Πηγή: Χάρης Αθανασιάδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων - Documento
«Τα εικοσιπέντε μου χρόνια συνωστισμένα σε δεκαετίες διωγμών και στερήσεων -
Οχι, δε θα σας κάνω τη χάρη να σας συνηθίσω, να βολευτώ μαζί σας.
Δεν προσαρμόζομαι στο θάνατο.
Και συ σταμάτα το χαμόγελο αυτής της ηλίθιας αισιοδοξίας»
Τα λόγια αυτά θα μπορούσαν να είναι βολές ενός οργισμένου νέου στον επιδεικτικά ανέμελο πρωθυπουργό μας. Ενός στοχαστικού νέου στον απελπιστικά αστόχαστο πρωθυπουργό μας. Με τον τρόπο που κατέχει η τέχνη να διπλώνει τον χρόνο, οι φράσεις αυτές, γραμμένες από τον εξόριστο Τίτο Πατρίκιο στον Αϊ-Στράτη το 1953, θα ταίριαζε να γίνουν η αυθεντική κραυγή της σημερινής νεολαίας που θα διέλυε το επίπλαστο χαμόγελο των τεχνολόγων της επικοινωνίας και θα αποκάλυπτε την απεχθή γκριμάτσα μιας κυνικής εξουσίας.
Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος μεταφέρθηκε από τη Μακρόνησο στον Αϊ-Στράτη το 1952. Ενα δυο χρόνια νωρίτερα είχαν περάσει από εκεί ο Ρίτσος, ο Λειβαδίτης, ο Κατράκης και αρκετοί ακόμη της προοδευτικής διανόησης, ανάμεσα σε τρεις περίπου χιλιάδες αφανείς αγωνιστές της Αριστερός.
Ο Εμφύλιος είχε τελειώσει το 1949, αλλά ήταν σαν να μην είχε τελειώσει. Ελέγχοντας τους κατασταλτικούς μηχανισμούς η Δεξιά κέρδιζε στη βία. Παρότι ήλεγχε και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς συνέχιζε να χάνει στην ιδεολογία. Και όσο έχανε στην ιδεολογία τόσο αύξανε τη θεσμική βία. Η ιστορία αυτή θα τραβήξει με υφέσεις και εξάρσεις για 25 χρόνια.
Οπως και άλλοι τόποι εξορίας, πριν ακόμη από τον Εμφύλιο ο Αϊ-Στράτης στοίχειωνε την πολιτική ζωή της Ελλάδας. Ανάμεσα στο 1935 και το 1943 πέρασαν από εκεί περίπου 950 άτομα.
Οκτώβριος του 1935 το πρώτο μεγάλο κύμα: δεκάδες δέσμιοι αριστεροί και δημοκράτες, θύματα του στρατηγού Κονδύλη που κατάλαβε διά της βίας την εξουσία. Ανάμεσα τους ο παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός και ο ποιητής Κώστας Βάρναλης.
Οι σκηνές στον Αϊ-Στράτη, στημένες ειρωνικά πλάι στον χείμαρρο Παραδείση, πύκνωσαν με τον Μεταξά που έβλεπε τους εξόριστους πιο επικίνδυνους ακόμη και από τους εισβολείς.
Στον πόλεμο του ’40 πολλοί δήλωσαν πρόθυμοι για το μέτωπο - τους κράτησε εξόριστους.
Τον Απρίλιο του 41, ενώ οι Γερμανοί είχαν φτάσει στην Αθήνα, οι χωροφύλακες στον Αϊ-Στράτη δεν διανοήθηκαν την απελευθέρωση των ομοεθνών τους. Πυροβόλησαν εν ψυχρώ, σκότωσαν τρεις, τραυμάτισαν δύο, παρέδωσαν τους υπόλοιπους στις κατοχικές δυνάμεις.
Ο μεγάλος λιμός του χειμώνα βρήκε περί τους 100 ακόμη στο απομονωμένο νησί - 33 δεν άντεξαν.
Τον Ιούνιο του 1943 οι τελευταίοι 62 απέδρασαν με καΐκι του ΕΛΑΝ. Για όλα τούτα και άλλα παρόμοια ο Αϊ-Στράτης καταγράφηκε στη συλλογική μας μνήμη ως τόπος μνήμης των αγώνων και Θυσιών για πολιτική δημοκρατία και κοινωνική ισότητα.
Σε αυτό τον τόπο διάλεξε να πάει την ημέρα των Φώτων ο πρωθυπουργός. Μα προέβη σε δηλώσεις που καθιστούν τις γραμμές ανάμεσα σε θύτες και θύματα θολές και ασαφείς. «Θέλησα σήμερα» είπε, «αυτή την πολύ σημαντική ημέρα για την ορθοδοξία, να βρεθώ στον ακριτικό Αι-Στράτη, έναν τόπο με βαριά ιστορία. Ενα τοπόσημο διχασμού και δοκιμασίας, το οποίο μετατρέπεται όμως σε ένα ορόσημο ενότητας και αισιοδοξίας».
Δεν αρκεί η άγνοια, όσο ογκώδης κι αν είναι· χρειάζεται αληθινό θράσος να συρρικνώσεις την εμπειρία της εξορίας σε μια ατυχή και ανεξήγητη δίνη «διχασμού και δοκιμασίας». Θέλει αβάσταχτη ελαφρότητα να νοηματοδοτείς τον Αϊ-Στράτη ως ανώδυνο «ορόσημο ενότητας και αισιοδοξίας». Θέλει ασύγγνωστη πλάνη να βουτήξεις το βαθιά πολιτικό παρελθόν στα νερά του Ιορδάνη - δεν υπήρχε θεός στους τόπους της εξορίας.
Δεν είναι πως η μνήμη οφείλει να μένει διχαστική και αναλλοίωτη. Είναι που οι νέες νοηματοδοτήσεις απαιτούν ιστορική συνείδηση, κριτικό αναστοχασμό, αυτόν κυρίως που στρέφεται στα οικεία μελανά· προϋποθέτουν πραγματική έγνοια για μια πορεία που θα περιέχει τους ηττημένους - όχι ως άτομα, που άλλωστε πλέον δεν υπάρχουν, αλλά ως κινήματα που πάλευαν για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα.
Αν η κατεύθυνση αυτή σε βρίσκει ενάντιο ή σε αφήνει αδιάφορο, δεν χρειάζεσαι τον Αϊ-Στράτη. Αν θέλεις να κολακέψεις τους ακροδεξιούς συνοδοιπόρους σου, υπάρχει ο Μελιγαλάς. Αν θέλεις να συσφίξεις τις σχέσεις σου με το χριστεπώνυμον πλήθος, το Αγιονόρος. Για την ανυποψίαστη νεολαία του Instagram αρκούν οι σέλφι από τις Μυκόνους. Για την εστέτ διανόηση που σε στήριξε, μια επίσκεψη στη Λυρική. Αν θέλεις αναπτυξιακό success στόρι, προχώρα το Ελληνικό. Και αν ονειρεύεσαι πριγκιπικά μεγαλεία, φωτογραφίες από αλπικά σαλέ, σε αυτούς τους δρόμους να γυρνάς. Στους τόπους που γνωρίζεις να πας.
Ο Αϊ-Στράτης κουβαλάει βαρύ φορτίο, δεν είναι για σε. Να τον φοβάσαι τον Αϊ-Στράτη.
Δημοσίευση σχολίου