του Δημήτρη Δαμασκηνού, εκπαιδευτικού Δ.Ε.
negreponte2004@yahoo.gr
Ο Κακόπετρος, επαρχίας Σελίνου Ν. Χανίων δέχτηκε για πρώτη φορά την άγρια εκδικητικότητα των Γερμανών Ναζί στις 24 Μαίου 1941:
«Ήταν μεσημέρι του Σαββάτου, όταν μια ομάδα τριάντα περίπου Γερμανών οπισθοχωρούσαν προς τις Βουκολιές, πεζοπόροι, βρέθηκαν ακριβώς στο κέντρο του χωριού Κακόπετρος, στο δημόσιο δρόμο, πάνω από τη συνοικία Μιχελιανά. Εκεί, πάνω από το σπίτι του Λουφαρδαντώνη, τρεις Γερμανοί αποσπάστηκαν από την υπόλοιπη ομάδα και πέταξαν προς το δώμα του σπιτιού τρεις χειροβομβίδες.
Μέσα στο σπίτι ήταν έξι γυναίκες και δύο νήπια. Στη συνέχεια εκτέλεσαν με ριπές πυροβόλου 5 γυναίκες και τον γιο της Ελευθερίας Λουφαρδάκη - Κουριδάκη, το Μανώλη, μόλις 3 ετών, ενώ τραυμάτισαν βαρύτατα την Κυριακούλα, χήρα Νικολάου Μαλανδράκη, τη γυναίκα που κρατούσε στην αγκαλιά της το δεύτερο νήπιο, τη Μαρία Ανδρέα Τσοντάκη, μόλις 2 ετών που από θαύμα σώθηκε».
«Επίσης στις 28 Αυγούστου 1944,τα χαράματα, οι πολλές δεκάδες Γερμανοί φασίστες που είχαν περικυκλώσει από τα μεσάνυχτα τον Κακόπετρο, όρμησαν μέσα στο χωριό πυροβολώντας και πετώντας δεκάδες χειροβομβίδες στα χαλόσπιτα. Πραγματική κόλαση. Εκτέλεσαν όλους τους άντρες που έβρισκαν στο πέρασμά τους κι ορισμένους πριν τους εκτελέσουν τους βασάνισαν, όπως τους δυο γιούς της Κυριακούλας, χήρας Νικολάου Μαλανδράκη, τον Αναστάση 21 χρονών και τον Μιχάλη, 19. Τους γάζωσαν με σφαίρες στην αυλή του σπιτιού τους, μπροστά στα μάτια της μάνας τους, που την κρατούσε ένας Γερμανός για να μην τρέξει σε βοήθεια των παιδιών της τη στιγμή που ο Μιχάλης, όρθιος ακόμη, προσπαθούσε να βάλει με τα χέρια του μέσα στην κοιλιά τα σπλάχνα του, που είχαν χυθεί στην αυλή κι ενώ τα κτήνη έβγαζαν φωτογραφίες να τις έχουν για ενθύμιο. Εκείνη την μέρα στο Κακόπετρο 23 άντρες έπεσαν νεκροί» [1].
«Επιστρέφοντας από Κάντανο, στο δρόμο, προς Κακόπετρο», θυμάται ο Κ. Κουτουλάκης, «είδαμε στο πλάι του δρόμου να στέκει ένας χωρικός, να κρατεί ορθό ένα δοκάρι και να μάσε κάνει νόημα να σταματήσουμε. Άμα πλησίασε το αυτοκίνητο, έριξε το δοκάρι και σταμάτησε αναγκαστικά το αυτοκίνητο.
-Ήρθετε, λέει, να καταγράψετε για το αίμα που χύθηκε… έχετε κ’ επαέ να σημειώσετε κατιτίς…
-Τί;
-Τέσσερις γυιούς μου σκοτώσανε… Οι δυο τελευταίοι ήσανε δίδυμα…
Πώς σε λένε;
-Δεσποτάκη… μα επειδή είστε κουρασμένοι, περάσετε κι από το σπίτι να πάρετε ένα νερό…
Το σπίτι του ήταν εκεί δίπλα σε μιαν κατηφοριά. Μπαίνομε μέσα, τί να δούμε, ένα τραπέζι, μ’ όλα του Θεού τα καλά, και στη γωνιά μια γυναίκα μαυροφορεμένη μ’ ένα κοριτσάκι μικρό στην ποδιά της, να κάθεται να κλαίει…
-Ήντα ’ναι δά τουτανά; ήντα κλαις; Οι αθρώποι δεν ήρθανε για να τωσε χαλάσεις την καρδιά ντως. Ελευτερωθήκαμε, για όχι; Εξέχασές το; Ετσά ’ναι η λευτεριά∙ σε μας ήλαχε να δώσωμε τα παιδιά μας… άλλος τα σπίθια ντου, άλλος ήδωκε τα λιόφυτά ντου… πως σου πόμεινε μόνο η κοπελιά, εγώ θα σου κάμω κι άλλους γυιούς…
Εκεί είδα τον Καζαντζάκη να κλαίει. Μέσα στ’ αυτοκίνητο μας ήλεγε κι ήκλαιγε ακόμη, είδετε; αυτή είναι η κρητική ψυχή, την ελευτερία την έχει θρησκεία… Ένας τέτοιος λαός υποδουλώνεται ποτές;
Αναλυτικότερα για την εκτέλεση στις 28η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944 των τεσσάρων αδελφών Δεσποτάκη στον Κακόπετρο έχει αναφερθεί ο Θανάσης Πατεράκης στο άρθρο του στα Χ.Ν. [2], όπου καταθέτει τα εξής:
«Στις 28 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κύκλωσαν το χωριό Κακόπετρος της ορεινής Κισσάμου και όπως είναι γνωστό, παντού σκορπούσαν στο διάβα τους τον όλεθρο και την καταστροφή. Πήγαν στο σπίτι της Μαρίας και του Κωνσταντίνου Δεσποτάκη και πήραν τα τέσσερα από τα αγόρια (ο πέμπτος έλειπε) της οικογένειας που είχε συνολικά έξι παιδιά. Κανείς δεν περίμενε το κακό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Οι γυναίκες ήταν στο σπίτι ενώ τα τέσσερα αδέρφια είχαν αρνηθεί να ακολουθήσουν τον πατέρα τους που είχε φύγει από νωρίς για να κρυφτεί σε μια σπηλιά στα Παπαδιανά. Αδίστακτοι οι Γερμανοί, αφού τα εκτέλεσαν στην άκρη του δρόμου, πέταξαν τα άψυχα σώματά τους στην κάτω μεριά του δρόμου, στο σημείο που το απόγευμα της ίδιας μέρας τα βρήκε η δύστυχη μάνα τους. Την επόμενη θάφτηκαν στον Μιχαήλ Αρχάγγελο, χωρίς ψάλτη, χωρίς παπά. Η κηδεία έγινε πρόχειρα από τις γυναίκες του χωριού και από τους συγγενείς τους. Αυτή είναι η θλιβερή ιστορία για τον Μανώλη Δεσποτάκη, είκοσι εφτά χρονών τότε, για τον Σπύρο είκοσι τεσσάρων και για τα δίδυμα Αναστάση και Χαραλάμπη μόλις δεκαεφτά χρονών!
«Η φωτογραφία της Αγιάς έγινε την άλλη μέρα», θα υπογραμμίσει ο Κ. Κουτουλάκης. Κ’ εκεί του ’καμε εντύπωση κι όλο σημείωνε, να ξέρει μέσα στις καλαμποκιές, στις ρίζες τους,. Τα κρητικά κόκκαλα… Είδαμε ανοιχτό τάφο με μισολυωμένο το μάρτυρα, καθιστό… τους τουφεκίζανε κι αμέσως τους παραχώνανε και θωρούσανε, λέει, οι χωριάτες το χώμα που τους σκεπάζανε, πολλές φορές να μετακουνιέται… ζωντανοί ήσαν ακόμη οι πατριώτες… κ’ ευτύς βάνανε τους χωριάτες και κάνανε από πάνω χωράφι και φυτεύανε καλαμπόκια.
Δημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα
Ημερομηνία δημοσίευσης: Τετάρτη, 23-10-2013
[1] Τα ιστορικά στοιχεία είναι παρμένα από το βιβλίο του Δεσποτάκη Ιωαν. Εμμανουήλ, Ο Κακοπέτρος στις φλόγες του πολέμου, Εκδ. Γ΄, Χανιά 2006. Βλ. επίσης και το άρθρο του Δεσποτάκη Ιωαν. Εμμανουήλ, Ο Κακόπετρος στις φλόγες του πολέμου (1940 - 1944), εφημερίδα Χανιώτικα Νέα, 28-08-2012.
[2] Θανάσης Πατεράκης, 28η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944: Η εκτέλεση των τεσσάρων αδελφών Δεσποτάκη στον Κακόπετρο, εφημερίδα Χανιώτικα Νέα, 03-09-2010.
[3] Από το βιβλίο του Μιχαήλ Γ. Βλαζάκη, ΡΙΖΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΡΗΤΗΣ, Χανιά 1990, σελ. 49.
[4] Βλ. το ρεπορτάζ στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.newsbeast.gr, Μνήμες από την Κατοχή ζωντάνεψαν στην Κρήτη, Δευτέρα, 20 Μαΐου 2013. Η «Κεντρική επιτροπή διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη», ζήτησε να λάβει πληροφορίες και από τον Κ. Μπασιά και γράφει στην έκθεση της: «Κατά την μαρτυρίαν του αρχηγού του ανταρτικού σώματος Σελίνου Κωστ. Ν. Μπασιά, υπηρετούντος προτού ανεβή εις τα βουνά εις τας φυλακάς Αγιάς ως αρχιφύλακος, οι εκτελεσθέντες εν αυταίς υπερβαίνουν τους 2000, πολλοί δε εξ αυτών απεκεφαλίσθησαν διά πελέκεως η απέθανον εξ ασιτίας και των κακουχιών.
negreponte2004@yahoo.gr
Ο Κακόπετρος, επαρχίας Σελίνου Ν. Χανίων δέχτηκε για πρώτη φορά την άγρια εκδικητικότητα των Γερμανών Ναζί στις 24 Μαίου 1941:
«Ήταν μεσημέρι του Σαββάτου, όταν μια ομάδα τριάντα περίπου Γερμανών οπισθοχωρούσαν προς τις Βουκολιές, πεζοπόροι, βρέθηκαν ακριβώς στο κέντρο του χωριού Κακόπετρος, στο δημόσιο δρόμο, πάνω από τη συνοικία Μιχελιανά. Εκεί, πάνω από το σπίτι του Λουφαρδαντώνη, τρεις Γερμανοί αποσπάστηκαν από την υπόλοιπη ομάδα και πέταξαν προς το δώμα του σπιτιού τρεις χειροβομβίδες.
«Επίσης στις 28 Αυγούστου 1944,τα χαράματα, οι πολλές δεκάδες Γερμανοί φασίστες που είχαν περικυκλώσει από τα μεσάνυχτα τον Κακόπετρο, όρμησαν μέσα στο χωριό πυροβολώντας και πετώντας δεκάδες χειροβομβίδες στα χαλόσπιτα. Πραγματική κόλαση. Εκτέλεσαν όλους τους άντρες που έβρισκαν στο πέρασμά τους κι ορισμένους πριν τους εκτελέσουν τους βασάνισαν, όπως τους δυο γιούς της Κυριακούλας, χήρας Νικολάου Μαλανδράκη, τον Αναστάση 21 χρονών και τον Μιχάλη, 19. Τους γάζωσαν με σφαίρες στην αυλή του σπιτιού τους, μπροστά στα μάτια της μάνας τους, που την κρατούσε ένας Γερμανός για να μην τρέξει σε βοήθεια των παιδιών της τη στιγμή που ο Μιχάλης, όρθιος ακόμη, προσπαθούσε να βάλει με τα χέρια του μέσα στην κοιλιά τα σπλάχνα του, που είχαν χυθεί στην αυλή κι ενώ τα κτήνη έβγαζαν φωτογραφίες να τις έχουν για ενθύμιο. Εκείνη την μέρα στο Κακόπετρο 23 άντρες έπεσαν νεκροί» [1].
-Ήρθετε, λέει, να καταγράψετε για το αίμα που χύθηκε… έχετε κ’ επαέ να σημειώσετε κατιτίς…
-Τί;
-Τέσσερις γυιούς μου σκοτώσανε… Οι δυο τελευταίοι ήσανε δίδυμα…
Πώς σε λένε;
-Δεσποτάκη… μα επειδή είστε κουρασμένοι, περάσετε κι από το σπίτι να πάρετε ένα νερό…
Το σπίτι του ήταν εκεί δίπλα σε μιαν κατηφοριά. Μπαίνομε μέσα, τί να δούμε, ένα τραπέζι, μ’ όλα του Θεού τα καλά, και στη γωνιά μια γυναίκα μαυροφορεμένη μ’ ένα κοριτσάκι μικρό στην ποδιά της, να κάθεται να κλαίει…
-Ήντα ’ναι δά τουτανά; ήντα κλαις; Οι αθρώποι δεν ήρθανε για να τωσε χαλάσεις την καρδιά ντως. Ελευτερωθήκαμε, για όχι; Εξέχασές το; Ετσά ’ναι η λευτεριά∙ σε μας ήλαχε να δώσωμε τα παιδιά μας… άλλος τα σπίθια ντου, άλλος ήδωκε τα λιόφυτά ντου… πως σου πόμεινε μόνο η κοπελιά, εγώ θα σου κάμω κι άλλους γυιούς…
Εκεί είδα τον Καζαντζάκη να κλαίει. Μέσα στ’ αυτοκίνητο μας ήλεγε κι ήκλαιγε ακόμη, είδετε; αυτή είναι η κρητική ψυχή, την ελευτερία την έχει θρησκεία… Ένας τέτοιος λαός υποδουλώνεται ποτές;
Αναλυτικότερα για την εκτέλεση στις 28η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944 των τεσσάρων αδελφών Δεσποτάκη στον Κακόπετρο έχει αναφερθεί ο Θανάσης Πατεράκης στο άρθρο του στα Χ.Ν. [2], όπου καταθέτει τα εξής:
Στο Σέλινο κουφοβροντά [3]
Στο Σέλινο κουφοβροντά,
βρέχει μα βρέχει μπάλες.
Οι Γερμανοί περάσανε
στα Τρα Χωριά τα πέρα,
Μονή και Κουστογέρακο
και Λιβαδά και καίνε,
τα παλληκάρια φτάξανε.
«Στις 28 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κύκλωσαν το χωριό Κακόπετρος της ορεινής Κισσάμου και όπως είναι γνωστό, παντού σκορπούσαν στο διάβα τους τον όλεθρο και την καταστροφή. Πήγαν στο σπίτι της Μαρίας και του Κωνσταντίνου Δεσποτάκη και πήραν τα τέσσερα από τα αγόρια (ο πέμπτος έλειπε) της οικογένειας που είχε συνολικά έξι παιδιά. Κανείς δεν περίμενε το κακό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Οι γυναίκες ήταν στο σπίτι ενώ τα τέσσερα αδέρφια είχαν αρνηθεί να ακολουθήσουν τον πατέρα τους που είχε φύγει από νωρίς για να κρυφτεί σε μια σπηλιά στα Παπαδιανά. Αδίστακτοι οι Γερμανοί, αφού τα εκτέλεσαν στην άκρη του δρόμου, πέταξαν τα άψυχα σώματά τους στην κάτω μεριά του δρόμου, στο σημείο που το απόγευμα της ίδιας μέρας τα βρήκε η δύστυχη μάνα τους. Την επόμενη θάφτηκαν στον Μιχαήλ Αρχάγγελο, χωρίς ψάλτη, χωρίς παπά. Η κηδεία έγινε πρόχειρα από τις γυναίκες του χωριού και από τους συγγενείς τους. Αυτή είναι η θλιβερή ιστορία για τον Μανώλη Δεσποτάκη, είκοσι εφτά χρονών τότε, για τον Σπύρο είκοσι τεσσάρων και για τα δίδυμα Αναστάση και Χαραλάμπη μόλις δεκαεφτά χρονών!
«Η φωτογραφία της Αγιάς έγινε την άλλη μέρα», θα υπογραμμίσει ο Κ. Κουτουλάκης. Κ’ εκεί του ’καμε εντύπωση κι όλο σημείωνε, να ξέρει μέσα στις καλαμποκιές, στις ρίζες τους,. Τα κρητικά κόκκαλα… Είδαμε ανοιχτό τάφο με μισολυωμένο το μάρτυρα, καθιστό… τους τουφεκίζανε κι αμέσως τους παραχώνανε και θωρούσανε, λέει, οι χωριάτες το χώμα που τους σκεπάζανε, πολλές φορές να μετακουνιέται… ζωντανοί ήσαν ακόμη οι πατριώτες… κ’ ευτύς βάνανε τους χωριάτες και κάνανε από πάνω χωράφι και φυτεύανε καλαμπόκια.
Δημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα
Ημερομηνία δημοσίευσης: Τετάρτη, 23-10-2013
[1] Τα ιστορικά στοιχεία είναι παρμένα από το βιβλίο του Δεσποτάκη Ιωαν. Εμμανουήλ, Ο Κακοπέτρος στις φλόγες του πολέμου, Εκδ. Γ΄, Χανιά 2006. Βλ. επίσης και το άρθρο του Δεσποτάκη Ιωαν. Εμμανουήλ, Ο Κακόπετρος στις φλόγες του πολέμου (1940 - 1944), εφημερίδα Χανιώτικα Νέα, 28-08-2012.
[2] Θανάσης Πατεράκης, 28η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944: Η εκτέλεση των τεσσάρων αδελφών Δεσποτάκη στον Κακόπετρο, εφημερίδα Χανιώτικα Νέα, 03-09-2010.
[3] Από το βιβλίο του Μιχαήλ Γ. Βλαζάκη, ΡΙΖΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΡΗΤΗΣ, Χανιά 1990, σελ. 49.
[4] Βλ. το ρεπορτάζ στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.newsbeast.gr, Μνήμες από την Κατοχή ζωντάνεψαν στην Κρήτη, Δευτέρα, 20 Μαΐου 2013. Η «Κεντρική επιτροπή διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη», ζήτησε να λάβει πληροφορίες και από τον Κ. Μπασιά και γράφει στην έκθεση της: «Κατά την μαρτυρίαν του αρχηγού του ανταρτικού σώματος Σελίνου Κωστ. Ν. Μπασιά, υπηρετούντος προτού ανεβή εις τα βουνά εις τας φυλακάς Αγιάς ως αρχιφύλακος, οι εκτελεσθέντες εν αυταίς υπερβαίνουν τους 2000, πολλοί δε εξ αυτών απεκεφαλίσθησαν διά πελέκεως η απέθανον εξ ασιτίας και των κακουχιών.
Δημοσίευση σχολίου