάν με τους δυτικούς ιμπεριαλιστές. Στο τέλος, βέβαια, θα επικρατήσουν οι ιμπεριαλιστές, γιατί το καθεστώς Ερντογάν δεν είναι κάποιο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Μέχρι να φτάσουν, όμως, σ' αυτό που θα γίνει «σε τελική ανάλυση», ενδεχομένως να περάσουν από κύματα κρίσης και συγκρουσιακών καταστάσεων μεταξύ τους.
Δημοσίευση σχολίου