Σημειώσεις με αφορμή ότι σαν σήμερα το 1951 ιδρύεται η ΕΔΑ

Του Γιώργη Γιαννακέλλη

«Η επιλογή του ΚΚΕ για τη δημιουργία της ΕΔΑ ήταν λαθεμένη, γιατί αποτελούσε σχήμα συμμαχίας πολιτικών δυνάμεων και όχι κοινωνικοπολιτικό μέτωπο πάλης. Η δημιουργία της αντανακλούσε δύο σημαντικά προβλήματα στην πολιτική του ΚΚΕ: 

1. Τη λαθεμένη προγραμματική αντίληψη του Κόμματος που ακολουθούσε τη λογική των σταδίων και διαχώριζε το πρόγραμμα σε μίνιμουμ και μάξιμουμ, αντίληψη από την οποία απέρρεε και η λαθεμένη πολιτική συμμαχιών. 

2. Την επίδραση των προβλημάτων στρατηγικής στην επεξεργασία και πρακτική για το συνδυασμό της παράνομης και της νόμιμης δουλειάς, έτσι ώστε η αυτοτελής οργάνωση και φυσιογνωμία του Κόμματος να εκφράζεται σε κάθε περίπτωση στο κίνημα, σε όλες τις μορφές της ταξικής πάλης. Μέρος αυτής της πάλης είναι και να διεκδικεί το Κόμμα την ανοιχτή δημόσια αναγνώριση της δράσης του, ανεξάρτητα από το αν έχει νομιμοποιηθεί από το αστικό κράτος»΄

«Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ - Β΄ Τόμος, 1949-1968», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2011, σελ. 407.

Η 3η Αυγούστου 1951 θεωρείται η μέρα ίδρυσης της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), που στην αρχή αποτέλεσε συνασπισμό κομμάτων, για να μετατραπεί αργότερα σε ενιαίο κόμμα. 
Το πρακτικό της συμφωνίας υπογράφτηκε από τον Γιάννη Πασαλίδη του Σοσιαλιστικού Κόμματος, τον Δημήτρη Μαριόλη εκ μέρους του Δημοκρατικού Συναγερμού, τον Σταμάτη Χατζήμπεη στο όνομα των Αριστερών Φιλελευθέρων και τον Μιχάλη Κύρκο του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. 

Από την πρώτη στιγμή η ΕΔΑ άρχισε να μοιάζει με το συνασπισμό κομμάτων του ΕΑΜ. Βέβαια από τα παρασκήνια κινητήριος μοχλός της ΕΔΑ ήταν το παράνομο ΚΚΕ.

Με ανοιχτές της πληγές από τον εμφύλιο στο εργατικό και αριστερό κίνημα και σε πολύ δύσκολες συνθήκες το εγχείρημα αυτό απέβλεπε και κατόρθωσε στο να δημιουργήσει ένα μαζικό κόμμα της Αριστεράς στην Ελλάδα. 

Παρά το όργιο φυλακίσεων, εξοριών και εκτελέσεων και τη διογκούμενη αντικομμουνιστική προπαγάνδα. που ακολούθησε την ήττα του ΔΣΕ (οι βόμβες ναπάλ του Τρούμαν και τα δολάρια του Μάρσαλ είχαν καταφέρει να δαμάσουν ένα μεγαλείο ψυχής, τα ιδανικά που ατσάλωναν τους μαχητές του ΔΣΕ), η κορυφαία ένοπλη ταξική σύγκρουση του ΔΣΕ είχαν αφήσει θετικό αποτύπωμα στη συνείδηση της εργατικής τάξης, της φτωχής αγροτιάς και των υπόλοιπων καταπιεζόμενων, 

Και η θέση του ΚΚΕ όπως είχε διαμορφωθεί στην3η Συνδιάσκεψη τον Οκτώβρης 1950 ήταν ξεκάθαρη: «Κεντρική, ανώτατη πολιτική έκφραση της οργάνωσης και πάλης του λαού για τα δίκαιά του πρέπει να ’ναι το πανελλαδικό, παλλαϊκό μέτωπο ή συνασπισμός όλων των λαϊκών προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων, οργανώσεων, κομμάτων, παραγόντων, προσωπικοτήτων της χώρας. Ο αγωνιστικός δημοκρατικός αυτός συνασπισμός θα πρέπει ν’ απομονώσει και να αποξενώσει όλους τους κεντρωτικούς και ψευτοσοσιαλιστικούς ρεφορμιστικούς αγροτοκάπηλους και συμβιβαστικούς παράγοντες και οργανώσεις, που για αποστολή έχουν στην περίοδο της γενικής πολιτικής κρίσης στη χώρα να ευνουχίσουν το λαϊκό αγώνα και να στερεώσουν την εξουσία της πλουτοκρατίας και της αμερικανοκρατίας»

Απ' αυτή την απόφαση πηγάζει η απόφαση για την ίδρυση της ΕΔΑ. Οι οργανώσεις της που στήθηκαν σε όλη την Ελλάδα και η έκδοση αρχικά της καθημερινής εφημερίδας, της «Δημοκρατικής» και της «Αυγής» αργότερα, αποτέλεσαν τον συνδετικό πόλο της πολιτικής έκφρασης της ηττημένης Αριστεράς κάτι που στην αρχή προκάλεσε προβληματισμό στο κατεστημένο -αστικά πολιτικά κόμματα, Παλάτι, στρατός, και παραστρατιωτικές οργανώσεις σε ντόπιες και ξένες μυστικές υπηρεσίες, κλπ) και πανικό στην συνέχεια. 

Κι αυτός ο πανικός του συστήματος εκφράστηκε μετά της εκλογές της 11 Μάη του 1958. Ούτε δεκαετία δεν είχε συμπληρωθεί από την βαρύτατη στρατιωτική ήττα της Αριστεράς και οι νικητές του εμφυλίου πολέμου ένιωσαν εφιάλτες βλέποντας τους εκλογικούς συνδυασμούς της ΕΔΑ να λαμβάνουν το 24,42% των ψήφων και εκλέγοντας 79 βουλευτές, να γίνονται αξιωματική αντιπολίτευση. (Εδώ όμως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι στα ψηφοδέλτια της ΕΔΑ είχαν συμπεριληφθεί πολλοί αστοί πολιτικοί, όπως ο Σταμάτης Μερκούρης, Κομνηνός Πυρομάγλου, Ηλίας Τσιριμώκος κ.α, που εκτιμούσαν ότι η ΕΔΑ θα μπορούσε να σταθεί ανάχωμα στο ξεσάλωμα των παρακρατικών μηχανισμών του "βαθέως κράτους").

  «Φυσικά και στις εκλογές αυτές -γράφει ο παλιός βουλευτής της ΕΔΑ Γ. Παπαδημητρίου– λειτούργησαν τα παραδοσιακά μέσα βιασμού της λαϊκής θέλησης, επιτροπές ασφαλείας, εκτοπίσεις, πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Εκατοντάδες οι εξόριστοι, χιλιάδες οι πολιτικοί κατάδικοι. Κατά τα άλλα όμως η (υπηρεσιακή) κυβέρνηση του Κ. Γεωργακόπουλου κατέβαλε προσπάθειες ομαλής διεξαγωγής των εκλογών. Την έρπουσα όμως τρομοκρατία την έβρισκες και το 1958 σε κάθε βήμα σου» (Δείτε περισσότερα).

 Αμέσως, δε, μετά τις εκλογές υπήρξε ένα μπαράζ διωγμών εναντίον της Αριστεράς, ενώ συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν εκατοντάδες στελέχη της ΕΔΑ, ανάμεσα στα οποία και ο Μανώλης Γλέζος, γραμματέας του κόμματος και διευθυντής της «Αυγής».

Καταλήγοντας από εκεί που ξεκινήσαμε πρέπει να αναφέρουμε ότι σήμερα και όπως αναφέρει το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, η συγκρότηση της ΕΔΑ το 1951 και ο χαρακτήρας της ως συμμαχίας πολιτικών δυνάμεων αντανακλούσε προβλήματα στρατηγικής του ΚΚΕ, τόσο στο επίπεδο της προγραμματικής επεξεργασίας που ακολουθούσε τη λογική των σταδίων όσο και προβλημάτων στην οργανωτική πολιτική.  

Επίσης το ΚΚΕ θεωρεί κορυφαίο θεμελιακό λάθος τις αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958, για τη διάλυση των παράνομων Οργανώσεων του Κόμματος στην Ελλάδα  και το πέρασμα των μελών του ΚΚΕ στην ΕΔΑ.