Ο Λουντέμης αφηγείται στιγμιότυπα της ζωής του Παναΐτ Ιστράτι!

 του Δημήτρη Δαμασκηνού,

φιλολόγου-ιστορικού & συγγραφέα

To κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος 61 (ΝΟΕ-ΔΕΚ 2019) του περιοδικού "Μανδραγόρας" (σελ. 72-77) που κυκλοφορεί και περιέχει απομαγνητοφωνένη τη ραδιοφωνική εκπομπή του Μενέλαου Λουντέμη για τον Παναΐτ Ιστράτι στο ελληνικό πρόγραμμα της Ρουμανικής ραδιοφωνίας το 1974 μαζί με κάποιες φιλολογικού και ιστορικού χαρακτήρα πληροφορίες, παρατηρήσεις και σχόλια. 

Είναι γνωστό πως το 1956, έπειτα από πολλές διαμαρτυρίες και πιέσεις ο λογοτέχνης, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Μενέλαος Λουντέμης απολύθηκε από τον Άη Στράτη όπου βρισκόταν εκτοπισμένος. Είχε προηγηθεί, ωστόσο, η δίκη [1] για τη συλλογή διηγημάτων Βουρκωμένες μέρες [2] και η απαγόρευση κυκλοφορίας των βιβλίων του, με αποτέλεσμα το κλίμα στην αμερικανοκρατούμενη Ελλάδα των δωσιλόγων γι’ αυτόν να ήταν βαρύ.

Παναΐτ Ιστράτι (Φωτογραφικό Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α./Μ.Ι.Ε.Τ.)

 
Δεν ήταν επομένως έκπληξη το γεγονός πως λίγο καιρό αργότερα η τότε ελληνική κυβέρνηση κι ενώ ο συγγραφέας βρισκόταν στο εξωτερικό, με αφορμή την ομιλία του στα εγκαίνια του μνημείου στο πρώην ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ (βρισκόταν τότε στο έδαφος της ΛΔΓ [3]), όπου θύματα υπήρξαν και Έλληνες [4], του αφαίρεσε εντελώς αυθαίρετα την ελληνική ιθαγένεια στερώντας του παράλληλα και τη δυνατότητα να επιστρέψει στην Ελλάδα [5].

Ο Μενέλαος Λουντέμης πικραμένος αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Ρουμανία, κάνοντας πολλά ταξίδια σ’ όλον τον κόσμο. Αλλά η βάση του ήταν το Βουκουρέστι.

Η επίσκεψη του το 1958 και 1959 στην τότε ΕΣΣΔ συνοδεύτηκε από την έκδοση τεσσάρων έργων του στα ρωσικά το 1958, 1959, 1960 και 1961.

 Η περίοδος, άλλωστε, της πολιτικής προσφυγιάς ήταν δημιουργική για τον συγγραφέα, αφού όχι μόνο η ΕΣΣΔ [6], μα και στις υπόλοιπες “σοσιαλιστικές χώρες” εκτίμησαν το λογοτεχνικό του έργο, με αποτέλεσμα έργα του να μεταφραστούν και να κυκλοφορήσουν στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, στη Λαϊκή Κίνα, στην Τσεχοσλοβακία, την πρώην ΛΔΓ, τέλος στην Πολωνία. Ιδιαίτερα, όμως, στη Ρουμανία ο συγγραφέας υπήρξε πολύ αγαπητός. Πολλά μάλιστα από τα έργα του έχουν γραφεί κατά την περίοδο που έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας στο Βουκουρέστι και φυσικά έχουν μεταφραστεί στα Ρουμανικά [7]. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ