Το 1998 ήταν η χρονιά που για πρώτη φορά ο Χρυσός Φοίνικας του Φεστιβάλ των Καννών κατέληξε σε ελληνικά χέρια. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με το "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα", έπειτα από την επεισοδιακή απώλεια του Βραβείου το 1995, δικαιώθηκε από την επιτροπή του Φεστιβάλ.
Είκοσι τρία χρόνια μετά το "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα" φαντάζει πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Άλλωστε μια ταινία που μιλάει για τον χρόνο, την ζωή, τον θάνατο, την ποίηση, την ιστορία και την επανάσταση δεν μπορεί παρά να είναι διαχρονική.
Με μια ματιά: Στο "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα" πρωταγωνιστής είναι ο Αλέξανδρος. Ο Αλέξανδρος, γνωστός συγγραφέας, παλεύει να τελειώσει το τελευταίο του βιβλίο που διερευνά το έργο του Διονύσιου Σολωμού. Όμως η αρρώστια και ο θάνατος του χτυπάνε την πόρτα. Έτσι λοιπόν την τελευταία μέρα του πριν μπει στο νοσοκομείο ο Αλέξανδρος ξεκινάει μια διαδρομή άλλοτε πραγματική κι άλλοτε φανταστική με συντροφιά τις αναμνήσεις του, την ποίηση, το βαρύ φορτίο των αναπάντητων υπαρξιακών ερωτημάτων κι ένα αλβανάκι που συνάντησε στα φανάρια της Θεσσαλονίκης.
- Πόσο διαρκεί το αύριο;
- Μια αιωνιότητα και μια μέρα.
Από τον "Θίασο" μέχρι και το "Βλέμμα του Οδυσσέα" το έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου χαρακτηρίζεται από την ανάγκη του δημιουργού να ερμηνεύσει, να διαβάσει και να ντύσει ποιητικά την έννοια του χρόνου και της ιστορίας. Αυτό το οποίο διαφοροποιεί και ξεχωρίζει το "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα" είναι η εγκόλπωση μιας πιο προσωπικής και συναισθηματικής προσέγγισης από την πλευρά του.
Αν ο Αγγελόπουλος έχει κάνει μια ερωτική ταινία, τότε αυτή είναι σίγουρα το "Μια Αιωνιότητα και μια Μέρα" .
Πράγματι στην ταινία η ανάλυση και η επισκόπηση του κορυφαίου δημιουργού πάνω στον χρόνο δεν έρχονται μόνο μέσω της τοποθέτησης του υποκειμένου στην ροή της ιστορίας, αλλά συνδυαστικά με τα πάθη, τις αναμνήσεις και τις ενοχές του υποκειμένου. Ο Αλέξανδρος οδεύοντας προς τον θάνατο ανακαλεί και αποπειράται να εξηγήσει την ζωή σε τρία επίπεδα. Αρχικά στο πραγματικό, εν συνεχεία στο φαντασιακό και τέλος στο παρελθοντικό επίπεδο μέσω των αναμνήσεων.
Το πραγματικό είναι συνυφασμένο με την ανεξέλεγκτη και απροσδόκητη τροπή των πραγματικών συμβάντων. Η συνάντηση με το Αλβανάκι και το road trip των δύο ηρώων φέρνει τον Αλέξανδρο αντιμέτωπο με τις αντιφάσεις, τις ανατροπές και τις άδικες πλευρές ενός κόσμου που αλλάζει και εξελίσσεται δυναμικά. Από την άλλη παράλληλα με την τελευταία "ελεύθερη" μέρα του, ο Αλέξανδρος ανακαλεί μια όμορφη μέρα από το παρελθόν.
Παρόλα αυτά οι αναμνήσεις όσο νοσταλγικά κι αν λειτουργούν γεννούν εξίσου την ενοχή, την τύψη και τον πόνο της απώλειας. Επομένως η λύτρωση βρίσκεται στην φαντασία. Εκεί η ποίηση συναντά την επανάσταση και η φθαρτότητα του αληθινού χρόνου μετατρέπεται σε αιωνιότητα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η επιλογή του Αγγελόπουλου να τοποθετήσει συμβολικά, στο άκρως αλληγορικό ταξίδι του ήρωα με ένα λεωφορείο, τον επαναστάτη και τον ποιητή ως τα μόνα πρόσωπα τα οποία συνεχίζουν αενάως την διαδρομή της ιστορίας.
"Σύνορα = Καταστολή". Η διαλεκτική ανάλυση της ιστορίας και η "αισιόδοξη" μελαγχολία του Αγγελόπουλου. Ουδέποτε έκρυψε τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Πάντοτε δήλωνε αριστερός κι αυτή του η πολιτική τοποθέτηση γίνεται εμφανής στον τρόπο προσέγγισης των θεματικών των ταινιών του. Άλλοτε μελαγχολικός, άλλοτε προβληματισμένος και αβέβαιος διερευνά σε όλο του το έργο τις κοινωνικοπολιτικές διεργασίες του 20ου αιώνα. Η κινηματογραφική του μελαγχολία πάντως ουδέποτε παραπέμπει σε πολιτικό νιχιλισμό.
Ο Αγγελόπουλος μονίμως αναζητεί την επανάσταση και την εξέλιξη υιοθετώντας την μαρξιστική διαλεκτική ως μέσο ανάλυσης της ιστορίας.
Όπως ο ίδιος δήλωνε "ένας ποιητής δεν μπορεί παρά να τραγουδήσει την επανάσταση. Να κλάψει τους χαμένους νεκρούς. Να ανακαλέσει το χαμένο πρόσωπο της ελευθερίας".
Αυτή η προσέγγιση γίνεται εμφανής και στο "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα", σε μια από τις λιγότερο πολιτικές του ταινίες. Δύο σκηνές παρά ταύτα αρκούν για να καταστήσουν και αυτό το έργο βαθιά πολιτικό. Από την μια ξεχωρίζει η σπαρακτική σκηνή με τους ανθρώπους που φαίνονται στην ομίχλη κρεμασμένοι από τα σύρματα των συνόρων. Από την άλλη η αλληγορία με τον επαναστάτη στο λεωφορείο δίνει έναν τόνο ελπίδας. Και οι δύο σκηνές έρχονται να τροφοδοτήσουν ένα βαρύ πολιτικό φορτίο.
Η πρώτη σκηνή αναπαριστά απλά και εύστοχα έναν κόσμο διαιρεμένο, ηττημένο και τρομοκρατημένο. Η σκηνή μάλιστα μας φέρνει στο μυαλό το σύνθημα του Γαλλικού Μάη "Frontieres = Repression", δηλαδή "Σύνορα = Καταστολή". Η δεύτερη σκηνή απεικονίζει έναν επαναστάτη που κουρασμένος και απογοητευμένος συνεχίζει αενάως το ταξίδι του στην ιστορία.
Κοινώς ο Αγγελόπουλος μιλά για την επαναστατική αγωνία της κοινωνίας που παρά τις απογοητεύσεις της συνεχίζει να ελπίζει.
Ο παγκόσμιος Θόδωρος Αγγελόπουλος. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος υπήρξε ίσως ο μοναδικός Έλληνας δημιουργός που κατόρθωσε να εμβαθύνει τόσο διεισδυτικά, αλλά ταυτόχρονα και ποιητικά στην ιστορική-συλλογική μνήμη της Ελλάδας ως κομμάτι των Βαλκανίων και της Ευρώπης. Το σημαντικότερο, όμως, επίτευγμα του είναι ότι αυτή του η αναζήτηση στην ιστορία κατέκτησε διεθνή ακτινοβολία και αποδοχή. Αιρετικός, βαθιά πολιτικοποιημένος και επαναστάτης, άφησε το δικό του μοναδικό στίγμα στο παγκόσμιο σινεμά. Τα ομιχλώδη τοπία, η επιλογή αργών πλάνων και οι θεματικές που αφορούν την ιστορία, την προσφυγιά, την αριστερά και τα πάθη των λαών αποτελούν τα κομβικά σημεία αναφοράς του έργου του.
Χαρακτηριστικό στοιχείο των ταινιών του αποτελεί η ποιητική μουσική της Ελένης Καραϊνδρου που συνεργάστηκε με τον Αγγελόπουλο μέχρι το τέλος.
Είχε συνεργαστεί με κορυφαίους ηθοποιούς όπως ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο Μπρούνο Γκανζ, ο Χάρβει Καιτέλ, η Ιρέν Ζακόμπ και ο Γουίλεμ Νταφόε, καθώς και με σημαντικούς Έλληνες. Από την πλούσια φιλμογραφία του ξεχωρίζουν "Η Αναπαράσταση", "Ο Θίασος", "Το βλέμμα του Οδυσσέα", "Το μετέωρο βήμα του πελαργού", το "Ταξίδι στα Κύθηρα" και το "Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα" .
Το 2012 άφησε την τελευταία του πνοή με τον πιο "δικό" του κινηματογραφικό τρόπο. Σε ένα τοπίο στην ομίχλη σε μια προσφυγική γειτονιά της Αθήνας.
Δημοσίευση σχολίου