Ο ρόλος των ζώων στην ανάπτυξη του καπιταλισμού

 

Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα ήταν πάντα πολύπλοκη. Τα τελευταία χρόνια αρκετοί από εμάς θεωρούμε τα σκυλιά και τα γατιά μέλη της οικογένειάς μας. Ωστόσο με μεγάλη ευκολία καταναλώνουμε κρέας κάνοντας έναν σαφή αλλά όχι τόσο λογικό διαχωρισμό στο μυαλό μας, ώστε να συνεχίσουμε να ζούμε χωρίς ενοχές. Κατά καιρούς έχουμε χρησιμοποιήσει τα ζώα για ό,τι μας κατέβει στο κεφάλι. Η αλαζονική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πέταξε τα λιοντάρια στις αρένες να κάνουν τη βρομοδουλειά κατασπαράζοντας δούλους και στασιαστές, στο Βιετνάμ έγιναν κατάσκοποι και βασανιστές, στη Φλόριντα –με τις ευλογίες του Ντόναλντ Τραμπ– οι αλιγάτορες σε λίγο καιρό θα εργάζονται ως φύλακες στο υπό κατασκευή κέντρο κράτησης μεταναστών.

Σε περιόδους ειρήνης τα σκυλιά εξασφαλίζουν την τροφή τους βοηθώντας τους τσοπάνους. Αυτά στην επαρχία. Στις πόλεις, μεταξύ άλλων, εργάζονται για την αστυνομία, αναζητώντας εμπόρους ναρκωτικών, όπλων και άλλες ευγενείς φυσιογνωμίες. Τα γαϊδουράκια στη Σαντορίνη όχι μόνο κουβάλησαν στην πλάτη τους τα υλικά για να χτιστούν τα σπίτια στην υπερτουριστική Καλντέρα, αλλά ακόμη και σήμερα αναγκάζονται να σηκώνουν το βάρος όσων θεωρούν αυτονόητο ότι τα άλλα πλάσματα υπάρχουν για να τους υπηρετούν. 

Ο Μαρξ υποστήριζε πως ο μόχθος των ζώων δεν αποτελεί εργασία. Ο Άνταμ Σμιθ ωστόσο τα αναγνώριζε ως εργατικό δυναμικό. Σύμφωνα με τον διδάκτορα ιστορίας από το University of Toledo του Οχάιο, Τζέισον Χράιμπαλ, τα ζώα ανήκουν στην εργατική τάξη. Βασικά υποστηρίζει πως είναι υπερκμεταλλευόμενο μέρος της εργατικής τάξης και ότι είναι ικανά να αντισταθούν. 

Με ιστορίες αντίστασης ξεκινά το βιβλίο του «Τα ζώα είναι μέρος της εργατικής τάξης» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Oposito σε μετάφραση του Βαγγέλη Τσίρμπα. Η διασκεδάστρια όρκα Κασάτκα βύθισε σκόπιμα τον εκπαιδευτή της στο νερό, ο ελέφαντας Μπέιμπ ποδοπάτησε τον εκπαιδευτή που του έμαθε να δίνει παραστάσεις στο τσίρκο, ο γορίλας Λιτλ Τζο απέδρασε από τον ζωολογικό κήπο της Βοστώνης και το πλήρωσε ακριβά. Όπως σημειώνει ο Χράιμπαλ, τα ζώα αντιστέκονται και τα ζωολογικά πάρκα το γνωρίζουν και λαμβάνουν τα μέτρα τους. Ακόμη κι έτσι, κάποια καταφέρνουν να το σκάσουν, όχι χωρίς να πληρώσουν το βαρύ κόστος της σύντομης ελευθερίας τους. 

Από μικροί μαθαίνουμε ότι τα ζώα είναι κατώτερη μορφή ζωής και αργά ή γρήγορα υιοθετούμε μια μηχανιστική αντίληψη περί της φύσης τους, καθώς αυτή η οπτική είναι που μας συμφέρει. Το βιβλίο του Χράιμπαλ βασίζεται σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2003 στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Labor History» και αυτό με τη σειρά του ξεκίνησε από τη διατριβή του την οποία εκπόνησε διερευνώντας τον ρόλο των ζώων στην ανάπτυξη του καπιταλισμού. Η πρωτογενής έρευνά του εστιάζει κυρίως στην περιοχή που εκτείνεται από τα βρετανικά νησιά έως την Αμερική και τα αποτελέσματα προκύπτουν από όσα εντόπισε στις εκθέσεις καταγραφής από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, δηλαδή την περίοδο των μαζικών περιφράξεων και της καταστροφής των κοινών. 

Μέσα από τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Χράιμπαλ και μέσω των πηγών που παραθέτει καταλήγει στο συμπέρασμα ότι καμία ανθρώπινη επανάσταση δεν θα ήταν εφικτή αν από το πλάνο έλειπε η εργασία των ζώων. Όπως σημειώνει, «τα ζώα εργάστηκαν στα αγροκτήματα, τα εργοστάσια και τις πόλεις· οικοδόμησαν τον σύγχρονο κόσμο εξίσου με τους ανθρώπους». Και αυτό που προκύπτει τελικά είναι το ερώτημα αν και κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί ο αγώνας για τα δικαιώματά τους να σταθεί δίπλα από τους αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

 Πηγή: Έμυ Ντούρου - Documento