Μνημονιακό Σύνταγμα!

 Του Δημήτρη Καζάκη - οικονομολόγου - αναλυτή
 
Η εβδομάδα που πέρασε ήταν γεμάτη σε­νάρια και φήμες για την επικείμενη ανα­διάρθρωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας. Τα σενάρια προήλθαν κυρίως από γερμανικές πηγές και ήταν μέρος των παρα­σκηνιακών διαπραγματεύσεων για την τύχη της Ελλάδας, αλλά και των άλλων υπό χρεοκοπία χω­ρών. Φυσικά ερήμην των ενδιαφερομένων.

Την κυ­βέρνηση ακόμη μια φορά την ενδιέφερε μόνο να μην συμπεριληφθεί σε κανένα σενάριο το «κούρε­μα» του δημόσιου χρέους. Έτσι ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου σε...
 ερώτηση δημο­σιογράφων για το αν μπορεί η χώρα να αποφύγει την αναδιάρθρωση με «κούρεμα» του δημόσιου χρέους απάντησε:
«Δημιουργώντας και διατηρώ­ντας για αρκετά χρόνια πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 5%-6%, πετυχαίνοντας μεγάλες διαρθρωτικές τομές και αλλαγές που ανεβάζουν τον πραγματικό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας πάνω από 2%, αλλά και με τη βοήθεια της επιμή­κυνσης του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. και – ελπίζουμε – πιο ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης στο πλαίσιο των νέων ευρωπαϊ­κών αποφάσεων» (Κυρ. Ελευθεροτυπία, 23.1).
Για να καταλάβει κανείς τι είναι αυτό που ισχυ­ρίζεται ο υπουργός παραθέτουμε έναν Πίνακα με ορισμένους υπολογισμούς. Για να αρχίσει να μει­ώνεται το δημόσιο χρέος χρειάζεται από φέτος να πάψουμε να δανειζόμαστε για να πληρώνουμε τοκοχρεολύσια παλιότερων δανείων. Όσο δανει­ζόμαστε εκ νέου για να εξυπηρετούμε το τρέχον χρέος, αυτό είναι αδύνατο να τιθασευτεί.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό που ισχυρίζεται ο υπουργός; Μόνο αν ο κρατικός προϋπολογισμός μπορεί να παράγει σε πρωτογενές πλεόνασμα το αναγκαίο ποσό για να καλύψει τις τρέχουσες ετή­σιες δαπάνες εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Πόσο πρέπει να είναι αυτό το πλεόνασμα; Ας θεωρήσουμε ότι το δημόσιο χρέος της χώρας μας είναι γύρω στα 340 δισ. ευρώ και το ΑΕΠ βρίσκεται γύ­ρω στα 230 δισ. Τότε:

1. Αν η διάρκεια αποπληρωμής του χρέους είναι 10 χρόνια και το μέσο ετήσιο επι­τόκιο 4%, για να αρχίσει να μειώνεται το δημόσιο χρέος το πρωτογενές πλεόνασμα πρέπει να φτά­νει το 14% του ΑΕΠ. Ποσοστό αδιανόητο. Με μέσο ετήσιο σταθμικό επιτόκιο 4% δανειζόταν το ελλη­νικό κράτος ολόκληρη την προηγούμενη δεκαετία.

● Αν το μέσο ετήσιο επιτόκιο αυξηθεί σε 5% για τη δεκαετία, τότε αντίστοιχα το πρωτογενές πλεόνα­σμα θα πρέπει να αυξηθεί στο 14,5% του ετήσιου ΑΕΠ για όλα τα χρόνια.

● Ενώ, αν φτάσει στο 6%, θα πρέπει να αυξηθεί στο 15% του ετήσιου ΑΕΠ.

2. Αν η διάρκεια αποπληρωμής του δημόσιου χρέ­ους γίνει 20 χρόνια, με μέσο ετήσιο επιτόκιο 4% θα χρειαστεί πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 7% στο ΑΕΠ ετησίως για ολόκληρη τη χρονική περίοδο.

● Αν το επιτόκιο γίνει 5%, το πρωτογενές πλεόνασμα ανεβαίνει περίπου στο 7,5% του ετήσι­ου ΑΕΠ.

● Ενώ, αν το επιτόκιο ανέβει στο 6%, το πρω­τογενές πλεόνασμα θα πρέπει να φτάσει ετήσια στο 8% επί του ΑΕΠ για κάθε έτος της εικοσαετί­ας.

Μπορεί να επιτευχθεί ένα τέτοιο μέσο ετήσιο πρωτογενές πλεόνασμα για ολόκληρη την περίο­δο; Ούτε καν η Γερμανία δεν το έχει πετύχει, ακό­μη και την περίοδο της πιο γοργής ανάπτυξής της.
3. Αν η διάρκεια αποπληρωμής του δημόσιου χρέ­ους γίνει 30 χρόνια, τότε το μέσο ετήσιο πλεόνα­σμα που απαιτείται είναι της τάξης του 5% στο ΑΕΠ. Με την προϋπόθεση ότι το επιτόκιο είναι 4%.

● Αν το επιτόκιο ανέβει στο 5%, τότε το μέσο ετήσιο πλεόνασμα ανέρχεται στο 5,5% του ΑΕΠ.

● Με 6% επιτόκιο απαιτείται 6% επί του ΑΕΠ.

Μπορεί μια οι­κονομία σαν της Ελλάδας να παράγει πλεονάσματα της τάξης του 5-6% επί του ΑΕΠ κατά μέσον όρο για 30 χρόνια; Μόνο στη φαντασία του κ. υπουργού. Κι όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι το ΑΕΠ θα παρουσιάσει ετήσια άνοδο 4%. Πράγμα που ούτε ο υπουργός δεν τολμά να πει. Όπως επίσης με την προϋπόθεση ότι θα εξαφανιστούν τα εξωτερικά ελλείμματα. Κάτι αδύνατον να συμβεί σε μια οι­κονομία που θέλει να στηριχθεί στον τουρισμό, τις μεταφορές και τις μεταπρατικές υπηρεσίες.

Αντί­θετα το «μοντέλο ανάπτυξης» που προωθούν η τρόικα και η κυβέρνηση είναι σίγουρο ότι θα οδη­γήσει, αν η οικονομία κατορθώσει να βγει κάποτε από τη χρόνια ύφεση, σε ακόμη μεγαλύτερα και βαθύτερα εξωτερικά ελλείμματα.

Πανάκριβη επιμήκυνση

Από τους υπολογισμούς του πίνακα φαίνεται και το όφελος της επιμήκυνσης. Το όφελος βέβαια για τον δανειστή και όχι για τον οφειλέτη. Διότι η επιμήκυνση της περιόδου πληρωμής ενός χρέους επι­φέρει μια εξαιρετικά σοβαρή επιβάρυνση στο συ­νολικό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Χώρια τις πρόσθετες εγγυήσεις που ζητούν οι δανειστές για να αποδεχτούν την όποια επιμήκυνση.
Για να πάρουμε μια ιδέα τι ζητούν ως εγγύηση οι δανειστές της χώρας, ας ξεφυλλίσουμε τις εκθέ­σεις του ΔΝΤ, της Ε.Ε., αλλά και μεγάλων ιδιωτικών κεφαλαίων σχετικά με τα «ασημικά» της Ελλάδας. Έτσι το Bloomberg (25.1) αναφέρθηκε στις σχετι­κές εκθέσεις ως εξής:
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπως επίσης και Γερμανοί πολιτικοί που αντιτίθενται στη διάσωση της Ελλάδας μαζί με μέλη τοπικών κοινοβουλίων, έχουν παροτρύνει τη χώρα να πουλήσει ή να εκμισθώσει καζίνο, γήπεδα γκολφ, αεροδρόμια ακόμη και νησιά προκειμένου να πληρώσει το χρέος και να αποφύγει την πτώχευση. Η Ε.Ε., η οποία ηγήθη­κε τον Μάιο μιας επιχείρησης διάσωσης της χώρας αξίας 110 δισ. ευρώ, είπε στην έκθεση του Δεκεμβρίου ότι με αυτόν τον τρόπο μπορούν να παρα­χθούν "σημαντικά" έσοδα».

Η κερδοσκοπία με τη γη και τα ακίνητα στην Ελ­λάδα ήταν από τους κύριους πόλους ενδιαφέρο­ντος για ξένους επενδυτές από παλιά. Το καθεστώς πλήρους αυθαιρεσίας, η πριμοδότηση της οικοπε­δοποίησης των πάντων, η σκανδαλώδης πρακτική των χρυσόβουλων κ.ο.κ. έχει κάνει ελκυστική την αγορά ακινήτων.

Όμως η δημόσια ακίνητη περιου­σία, αν και λεηλατημένη από κυβερνήσεις και ιδι­ωτικά συμφέροντα, δεν είχε ανοίξει στην κερδο­σκοπία της αγοράς. Αυτό αλλάζει. Όπως δήλωσε στο Bloomberg (25.1) ο κ. Γιάννης Περροτής, διευθύνων σύμβουλος της CB Richard Ellis, «ήταν αδύ­νατο για την Ελλάδα να πουλήσει κρατική γη ή πε­ριουσία διότι η κοινή γνώμη το θεωρούσε κακό και οι πολιτικοί δεν είχαν το κουράγιο να το κάνουν. Τώρα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Ο κό­σμος αποδέχεται ότι πρέπει να γίνουν θυσίες».

Ωστόσο το ξεπούλημα της δημόσιας περιου­σίας δεν είναι αρκετό. Ο Γερμανός υφυπουργός Οικονομικών Γέοργκ Άσμουνσεν, μιλώντας στη Νέα Υόρκη στις 25/1 σε τηλεοπτική σύσκεψη του Bloomberg European Debt Briefing Link, είπε πως οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα πρέπει να αποδε­χτούν μειώσεις στις αμοιβές τους ανάλογες με τις περικοπές που κάνει η κυβέρνηση στις δαπάνες. Σύμφωνα με τον εν λόγω κύριο, η Ελλάδα σπατά­λησε την ανταγωνιστικότητά της τα τελευταία 10 με 15 χρόνια.
«Η μοναδική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα στο παρελθόν εξαφανίστηκε και τώρα πρέπει κάποιος να επαναπροσδιορίσει τι μπορεί να κάνει σε μια χώρα προκειμένου να ανα­πτυχθεί, μιας και μόνο με δημοσιονομική λιτότητα δεν μπορείς να βγεις από αυτή την κατάσταση. Εκ των πραγμάτων, χρειάζεσαι ένα είδος εσωτερικής υποτίμησης ξεκινώντας με την πολιτική μισθών».

Εργασία και περιουσία

Με αυτή τη λογική η προοπτική ανάπτυξης της χώρας εξαρτάται από τη διαρκή συμπίεση του «ερ­γατικού κόστους», τη συρρίκνωση των μισθών επ’ άπειρο. Στο σημείο αυτό ο κ. Άσμουνσεν κάνει μια πολύ σοβαρή εκτίμηση. Από τη στιγμή που η Ελ­λάδα έχασε τη μοναδικότητα μέσα στην Ε.Ε., που ήταν η θέση της στην περιοχή, πρέπει να βρει κάτι άλλο να πουλήσει στην ευρωζώνη. Ή να «προσδι­ορίσει η χώρα ποια είναι γι’ αυτήν η μοναδική πρόταση πώλησης».

Και τι έχει να πουλήσει μια χώρα χωρίς παραγω­γική βάση και στρατηγικά πλεονεκτήματα για τους ισχυρούς της Ε.Ε.; Τι άλλο εκτός από φτηνή εργασία και περιουσιακά στοιχεία. Το Bloomberg, που φιλοξένησε αυτή τη σύσκεψη, ανέφερε ότι το ενδι­αφέρον των συνομιλητών για το ελληνικό πρόβλη­μα επικεντρώθηκε στο εξής:
«Το ελληνικό κράτος κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο οργανισμών διαχείρισης των λιμανιών του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, καθώς και των εταιρειών ύδρευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, η οποία ηλεκτροδοτεί μια χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων. Η κυβέρνη­ση επίσης κατέχει το 20% του Οργανισμού Τηλεπι­κοινωνιών Ελλάδος Α.Ε.». Κι ο νοών νοείτω.

Στην ίδια εκδήλωση, ο κ. Άσμουνσεν ξεκαθάρισε και τι κρύβεται πίσω από τη διάθεση της Γερμανί­ας και των άλλων εταίρων του «σκληρού πυρήνα» όταν εξετάζουν τη μείωση επιτοκίων των δανείων στην Ελλάδα και την Ιρλανδία. «Μπορούμε να το εξετάσουμε αν οι χώρες γίνουν πρόθυμες να απο­δεχτούν ένα είδος εθνικών δημοσιονομικών πλαι­σίων που θα κατοχυρώνονται στο σύνταγμά τους».

Δηλαδή πίσω από τους πανηγυρισμούς της κυβέρ­νησης για το ότι εξετάζεται η μείωση των αρχικών επιτοκίων του δανείου κρύβεται η δέσμευση της ενσωμάτωσης στο σύνταγμα των βασικών αρχών της δανειακής σύμβασης και της «οικονομικής δια­κυβέρνησης». Δηλαδή η πλήρης κατάργηση κάθε έννοιας δημοσιονομικής και οικονομικής ανεξαρ­τησίας προς όφελος των οργάνων της Ε.Ε.

Κράτη χωρίς δικαίωμα σύνταξης προϋπολογισμού!

Η μετεξέλιξη της ζώνης του ευρώ σε μια ολοκληρωτικού τύπου αγορά, όπου τα κράτη δεν θα έχουν πια ούτε καν το τυπικό δικαί­ωμα να συντάσσουν ελεύθερα προϋπολογι­σμό, αποτελεί πια μονόδρομο για την Ε.Ε. Ο κ. Τρισέ, σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό σταθμό Buitenhof της Ολλανδίας (23/1), δι­ευκρίνισε τα εξής:
«Ελπίζω πάρα πολύ και θα έλεγα περιμένω ότι αυτή η διακυβέρνηση θα ενισχυθεί και ότι ο ημιαυτοματισμός για την απαρχή της διαδικασίας προσαρμογής και για τις κυρώσεις θα ενσωματωθεί στη μελλοντική διακυβέρνηση».

Με άλλα λόγια, η «οικονομική διακυβέρνηση» του άμεσου μέλλοντος της ευρωζώνης θα είναι ένα μόνιμο καθεστώς αυ­στηρής κηδεμονίας και επιτήρησης στη βάση αυθαίρετων στόχων, που επιβάλλει η οικο­νομική θεολογία της αγοράς. Όποιος δεν θα συμμορφώνεται ή θα παραβαίνει τον κανόνα της πίστης, τότε σχεδόν αυτόματα θα τίθεται σε διαδικασία προσαρμογής, δηλαδή σε δια­δικασία καθαρτηρίου και αν δεν συμμορφώ­νεται θα αντιμετωπίζει αυστηρές κυρώσεις.

Από πότε όμως η οικονομία αποτελεί πεδίο άσκησης ενός ιδιότυπου τυφλού προτεσταντι­κού φανατισμού, όπου τα προβλήματα και οι εκδηλώσεις της κρίσης δεν είναι παρά προϊόν ανήθικης συμπεριφοράς κρατών και λαών; Η ευρωζώνη από «ολοκλήρωση» μετεξελίσσε­ται ανοιχτά πια σε ένα ιδιότυπο σύστημα πα­πισμού, ακόμη πιο σκληρό, απόλυτο και ανε­λέητο από το παλιό «αλάθητο του Πάπα».

Από τις δηλώσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. είναι φανερό ότι πολύ γρήγορα θα απαι­τηθεί τόσο από τη χώρα μας όσο και από τις άλλες χώρες να ενσωματώσουν στο σύνταγμά τους τις αλλαγές αυτές. Κι έτσι τα κράτη επίσημα θα μετεξελιχθούν σε καντόνια της κε­ντρικής αρχής.

Ωστόσο η μετεξέλιξη αυτή δεν θα σώσει την «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση». Αντίθετα θα επιταχύνει την εσωτερική της αποσύνθεση ακόμη κι αν οι λαοί βρεθούν τελείως απροε­τοίμαστοι να τη σταματήσουν. Όσο περισσό­τερο υπερεθνική και υπερκρατική γίνεται η ευρωζώνη και η Ε.Ε., τόσο περισσότερο γίνε­ται έρμαιο των πιο παρασιτικών, κερδοσκοπι­κών και ληστρικών συμφερόντων της αγοράς, ενισχύοντας τις διαλυτικές τάσεις.

«Ρεκόρ Γκίνες»

Είναι χαρακτηριστικό ότι την Τρίτη 25.1 δόθηκε σε δημοπρασία το πρώτο ομόλογο του Ευ­ρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Στήρι­ξης. Το ομόλογο αυτό, που προορίζεται για τη χρηματοδότηση της Ιρλανδίας, αποτελεί, από πολλές απόψεις, μια πρόβα τζενεράλε για το ευρωομόλογο. Αν και η δημοπρασία ήταν της τάξης των 5 δισ. ευρώ, η προσφορά ξεπέρασε τα 44,5 δισ. ευρώ από 500 θεσμικούς επενδυ­τές της διεθνούς αγοράς.

Η εντυπωσιακή αυ­τή ζήτηση ανοίγει ένα νέο μεγάλο κεφάλαιο κερδοσκοπίας με ομόλογα στην ευρωζώνη. Η ιαπωνική κυβέρνηση απέσπασε τη μερίδα του λέοντος από το ομόλογο 5ετούς διάρκειας με πάνω από 20%, όπως ανακοίνωσε το Ταμείο. Οι επενδυτές από την Ασία αγόρασαν συνολικά το 38% της έκδοσης, ενώ εκείνοι από τη Βρετα­νία πήραν το 15% και από τη Γερμανία το 12%. Επενδυτές από τη Βόρεια Αμερική αγόρασαν μόλις το 2%.

«Η ανταπόκριση από τους διεθνείς επενδυ­τές ξεπέρασε κάθε προσδοκία», δήλωσε ο επι­κεφαλής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Κλάους Ρέγκλινγκ. «Το βιβλίο των εγγραφών είναι το με­γαλύτερο παρά ποτέ. Θα το ελέγξουμε πριν ειδοποιήσουμε το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, αλλά κανένας δεν θυμάται κάτι ανάλογο μ’ αυτό σ’ ολόκληρο τον κόσμο».

Το επιτόκιο της έκδοσης έκλεισε στα 2,89% έναντι 2,31% των γερμανι­κών ομολόγων. Οι παρεμβάσεις κυρίως των κρατικών επεν­δυτικών κεφαλαίων της Ιαπωνίας και της Κίνας συγκράτησαν αρκετά τα επιτόκια. Όμως και οι υπόλοιποι επενδυτές δεν θέλησαν να ενισχύ­σουν τις αμφιβολίες και τους δισταγμούς των Γερμανών πολιτικών, γι’ αυτό και δεν επιχείρη­σαν να ανοίξουν πολύ την επιτοκιακή ψαλίδα με τα γερμανικά ομόλογα.

Περιμένουν τη μεγάλη μπάζα

Οι κερδοσκόποι ακολουθούν μια εξαιρετικά προσεκτική τακτική, ώστε να μην τρομάξουν το θύμα πριν αυτό πέσει στην παγίδα τους. Έτσι, την ίδια ώρα που οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης ζητωκραύγαζαν για την επιτυχία του πρώτου άτυπου ευρωομολόγου, τα spreads συνέχισαν να ανεβαίνουν για τις περιφερειακές οικονομί­ες. Η δίοδος της οπισθοχώ­ρησης έχει κλείσει και οι ύαι­νες των αγορών περιμένουν πότε θα πέσουν στην αγορά τα κανονικά ευρωομόλογα.
Η μυρωδιά του αίματος αρχίζει να προσελκύει όλα τα αρπακτικά της αγοράς. Ακόμη και τα Hedge Funds, τα οποία έχουν από τις αρχές του χρόνου αρχίσει να πο­ντάρουν στο ότι θα υπάρξει τελική λύση του δράματος του χρέους στην ευρωζώνη έως τον Μάρτιο. Σύμφωνα με στοιχεία από την Chicago Mercantile Exchange, που παραθέτουν οι Financial Times (23.1), φαίνεται ότι επενδυτές αγόρασαν ευρώ αξίας 8 δισ. δολ. μέσα στην εβδομάδα έως τις 18.1. Πράγμα που αποτελεί ρεκόρ για εβδομάδα συναλλαγών.

Αυτό σημαίνει ότι οι κερδο­σκόποι στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος στοιχηματί­ζουν σε μια σημαντική άνοδο του ευρώ μέσα στο επόμενο δίμηνο, λόγω της κερδοσκοπίας που θα ακολουθήσει την εφαρμογή του προγράμματος αναδιάρθρωσης των χρεών της ευρωζώνης και την έκδοση των ευρωομολόγων.

Ταυτόχρονα οι κερδοσκοπικές αυτές τοποθετήσεις εξασφαλίζουν ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πρόκειται να κάνουν την τελευταία στιγμή πίσω. Ούτε πρόκειται να καθυστερήσουν την εφαρμογή των σχεδίων τους, των σχεδίων που ζητά η αγορά, διότι πολύ εύκολα η προσδοκώμενη άνοδος μεταστρέφεται σε άτακτη πτώση.

Το κείμενο του Δ. Καζάκη δημοσιεύτηκε στο "Ποντίκι" 27/1/2011