Αν ο ΕΛΑΣ "ξεβρόμιζε" τον τόπο από τους ταγματασφαλίτες όταν είχε το πάνω χέρι αμέσως μετά την Απελευθέρωση; - Με αφορμή την μάχη της Καισαριανής που έγινε σαν σήμερα το 1944

Του Γ. Γ.

Πριν τρεις δεκαετίες περίπου έτυχε να βρεθώ για αρκετό καιρό στην Φλώρινα.
Οργανωμένος τότε στο ΚΚΕ, είχα την τύχη να γνωρίσω αρκετούς συντρόφους της περιοχής που είχαν αγωνιστεί μέσα απ' τις γραμμές του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Επειδή πάντα μου άρεσε η ιστορία και ειδικά ότι έχει σχέση με την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο πόλεμο, με κάθε ευκαιρία επιδίωκα να μου διηγούνται τις εμπειρίες που είχαν σαν αντάρτες.

Ενα βράδυ, λοιπόν, είμαστε σε ένα χωριό -νομίζω Αλωνα το λένε- με τον γραμματέα τότε της ΚΝΕ τον Γιώργο Γαβριηλίδη (Τι να κάνει άραγε αυτή η ψυχή; Εχουμε χάσει επαφή εδώ και πολλά χρόνια. Αν τυχόν έχουμε κάποιον αναγνώστη/ια απ' την Φλώρινα και έχει επαφές μαζί του, ας στείλει ένα e-mail στο μπλοκ μας).
Στην παρέα μας ήταν και ένας ηλικιωμένος σύντροφος, που είχε δώσει σκληρές μάχες αρχικά στην Εθνική Αντίσταση και μετά σαν μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. 

Πάνω στην συζήτηση μας είχε πει: «Δυο μεγάλα λάθη έχει κάνει το ΚΚΕ, που τα πληρώσαμε πολύ ακριβά. Το ένα ότι υπέγραψε την συμφωνία της Βάρκιζας και το άλλο ότι μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς δεν έστησε Λαϊκά Δικαστήρια, όπως ζητούσαμε όλοι, για να "ξεβρομίζαμε" από τους ντόπιους προδότες. Αν το έκανε ούτε της μάχη της Φλώρινας θα χάναμε, ίσως ούτε τον Εμφύλιο».

Αυτό το τελευταίο μου έκανε εντύπωση και του ζήτησα να μας μιλήσει περισσότερο. Μας είπε, λοιπόν, στο περίπου: «Εμείς σε ανταρτοδικείο δικάσαμε σε θάνατο ένα 19χρονο ανταρτόπουλο γιατί κοιμήθηκε στην σκοπιά. Τα πουλημένα καθάρματα, που συνεργάστηκαν με τις δυνάμεις κατοχής και έκαναν τεράστια εγκλήματα, σε βάρος του λαού μας, τα αφήσαμε σχεδόν απείραχτα, για να καταταγούν στην πορεία στον Εθνικό στρατό. Οι αξιωματικοί του Ε.Σ και οι επικεφαλής της Χωροφυλακής και των Μονάδων Ειδικής Ασφάλειας, -μας είπε ονόματα που δεν συγκράτησα- στην μάχη της Φλώρινας, που το αποτέλεσμα της ήταν καθοριστικό για την έκβαση του Εμφυλίου, ήταν άτομα που είχαν υπηρετήσει τους κατακτητές. Αν τους "καθαρίζαμε" τότε, που είχαμε το πάνω χέρι αμέσως μετά την Απελευθέρωση, τα πάντα θα ήταν διαφορετικά».

Γιατί θυμήθηκα αυτή την ιστορία; Είναι επειδή ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Ορέστη Μακρή «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας» για να γράψω ένα κείμενο για τις μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ, σαν σήμερα το 1944, στην Καισαριανή και στις γύρω περιοχές ενάντια στους Γερμανούς, Ταγματασφαλίτες και Χίτες, ξαναστάθηκα στα εγκλήματα που έκανε ο ένοπλος δωσιλογισμός ενάντια στον λαό μας.

Το κεφάλαιο από το βιβλίο που ανάφερα:

4 Ιούλη 1944: Οι μαχητές του ΕΛΑΣ κατατροπώνουν Γερμανούς και Ταγματασφαλίτες στην Καισαριανή 

Ο «συνταγματάρχης» Πλυτζανόπουλος και τα ΕΣ-ΕΣ των Γερμανών είναι αδύνατο να συλλάβουν με το αρρωστημένο μυαλό τους πως, ύστερα από τόσο όργιο αίματος, ο λαός της Αθήνας, με μπροστάρηδες τους ένοπλους ΕΛΑΣίτες του, κατορθώνει όχι μόνο να αντέχει στα χτυπήματα τους, αλλά και να ανατρέπει τα σχέδια τους για συγκέντρωση εργατικών χεριών και να μη τους αφήνει να αλωνίζουν στις ηρωικές γειτονιές της Αθήνας.

Καταχτητές και προδότες δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν τη γρανιτένια απόφασή μας, να δώσουμε απλόχερα τη ζωή μας για τη σωτηρία του λαού, για την απελευθέρωσή του απ’ τους χιτλερικούς επιδρομείς και τα τσιράκια τους.

Έτσι στις 4.7.44 (Δευτέρα) αξιωματικοί των ΕΣ-ΕΣ, ο Πλυτζανόπουλος, ο λοχαγός αρχιβασανιστής Γκοτζαμάνης με 500 διαλεχτά καθάρματα (ΕΣ-ΕΣ, ταγματαλήτες. χίτες. Ειδική Ασφάλεια), προωθούνται από το ξημέρωμα με αυτοκίνητα απ' το κέντρο και αναπτύσσονται σε τάξη μάχης κατά μήκος της λεωφόρου Υμηττού (στο Παγκράτι).

Ενα τμήμα τους χτυπάει την Κάτω Καισαριανή, απ’ τον Αη Νικόλα.  Το δεύτερο  χτυπάει το Άνω Παγκράτι με κατεύθυνση το Βύρωνα. Το τρίτο τη Γούβα (πίσω απ’ το το νεκροταφείο) και το τέταρτο τον Αη Γιάννη.

Απ’ τo χάραμα και τα τρία τάγματα του 2ου συντάγματος του ΕΛΑΣ δέχονται ταυτόχρονα ισχυρή πίεση από τον εχθρό, που δημιουργεί σφήνες  μέσα στις συνοικίες μας  κι αρχίζει τις συλλήψεις, βασανισμούς και εκτελέσεις πολιτών.

Το ΙΙΙο τάγμα της Καισαριανής. του καπετάν Σταύρο Πρασσά. με δύναμη γύρω στους .30 άνδρες και αξιωματικούς τους Λεωνίδα Σιδέρη, Ορέστη (Γ. Σταθάτο). Βυζανιάρη, Μαραμπότα, Βενιζέλο, Μακρίδη, Μήλα. Ευτυχία Μουρίκη και άλλους, αμύνεται ηρωικά.

Ολόκληρη η Καισαριανή είναι στο πόδι. Σύσσωμος ο λαός, με επικεφαλής τις οργανώσεις του, έχει κινητοποιηθεί και με την κάλυψη του ΕΛΑΣ προβαίνει σε διαδηλώσεις.
Τα χωνιά στέλνουν απ’ όλες τις γωνιές συνθήματα του αγώνα. Τα αντάρτικα τραγούδια δίνουν κουράγιο στους μαχητές. Η απόφαση του λαού τη; Καισαριανής είναι να μην επιτρέψει στον εχθρό να πατήσει τα άγια χώματα της αντάρτισσας Καισαριανής Οι μαχητές μας ξαναμμένοι απ’ τη ζέστη και το μίσος τους ενάντια στον αιμοφόρο εχθρό. παλεύουν σαν γίγαντες και περιορίζουν τα μπουλούκια των ταγματαλητών στην κεντρική λεωφόρο της Καισαριανής, ως την πλατεία της Παναγίτσας,

Μέχρι το απόγευμα κρατούν γερά τις θέσεις τους στα σοκάκια του συνοικισμού κι αναγκάζουν  τους εγκληματίες, γύρω στις 5μμ να υποχωρήσουν πίσω από την «Κόκκινη γραμμή». Οι εχθρικές απώλειες είναι 15 νεκροί και 20 τραυματίες. Δεν αντέχουν άλλο

Το ΙΙα τάγμα του Σπύρου Μπούσια (Παύλου) με 20 άνδρες και 15 περίπου πολιτοφύλακες του Κολλημένου, με αξιωματικούς  το Χάλαμη. το Φακίρη και άλλους, με ελαστική άμυνα και ξαφνικές αντεπιθέσεις στα πλευρά του εχθρού, κατορθώνει να κρατήσει το μέτωπα στο μήκος της οδού Φιλολάου, από τo Βύρωνα ως τη Γούβα. Οι εχθροί δέχονται ισχυρά χτυπήματα και ως το απόγευμα δεν κατορθώνουν να προωθηθούν πάνω από 100 μέτρα απ' τις βάσεις εξόρμησής τους.

Mια ομάδα από 15 τσολιάδες με επικεφαλής αξιωματικό, που τόλμησε να προχωρήσει προς το ύψωμα «Νεράιδα». κυκλώθηκε από ευκίνητες ομάδες μας και εξοντώθηκε.

Το Ιο τάγμα του Γιάννη Κυριακίδη μάχεται στο ύψωμα του Αη Γιάννη Ως το απόγευμα εξόντωσε περίπου 15 γερμανοτσολιάδες και χίτες.

Σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, όσο συνεχιζόταν το τουφεκίδι και οι ριπές των αυτομάτων των ελασιτών, οι πολιτικές οργανώσεις έφερναν κοντά στο μέτωπο μάζες οργισμένου λαού αποφασισμένου να κυνηγήσει τους επιδρομείς, ακόμη και με ξύλα και πέτρες.

Η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει προς το μέρος του ΕΛΑΣ. Ο λαός των συνοικιών βρισκόταν σε «επικίνδυνη» για τον εχθρό, κατάσταση εξέγερσης. Οι γερμανοί όχι μόνο δεν κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν εργάτες, αλλά φοβούμενοι γενικότερη εξέγερση, έδωσαν διαταγή στον Πλυτζανόπουλο να αποσύρει αμέσως προς το κέντρο όλες του τις δυνάμεις. Η αποχώρησή τους είχε όλα τα χαρακτηριστικά της άτακτης φυγής.

Οι συνολικές απώλειες του εχθρού ήταν 100 νεκροί και τραυματίες. Πήραμε και λάφυρα 4 αυτόματα στάγιερ , 7 αραβίδες, 15 περίστροφα. 2000 φυσίγγια σε κασόνια, 20 γερμανικά κράνη, μπαλάσκες, ζωστήρες και κονσέρβες.

Τη μάχη διεύθυνε η διοίκηση του 2ου συντάγματος (στρατιωτικός ο ταγματάρχης πυροβολικού Κιλισμανής Γιάννης και καπετάνιος ο Θόδωρος Αργυρόπουλος). Το σύνταγμα, σ' αυτή τη μάχη διέθετε πλήρες επιτελείο και συνδέσμους με ποδήλατα, Ο σταθμός διοίκησης του συντάγματος ήταν στη Νέα Ελβετία.
Η «αφεντιά» μου είχε αποσπαστεί από τη διοίκηση του συντάγματος στο σταθμό διοίκησης του 11ου τάγματος (Μ πούσια) στο Πύρωνα κι είχα την ευθύνη για τη διεξαγωγή της αμυντικής μάχη; αυτού του τάγματος.

Απώλειες του ΕΛΑΣ

 ΙΙΙο τάγμα : 2 νεκροί και 5 τραυματίες.

ΙΙο τάγμα : 4 νεκροί και 9 τραυματίες.

Ιο τάγμα : 1 νεκρός και 5 τραυματίες.

Ακόμη εκτελέστηκαν από τους τσολιάδες 15 πατριώτες και πιάστηκαν 200 περίπου πολίτες που δεν ξαναγύρισαν ποτέ στα σπίτια τους.

Υστερα κι απ' αυτή τη νικηφόρα μάχη, ο λαός των συνοικιών μας πίστεψε απόλυτα στην ορθότητα τη, γραμμής της ΚΟΑ ότι με τα παλικάρια του ΕΛΑΣ στην πρώτη γραμμή και την αποφασιστική μαζική κινητοποίηση ολόκληρου του λαού, είμαστε σε θέση να αποκρούσουμε τους γερμανούς επιδρομείς και τα τσιράκια τους, μια και η δύναμή τους λιγόστευε καθημερινά κι ετοίμαζαν· τα μπογαλάκια τους για φευγάλα από τη ματοκυλισμένη χώρα μας.

Ο ηρωικός λαός των ανατολικών συνοικιών συνειδητοποίησε πλέον, πως για να σωθεί από τα γερμανικά στρατόπεδα, έπρεπε να αγωνιστεί σκληρά και αποφασιστικά, όσες θυσίες κι αν χρειάζονταν.

Από τότε, με διαταγή του Α’ Σώματος, η διοίκηση του 2ου συντάγματος, αρχίζει να οργανώνει οχυρές θέσεις σ’ όλο το μήκος της «Κόκκινης γραμμής», ώστε στο τέλος Αυγούστου να έχει σχηματιστεί ένα σταθερό πολεμικό μέτωπό ενάντια στον εχθρό, με συρματοπλέγματα κατά μήκος της λεωφόρου Υμηττού και με μόνιμες σε θέση μάχης, τις δυνάμεις μας.

Στο τέλος του Αυγούστου 1944, ολόκληρη η περιοχή της 1 ταξιαρχίας  (ανατολικές και νότιες συνοικίες), δηλαδή η μισή Αθήνα, είχε ελευθερωθεί από τον ΕΛΑΣ σχεδόν δυο μήνες πριν αποχωρήσουν οι γερμανοί. Με λαϊκές επιτροπές, οι οργανώσεις μας εξασφάλιζαν τον επισιτισμό, την αυτοδιοίκηση και την ασφάλεια των πολιτών. Η τάξη και το νοικοκυριό που επικρατούσε στις ελεύθερες περιοχές μας, ήταν κάτι που δεν είχαν ξαναζήσει οι Αθηναίοι.

Οι βασανιστές του λαού μας. πριν κλειστούν οριστικά μέσα στα άντρα τους (βάσεις εξόρμησής τους), σε μια τελική αναμέτρησή τους με τον ΕΛΑΣ, αφρισμένοι απ' τη λύσσα και το μίσος τους ενάντια στον αγωνιζόμενο λαό για τη λευτεριά του και σαν θεριό που σφαδάζει απεγνωσμένα κι επικίνδυνα πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, όρμησαν από το τέλος του Ιούλη ως τα μέσα Αυγούστου, ενάντια στις λεύτερες συνοικίες μας. Βασάνισαν, έσφαξαν αδιάκριτα άντρες,  γυναίκες, παιδιά και γέρους
Τα εγκλήματα τους αυτά, έμειναν στη μνήμη μας μέχρι σήμερα με την ονομασία «Ο ματωμένος Αύγουστος του ’44».