Πριν δυο μέρες η Pacific Investment Management Co, η οποία διαχειρίζεται το μεγαλύτερο παγκόσμια χαρτοφυλάκιο ομολόγων, προειδοποίησε τους επενδυτές της ότι θα πρέπει να αποφύγουν με κάθε τρόπο τις χώρες της περιφέρειας του ευρώ όπως είναι η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία καθώς βουλιάζουν κάτω από το βάρος των χρεών τους. Δεν πρέπει με κανένα τρόπο να βρεθούν εκτεθειμένοι στα δημόσια χρέξ των χωρών αυτών, διότι το επόμενο διάστημα αναμένεται σοβαρή επιδείνωση της κατάστασής τους.
Υπάρχει μια οσμή βαθιάς σήψης στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ευρωζώνης και τα μεγάλα αρπακτικά σιγά-σιγά αποχωρούν για να παραχωρήσουν τη θέση τους στις ύαινες και τα άλλα νεκροφάγα των αγορών. Η ζώνη του ευρώ μοιάζει όλο και πιο πολύ με ένα απέραντο νεκροταφείο. Νεκροταφείο οικονομιών, εργατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ακόμη και κρατών.
Η κατάσταση αυτή έχει ωθήσει ακόμη και τους πιο πιστούς ιερείς του δόγματος, όπως είναι ο
Ρόμπερτ Μαντέλ, που πήρε Νόμπελ οικονομίας το 1999 για την εργασία του πάνω στο ευρώ, να αποδεχτεί μετά πόνου ψυχής ότι υπάρχει 40% πιθανότητα να αναδιαρθρωθεί το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, 20% πιθανότητα για αναδιάρθρωση του χρέους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας και 10% πιθανότητα για αναδιάρθρωση του χρέους της Ιταλίας. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή μεταστροφή του κυρίου αυτού, ο οποίος μόλις πριν μερικούς μήνες δεν ήθελε να ακούσει λέξη για την κρίση του ευρώ και την πιθανότητα πτώχευσης των χωρών της ευρωζώνης. Πώς θα μπορούσε άλλωστε όταν πήρε Νόμπελ υποστηρίζοντας ότι το ευρώ είναι άτρωτο και ότι η κρίση είναι έννοια άγνωστη για την ανερχόμενη τότε ευρωζώνη.
Εκτός ελέγχου
Η κατάσταση όμως στη ζώνη του ευρώ φαίνεται να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Αυτό που πριν λίγο καιρό φαινόταν αδιανόητο, σήμερα αντιμετωπίζεται ως η μόνη λύση. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του «Der Spiegel» (12/7) η γερμανική κυβέρνηση επεξεργάζεται σχέδιο ελεγχόμενης χρεοκοπίας: «Φοβούμενη μια μόνιμη επιβάρυνση στους φορολογούμενους, η γερμανική κυβέρνηση ετοιμάζει ένα σύνολο από κανόνες πτώχευσης για χώρες εντός της ευρωζώνης. Προϋποθέτει ότι ένα μέρος του οικονομικού κόστους θα το σηκώσουν οι ιδιώτες επενδυτές, ενώ οι χώρες υπό πτώχευση θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν μέρος της κυριαρχίας τους. Το σχέδιο είναι σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσει αντιστάσεις».
Πιθανόν. Όχι όμως από το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, το οποίο έχει παραδώσει ήδη τα κλειδιά της χώρας, αλλά και την ίδια τη χώρα, στην τρόικα.
Ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε φέρεται, συμφώνα πάντα με το «Der Spiegel», να δήλωσε: «Θα πρέπει να σκεφτούμε πώς, σε μια ακραία περίπτωση, τα κράτη μέλη μπορούν να πτωχεύσουν με συντεταγμένο τρόπο χωρίς να απειλήσουν την ευρωζώνη ως σύνολο». Το ανήκουστο πριν από λίγο καιρό, δηλαδή το να πτωχεύσει εντός ευρώ ένα κράτος, σήμερα έχει γίνει σχεδόν αναπόφευκτο.
Σύμφωνα με το σχέδιο της γερμανικής κυβέρνησης που στηρίζεται σε σχετικές επεξεργασίες των υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης η σχετική διαδικασία, θα προβλέπει ότι οι κάτοχοι κρατικών ομολόγων μιας χώρας που κινδυνεύει, θα πρέπει, μέσω ενός λεγόμενου «κουρέματος», να παραιτούνται από ένα μέρος των απαιτήσεων τους, προκειμένου να βοηθήσουν τη χώρα να βγει από την κρίση. Αυτή η διευκόλυνση θα έχει τη μορφή της παράτασης της προθεσμίας εξόφλησης ή τη μορφή μειωμένων τόκων ή θα προβλέπει εξόφληση του ομολόγου σε τιμή μικρότερη από το 100% της αξίας του.
Εκχώρηση κυριαρχίας
Σύμφωνα με το δημοσίευμα του «Der Spiegel», «αν τα σχέδια αυτά εφαρμοστούν, οι τράπεζες και οι επενδυτές δεν θα είναι οι μόνοι που θα σηκώσουν το βάρος όταν χώρες της ευρωζώνης θα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Οι ίδιες οι υπερχρεωμένες χώρες θα πρέπει να προχωρήσουν σε ουσιαστικές θυσίες και οι κυβερνήσεις τους να εκχωρήσουν μέρος των εξουσιών τους.
Οι ειδικοί προτείνουν μια διαδικασία δύο βημάτων. Περιγράφοντας τους στόχους αυτής της προσέγγισης, ο Σόιμπλε είπε: «Όποτε μια επιχείρηση κηρύσσει πτώχευση, οι πιστωτές θα πρέπει να παραιτηθούν από ένα μέρος των απαιτήσεων τους. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και στις περιπτώσεις μιας κρατικής χρεοκοπίας».
Όμως, οι πιστωτές δεν θα μείνουν παραπονεμένοι, μιας και προβλέπεται ότι ο κάτοχος ομολόγων παίρνει μπόνους ρίσκου και γι' αυτό θα πρέπει να αναλαμβάνει και αυτό το ρίσκο. Τη λοιπή αξία των ομολόγων αναμένεται να εγγυάται μια νέα αυτόνομη Αρχή, το λεγόμενο Berliner Club (σε αναλογία με το κλαμπ των Παρισίων του 1956).
Στο Berliner Club θα συμμετέχουν κράτη-μέλη του G20 ή μόνο της ευρωζώνης. Ρόλο κλειδί θα έχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το σχέδιο αυτό δεν πρόκειται για εναλλακτική του ευρωπαϊκού πακέτου διάσωσης ύψους 750 δισ. ευρώ, αλλά μετεξέλιξη του.
Αν η παραίτηση απαιτήσεων των πιστωτών -πάντα με το αζημίωτο- δεν οδηγήσει σε βελτίωση της κατάστασης, η διαδικασία θα εισέρχεται στη δεύτερη φάση, κατά την οποία θα λαμβάνει χώρα μια πλήρης αναδιάρθρωση χρέους της υπό πτώχευση χώρας. Το Berliner Club διορίζει μια «εξοικειωμένη με τις ιδιαιτερότητες του υπερχρεωμένου κράτους προσωπικότητα ή σε ομάδα προσωπικοτήτων» για να αναλάβουν την εποπτεία των περιουσιακών συμφερόντων της χρεοκοπημένης χώρας. Με άλλα λόγια θα εγκαθίστανται γκαουλάιτερ με σκοπό τη συμμόρφωση της χώρας με τα συμφέροντα και τις επιταγές των αγορών και του ευρω. Τα μέτρα φυσικά θα παρακολουθούνται εξαρχής από το ΔΝΤ.
Το χρέος
Αυτό που δεν αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού είναι ότι το σχέδιο αυτό είναι η γερμανική παραλλαγή της ελεγχόμενης πτώχευσης μέσα από την αναδιάρθρωση χρέους που συζητιέται αναλυτικά ήδη στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες ανάμεσα σε αξιωματούχους του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Φυσικά η πρώτη χώρα που προορίζεται να δοκιμάσει τα σχέδια αυτά είναι η Ελλάδα.Όλες οι εκδοχές έχουν κοινά σημεία.
Αφενός η αναδιαπραγμάτευση του χρέους μέσα από ένα περιορισμένο «κούρεμα» των ομολόγων της τάξης του 20%, ώστε να φανεί ότι περιορίζεται -τουλάχιστον στην αρχή- η επιβάρυνση από την εξυπηρέτηση των χρεών. Άλλωστε ακόμη και στην κωμωδία των «τεστ κοπώσεως» στα οποία υπόκεινται 90 ευρωπαϊκές τράπεζες, και τα οποία σκαρφίστηκαν οι ευρωκρατούντες για να «αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών προς το ευρω», περιλαμβάνεται σενάριο με αντίστοιχο περίπου «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων.
Αφετέρου, η επιβολή στυγνού καθεστώτος γκαουλάιτερ για να διασφαλιστούν οι εμπράγματες και άλλες εγγυήσεις προς τους δανειστές της χώρας, αλλά και για την προώθηση μιας ακόμη πιο περιοριστικής πολιτικής σε βάρος των αναγκών της οικονομίας και της κοινωνίας. Άλλωστε οι κατευθύνσεις υπάρχουν ήδη και εφαρμό-ζονται σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης και της Ε.Ε. Η διάσωση του ευρω, ή ορθότερα η έξοδος του ευρω από την κρίση του, σχεδιάζεται μέσα από μια πρωτοφανή υποβάθμιση της κοινωνίας.
Αφενός η αναδιαπραγμάτευση του χρέους μέσα από ένα περιορισμένο «κούρεμα» των ομολόγων της τάξης του 20%, ώστε να φανεί ότι περιορίζεται -τουλάχιστον στην αρχή- η επιβάρυνση από την εξυπηρέτηση των χρεών. Άλλωστε ακόμη και στην κωμωδία των «τεστ κοπώσεως» στα οποία υπόκεινται 90 ευρωπαϊκές τράπεζες, και τα οποία σκαρφίστηκαν οι ευρωκρατούντες για να «αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών προς το ευρω», περιλαμβάνεται σενάριο με αντίστοιχο περίπου «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων.
Αφετέρου, η επιβολή στυγνού καθεστώτος γκαουλάιτερ για να διασφαλιστούν οι εμπράγματες και άλλες εγγυήσεις προς τους δανειστές της χώρας, αλλά και για την προώθηση μιας ακόμη πιο περιοριστικής πολιτικής σε βάρος των αναγκών της οικονομίας και της κοινωνίας. Άλλωστε οι κατευθύνσεις υπάρχουν ήδη και εφαρμό-ζονται σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης και της Ε.Ε. Η διάσωση του ευρω, ή ορθότερα η έξοδος του ευρω από την κρίση του, σχεδιάζεται μέσα από μια πρωτοφανή υποβάθμιση της κοινωνίας.
Διαρκής λιτότητα
Πρόσφατα το Economist (10/7) καλούσε τους ηγέτες της ευρωζώνης να πάρουν όλες τις αναγκαίες αποφάσεις για να ξεμπερδέψουν μια και καλή με το «ευρωπαϊκό μοντέλο» των συνταξιοδοτικών και εργασιακών δικαιωμάτων, των ξεχωριστών δημοσιονομικών και κρατικών πολιτικών προκειμένου να μετατραπούν σε μια αληθινή ενιαία αγορά. Κάθε έννοια προστασίας πρέπει να εξαλειφθεί και μια νέα περίοδος διαρκούς λιτότητας σε κοινωνικές δαπάνες, εργατικές αμοιβές, συντάξεις και αποζημιώσεις πρέπει να υπάρξει ώστε να αποκατασταθεί το «ισχυρό ευρω».
Πρόκειται για ένα νέο «1992», όπως το χαρακτηρίζει το περιοδικό, που δεν θα αφήσει ίχνος κοινωνικού κράτους, αλλά και γενικά δημοσιονομικής κυριαρχίας στις επιμέρους κυβερνήσεις. Μάλιστα με αφορμή την κατάσταση στη Βρετανία, το Economist (3/7) ! περιγράφει το νέο τρόπο ζωής που τείνει να γίνει μόδα στη νέα Ε.Ε.της διαρκούς λιτότητας: «Να ψωνίζεις με εκπτωτικά κουπόνια και βάζα με ψιλά. Να νερώνεις το γάλα ώστε να κρατά περισσότερο. Να χρησιμοποιείς υγρό για πλύσιμο αντί για σαμπουάν. Να εφευρίσκεις δικαιολογίες ώστε να παραλείπεις το μεσημεριανό γεύμα. Να χρειάζεται να περπατάς όπου και να πας. Να μοιράζεσαι κρεβάτι και μπάνιο. Να μαντάρεις τα ρούχα σου που έτσι κι αλλιώς είναι δεύτερο χέρι. Να μετατρέπεις τις παλιές εφημερίδες σε πρόχειρα αμπαζούρ. Να είσαι διαρκώς κουρασμένος».
Αυτός ο τρόπος ζωής που μέχρι πριν λίγο καιρό χαρακτήριζε εκείνους που είχαν καταδικαστεί στην απόλυτη ανέχεια, σήμερα αγκαλιάζει όλο και μεγαλύτερες μάζες εργαζομένων, ιδίως νέων. Και μάλιστα στις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Είναι η νέα μεγαλειώδης κοινωνική κατάκτηση του «ευρωπαϊκού μοντέλου» στην πορεία του από την πάλαι ποτέ «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», όπως
Πρόκειται για ένα νέο «1992», όπως το χαρακτηρίζει το περιοδικό, που δεν θα αφήσει ίχνος κοινωνικού κράτους, αλλά και γενικά δημοσιονομικής κυριαρχίας στις επιμέρους κυβερνήσεις. Μάλιστα με αφορμή την κατάσταση στη Βρετανία, το Economist (3/7) ! περιγράφει το νέο τρόπο ζωής που τείνει να γίνει μόδα στη νέα Ε.Ε.της διαρκούς λιτότητας: «Να ψωνίζεις με εκπτωτικά κουπόνια και βάζα με ψιλά. Να νερώνεις το γάλα ώστε να κρατά περισσότερο. Να χρησιμοποιείς υγρό για πλύσιμο αντί για σαμπουάν. Να εφευρίσκεις δικαιολογίες ώστε να παραλείπεις το μεσημεριανό γεύμα. Να χρειάζεται να περπατάς όπου και να πας. Να μοιράζεσαι κρεβάτι και μπάνιο. Να μαντάρεις τα ρούχα σου που έτσι κι αλλιώς είναι δεύτερο χέρι. Να μετατρέπεις τις παλιές εφημερίδες σε πρόχειρα αμπαζούρ. Να είσαι διαρκώς κουρασμένος».
Αυτός ο τρόπος ζωής που μέχρι πριν λίγο καιρό χαρακτήριζε εκείνους που είχαν καταδικαστεί στην απόλυτη ανέχεια, σήμερα αγκαλιάζει όλο και μεγαλύτερες μάζες εργαζομένων, ιδίως νέων. Και μάλιστα στις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Είναι η νέα μεγαλειώδης κοινωνική κατάκτηση του «ευρωπαϊκού μοντέλου» στην πορεία του από την πάλαι ποτέ «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», όπως
Τι έχει να ελπίζει ο Ευρωπαίος εργαζόμενος από την εποχή που έρχεται; Το «Economist» είναι αρκετά κυνικό ώστε να πει: «Η προηγούμενη δεκαετία έκανε εντυπωσιακά λίγα για τον περιορισμό της φτώχειας, αλλά ίσως να αποτελεί την καλύτερη εποχή που οι φτωχοί θα έχουν γνωρίσει για πολλά χρόνια».
Μπορούν οι λαοί της Ευρώπης να αντέξουν μια τέτοια μετεξέλιξη της ευρωζώνης και γενικότερα της Ε.Ε.; Σίγουρα όχι.Όμως κανείς δεν γνωρίζει πού και πότε θα ξεσπάσει η κοινωνική οργή. Οι ιθύνοντες ελπίζουν ότι καθώς θα βουλιάζουν χώρες και λαοί στην απόλυτη εξαθλίωση και εξαχρείωση, καθώς θα τους αφαιρούν ακόμη και το τελευταίο ίχνος αξιοπρέπειας και κυριαρχίας, θα είναι σε θέση να ελέγξουν τις όποιες κοινωνικές εκρήξεις. Κι αυτό γιατί γνωρίζουν πολύ καλά ότι ένας λαός που του αφαιρείται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, το δικαίωμα της ανεξαρτησίας και της πολιτικής κυριαρχίας, δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια άμορφη μάζα νομάδων σε αναζήτηση εργασίας και βιοπορισμού.
Η νέα Ευρώπη των ενιαίων αγορών και δημοσιονομικών πολιτικών προϋποθέτει τη διάλυση της κοινωνικής και πολιτικής συγκρότησης των λαών έτσι ώστε οι αγορές εργασίας να τροφοδοτούνται από μάζες εσωτερικής μετανάστευσης.
Μηχανισμός ελέγχου
Η Ε.Ε. δεν οικοδομήθηκε, όπως συχνά λέγεται, ως έκφραση της διεθνοποίησης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Αυτό είναι ένα προκλητικό ψέμα. Η Ε.Ε. δεν έπαιξε ποτέ έναν «αντικειμενικά προοδευτικό» ρόλο, αλλά ευθύς εξαρχής έπαιξε έναν αντικειμενικά αντιδραστικό ρόλο. Αποτέλεσε έκφραση οπισθοδρόμησης σε σχέση με το δικαίωμα του λαού κάθε χώρας να αποφασίζει ελεύθερα για την τύχη του και να απολαμβάνει τα αγαθά της διεθνούς ζωής δίχως άνωθεν και έξωθεν περιορισμούς, δίχως να πληρώνει λύτρα στα μονοπώλια και τους ισχυρούς. Πρόκειται για τη μετεξέλιξη της αποικιοκρατίας στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Η Ε.Ε. συγκροτήθηκε ως μηχανισμός ελέγχου και ποδηγέτησης της διεθνοποίησης, ως μέσο πολιτικής επιβολής των συμφερόντων των πολυεθνικών, των τραπεζών και των κερδοσκόπων, ως αναγκαίος πυλώνας της «παγκόσμιας διακυβέρνησης» την οποία ονειρεύονται να επιβάλλουν οι ισχυροί σε όλες τις χώρες και τους λαούς του πλανήτη.
Η απελευθέρωση των δυνατοτήτων της διεθνούς συνεργασίας απαιτεί την κατάργηση όλων των προνομιακών και μονωλιακών καταστάσεων, απαιτεί την ανατροπή όλων των μηχανισμων αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας κάθε χώρας, απαιτεί την ανάδειξη κάθε λαού σε αφέντη του τόπου του.
Τι αχέση έχει η Ε.Ε. με αυτή τη διεθνοποίηση της συνεργασίας και της συνεύρεσης των λαών; Η Ε.Ε. έχει ήδη αποδειχτεί ασυμβίβαστη αε οποιαδήποτε έννοια λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας, δημοκρατίας, εργατικών δικαιωμάτων και κοινωνικών κατακτήσεων, ανάπτυξης προς όφελος του λαού. Η ανατροπή του αντιδραστικού υπερεθνκού οικοδομήματος αποτελεί προϋπόθεση για την ίδια την απελευθέρωση της διεθνοποίησης και της διεθνούς ζωής γενικά από τα δεσμά των πολυεθνικών, των κερδοσκόπων και του ιμπεριαλισμού.
Από την πλευρά μας θεωρούμε πως απ' όλα τα παραπάνω απορρέει το αίτημα της αποδέσμευσης από την Ε.Ε. ως όρος για την ίδια την επιβίωση του εργαζόμενου λαού. Το αίτημα αυτό συνδέεται οργανικά με την πιο ένδοξη παράδοση των δημοκρατικών αγώνων του λαού μας, γεννήθηκε μέσα από την πάλη για λαϊκή κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία, για ένα καλύτερο μέλλον προς όφελος των εργαζομένων. Σήμερα αποτελεί άμεση και επιτακτική ανάγκη και αφετηρία για να μπορέσει να σφυρηλατήσει ο λαός μια άλλη πορεία.
Η αποδέσμευση από την Ε. Ε. δεν αποτελεί πανάκεια για την αυτόματη λύση όλων των προβλημάτων που ταλανίζουν το λαό και τη χώρα. Μπορεί να μην είναι ικανή συνθήκη για την απελευθέρωση των εργαζομένων από τα δεινά τους, είναι όμως αναγκαία προϋπόθεση, η αφετηρία για να ανοίξει ο δρόμος της πάλης για μια άλλη πορεία του λαού και της χώρας. Ειδικά σήμερα που μετεξελίσσεται σε έναν ανοιχτό υπερκρατικό ολοκληρωτισμό. Αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για να υπερισχύσουν τα συμφέροντα των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων ενάντια στα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και κυρίως των τραπεζών.
Η ανατροπή αυτού του τερατώδους οικοδομήματος της Ε.Ε. αποτελεί απαράβατο όρο για να τεθεί το ζήτημα της ένωσης κυρίαρχων λαών και δημοκρατιών. Στη μόνη βάση που αυτή είναι δυνατή: στη βάση της ελεύθερης επιλογής των ίδιων των λαών και προς αμοιβαίο όφελος τους.
Για τους εργαζόμενους και τις λαϊκές μάζες στην Ελλάδα αυτό σημαίνει πρώτα και κύρια την πάλη για την αποδέσμευση της χώρας από τον ασφυκτικό κλοιό της Ε.Ε. Μόνο έτσι μπορεί ν' ανοίξει ο δρόμος για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των εργαζομένων και του λαού από τη σκοπιά των συμφερόντων τους στη βάση της συνεύρεσης, της αλληλεγγύης και των κοινών αγώνων με τους εργαζόμενους και τους λαούς της Ευρώπης, των Βαλκανίων, του κόσμου όλου.
* Ο Δημήτρης Καζάκης είναι οικονομολόγος αναλυτής και το κείμενο του δημοσιεύτηκε στο "Ποντίκι"
Δημοσίευση σχολίου