Η εξόντωση του Εβραϊκού πληθυσμού που έμεινε στην Ελλάδα, από τους ναζί, ήταν τεράστια. Θεωρείτε αναλογικά ένα από τα υψηλότερα ποσοστά των κατακτημένων χωρών της δυτικής Ευρώπης.
Πανελλαδικά από ένα σύνολο σχεδόν 72.000 Εβραίων που ζούσαν στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 1941, θανατώθηκαν περίπου 59.000 μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής.
Μια άλλη πτυχή η οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή και στην οποία θα εστιαστούμε σ' αυτή την ανάρτηση, είναι η συμμετοχή των Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση, οι οποίοι σύμφωνα με τον συγγραφέα Στίβεν Μπόουμαν φτάνουν τους 1.000.
Εδώ, θα χρησιμοποιήσουμε αποσπάσματα από κείμενο της Διδάκτορα Ιστορίας Μαρίας Καβάλα το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Hot History.
O διωγμός των Εβραίων προκάλεσε την επέμβαση των ΕΑΜικών οργανώσεων για την αποτροπή των συλλήψεων και τη φυγάδευση όσων μπορούσαν, με ιδιαίτερη βοήθεια στη φάση αυτήν από τον Μωρίς Αρδίττι, Θεσσαλονικιό Εβραίο, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Λιόν, ο οποίος είχε επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη.
Ωστόσο η σωτηρία τους δεν έγινε αντικείμενο συνολικότερης και πιο έντονης αντίδρασης ή διαμαρτυρίας από τους συμπολίτες τους. Ηταν περισσότερο ζήτημα ατομικής ή στενά κομματικής πρωτοβουλίας.
Ερευνες αποδεικνύουν ότι ήταν αρκετοί οι Εβραίοι που πολέμησαν στην Αντίσταση. Ο Στίβεν Μπόουμαν θεωρεί ότι είναι αντιπροσωπευτικός ένας αριθμός κοντά στους 1.000 Εβραίους, δηλαδή λίγο παραπάνω από το 3% σε ένα σύνολο 30.000 ανταρτών, όπως υπολογίζονται από τον Μάτσα. Πολλοί ανάμεσά τους υπηρέτησαν στον εφοδιασμό, ως στρατολόγοι και ως διερμηνείς, ως τυπογράφοι ή στη συλλογή πληροφοριών.
Αλλοι έδρασαν ως δικηγόροι ή δάσκαλοι, οι γυναίκες ως νοσοκόμες. Σημαντική ήταν και η προσφορά εκείνων που υπηρέτησαν σε ελληνικές μονάδες με τους Βρετανούς στη βόρεια Αφρική.
Οι Εβραίοι της Παλαιστίνης συνεργάστηκαν με τον ΕΛΑΣ για να οργανώσουν δίοδο διαφυγής στο Αιγαίο, ενώ το Εβραϊκό Πρακτορείο της Παλαιστίνης παρείχε στην ελληνική Αντίσταση χρήματα και απαιτούμενα εφόδια.
Η έξοδος στο βουνό δεν αφορούσε μόνο τους αριστερούς Εβραίους, η κοινωνική καταγωγή ή οι πολιτικές κατευθύνσεις του μεσοπολέμου δεν φαίνεται να επηρέαζαν στη δύσκολη αυτή φάση την επιλογή.
Οι περισσότεροι Εβραίοι αντάρτες που διέφυγαν από τη Θεσσαλονίκη συγκεντρώθηκαν στο Βέρμιο και το Πάικο.
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1943 εκατοντάδες Εβραίοι των κοινοτήτων Χαλκίδας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Βόλου, Λάρισας, Αγρίνιου και Πάτρας εγκαταστάθηκαν με την προστασία του ΕΑΜ στα κοντινότερα βουνά, ενώ από την Αθήνα περίπου 1.000 άτομα κατέφυγαν στην ορεινή Στερεά.
Ο βαθμός αφομοίωσης κάθε κοινότητας, η αλληλεγγύη των τοπικών κοινωνιών, των φορέων της εξουσίας και της εκκλησίας και η κατά τόπους ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος έπαιξαν τον ρόλο τους στη διάσωση ή μη των Εβραίων αλλά και στη συμμετοχή τους στην Αντίσταση. Ωστόσο, η ναζιστική μηχανή ήταν πολύ ισχυρή για να τη σταματήσουν μεμονωμένες προσπάθειες και η ελληνική κυβέρνηση της εποχής με τους εκάστοτε εκπροσώπους της (Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλος, Ράλλης) δεν υιοθέτησε μια συνολική πολιτική αντιμετώπισης του προβλήματος επειδή δεν είχε πολιτική εμπειρία για οποιονδήποτε σχεδίασμά αλλά κυρίως επειδή δεν είχε ανάλογη πρόθεση.
***
Από την εφημερίδα "Απογευματινή" σχόλιο για το "χαρμόσυνο νέο"της εκκαθάρισης της Θεσ/νίκης κατά την 15 Μαρτίου 1943 από τους "ειδεχθείς Εβραίους".
Πανελλαδικά από ένα σύνολο σχεδόν 72.000 Εβραίων που ζούσαν στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 1941, θανατώθηκαν περίπου 59.000 μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής.
Μια άλλη πτυχή η οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή και στην οποία θα εστιαστούμε σ' αυτή την ανάρτηση, είναι η συμμετοχή των Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση, οι οποίοι σύμφωνα με τον συγγραφέα Στίβεν Μπόουμαν φτάνουν τους 1.000.
Μωυσής Γιουσουρούμ και Σαλβατώρ Μπακόλα (από αριστερά στη μεσαία σειρά) με ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ του λόχου του καπετάν Ορέστη στα Δερβενοχώρια.
Εδώ, θα χρησιμοποιήσουμε αποσπάσματα από κείμενο της Διδάκτορα Ιστορίας Μαρίας Καβάλα το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Hot History.
O διωγμός των Εβραίων προκάλεσε την επέμβαση των ΕΑΜικών οργανώσεων για την αποτροπή των συλλήψεων και τη φυγάδευση όσων μπορούσαν, με ιδιαίτερη βοήθεια στη φάση αυτήν από τον Μωρίς Αρδίττι, Θεσσαλονικιό Εβραίο, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Λιόν, ο οποίος είχε επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη.
Ωστόσο η σωτηρία τους δεν έγινε αντικείμενο συνολικότερης και πιο έντονης αντίδρασης ή διαμαρτυρίας από τους συμπολίτες τους. Ηταν περισσότερο ζήτημα ατομικής ή στενά κομματικής πρωτοβουλίας.
Ερευνες αποδεικνύουν ότι ήταν αρκετοί οι Εβραίοι που πολέμησαν στην Αντίσταση. Ο Στίβεν Μπόουμαν θεωρεί ότι είναι αντιπροσωπευτικός ένας αριθμός κοντά στους 1.000 Εβραίους, δηλαδή λίγο παραπάνω από το 3% σε ένα σύνολο 30.000 ανταρτών, όπως υπολογίζονται από τον Μάτσα. Πολλοί ανάμεσά τους υπηρέτησαν στον εφοδιασμό, ως στρατολόγοι και ως διερμηνείς, ως τυπογράφοι ή στη συλλογή πληροφοριών.
Αλλοι έδρασαν ως δικηγόροι ή δάσκαλοι, οι γυναίκες ως νοσοκόμες. Σημαντική ήταν και η προσφορά εκείνων που υπηρέτησαν σε ελληνικές μονάδες με τους Βρετανούς στη βόρεια Αφρική.
Οι Εβραίοι της Παλαιστίνης συνεργάστηκαν με τον ΕΛΑΣ για να οργανώσουν δίοδο διαφυγής στο Αιγαίο, ενώ το Εβραϊκό Πρακτορείο της Παλαιστίνης παρείχε στην ελληνική Αντίσταση χρήματα και απαιτούμενα εφόδια.
Η έξοδος στο βουνό δεν αφορούσε μόνο τους αριστερούς Εβραίους, η κοινωνική καταγωγή ή οι πολιτικές κατευθύνσεις του μεσοπολέμου δεν φαίνεται να επηρέαζαν στη δύσκολη αυτή φάση την επιλογή.
Οι περισσότεροι Εβραίοι αντάρτες που διέφυγαν από τη Θεσσαλονίκη συγκεντρώθηκαν στο Βέρμιο και το Πάικο.
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1943 εκατοντάδες Εβραίοι των κοινοτήτων Χαλκίδας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Βόλου, Λάρισας, Αγρίνιου και Πάτρας εγκαταστάθηκαν με την προστασία του ΕΑΜ στα κοντινότερα βουνά, ενώ από την Αθήνα περίπου 1.000 άτομα κατέφυγαν στην ορεινή Στερεά.
Ο βαθμός αφομοίωσης κάθε κοινότητας, η αλληλεγγύη των τοπικών κοινωνιών, των φορέων της εξουσίας και της εκκλησίας και η κατά τόπους ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος έπαιξαν τον ρόλο τους στη διάσωση ή μη των Εβραίων αλλά και στη συμμετοχή τους στην Αντίσταση. Ωστόσο, η ναζιστική μηχανή ήταν πολύ ισχυρή για να τη σταματήσουν μεμονωμένες προσπάθειες και η ελληνική κυβέρνηση της εποχής με τους εκάστοτε εκπροσώπους της (Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλος, Ράλλης) δεν υιοθέτησε μια συνολική πολιτική αντιμετώπισης του προβλήματος επειδή δεν είχε πολιτική εμπειρία για οποιονδήποτε σχεδίασμά αλλά κυρίως επειδή δεν είχε ανάλογη πρόθεση.
***
Από την εφημερίδα "Απογευματινή" σχόλιο για το "χαρμόσυνο νέο"της εκκαθάρισης της Θεσ/νίκης κατά την 15 Μαρτίου 1943 από τους "ειδεχθείς Εβραίους".
Δημοσίευση σχολίου