Ναγκασάκι, 9 Αυγούστου 1945, 11.1' π.μ.

70 χρόνια από την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας 

Ποτέ πια Χιροσίμα!

(Μέρος Τέταρτο)

Ναγκασάκι, 9 Αυγούστου 1945, 11.1' π.μ.

του Δημήτρη Δαμασκηνού,
εκπαιδευτικού Δ.Ε.-ιστορικού,
negreponte2004@yahoo.gr

 «Ναγκασάκι»

«Ε, Τσάρλυ, τραβήξου από τον ήλιο.
Σήμερα, έπεσε η Ατομική…
Σήμερα, στα λιμάνια,
οι σωματέμποροι και οι πορτοφολάδες
μπορούν να περηφανεύονται
που δεν έγιναν εφευρέτες…
Σήμερα, θα μπορούσε να λέει την προσευχή της,
μια πόρνη:
«Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ, που δε γέννησα…» 1 


Τρεις μέρες μετά τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα, στις 9 Αυγούστου 1945, στις 2.56 π.μ. απογειώθηκαν από το Τινιάν τα δύο μετεωρολογικά «Β-29». Στις 3.49 το πρωί, απογειώθηκαν άλλα τρία «Β-29». Ανάμεσά τους και το «Bocks’ Car», με 13μελές πλήρωμα και με κυβερνήτη τον Τσαρλς Σουίνι, που μετέφερε μια ατομική βόμβα μήκους 3 μέτρων και 24 εκατοστών, με μέγιστη διάμετρο 1 μέτρο και 35 εκατοστά, που ζύγιζε 4.500 κιλά.
 
 Ο αρχικός στόχος της 9ης Αυγούστου ήταν η Κοκούρα, επειδή όμως αυτή η βιομηχανική πόλη-σημαντικό λιμάνι και οπλοστάσιο των Ιαπώνων με το ένα εκατομμύριο κατοίκους, ήταν καλυμμένη κατά 70% του εμβαδού της από πυκνά σύννεφα και από τον μαύρο καπνό των πυρκαγιών 2, O επικεφαλής της αποστολής ταγματάρχης Τσάρλς Σουέινι ακολουθώντας το σχέδιο, στράφηκε στον «αναπληρωματικό» στόχο, την επίσης βιομηχανική πόλη του Ναγκασάκι.
 
Σε αντίθεση, όμως, με τη Χιροσίμα, σχεδόν όλα τα κτίρια στο Ναγκασάκι ήταν κατασκευασμένα με τον πατροπαράδοτο ιαπωνικό αρχιτεκτονικό σχέδιο: τα κτίρια αποτελούνταν από ξύλο ή είχαν ξύλινο σκελετό με τοίχους από ξύλο (με ή χωρίς σοβά) και κεραμοσκεπές. Την ημέρα των βομβαρδισμών, υπολογίζεται ότι 263.000 άνθρωποι ήταν στο Ναγκασάκι, αριθμός που συμπεριλαμβάνει και 400 αιχμαλώτους πολέμου των Συμμάχων που βρίσκονταν σε κάποιο στρατόπεδο στα βόρεια του Ναγκασάκι 3.

Η ορατότητα ήταν επίσης περιορισμένη, παρόλα αυτά στις 11.1′ π.μ. της 9ης του Αυγούστου 1945 ο «Fat man» απελευθερώθηκε από την κοιλιά του βομβαρδιστικού αεροσκάφους. Ύστερα από 52.5′ εξερράγη 503 μέτρα πάνω από τη μεγαλύτερη χριστιανική συνοικία 4 με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα σχεδόν διαλύοντας το Β29 του Σουέινι, το οποίο μόλις που πρόλαβε να προσγειωθεί στην Οκινάβα. "Υπήρχε μια εκτυφλωτική λευκή λάμψη του φωτός", θυμάται η Δρ Tatsuichiro Akizuki που βρισκόταν εκείνη τη μέρα στο Νοσοκομείο Φυματικών στο Ναγκασάκι, "και την επόμενη στιγμή, Mπουμ! Κρακ! Μία τεράστια έκρηξη σαν ένα γιγάντιο χτύπημα έπληξε και σώριασε κάτω τα σώματά μας, τα κεφάλια μας, τα νοσοκομεία μας" 5.
 
Το ωστικό κύμα κατέστρεψε εντελώς περίπου 12.000 κτίρια σε μία ζώνη 5 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη στενή μα πυκνοκατοικημένη κοιλάδα του Ουρακάμι 6, ενώ μια ορμητική καταιγίδα φωτιάς κατέκαψε και αποτέφρωσε τα πάντα στο πέρασμά της. Σχεδόν τίποτα δεν έμεινε όρθιο από τα σπίτια, τα σχολεία της κοιλάδας και τα εργοστάσια.
 
Πάνω από τα δύο τρίτα των καθολικών κατοίκων της πόλης (12.000) σκοτώθηκαν. Προσκυνητές σε ιερά, ναούς και εκκλησίες έχασαν τη ζωή τους, καθώς προσευχόταν. “Το ποτάμι ήταν γεμάτο με νεκρούς και μισοπεθαμένους. Παιδιά που είχαν υποστεί εγκαύματα ούρλιαζαν, «Μαμά! Μαμά!» και οι μητέρες έψαχναν τα παιδιά τους, φωνάζοντας τα ονόματά τους ξέπνοες” θα εξιστορήσει η Hide Kurokawa.

"(Στα ερείπια του γκρεμισμένου μου σπιτιού) άρχισα μια ξέφρενη αναζήτηση της οικογένειάς μου", εκμυστηρεύτηκε χρόνια αργότερα ο Tsuneo Tomimatsu, "απομακρύνοντας με δύναμη τα μπάζα που ήταν ακόμα καυτά. Έπειτα από λίγη ώρα, κάηκαν οι άκρες των παπουτσιών μου, έτσι ώστε τα δάχτυλα των ποδιών μου να κολλήσουν έξω από αυτά και τα χέρια μου να πρηστούν και να γεμίσουν με φουσκάλες. Κοιτώντας κατά μήκος του δρόμου, κοντά στο σπίτι ενός γείτονα, βρήκα ένα απανθρακωμένο πτώμα που φαινόταν να είναι η γυναίκα μου. Το νεκρό μωρό στην πλάτη της αντιλήφθηκα πως ήταν η ενός έτους κόρη μας, η Takako. Ωστόσο, ποτέ δεν μπόρεσα να βρω την οχτάχρονη κόρη μας, την Tateki, και τη μεγαλύτερη, τη Makiko".
   
Υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στις εκτιμήσεις του συνόλου των θανάτων ήδη στο τέλος του 1945 που φτάνουν έως τον αριθμό των 80000 θυμάτων 7. Οι σωστικές ομάδες του στρατού έθαβαν τους χιλιάδες νεκρούς σε ομαδικούς τάφους, τελείως ανυποψίαστοι ότι η βόμβα είχε αφήσει πίσω της μεγάλες δόσεις ραδιενεργού ακτινοβολίας, που τελικά έστειλε στον τάφο πολλές ακόμα δεκάδες χιλιάδες άτομα. Οι τραυματίες ξεπερνούσαν τις 40.000. Σύμφωνα με την 27χρονη τότε γιατρό Akizuki, που εργαζόταν εκείνη την ώρα σε νοσοκομείο, ενάμισι χιλιόμετρο μακριά από το σημείο της έκρηξης τις μόνες βοήθειες που μπορούσαν να προσφέρουν ήταν κάποιες αλοιφές για τα εγκαύματα και υπομονετικές προσπάθειες για να βγάζουν από το δέρμα τους με τσιμπιδάκια τα σπασμένα κομμάτια από τζάμια: "Οι περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν προτού πάρουν μια πρώτη ανάσα της θεραπείας τους" 8.
 
Τα τραύματα όμως δεν περιορίζονταν στο δέρμα, αλλά εισχωρούσαν βαθιά στο σώμα προκαλώντας προσωρινή ή και μόνιμη στείρωση στους άνδρες και τις γυναίκες που εκτέθηκαν στη ραδιενέργεια. Οι ακτίνες γάμμα και τα νετρόνια που εκλύθηκαν κατά την έκρηξη της πυρηνικής βόμβας διαπέρασαν τα κόκκαλα και έφτασαν ως το μεδούλι. Διαπιστώθηκε ότι από τα 70 χιλιάδες περίπου άτομα που είχαν βρεθεί σε απόσταση 3 ως 5 χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης σχεδόν όλα είχαν χάσει μεγάλο μέρος της ζωικής τους δύναμης και ότι η θνησιμότητα ανέβηκε αισθητά στην πόλη. Η λευχαιμία και ο καρκίνος του πνεύμονα, του θυρεοειδούς και τους στήθους εξόντωσαν χιλιάδες Ιάπωνες.

Το 1958, από τα επίσημα στοιχεία που έδωσε το Ιαπωνικό Υπουργείο Υγιεινής, προέκυπτε ότι 6.572 "ατομόπληκτα" άτομα υποβάλλονταν σε ειδική θεραπεία στα δύο κυριότερα ινστιτούτα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, κι ωστόσο ήταν όλα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, καταδικασμένα να πεθάνουν μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Άλλοι 45.835 προσβεβλημένοι από τη ραδιενέργεια υποβάλλονταν σε συχνό ιατρικό έλεγχο χωρίς να παρουσιάζουν καμιά ένδειξη ότι θα μπορούσαν να ξαναγίνουν και πάλι φυσιολογικά άτομα. Πολλοί παρουσίαζαν ακόμα τα φρικιαστικά σημάδια των χηλοειδών – των ενδοδερμικών αποφύσεων που δημιουργούνται πάνω στους καμένους ιστούς – και ήταν οι πιο δυστυχισμένοι, αφού οι γνωστοί τους, ακόμα και οι συγγενείς και οι πιο στενοί φίλοι τους τούς φέρονταν σα να ήταν λεπροί, παρόλο που διαπιστώθηκε ότι δεν πρόκειται για πάθηση μεταδοτική 9.  

Οι έρευνες σε περίπου 3.000 παιδιά που εκτέθηκαν στις πυρηνικές εκρήξεις ως έμβρυα μέσα στην κοιλιά της μητέρας τους έδειξαν μείωση του δείκτη νοημοσύνης τους ανάλογη με την έκθεσή τους στην ακτινοβολία. Στα παιδιά που δέχθηκαν μεγαλύτερες δόσεις ραδιενέργειας εμφανίστηκε μεγαλύτερο ποσοστό νοητικής υστέρησης. H ακτινοβολία επηρέασε επίσης τον μέσο ρυθμό ανάπτυξής τους 11. Το 1960 γεννήθηκε στο Ναγκασάκι και έζησε 20 ώρες ένα κοριτσάκι με την κρανιακή κοιλότητα εντελώς άδεια. Οι γονείς του την ημέρα της καταστροφής ήταν 15 και 13 χρονών αντίστοιχα. Μεταξύ του 1945 και 1954 είχαν γεννηθεί στο Ναγκασάκι 25 παιδιά χωρίς καθόλου εγκέφαλο. Στα πρώτα εννέα χρόνια υπήρξαν 471 περιπτώσεις νεκρογέννητων παιδιών ασφαλώς εξαιτίας των μεταγενέστερων επιδράσεων της ραδιενέργειας, 181 αποβολές, 3630 περιπτώσεις με σοβαρές παθολογικές ανωμαλίες ή τερατογενέσεις 12.
 

Άλλοι, που δεν είχαν σημαδευτεί αισθητά από το pikadon, ψευτοζούσαν στα περιθώρια του ανθρώπινου συνόλου, σαν μια απίθανη τάξη “παριών”. Υπέφεραν πολύ από ιλίγγους, ναυτίες, μείωση της αντιληπτικής ικανότητας, ευπάθεια των τριχοειδών αγγείων – ένα ασήμαντο τσίμπημα καρφίτσας μπορούσε να προκαλέσει αιμορραγίες – και ήταν εξαιρετικά ευπρόσβλητοι από αρρώστιες, που για άλλους δε θα είχαν καμιά συνέπεια 13.
   
Στις 9 Αυγούστου του 1945 η Ιαπωνία θρηνούσε. Η αμερικανική προπαγάνδα διέδιδε πως η επόμενη βόμβα προοριζόταν για το Τόκιο. Οι φήμες έλεγαν πως η επίθεση θα γινόταν στις 12 Αυγούστου. Στις 10, η Ιαπωνία γνωστοποίησε ότι δεχόταν την άνευ όρων παράδοση 14, μεταφέροντας την ευθύνη της συνθηκολόγησης, στον ίδιον τον Ιάπωνα αυτοκράτορα Χιροχίτο. Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που επιχειρήθηκε για να αποτραπεί η συνθηκολόγηση, απέτυχε 15.

Άλλωστε για τη μιλιταριστική Ιαπωνία και ο πόλεμος στη Μαντζουρία είχε πάρει πολύ άσχημη τροπή: η άμυνα που αντέτασσαν τα πιστά στον αυτοκράτορα ιαπωνικά στρατεύματα της στρατιάς του Kwantung κινδύνευε με άμεση κατάρρευση λόγω της ορμητικής εισβολής και προέλασης 1.600.000 στρατιωτών των σοβιετικών στρατευμάτων 17. "Η Σοβιετική έναρξη του πολέμου", υποστήριξε ο Ιάπωνας ιστορικός Tsuyoshi Hasegawa, "έπαιξε ένα πολύ μεγαλύτερο ρόλο από ό, τι τις ατομικές βόμβες στην παράδοση της Ιαπωνίας, επειδή διαψεύστηκε κάθε ελπίδα ότι η Ιαπωνία θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο με τη διαμεσολάβηση της Μόσχας» 18.
   

Το ίδιο συμπέρασμα διατυπώνει ο ιαπωνικής καταγωγής αμερικανός ιστορικός και στο βιβλίο του «Racing the Enemy: Stalin, Truman and the Surrender of Japan», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στις ΗΠΑ.
   
«Οι Ιάπωνες στρατιωτικοί» τονίζει ο κ. Χασεγκάουα «ήταν έτοιμοι να θυσιάσουν δέκα, εκατό Χιροσίμα αν με αυτόν τον τρόπο μπορούσαν να διατηρήσουν την εξουσία. H επίσημη εκδοχή, ότι ο αυτοκράτορας συνθηκολόγησε για να σώσει τον ιαπωνικό λαό από την καταστροφή, είναι εξίσου μεγάλος μύθος όσο αυτός των 500.000 αμερικανών στρατιωτών που θέλησε να σώσει ο Τρούμαν.

Ο Χιροχίτο πίστευε ότι μπορούσε να κερδίσει “την αποφασιστική μάχη” όπως την αποκαλούσε, όταν οι Αμερικανοί θα αναγκάζονταν να εισβάλουν στην Ιαπωνία και να πολεμήσουν στο έδαφος. Το σημαντικό για εκείνον ήταν να διατηρήσει τη θέση του ως αυτοκράτορας. Γι’ αυτό όταν οι Ρώσοι κήρυξαν τον πόλεμο άλλαξε ριζικά τη στρατηγική του και αποφάσισε να παραδοθεί άνευ όρων στους Αμερικανούς. Ήταν ένα στοίχημα. Θεωρούσε ότι ο Τρούμαν θα του φερόταν με μεγαλύτερο σεβασμό από ό,τι ο Στάλιν, ο οποίος είχε ορκιστεί να τελειώνει με τη μοναρχία. Από αυτή την άποψη, η επιλογή του ήταν σωστή, αφού ο Τρούμαν τον άφησε στον θρόνο του» 19.

Η τελική υπογραφή της συνθηκολόγησης, στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 πάνω στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο «Μιζούρι» που ναυλοχούσε στον κόλπο του Τόκιο, θα έγραφε την τελευταία πράξη του δράματος. Επίσημα ο πόλεμος στον Ειρηνικό είχε τελειώσει, αλλά με ποιό κόστος…

Από τότε μέχρι σήμερα, οι Η.Π.Α. δεν ζήτησαν ποτέ συγγνώμη για τη χρησιμοποίηση των ατομικών βομβών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι και κανείς Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει επισκεφθεί τις δύο μαρτυρικές πόλεις 21, αν και χιλιάδες άνθρωποι στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι πέθαιναν κάθε χρόνο από τις συνέπειες της ραδιενέργειας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Ποίημα γραμμένο από τον Φώτη Αγγουλέ το 1951, που περιλαμβάνεται στη συλλογή Φουτσιγιάμα, 1962.

2. Η κοντινή στο Ναγκασάκι πόλη Yahata είχε την προηγούμενη μέρα δεχτεί σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό από 224 B-29s, με αποτέλεσμα οι φωτιές που είχαν προκληθεί να καίνε ακόμα. Βλ ακόμα και “Steel mill worker reveals blocking view of U.S. aircraft on day of Nagasaki atomic bombing”. Mainichi Weekly. Retrieved July 29, 2014.

3. Johnston, Robert, “Nagasaki atomic bombing, 1945″ & Thomas, Gordon, Morgan-Witts, Max (1977), Ruin from the Air, London: Hamilton pp. 353–354.

4. Η βόμβα δεν πέτυχε το κέντρο της πόλης, αλλά το προάστιο Ουρακάμι δίπλα στην ιεραποστολική σχολή Σινζέι.

5. Η μέγιστη πίεση στο υπόκεντρο της έκρηξης της ατομική βόμβας στο Ναγκασάκι ήταν τόσο υψηλή, ώστε έφτασε κατ’ εκτίμηση να φτάσει τους 10 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο.

6. Ham Paul, (2011), Hiroshima Nagasaki, Sydney: HarperCollins, σελ. 367.

7. Frequently Asked Ouestions 1″. Radiation Effects Research Foundation. Archived from the original on September 19, 2007. Retrieved September 18, 2007. & “Hiroshima, Nagasaki, and Subsequent Weapons Testing”, World Nuclear Association. May 2010. Retrieved July 10, 2014.

8. ″Βλ. Θαν. Κ. Γεράνιος, Μετά τη Χιροσίμα. Ο εφιάλτης της πυρηνικής βόμβας και οι πυρηνικές δοκιμές, εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 11/08/1996.

9. Βλ. Giorgio Bonacina, Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα, μετάφραση Αριστείδη Αγγελίδη, εκδόσεις MONTADORI-Φυτράκης, Αθήνα 1973, σελ. 76-77.

10. ″Βλ. Ανέκδοτες φωτογραφίες από την επίθεση στο Ναγκασάκι, σοκάρουν την παγκόσμια κοινότητα [εικόνες], iefimerida, 02/06/2014.

11. ΧΙΡΟΣΙΜΑ, Βόμβα-στοιχειό. Αποκάλυψη! Ο Τρούμαν αποφάσισε να βομβαρδίσει με πυρηνικά όπλα την Ιαπωνία για να προλάβει την εισβολή του Κόκκινου Στρατού, εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ, 07/08/2005. Βλ. και το άρθρο της Ρίτσας Μασούρα “Η άλλη αλήθεια”, εφημερίδα Καθημερινή, 07/08/2005.

12. Βλ. και τον επίσημο διαδικτυακό τόπο του μουσείου της ατομικής βόμβας: http://atomicbombmuseum.org/index.shtml

13. Βλ. Giorgio Bonacina, Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα, ο.π., σελ. 77.

14. ″Giorgio Bonacina, Η ατομική βόμβα στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, εφημερίδα Έθνος, 06/08/1999.

15. Frank Richard B., (1999), Downfall: The End of the Imperial Japanese Empire, New York: Random House, σελ. 316–319.

16.  Βλ. το κείμενο  Ένα 10χρονο αγόρι κουβάλα στην πλάτη του τον νεκρό αδελφό του, που πέθανε από έκρηξη ατομικής βόμβας..., δημοσιευμένο στον ηλεκτρονικό ιστότοπο  Μηχανή του Χρόνου,  http://www.mixanitouxronou.gr/ena-10chrono-agori-kouvala-stin-plati-tou-ton-nekro-adelfo-tou-pou-pethane-apo-ekrixi-pirinikis-vomvas/

17. Emperor Hirohito’s Surrender Rescript to Japanese Troops”, Taiwan Document Project. Retrieved September 15, 2013.

18. "Historians: Soviet offensive, key to Japan’s WWII surrender, was eclipsed by A-bombs", Fox news, Retrieved September 18, 2013.

19. ΧΙΡΟΣΙΜΑ, Βόμβα-στοιχειό. Αποκάλυψη! Ο Τρούμαν αποφάσισε να βομβαρδίσει με πυρηνικά όπλα την Ιαπωνία για να προλάβει την εισβολή του Κόκκινου Στρατού, εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ, 07/08/2005. Βλ. και το άρθρο της Ρίτσας.

20. "Βλ. και Ρεμόν Καρτιέ: «Ιστορία του Δευτέρου Παγκόσμιου πολέμου», εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, τόμος β’, σελ. 570.

21. ΑΠΕ-ΜΠΕ, Ιαπωνία: Τιμήθηκε η 69η επέτειος από τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, εφημερίδα Καθημερινή, 06/08/2014.

Επιστροφή στην ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ