Μαρία Δημητριάδη: Φωνή που νίκησε το χρόνο και το θάνατο

 Πηγή: "Ριζοσπάστης"

Οκτώ χρόνια απουσίας της αγαπημένης ερμηνεύτριας

«Να γελάσεις απ' τα βάθη των χρυσών σου ματιών / είμαστε μες στο δικό μας κόσμο / Η πιο όμορφη θάλασσα / είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει / Τα πιο όμορφα παιδιά / δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα / Τις πιο όμορφες μέρες μας / δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα / Κι αυτό που θέλω να σου πω / το πιο όμορφο απ' όλα / δε στο 'χω πει ακόμα...».

Εβαλε το στίγμα της στο πολιτικό τραγούδι, ερμηνεύοντας μοναδικά στίχους κορυφαίων ποιητών και δημιουργίες μεγάλων Ελλήνων συνθετών. Στρατεύτηκε στο κομμάτι εκείνο της τέχνης που αφουγκράζεται, οραματίζεται, αντιστέκεται στην εκμετάλλευση και το σκοτάδι της καταπίεσης. Το ήθος, η ποιότητα, η αξιοπρεπής και αγωνιστική στάση της σφράγισαν τη ζωή της ασυμβίβαστης τραγουδίστριας με την υπέροχη φωνή, η οποία «έφυγε» πρόωρα από τη ζωή (7/1/2009). Η Μαρία Δημητριάδη είναι πάντα στην καρδιά μας ως η τροβαδούρος της επανάστασης. Με αφετηρία την πίστη της στο όραμα μιας δίκαιης κοινωνίας, συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, στηρίζοντας τις θέσεις του και παλεύοντας μαζί του. Πάντα παρούσα μέσα στα γεγονότα, από τον αντιδικτατορικό αγώνα μέχρι το τέλος.

Με τόλμη και παρρησία

Στο διάβα της από το τραγούδι αντιστάθηκε με τόλμη και παρρησία στην ευκολία και στα κυκλώματα που λυμαίνονται το χώρο της τέχνης, με αποτέλεσμα να βρεθεί αντιμέτωπη με τις αντιξοότητες που προκαλεί το σύστημα στους καλλιτέχνες που δεν υποτάσσονται στις επιδιώξεις του. Δε λύγισε...
«Οι συνεργασίες μου είχαν πάντα και κάποιον άλλο λόγο, εκτός από τον καλλιτεχνικό. Υπήρχε ταύτιση, έστω σε κάποιο βαθμό, ιδεολογική, αισθητική. Και χωρίς να υπερηφανεύομαι δηλώνω ότι δεν έχω κάνει ποτέ ούτε μισή υποχώρηση στη δουλειά μου. Ούτε μισή! Και αυτό το πληρώνω. Υπήρξαν φορές που δεν είχα να καπνίσω τσιγάρο. Αλλά υποχώρηση δεν έχω κάνει. Ούτε μία καλημέρα δεν έχω πει σε κάποιον που δε θέλω να του την πω...», είχε εξομολογηθεί η Μαρία Δημητριάδη στον «Ριζοσπάστη» (17/2/2002).

Οσο για το «πολιτική τραγουδίστρια»... κι αυτό το «πληρώθηκε» με ποικίλους τρόπους: «Μου έβαλαν την ετικέτα πολιτική τραγουδίστρια για κακό, τις εποχές που το πολιτικό τραγούδι ήταν υπό διωγμόν. Τις δεκαετίες '70 - '80 μέχρι αυγά στο κεφάλι έφαγα από διάφορους αντιδραστικούς. Στο Κιλκίς μάς πετούσαν πέτρες (...) Κάναμε πολιτική δουλειά, καθώς οι συναυλίες μας δεν ήταν μόνο καλλιτεχνικά γεγονότα αλλά και μέσο πάλης. Πηγαίναμε στη Λάρυμνα πρωί πρωί, χειμώνα, σε ένα σινεμά καλοκαιρινό και τραγουδούσαμε. Κάθε Κυριακή πρωί τραγουδούσαμε σε κινηματογράφους της Αθήνας για απεργούς, παρόλο το ξενύχτι της προηγούμενης νύχτας στις μπουάτ. Το "πολιτική τραγουδίστρια" σήμαινε λοιπόν μέσα στα γεγονότα (...) Ομως, μετά το '80 έγινε βρισιά. Δηλαδή, εσύ είσαι πολιτική τραγουδίστρια, έξω από εδώ. Δε θα τραγουδήσεις άλλο, τελείωσες. Κι έχανα το τρένο της ευκολίας, του να ελίσσεσαι...».

Πάντα παρούσα

Την θυμόμαστε πάντα παρούσα, μέσα στα γεγονότα, να συνοδεύει με τα τραγούδια της τους εργατικούς - αντιιμπεριαλιστικούς αγώνες των δεκαετιών '70 - '80, αλλά και αργότερα, μέχρι τέλους, ανταποκρινόμενη στα αγωνιστικά καλέσματα. Τραγουδώντας στις συναυλίες αλληλεγγύης προς τους αγωνιζόμενους και διωκόμενους λαούς, στους απεργιακούς αγώνες, στα μπλόκα των αγροτών. Δεν την ξεχνάμε στις φοβερές εκείνες συναυλίες στα Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» από το ξεκίνημα του θεσμού τη δεκαετία του '70 και μέχρι τα τελευταία της χρόνια. Στις δημοτικές εκλογές του 2006 συμμετείχε στο ψηφοδέλτιο της «Συμπαράταξης για την Αθήνα» με επικεφαλής τον Σπύρο Χαλβατζή.

Ξεκίνησε να τραγουδά από παιδί. Στα 16 της χρόνια έκανε δίσκο, τα «Κορίτσια στον Ηλιο» του Σταύρου Ξαρχάκου. Μετά ήρθαν ο «Ηλιος ο Πρώτος» και το «Χρονικό» του Γιάννη Μαρκόπουλου. Στο ενδιάμεσο είχε γνωρίσει τον Μίκη Θεοδωράκη, που τον είχαν σε κατ' οίκον περιορισμό. Κάνανε συνέχεια πρόβες... Δισκογραφεί το «Ενα πρωινό η Παναγιά μου» του Ξαρχάκου και μετά συναυλίες με τον Θεοδωράκη σε όλο τον κόσμο για δύο χρόνια. Ακολούθησαν δίσκοι της με τους Γιάννη Γλέζο, Νίκο Μαμαγκάκη. Ηδη, έχει γνωρίσει τον Θάνο Μικρούτσικο, που έπαιζε πιάνο σε μια μπουάτ, τους «Δον Κιχώτες». Μετά τη μεταπολίτευση (1975) κάνει και τον πρώτο του δίσκο, τα «Πολιτικά Τραγούδια», με τα οποία ξεκίνησε η δημιουργική συνεργασία τους. Ακολούθησαν η «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Φουέντε Οβεχούνα», «Τροπάρια για φονιάδες», «Τα τραγούδια της λευτεριάς».

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από την κασετίνα των οκτώ δίσκων με τα πολιτικά τραγούδια του συνθέτη που έβγαλε η «Λύρα», πριν από λίγα χρόνια, στους πέντε τραγουδάει μόνο η Μαρία Δημητριάδη. Μετά από κάποια χρόνια, κάνει πάλι συναυλίες με τον Μίκη, τον Μαρκόπουλο. Δισκογραφικά συνέχισε με το «Δελτίο καιρού», με τραγούδια πολλών συνθετών σε πρώτη εκτέλεση, τα «Λιανοτράγουδα» του Θεοδωράκη, τον πρώτο δίσκο του Γιώργου Σταυριανού, την «Ελένη» του Χατζιδάκι, το «Εμπάργκο» του Μικρούτσικου, με άλλους τραγουδιστές, κ.ά. Μετά από το '90 - '91 και δύο πολύ μεγάλες περιοδείες με τον Μίκη, άρχισε να αποτραβιέται.

Ακολούθησαν δύο χρόνια δουλειάς της στο Βελιγράδι, την περίοδο του εμπάργκο. Εκανε συναυλίες κι ένα δίσκο, τα έσοδα του οποίου, με τη βοήθεια του υπουργείου Πολιτισμού της πρώην Γιουγκοσλαβίας, πήγαν για τους πρόσφυγες. Δύο χρόνια πηγαινοερχόταν στη Γιουγκοσλαβία. Τελευταία δισκογραφική της δουλειά ήταν οι «Δον Κιχώτες» των Παρασκευά Καρασούλου (στίχοι) και Θοδωρή Οικονόμου (μουσική). Οπως έλεγε, πολύ σημαντική ήταν η στιγμή της γνωριμίας της με τον Μίκη Θεοδωράκη, που από μικρό παιδάκι και λόγω οικογένειας ήταν το ίνδαλμά της. Επίσης, η συνεργασία της με τον Θάνο Μικρούτσικο και η γνωριμία της με τον Μάνο Χατζιδάκι.

Το σίγουρο είναι ότι τα τραγούδια που ερμήνευσε με τον ξεχωριστό δικό της τρόπο θα εμπνέουν πάντα τους κομμουνιστές και θα τους συνοδεύουν στις πορείες και τις κινητοποιήσεις. Είτε τραγουδώντας για τους γερόντους της Μακρονήσου που «...δίπλα στα μάτια τους έχουν ένα δεντράκι καλοσύνη / ανάμεσα στα φρύδια τους ένα γεράκι δύναμη / κι ένα μουλάρι από θυμό μες στην καρδιά τους / που δε σηκώνει τ' άδικο...» είτε πως «το πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είν' ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει» είτε πως «έτσι κι αλλιώς η Γη θα γίνει κόκκινη...».