Στις 14 Ιουνίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Αντρέι Ντεστσίτσια, κατάφερε να γίνει περίγελος όλου του πολιτισμένου κόσμου, δείχνοντας στους πάντες το ποιόν των ανθρώπων που κυβερνούν αυτό τον καιρό τη χώρα του.
Εκείνο το Σαββατόβραδο εμφανίστηκε στη ρωσική πρεσβεία του Κιέβου, υποτίθεται για να ηρεμήσει τους χούλιγκαν συμπατριώτες του που επιδίδονταν σε βανδαλισμούς, ύστερα από την κατάρριψη ουκρανικού πολεμικού αεροσκάφους από φιλορώσους αυτονομιστές, στη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων στην εξεγερμένη Ανατολική Ουκρανία. Αντ' αυτού όμως ο άνθρωπος που προΐστατο της ουκρανικής διπλωματίας έριξε λάδι στη φωτιά, χρησιμοποιώντας φρασεολογία χαμαιτυπείου για τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα κατορθώματα αυτού του... άξιου πρεσβευτή της κυβερνώσας ουκρανικής μαφίας έκαναν τον γυρο του κόσμου μέσω YouTube και προκάλεσαν, όπως ήταν φυσικό, την αντίδραση της Μόσχας, που διέκοψε κάθε επαφή με το Κίεβο μέχρις ότου ο θερμοκέφαλος αυτός κύριος εκδιωχθεί από το γραφείο του.
Δεν χρειάστηκαν παρά τέσσερις μέρες στον νεοεκλεγμένο Πρόεδρο της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, για να ανταποκριθεί στην αξίωση του Κρεμλίνου. Και με πόσο εμφαντικό τρόπο! Αφού έπαυσε τον Ντεστσίτσια, ο Ουκρανός μεγαλοεπιχειρηματίας-Πρόεδρος ανέθεσε το κρίσιμο υπουργείο των Εξωτερικών σ'έναν άνθρωπο που μπορεί να μιλήσει σε πολύ διαφορετική γλώσσα με τον Βλαντιμίρ Πούτιν - μεταξύ άλλων, γιατί η μητρική του γλώσσα είναι όχι τα ουκρανικά, αλλά τα ρωσικά.
Πράγματι, ο 47χρονος Πάβλο Κλίμκιν γεννήθηκε στη ρωσική πόλη του Κουρσκ, φοίτησε Φυσική και πήρε μάστερ Διαστημικής Φυσικής στη Μόσχα και μόνο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991 εγκαταστάθηκε στην Ουκρανία, για να ξεκινήσει τη διπλωματική του καριέρα δύο χρόνια αργότερα. Στις «προγραμματικές» -ας το πούμε έτσι- δηλώσεις του υποστήριξε ότι αποτελεί «στρατηγική επιδίωξη» η εμπορική σύνδεση της χώρας του με την Ευρωπαϊκή Ένωση -τη σχετική συμφωνία προβλέπεται να υπογράψει ο Ποροσένκο την Παρασκευή 27 Ιουνίου-, προσθέτοντας όμως ότι παράλληλα θα εργαστεί για την «εμβάθυνση της συνεργασίας με τη Ρωσία».
«Ειρηνευτικό σχέδιο» δεκατεσσάρων σημείων
Δύο μέρες αργότερα ήρθε η δεύτερη σημαντική χειρονομία του Ποροσένκο, που προδιαθέτει για κάποιου είδους συνδιαλλαγή με το Κρεμλίνο. Ύστερα από ένα τριήμερο αλλεπάλληλων τηλεφωνικών συνομιλιών με τον Πούτιν, ο Ποροσένκο κήρυξε μονομερή εκεχειρία απέναντι στους φιλορώσους αυτονομιστές των ανατολικών περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, δίνοντας τους προθεσμία επτά ημερών να καταθέσουν τα όπλα και προσφέροντας αμνηστία σε όσους δεν κατηγορούνται για «σοβαρά εγκλήματα».
Η εκεχειρία ήταν το πρώτο από τα δεκατέσσερα σημεία του «ειρηνευτικού σχεδίου» που κατέθεσε ο Ουκρανός Πρόεδρος, το οποίο προβλέπει επίσης αποκέντρωση των ανατολικών περιοχών, εκλογή της τοπικής εκτελεστικής εξουσίας αντί του μέχρι τώρα ισχύοντος καθεστώτος ορισμού τους από το Κίεβο, κατοχύρωση ως ισότιμης της ρωσικής γλώσσας και άλλα μέτρα για τον κατευνασμό των ρωσόφωνων.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έσπευσε να κφράσει την υποστήριξή του στο «ειρηνευτικό σχέδιο» του Ποροσένκο, αν και με αρκετά επιφυλακτικό τρόπο - ζήτησε να μην λειτουργήσει ως «τελεσίγραφο» προς τους αυτονομιστές και να ξεκινήσει διάλογος του Κιέβου με εκπροσώπους τους.
Οι κινήσεις αυτές ενίσχυσαν την αίσθηση ότι ένας -έστω και εύθραυστος- συμβιβασμός μεταξύ Πούτιν και Ποροσένκο βρίσκεται ενδεχομένως στα σκαριά.
Ο Ρώσος ηγέτης είχε δείξει και στο παρελθόν δείγματα ισχυρού πολιτικού πραγματισμού, ο οποίος του επέτρεψε όταν ήταν πρωθυπουργός της Ρωσίας να οικοδομήσει μια «businesslike», όπως λένε οι Αμερικανοί, σχέση με την τότε ομόλογο του, ακραιφνώς φιλοαμερικανή Γιούλια Τιμοσένκο. Γιατί όχι και με τον Ποροσένκο, έναν άνθρωπο που δεν υστερεί σε χαμαιλεοντισμό από τους περισσότερους ολιγάρχες-πολιτικούς της χώρας του;
Όπως έχουμε ξαναγράψει σε αυτές τις στήλες, ο νέος Πρόεδρος της Ουκρανίας διετέλεσε υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας του φιλορώσου Γιανουκόβιτς και κατέστησε σαφές προεκλογικά και μετεκλογικά, ότι δεν θα θέσει ζήτημα ένταξης της χώρας του στο NATO, ένα ζήτημα που αποτελεί, βέβαια, την πρωταρχική «κόκκινη γραμμή» για τη Μόσχα.
Μίσος και καχυποψία
Εάν ο Ποροσένκο είχε αντικαταστήσει «ομαλά» ή, έστω, μετά από ένα αναίμακτο πραξικόπημα, σαν τη λεγόμενη «πορτοκαλί επανάσταση» του 2004-2005, τον Για-νουκόβιτς, μια παρόμοια συνδιαλλαγή θα ήταν ίσως, σχετικά εύκολη υπόθεση. Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.
Το αίμα που χύθηκε στο Κίεβο, το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ έχει ανοίξει βαθύτατα ρήγματα τόσο στο εσωτερικό της Ουκρανίας όσο και μεταξύ της κυβέρνησής της και του Κρεμλίνου. Η Ρωσία έχει προσαρτήσει τη χερσόνησο της Κριμαίας και στις ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, ιδίως στη νεοπαγή Εθνοφρουρά, τα υπερεθνικιστικά και φασιστικά στοιχεία έχουν το πάνω χέρι.
Το μίσος και η καχυποψία ανάμεσα στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα έχουν γιγαντωθεί σε τέτοιο βαθμό, που κάνουν τον δρόμο του συμβιβασμού να μοιάζει με ναρκοπέδιο.
Ο δε Ποροσένκο έχει βάσιμους λόγους να ανησυχεί ότι μια πραγματική «αποκέντρωση» - ομοσπονδιοποίηση της Ουκρανίας θα αποτελέσει απλώς ενδιάμεσο στάδιο για την τελική απόσχιση των ανατολικών περιοχών της, που αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο της οικονομίας της. Από την πλευρά του, ο Πούτιν έχει εξίσου βάσιμους λόγους να υποπτεύεται ότι, αφού ξεμπερδέψει με τη φιλορωσική εξέγερση, ο Ποροσένκο θα βάλει πλώρη τελικά για την ένταξη στο NATO και τη δυναμική διεκδίκηση της Κριμαίας, ό,τι και να λέει σήμερα. Όπως θα έλεγε ο Μαρξ, δύο ίσα δίκαια συγκρούονται, κι όταν συμβαίνει αυτό, δεν αποφασίζει το δίκαιο, αλλά η δύναμη.
Λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο
Αλλά ακόμη κι αν Πούτιν και Ποροσένκο κατέληγαν σε έναν προσωρινό συμβιβασμό, υπάρχει άλλος ένας παράγοντας ο οποίος θα μπορούσε από μόνος του να εκτροχιάσει τις εξελίξεις: οι εξεγερμένοι αυτονομιστές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. Οι περισσότεροι Δυτικοί αναλυτές επιμένουν να μην τους λογαριάζουν ως αυτοτελή παράγοντα του ουκρανικού δράματος, θεωρώντας ότι πρόκειται απλώς για μισθοφόρους της Μόσχας, οι οποίοι θα υπακούσουν πρόθυμα στις όποιες εντολές των αφεντικών τους.
Η πείρα της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης, όπου ο συμβιβασμός του Μιλόσεβιτς απέτυχε να «περάσει» στους Σερβοβόσνιους και να αποτρέψει τον εμφύλιο πόλεμο, θα έπρεπε να τους κάνει πιο προσεκτικούς. Όταν ένας ολόκληρος λαός ή, έστω, μεγάλα κομμάτια του έχουν πάρει τα όπλα, έχουν ρισκάρει τη ζωή τους, έχουν κλάψει νεκρούς και φοβούνται βάσιμα ότι θα αποτελέσουν θύματα διωγμών και κα- τατρεγμών μετά από μια άδικη «ειρήνη», τότε έχουν ισχυρούς λόγους να μην παραδώσουν τις περιοχές που με τόσο κόπο και αίμα κατέκτησαν.
Κι αυτό είναι που, μέχρι στιγμής, συμβαίνει στην Ανατολική Ουκρανία. Οι αυτονομιστές απέρριψαν τη μονομερή εκεχειρία του Ποροσένκο, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα καταθέσουν τα όπλα αν δεν φύγει από τις περιοχές τους ο στρατός του Κιέβου, που φέρθηκε απέναντι τους σαν να ήταν στρατός ξένης, αδίστακτης κατακτητικής δύναμης.
Από την πλευρά του, ο Πούτιν, αν και αφήνει πάντα ανοιχτή την προοπτική της συνδιαλλαγής με το Κίεβο, εμφανίζεται αποφασισμένος να παίξει σκληρό «πόκερ» μέχρι τέλους. Από τη μια, σφίγγει τη μέγκενη του ενεργειακού εκβιασμού του Κιέβου, εκμεταλλευόμενος το τεράστιο οικονομικό χρέος αναφορικά με την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου. Από την άλλη, ενισχύει τη στρατιωτική πίεση, συγκεντρώνοντας και πάλι ρωσικά στρατεύματα στα σύνορα με την Ουκρανία και -αν πιστέψουμε τις καταγγελίες της Ουάσιγκτον- εφοδιάζοντας τους αντάρτες με ρωσικά τεθωρακισμένα.
Με αυτά τα δεδομένα, όλα τα ενδεχόμενα για την τελική έκβαση του δράματος παραμένουν ανοιχτά και το μέλλον διαγράφεται αβέβαιο. ■
Δημοσίευση σχολίου