Συμπληρώνονται σήμερα ακριβώς 67 χρόνια από τη μέρα που το αμερικανόδουλο μοναρχοφασιστικό καθεστώς εκτέλεσε τον Νίκο Μπελογιάννη και τους συντρόφους του. Πριν από δύο χρόνια, απ' αφορμή τα εγκαίνια του «Μουσείου Μπελογιάννη» στη γενέτειρά του Αμαλιάδα, τα οποία έκαναν Τσίπρας και Κουτσούμπας, στη μοναδική (αν δεν κάνουμε λάθος) κοινή τους εμφάνιση, γράφαμε: Σταμάτησε άραγε η ταξική πάλη, ώστε ο Νίκος Μπελογιάννης, ένας επαναστάτης κομμουνιστής, να τοποθετηθεί σ' ένα μουσείο της αστικής τάξης ως εθνικός ήρωας; Η απάντηση είναι αυτονόητα αρνητική. Ο,τι και να κάνουν, ο Μπελογιάννης, οι Μπελογιάννηδες δε χωράνε στα μουσεία της αστικής τάξης.
Οταν η εργατική τάξη και ο λαός της Ελλάδας, ακολουθώντας το δρόμο των επαναστατών του ΔΣΕ, θα είναι σε θέση να χτίσει μια Ελλάδα του σοσιαλισμού, θα φτιάξει και το μουσείο του Μπελογιάννη. «Το μεγάλο μνημείο των ηρώων της επανάστασης», όπως έγραφε ο Ρίτσος κλεισμένος στα σύρματα της Μακρονήσου. Μέχρι τότε, ο Μπελογιάννης θα ζει στων τραγουδιών τις λέφτερες στροφές. Και θα συμβολίζει πάρα πολλά, χρήσιμα όχι μόνο ως ανάμνηση μιας επαναστατικής εποχής αλλά ως σχολείο για κάθε νέο επαναστάτη.
Ηταν 3 τη νύχτα της Κυριακής 30 Μάρτη του 1952, όταν ο βασιλικός επίτροπος, συνταγματάρχης Αθανασούλας, ανακοίνωσε στους Νίκο Μπελογιάννη, Νίκο Καλούμενο, Ηλία Αργυριάδη και Δημήτρη Μπάτση ότι η αίτηση χάριτος απορρίφθηκε. Τους φόρτωσαν σ' ένα αυτοκίνητο και τους μετέφεραν στο Γουδή. Και οι τέσσερις αρνήθηκαν να τους δέσουν τα μάτια. Στις 4:12 ακούστηκαν οι ριπές του εκτελεστικού αποσπάσματος. Το έγκλημα είχε συντελεστεί, παρά τη διεθνή κινητοποίηση.
Κυριακή και πριν φέξει. Ούτε οι ναζιφασίστες κατακτητές δεν έκαναν Κυριακή εκτελέσεις. Ομως το μοναρχοφασιστικό καθεστώς, υπό την «κεντρώα» κυβέρνηση Ν. Πλαστήρα - Σ. Βενιζέλου, δεν είχε περιθώρια. Στις 29 του Μάρτη, μια μέρα πριν την εκτέλεση, ο Σοφοκλής Βενιζέλος είχε κληθεί επειγόντως στην αμερικάνικη πρεσβεία από τον περιβόητο Πιουριφόι. Στη συνέχεια πήγε στο προγραμματισμένο υπουργικό συμβούλιο μεταφέροντας την εντολή των πατρόνων. Ο Μπελογιάννης έπρεπε να εκτελεστεί αμέσως, για να σταλεί ένα μήνυμα στην Ελλάδα και σ' όλο τον κόσμο: κουμάντο εδώ κάνουν οι Αμερικανοί που θ' αντιμετωπίσουν τους κομμουνιστές και το κίνημά τους με τη φωτιά και το μολύβι. Φανατικός υπέρμαχος της εκτέλεσης ήταν αυτός που μετέπειτα ονομάστηκε «γέρος της δημοκρατίας». Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο άνθρωπος που ματοκύλησε το λαό της Αθήνας στις 3 Δεκέμβρη του 1944, δεν μπορούσε να μη συμπράξει με τους Αμερικανούς και στο νέο έγκλημα.
Ο Μπελογιάννης ήταν το στέλεχος του ΚΚΕ που προσφερόταν για το στόχο των Αμερικανών. Και λόγω του παρελθόντος του και επειδή ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που είχε φτάσει στην Ελλάδα με αποστολή να ανασυγκροτήσει τις παράνομες οργανώσεις του. Στα 37 του χρόνια, είχε μια πυκνή επαναστατική διαδρομή, που τον είχε αναδείξει στην καθοδήγηση του κόμματος. Μετά τη σύλληψή του, είχε αναπτυχθεί ένα τεράστιο κίνημα αλληλεγγύης, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες, που αγκάλιασε διανοούμενους, καλλιτέχνες, επιστήμονες, πολιτικούς. Ο Μπελογιάννης είχε καταστεί σύμβολο και αυτό το σύμβολο η αμερικανοκρατία ήθελε να το δολοφονήσει. Τη στιγμή που ακόμα και ο Ντε Γκολ είχε ζητήσει τη μη εκτέλεση ενός ήρωα της Αντίστασης, όπως ήταν ο Μπελογιάννης, οι Αμερικανοί ήθελαν να πουν σε όλους (και στον Ντε Γκολ), ότι η Ελλάδα είναι δικό τους βιλαέτι και ότι θα πνίξουν στο αίμα τους κομμουνιστές που τόλμησαν να πραγματοποιήσουν την πρώτη επανάσταση στην Ευρώπη μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο.
Μπολσεβίκος
Ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν ένα από τα πολλά στελέχη του ΚΚΕ που ατσαλώθηκαν στη φωτιά των ταξικών και επαναστατικών αγώνων μετά τη μπολσεβικοποίηση του κόμματος στις αρχές της δεκαετίας του '30. Αυτά τα στελέχη, παλεύοντας στις συνθήκες της μεταξικής δικτατορίας και μετά της ναζιφασιστικής κατοχής, κατάφεραν να συμπυκνώσουν τον ιστορικό χρόνο, συσσωρεύοντας εμπειρία και αναπτύσσοντας ικανότητες που υπό ομαλές συνθήκες απαιτούν δεκαετίες. Παράλληλα, σφυρηλάτησαν έναν ατσάλινο χαρακτήρα που τους επέτρεπε να παραμένουν στοχοπροσηλωμένοι, αψηφώντας κάθε κίνδυνο για την ελευθερία και τη ζωή τους. Μια γρήγορη ματιά στη σύντομη ζωή του Μπελογιάννη αφήνει έκθαμβο το σημερινό άνθρωπο που δεν έχει τέτοιες παραστάσεις.
Γεννήθηκε στην Αμαλιάδα στα τέλη του 1915 και από το γυμνάσιο ακόμα έδειξε τη «ζωηράδα» του, οργανώνοντας δυο απεργίες των μαθητών. Το 1932 ξεκίνησε να σπουδάζει στη Νομική της Αθήνας. Την ίδια χρονιά έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και το 1934, στα 19 του, μέλος του ΚΚΕ. Το 1935 εκλέχτηκε γραμματέας της κομματικής οργάνωσης Αμαλιάδας κι αρχίζει να οργανώνει διαμαρτυρίες των σταφιδοπαραγωγών και απεργίες. Τον Μάρτη του 1936 συνελήφθη και χωρίς δίκη εξορίστηκε στην Ιο. Τον Μάη καταδικάστηκε ερήμην σε δυο χρόνια φυλακή, ενώ αποβλήθηκε από τη Νομική. Τον Ιούνη έκανε έφεση και επέστρεψε στην Αμαλιάδα, για να περάσει στη συνέχεια σε κομματική δουλειά στην Πάτρα. Στα τέλη του 1936 συνελήφθη όντας φαντάρος και βασανίστηκε, χωρίς να καταφέρουν να του πάρουν λέξη για την παράνομη επαναστατική δουλειά στο στρατό. Καταδικάστηκε εκ νέου σε φυλακή και εξορία. Το 1937 ξαναγύρισε στην Πάτρα, αναλαμβάνοντας γραμματέας της περιφερειακής οργάνωσης του κόμματος.
Τον Μάη του 1938 νέα σύλληψη και νέα καταδίκη σε 5 χρόνια φυλακή και 2 χρόνια εξορία. Στο κολαστήριο της Αίγινας βασανίζεται φρικτά. Από εκεί μετάγεται στην Ακροναυπλία. Οι μοναρχοφασίστες παραδίδουν τους κρατούμενους στους κατακτητές. Ο Μπελογιάννης μεταφέρεται σε ιταλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αιτωλοακαρνανία. Αρρωστος μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου κατάφερε να δραπετεύσει και να περάσει στον ΕΛΑΣ Πελοποννήσου ως καπετάνιος. Μετά την απελευθέρωση έγινε υπεύθυνος διαφώτισης του κόμματος στην Πελοπόννησο. Στον ΔΣΕ ορίστηκε πολιτικός επίτροπος της 10ης Μεραρχίας. Τον Αύγουστο του 1948 τραυματίζεται στο Γράμμο, αλλά παραμένει στη θέση του. Οταν ο ΔΣΕ υποχώρησε, του ανατέθηκε να μείνει πίσω και να οργανώσει επιθέσεις αντιπερισπασμού, ώστε να καταφέρουν να διαφύγουν εγκλωβισμένα τμήματα του ΔΣΕ από τη Μακεδονία. Θα φύγει με το τελευταίο απόσπασμα, αφού σιγουρευτεί ότι πέρασαν όλοι.
Η τελευταία αποστολή
Στην πολιτική προσφυγιά ο Μπελογιάννης εκλέχτηκε μέλος της ΚΕ του κόμματος. Τον Ιούνη του 1950 στάλθηκε στην Ελλάδα με αποστολή να οργανώσει νέο παράνομο μηχανισμό, γιατί ο παλιός είχε διαβρωθεί. Δεν τα κατάφερε. Ηρθε σε επαφή με το μηχανισμό-σουρωτήρι που καθοδηγούσε ο Ν. Πλουμπίδης. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς συνελήφθη. Δικάστηκε δυο φορές από έκτακτα στρατοδικεία. Καταδικάστηκε και τις δυο φορές σε θάνατο.
Οι δίκες του Μπελογιάννη απετέλεσαν διεθνή γεγονότα. Ο ίδιος είχε πλήρη συνείδηση της ιστορικότητας αυτών των δικών. Ηξερε ότι σ' αυτές δεν υπερασπιζόταν μόνο τον εαυτό του, αλλά υπερασπιζόταν το κόμμα του. Από τα χείλη του κρέμονταν δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές που προσπαθούσαν να συνεχίσουν την επαναστατική τους δουλειά στις πιο αντίξοες συνθήκες. Κρέμονταν δεκάδες χιλιάδες εαμικοί που αντιμετώπιζαν καθημερινά εξευτελισμούς, διώξεις, κοινωνικό αποκλεισμό. Ο Μπελογιάννης ήξερε πολύ καλά ότι η δική του στάση θα γινόταν ή παράγοντας ενθάρρυνσης και αγωνιστικής ανάτασης ή μοχλός ώθησης προς την αποστράτευση και την ιδιώτευση. Το επαναστατικό καθήκον βάραινε ασύγκριτα περισσότερο από τη δική του βιολογική ύπαρξη.
Αυτό φρόντισε να το καταστήσει σαφές με την παρουσία του στα στρατοδικεία. Από τις «απολογίες» του σ' αυτά επιλέγουμε ένα μικρό απόσπασμα, χαρακτηριστικό του πολιτικού και ηθικού αναστήματος των κομμουνιστών της πάστας του Μπελογιάννη:
«Είμαι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και ακριβώς για την ιδιότητά μου αυτή δικάζομαι, γιατί το κόμμα μου παλεύει και χαράζει το δρόμο της Ειρήνης, της Ανεξαρτησίας και της Ελευθερίας. Στο πρόσωπό μου δικάζεται η πολιτική του ΚΚΕ… Εάν έκανα δήλωση αποκήρυξης θα αθωωνόμουνα κατά πάσα πιθανότητα μετά μεγάλων τιμών... Αλλά η ζωή μου συνδέεται με την ιστορία του ΚΚΕ και τη δράση του... Δεκάδες φορές μπήκε μπροστά μου το δίλημμα: Να ζω προδίδοντας τις πεποιθήσεις μου, την ιδεολογία μου, είτε να πεθάνω, παραμένοντας πιστός σ' αυτές. Πάντοτε προτίμησα το δεύτερο δρόμο και σήμερα τον ξαναδιαλέγω… Τα δικαστήριά σας είναι δικαστήρια σκοπιμότητας. Γι' αυτό δε ζητώ την επιείκειά σας. Αντικρίζω την καταδικαστική σας απόφαση με περηφάνια και ηρεμία. Με το κεφάλι ψηλά θα σταθώ μπροστά στο εκτελεστικό σας απόσπασμα. Αλλά είμαι σίγουρος πως θα 'ρθει η μέρα, που οι ίδιοι δικαστές που τώρα με δικάζουν, θα ζητήσουν χάρη απ' τον ελληνικό λαό. Δεν έχω άλλο τίποτε να πω».
Και στο τελευταίο χειρόγραφο σημείωμά του, στο οποίο χρησιμοποίησε ως τίτλο μια φράση από τον Αμλετ του Σέξπιρ στ' αγγλικά (That is the question), έγραψε μεταξύ των άλλων: «Από ηλικία 17 χρονών, σπουδαστής ακόμη, πίστεψα στα ιδανικά του σοσιαλισμού και από τότε, 20 ολόκληρα χρόνια, η ζωή μου είναι αφιερωμένη στον αγώνα για τον εκδημοκρατισμό, την ανεξαρτησία και την ευημερία της πατρίδας μου. Για την ιδεολογία μου, οι αντιδραστικοί με έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο των Αθηνών, με εξόρισαν, με εφυλάκισαν τον καιρό της μεταξικής δικτατορίας. Αντί να διαλέξω τη ζωή της καριέρας – και μπορούσα εύκολα να δημιουργήσω μια τέτοια – προτίμησα μια ζωή γεμάτη διωγμούς, στερήσεις, πόνους και δάκρυα».
Πρότυπο για ποιους;
Τουλάχιστον φέτος, δε θα δούμε τους Τσίπρα και Κουτσούμπα να θαυμάζουν παρέα το πιστόλι του Μπελογιάννη. Ο εκλογικός ανταγωνισμός δεν επιτρέπει τέτοιες εκδηλώσεις αμοιβαίου οφέλους. Αυτό δε σημαίνει ότι θα σταματήσει και η σπέκουλα. Οι συριζαίοι ήδη κάνουν σπέκουλα με τον εγγονό του Πέτρου Κόκκαλη. Εχει, λένε, «βαρύ» όνομα! Λες και το βάρος το έχουν τα ονόματα. Λες και μπορεί να έχει καμιά σχέση ο ανιδιοτελής κομμουνιστής γιατρός Πέτρος Κόκκαλης με το γιο του και τον εγγονό του, στυγνούς και αδίστακτους καπιταλιστές.
Οσο για τον Περισσό, θα κάνει τη συνήθη σπέκουλα και με τον Μπελογιάννη. Χρειάζεται μήπως να ξαναθυμίσουμε τη δήλωση Φλωράκη, στο πλαίσιο του Ν.Δ. 59/1974, ότι «αι αρχαί του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος αντιτίθενται προς πάσαν ενέργειαν αποσκοπούσαν εις την βία κατάληψιν της εξουσίας ή την ανατροπήν του Ελευθέρου Δημοκρατικού Πολιτεύματος»; Οση καπηλεία κι αν κάνουν, η πρακτική πολιτική τους αποδεικνύει πως δεν είναι τίποτ' άλλο από ένα αστικό-ρεφορμιστικό κόμμα.
ΥΓ1. Στη φωτογραφία, ο Μπελογιάννης με τη στολή του πολιτικού επιτρόπου του ΔΣΕ.
ΥΓ2. Κάθε φορά που γίνεται λόγος για τον Μπελογιάννη, η αστική δημοσιολογία ρίχνει στην πιάτσα μπόλικες δόσεις Πλουμπίδη. Ο στόχος; Να χτυπηθεί η ηγεσία του κόμματος και ειδικά ο Ζαχαριάδης. Ο χώρος δεν επιτρέπει μια εκτενή ανάλυση. Ούτε θα θέλαμε να θολώσουμε αυτή την ιστορική αναφορά στον Νίκο Μπελογιάννη και σε όσα αυτός συμβολίζει, εκτρέποντας κι εμείς τη συζήτηση στην υπόθεση Πλουμπίδη. Επιγραμματικά και αφοριστικά θα πούμε ότι ο Πλουμπίδης δεν ήταν χαφιές, όπως τον κατήγγειλε το κόμμα, όμως έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να του προσάψει το κόμμα αυτή την κατηγορία, με τα δεδομένα που είχε τότε στη διάθεσή του. Για ποιο λόγο ο Πλουμπίδης επέδειξε αυτή την αλλοπρόσαλλη (για ένα τόσο έμπειρο κομματικό στέλεχος) συμπεριφορά; Ολα τα δεδομένα δείχνουν ότι ο Πλουμπίδης είχε προσβληθεί από το μικρόβιο του λεγκαλισμού. Επεδείκνυε οπορτουνιστική πολιτική συμπεριφορά, κόντρα στις αποφάσεις του κόμματος, γιατί βασική του επιδίωξη ήταν να στήσει ένα νόμιμο κόμμα (το έκαναν αργότερα οι αναθεωρητές της 6ης Ολομέλειας του '56). Ετσι, επέτρεψε στον ταξικό εχθρό και τις μυστικές του υπηρεσίες να αναμιχθούν στις υποθέσεις του κόμματος και να παίζουν διαβρωτικό-διαλυτικό ρόλο.
Δημοσίευση σχολίου