Μια ματιά στο πως φτάσαμε ως εδώ και γιατί οι ΗΠΑ πέφτουν

Στο γράφημα βλέπουμε, για την περίπτωση των ΗΠΑ, το πώς ο παραγωγικός τομέας της οικονομίας πέφτει διαρκώς ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ αντίθετα ανεβαίνει διαρκώς εδώ και δεκαετίες το αντίστοιχο ποσοστό του τομέα των «υπηρεσιών». Ο Victor Fuchs, καθηγητής του Στάνφορντ, έγραψε σε βιβλίο του ότι «οι ΗΠΑ έγιναν η πρώτη «οικονομία υπηρεσιών» του κόσμου, δηλαδή η πρώτη οικονομία όπου πάνω από το 50% του πληθυσμού δεν ασχολείται με την παραγωγή αγαθών».

Αυτή είναι λίγο-πολύ η βασική ιστορία σε όλη τη Δύση (με την εξαίρεση της Γερμανίας).

Ειδικά μετά την ενσωμάτωση της Κίνας στην παγκόσμια αγορά, και την είσοδο δισεκατομμυρίων νέων -και πολύ "ανταγωνιστικών"- εργατών στην παγκόσμια αγορά εργασίας, έχουμε δει το πως οι βιομήχανοι έχουν κίνητρο να μεταφέρουν την παραγωγή (την οποία ολιγαρχικά ελέγχουν) προς την Κίνα, εκμεταλλευόμενοι άγρια τους εκεί εργάτες, και αφήνοντας τους εργάτες στη Δύση να ψάχνουν πλέον δουλειά "με το κιάλι".

Η αποσάθρωση της παραγωγικής βάσης της Δύσης θα είχε οδηγήσει εδώ και καιρό σε μεγάλη κρίση, ωστόσο για αρκετό διάστημα η αγορά συνέχισε "να κινείται" χάρη στην αύξηση του δανεισμού.

Μια δηλαδή συνέπεια της μετανάστευσης των κεφαλαίων από τη δύση προς την Ασία, πέρα από τα τεράστια κέρδη που αποκόμισαν οι κεφαλαιοκράτες που έκαναν την κίνηση αυτή, τη συντριπτική ήττα των κεφαλαιοκρατών που δεν μπόρεσαν να κάνουν την κίνηση αυτή (καθώς έβαλαν λουκέτο, αδυνατώντας να ανταγωνιστούν τα φτηνά εισαγόμενα “made in China” προϊόντα), και την άνοδο του κινεζικού ιμπεριαλισμού, ήταν και η άνοδος του λεγόμενου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, και η ανάδειξη του ως κυρίαρχου έναντι όλων των άλλων.

Βλέπετε, πέρα από την παραγωγή, υπάρχει και η κατανάλωση. Και από τη στιγμή που οι εργάτες στην Ασία δε μπορούν να αγοράσουν όλα αυτά που παράγουν, λόγω των τρομερά χαμηλών μισθών τους, κάποιος άλλος θα πρέπει να τα αγοράσει, αλλιώς τα προϊόντα αυτά θα μείνουν απούλητα, και θα έχουμε άλλη κρίση, καθώς αν τα προϊόντα δεν πουλιούνται, τότε τα μαγαζιά που τα πουλάνε, και οι επιχειρήσεις που τα παράγουν κλείνουν ή κάνουν περικοπές.

Ποιοι ήταν λοιπόν αυτοί που, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, έκαναν όλη αυτή την κατανάλωση; Την απάντηση μάλλον θα την έχετε ήδη μαντέψει, ήταν οι λαοί της «Δύσης» .

Έτσι, την ίδια ώρα που η παραγωγή μεταναστεύει μαζικά προς Ασία, μιας και εκεί συμφέρει τους ολιγάρχες κεφαλαιοκράτες που την ελέγχουν ολοένα και περισσότερο, η κατανάλωση γίνεται στη Δύση. Όμως, «αφού η παραγωγή γίνεται αλλού, που βρίσκουν λεφτά στη Δύση για να αγοράζουν όλα αυτά τα προϊόντα;», θα αναρωτηθεί κανείς.

Και εδώ έρχεται ο ρόλος των τραπεζών και των άλλων πιστωτικών ιδρυμάτων, προκειμένου να «υποκαταστήσουν» την έλλειψη ρευστού: «Αν ο κόσμος δεν έχει λεφτά, θα του δανείσουμε εμείς». Και πράγματι, σήμερα η εικόνα στη δύση είναι μια εικόνα όπου τα κράτη αλλά και οι λαοί είναι υπερχρεωμένοι, με μεγάλα εθνικά ελλείμματα, αλλά και αμέτρητες πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά δάνεια, καταναλωτικά δάνεια, ακάλυπτες επιταγές, κτλ. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει, για τις ΗΠΑ, την άνοδο του δανεισμού (δείτε το έντονο μαύρο) τις τελευταίες δεκαετίες:

Ας πούμε, υποθετικά μιλώντας, πως μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω στο χρόνο και να αλλάξουμε την ιστορία, έτσι ώστε να μη δοθούν όλα αυτά τα δάνεια. Τότε όμως δε θα χτίζονταν και τα σπίτια που χτίστηκαν με στεγαστικό δάνειο, και άρα θα έμεναν άνεργοι όλοι όσοι εργάζονται στην οικοδομή, στις υδραυλικές εγκαταστάσεις, στο εμπόριο τσιμέντου, τούβλων και άλλων οικοδομικών υλικών, αλλά και συμβολαιογράφοι, πολιτικοί μηχανικοί, κτλ.

Ομοίως, αν δε δίνονταν καταναλωτικά δάνεια για χρήσιμες ή και άχρηστες αγορές (από τηλεοράσεις και στερεοφωνικά μέχρι αυτοκίνητα και σκάφη), τότε οι έμποροι που τα πωλούν και τα εργοστάσια που τα παράγουν θα είχαν μεγάλη πτώση του τζίρου τους, και άρα θα έκλειναν, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας. Και όλο αυτό το πράγμα τέλος πάντων θα επεκτεινόταν και σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους (διότι οι άνεργοι περιορίζουν πολύ τις αγορές τους, ακόμα και σε βασικά είδη).

Έτσι, προκύπτει πως στην πραγματικότητα η ανάπτυξη του καπιταλισμού περνάει πλέον αναγκαστικά μέσα από τη διαρκή διαιώνιση-γιγάντωση του χρέους. Εξ ου και η γιγάντωση του χρηματοπιστωτικού τομέα-των τραπεζών.

Την ίδια ώρα, σε άρθρο του στους Financial Times, o Martin Wolf, αναφερόμενος σε ένα βιβλίο του Satyajit Das, παρατηρεί ότι «για κάθε δολάριο αύξησης του πραγματικού εισοδήματος που δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1976 και 2007, τα 58 σεντς κατέληξαν στο ανώτερο 1% του πληθυσμού».

Βέβαια, το βιομηχανικό κεφάλαιο συνεχίζει να πηγαίνει Κίνα, Ινδία, κτλ, διότι οι κεφαλαιοκράτες κινούνται βάση του δικού τους ατομικού κέρδους και αφού οι δυτικοί εργάτες εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να έχουν "υπερβολικές" απαιτήσεις σε σχέση πχ με τους Κινέζους ή τους Ινδούς εργάτες, είναι "ασύμφοροι".

Και θα εξακολουθήσουν να έχουν την ίδια άποψη και συμπεριφορά αν δε σταματηθούν από τα θύματα τους (τους εργάτες), ή αν οι εργάτες στη Δύση δεν "κινεζοποιηθούν" επαρκώς για να έχουν οι κεφαλαιοκράτες τα κέρδη που προσδοκούν.

Όμως, όταν οι εργάτες φτωχαίνουν σε τόσο μεγάλο βαθμό, αδυνατούν πλέον να καταναλώσουν όλα όσα παράγουν. Και από ένα σημείο και μετά, αδυνατούν να δανειστούν άλλο για να καταναλώσουν αρκετά ώστε να συνεχίσει να "κινείται η αγορά".

Τότε, οι τράπεζες που έχουν δώσει τεράστια δάνεια βρίσκονται σε κατάσταση χρεωκοπίας, μιας και δε θα πάρουν πίσω τα δάνεια+τους τόκους (δείτε πχ την περίπτωση της Λέμαν Μπρόδερς, αλλά και άλλων 300-και-βάλε τραπεζών μόνο στις ΗΠΑ που έχουν βάλει λουκέτο τα τελευταία 3 χρόνια. To CalculatedRisk μάλιστα υπολόγισε ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή πάνω από 1000 τράπεζες στις ΗΠΑ σε κίνδυνο χρεωκοπίας).

Για να μη χρεωκοπήσουν οι τράπεζες, αρπάζουν τρισεκατομμύρια επί τρισεκατομμυρίων, την ίδια ώρα που οι λαοί ρημάζονται σε βαθμό εξόντωσης.

Τα ήδη υπερχρεωμένα κράτη τους χαρίζουν ότι υπάρχει στα ταμεία τους, τα "ασημικά" τους, και τυπώνουν και φρέσκο χρήμα από το πουθενά, υποτιμώντας το νόμισμα τους. Εδώ το γράφημα για την εκτύπωση χρήματος στις ΗΠΑ - δείτε την εκτίναξη της ποσότητας των δολαρίων τα τελευταία ειδικά χρόνια:

Το Economist, σε ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο αρχικό ξέσπασμα της κρίσης (στις 14/05/2009) με τίτλο "Birth pains - A new global system is coming into existence" έγραφε τα εξής για τις λύσεις που έχουν οι ΗΠΑ από εδώ και πέρα:

The post-Bretton Woods system worked well, engendering the long period of low inflation and steady growth known as the Great Moderation. But one of the reasons for its apparent success—the growth of India and China—may have sparked its demise. The addition of these two great nations to the international financial system was a supply shock that put downward pressure on inflation rates.

As Stephen King, an economist at HSBC, has pointed out, the result might have been a benign deflation that boosted Western living standards. But central banks struggled to avoid a deflationary outcome; the result was a loose monetary policy that encouraged asset bubbles (σ.σ. αναφέρεται στην επιλογή της άρχουσας τάξης να "ανοίξει τις κάνουλες του δανεισμού" για να υποκαταστήσει τη φυγή του βιομηχανικού κεφαλαίου, που δημιούργησε τις λεγόμενες "φούσκες"). Those bubbles lasted longer than expected because the flood of savings from developing markets held down the risk-free rate.

Now it seems to be recognised that inflation targeting is not enough. Given the explicit government guarantee behind the banking system, central banks need to monitor both financial stability and asset prices. At the same time, some central banks have adopted (via quantitative easing) a policy of creating money to boost markets that also has the convenient side-effect of funding budget deficits. That is just what opponents of fiat money feared would happen in the long run.

The same old dilemma will eventually occur. Having spent a fortune bailing out their banks, Western governments will have to pay a price in terms of higher taxes to meet the interest on that debt. In the case of countries (like Britain and America) that have trade as well as budget deficits, those higher taxes will be needed to meet the claims of foreign creditors. Given the political implications of such austerity, the temptation will be to default by stealth («σιωπηλή χρεωκοπία»), by letting their currencies depreciate. (σ.σ. εννοεί ότι τα κράτη της Δύσης θα προτιμήσουν να τυπώσουν χρήμα από το να χρεωκοπήσουν, διότι αν χρεωκοπήσουν τότε θα χρεωκοπήσουν οι τράπεζες, ενώ με την επιλογή της εκτύπωσης χρήματος, οι τράπεζες διασώζονται, και σχεδόν όλα φορτώνονται στις πλάτες των λαών) Investors are increasingly alive to this danger; ten-year Treasury bond yields are around a percentage point higher than they were at the start of the year.

Creditor nations tend to set the rules and the new global monetary system will be unable to operate without the approval of China, a creditor country that has capital controls and a managed currency. It has been assumed that China will have to move towards the Western model. But why not the other way round? Western countries adopted free capital markets, as the British adopted free trade in the 19th century, because it suited them. Will China now be able to call the shots? Uncomfortable as it might be for the West, the next monetary order is more likely to be made in Beijing than in New Hampshire.

Εδώ έχουμε και μία νέα εξέλιξη πάντως, καθώς ο "οίκος αξιολόγησης" που πέρσι ίδρυσε η Κίνα για να ανταγωνιστεί τους 3 αμερικάνικους, και ο οποίος ήδη έχει δηλώσει ότι δε θεωρεί τις ΗΠΑ εντελώς αξιόπιστες, τώρα προχώρησε ένα ακόμα βήμα, θεωρώντας ότι...οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει να "χρεωκοπήσουν σιωπηλά" (όπως το έθετε και το Economist στο προηγούμενο άρθρο), τυπώνοντας χρήμα, κάτι που προφανώς δεν αρέσει στην Κίνα, καθώς τα δολάρια που έχει συσσωρεύσει χάνουν την αξία τους:

A Chinese ratings house has accused the United States of defaulting on its massive debt, state media said Friday, a day after Beijing urged Washington to put its fiscal house in order.

"In our opinion, the United States has already been defaulting," Guan Jianzhong, president of Dagong Global Credit Rating Co. Ltd., the only Chinese agency that gives sovereign ratings, was quoted by the Global Times saying.

Washington had already defaulted on its loans by allowing the dollar to weaken against other currencies -- eroding the wealth of creditors including China, Guan said.

Δεν είναι όμως μόνο η Κίνα - πλέον, και ένας μικρός οίκος αξιολόγησης που έχει η Γερμανία είπε το ίδιο πράγμα, και έτσι έγινε η πρώτη "προειδοποιητική βολή" από χώρα της Δύσης προς τις ΗΠΑ. Βέβαια, όπως έχουμε πει, η Γερμανία από εδώ και πέρα θα γλυκοκοιτάζει ολοένα και πιο πολύ τη συμμαχία Ρωσίας-Κίνας, απομακρυνόμενη από ΗΠΑ-ΝΑΤΟ:

German Rating Agency Feri Downgrades US Government Bonds: AAA to AA!

The first Western downgrade of US government bonds is a fact! The German credit rating agency Feri lowered its rating on US debt by a full notch, from AAA to AA.