Ωστόσο το Eurogroup δεν κατόρθωσε ακόμη να καταλήξει σε κάτι οριστικό. Ούτε στην ενίσχυση της χρηματοδοτικής ικανότητας του ταμείου, την οποία απέρριψε. Ούτε αν το ταμείο θα γίνει μόνιμος μηχανισμός της ευρωζώνης. Με κύρια ευθύνη της Γερμανίας, η οποία φοβάται ότι, όσο εμπλέκεται σε έναν μόνιμο μηχανισμό διαχείρισης πτωχεύσεων στην ευρωζώνη, τόσο χάνει τον βαθμό ελευθερίας που διαθέτει σήμερα και τόσο μεγαλύτερες δημοσιονομικές δεσμεύσεις αναλαμβάνει.
Βασικό εργαλείο αυτού του μηχανισμού διαχείρισης πτωχεύσεων φαίνεται να είναι η έκδοση ευρωομολόγου. Αν και ακόμη τίποτε δεν έχει αποφασιστεί, όλα δείχνουν πως το Eurogroup θα αναγκαστεί να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το ευρωομόλογο διεκδικούν ήδη αγορές και τράπεζες, οι οποίες πιέζουν αφόρητα προς αυτήν την κατεύθυνση. Η έκδοση κοινού ομολόγου για όλες τις χώρες της ευρωζώνης είναι η πραγματοποίηση της πιο τρελής φαντασίωσης των πιο κερδοσκοπικών κύκλων της διεθνούς αγοράς. Σ' αυτό έχουν επενδύσει από την αρχή της κρίσης.
Πρώτα και κύρια διότι έτσι εξασφαλίζουν τα κεφάλαια που έχουν τοποθετήσει ακόμη και στα κρατικά ομόλογα χρέους των χωρών που απειλούνται άμεσα με πτώχευση, όπως π.χ. είναι η Ελλάδα. Δεύτερον, θα ανοιχτούν με ασφάλεια στην αγορά ομολόγων της ευρωζώνης και να μετατρέψουν τη «διάσωση» των υπό πτώχευση χωρών σε τεράστια ευκαιρία για κερδοσκοπία.
Τρίτον, μπορούν να κερδοσκοπήσουν με επιτόκια υψηλότερα από αυτά που δανείζεται σήμερα η Γερμανία, που μαζί με τη Γαλλία εκδίδουντον μεγαλύτερο όγκο ομολόγων στην ευρωζώνη. Τέταρτον, με το ευρωομόλογο αποκτούν όλα τα πλεονεκτήματα κάθε τυπικού δανειστή. Δεν θα έχουν πια να κάνουν απευθείας με κράτη, τα οποία προστατεύονται έναντι των δανειστών τους από την ασυλία λόγω άσκησης εθνικής κυριαρχίας. Δεν χρειάζεται ούτε καν να μπλέξουν πια με τις εθνικές νομοθεσίες.
Χάρη στα υπερεθνικά και υπερκρατικά όργανα της ευρωζώνης οι δανειστές μπορούν να αισθάνονται σίγουροι ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να σηκώσει κεφάλι. Είναι στο απόλυτο έλεος τους.
Χρηματιστική κυβεία
Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας προσέλαβε την περασμένη Δευτέρα τρεις τράπεζες για την έκδοση του πρώτου ομολόγου του, όπως αναφέρει το Reuters, και όρισε τρεις αναδόχους, τις Citi, HSBC και Societe Generale για την έκδοση πενταετούς ομολόγου αναφοράς. Η έκδοση προβλέπεται την επόμενη εβδομάδα και θα καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες του προγράμματος διάσωσης της Ιρλανδίας. Σύμφωνα με πηγή του Ταμείου, ο όγκος της έκδοσης θα είναι μεταξύ 3 και 5 δισ. ευρώ.
Το Ταμείο προτίθεται να αντλήσει από τις αγορές συνολικά έως 26,5 δισ. ευρώ τη διετία. Ο επικεφαλής του Ταμείου, Κλάους Ρέγκλινγκ, θεωρεί ότι η πρώτη έκδοση ομολόγου του EFSF θα αποκαταστήσει τη σταθερότητα στις αγορές ομολόγων και θα προστατεύσει το ευρώ. Στην πράξη η έκδοση αυτού του ομολόγου αναφοράς αντιμετωπίζεται, από τους επιτελείς της ευρωζώνης και τις αγορές, ως δοκιμαστική πτήση του ευρωομολόγου.
Γι' αυτό εκφράζεται αισιοδοξία για την προσφορά. Σύμφωνα με δημοσίευμα των «Financial Times» (17.1), οι τραπεζίτες δηλώνουν ότι σπάνια έχουν δει τέτοια ζήτηση για ομόλογα, καθώς ορισμένα από τα πλουσιότερα κράτη και πολλά ιδιωτικά funds θέλουν να τα αποκτήσουν καθώς έχουν σχεδιαστεί για να χρηματοδοτήσουν τη διάσωση της Ιρλανδίας. Όπως επισημαίνουν, μάλιστα, η προσφορά θα μπορούσε να ανέλθει έως και τα 20 δισ. ευρώ. Μέχρι και η Ιαπωνία έχει ανακοινώσει πως θα αγοράσει το 20% των ομολόγων που θα εκδώσει το ευρωπαϊκό ταμείο στήριξης.
Έτσι τα διεθνή κρατικά και ιδιωτικά funds, που μέχρι σήμερα είχαν πολύ μικρό μερίδιο στην αγορά ομολόγων εντός ευρωζώνης, όπου κυριαρχούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες, ελπίζουν ότι με το ευρωομόλογο θα έχουν την ευκαιρία να πλασαριστούν γερά. Γι' αυτό και δεν κρύβουν τη χαρά τους. Ούτε θέλουν να αφήσουν την ευκαιρία να πάει χαμένη.
Ίσως βρισκόμαστε μπροστά στο μεγαλύτερο παιχνίδι χρηματιστικής κυβείας που στήνεται από την εποχή των δανείων υψηλού ρίσκου στις ΗΠΑ. Γι' αυτό τα επενδυτικά κεφάλαια πιέζουν, αφενός, για την τάχιστη μεταφορά των αρμοδιοτήτων άσκησης της δημοσιονομικής και της οικονομικής πολιτικής των κρατών - μελών στα όργανα της Ε.Ε. και της ευρωζώνης. Αφετέρου, να αρχίσει άμεσα η έκδοση κοινού ομολόγου που θα αντικαταστήσει τα ομόλογα που εκδίδει κάθε κράτος - μέλος.
Το γιατί οι επενδυτές λατρεύουν την ιδέα των κοινών ομολόγων εξήγησε ανώνυμος τραπεζίτης στους «Financial Times» (16.1), που δήλωσε: «Οι επενδυτές λατρεύουν αυτά τα ομόλογα γιατί προσφέρουν την ασφάλεια ενός τριπλού Α στην πιστοληπτική ικανότητα, ενώ παρέχουν κάτι επιπλέον στο επιτόκιο πάνω από τα γερμανικά ομόλογα».
Ο Τζιμ Ο'Νιλ, επικεφαλής της Goldman Sachs Asset Management, δήλωσε στους «Financial Times» (17.1) αρκετά αποκαλυπτικά: «Η ΟΝΕ θα μπορούσε να δουλέψει αν υπήρχε περισσότερη δημοσιονομική και πολιτική ενότητα και ταυτόχρονα έκδοση κοινών ομολόγων ... Η κρίση της ευρωζώνης δεν είναι κρίση χρέους. Είναι κρίση διακυβέρνησης και δομής. Χρειάζεσαι περισσότερη δημοσιονομική ένωση για να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα».
Ο Γκάρι Τζένκινς της Evolution Securites δήλωσε στην ίδια εφημερίδα: «Από τον ίδιο τον χαρακτήρα του, το ΕΤΧΣ οδηγεί προς την έκδοση περισσότερων κοινών ομολόγων και μακριά από τις ξεχωριστές κρατικές εκδόσεις, που έτσι ή αλλιώς δεν είναι δυνατές. Έτσι θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε δημοσιονομική ένωση εκ των πραγμάτων».
Αντίστοιχα ο ΧέντρικΛέμπερ, από το 1994 επικεφαλής της εταιρείας διαχείρισης επενδυτικών πακέτων Atacis, δήλωσε στη «Suddeutsche Zeitung» (11.1) ότι αυτήν τη στιγμή εξετάζει την αγορά μετοχών της ελληνικής Alpha Bank και υποστήριξε: «Το κάνω γιατί το ζητά η Ε.Ε. Δίνω χρήματα στην Ελλάδα, γιατί νομίζω πως η Ε.Ε. δεν θα αφήσει τη χώρα να χρεοκοπήσει και γ' αυτό έχω υψηλές αποδόσεις». Για τον Χέντρικ Λέμπερ η ευρωκρίση συνιστά αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της θεωρίας των παιγνίων. «Ή θα διασωθούν όλες οι χώρες - μέλη της Ε.Ε. ή καμία. Στην Ε.Ε. δεν υπάρχει η δυνατότητα μιας μεμονωμένης χρεοκοπίας».
Ο Γερμανός μάνατζερ εκτιμά ότι μπορεί «το παιχνίδι των αγορών να είναι ιδιαίτερα βάναυσο, αλλά ταυτόχρονα είναι και δίκαιο», ενώ υπογραμμίζει: «Χρειάζεσαι την αναγνώριση των άλλων για να πετύχεις. Στις αγορές ανταμείβονται οι γνώσεις σου ανάλογα με το ποσό που επενδύεις. Ως επενδυτικός μάνατζερ θέλεις κυρίως να δείξεις στους άλλους ότι στο τέλος είχες δίκιο, ήσουν μπροστά».
Ολοκληρωτικές αγορές
Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει αν πρώτα απ' όλα δεν φορτωθούν τα κράτη, οι οικονομίες και οι κοινωνίες τις τεράστιες ζημιές που έχουν σωρευτεί στα ενεργητικά των τραπεζών. Εδώ βρίσκεται η ουσία της όλης υπόθεσης. Η κρίση του ευρώ είναι πρώτα και κύρια ένας αγώνας για το ποιος θα φορτωθεί τις ζημιές των τραπεζών. Μέχρι τώρα οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. έχουν αποφασίσει ότι κάτοχοι ομολόγων και οι τράπεζες πρέπει να πρστατευτούν πάση θυσία, προτιμώντας να ρίξουν κόστος στους φορολογούμενους - έστω κι αν αυτό οδηγεί τα κράτη στη χρεοκοπία.
Μπορούν να διασωθούν οι τράπεζες και να χρεοκοπήσουν τα κράτη; Όσο περισσότερο προωθείται η δημοσιονομική ένωση στην Ε.Ε., όσο πιο αυστηρή και ολοκληρωτική γίνεται, τόσο περισσότερο γίνεται φανερό ότι ούτε το ένα μπορεί να γίνει ούτε το άλλο. Ούτε η έκδοση του ευρωομολόγου θα προσφέρει κάποια άλλη δυνατότητα.
Το κοινό ομόλογο της ευρωζώνης θα κληθεί να καλύψει όχι μόνο τις τεράστιες χρηματοδοτικές ανάγκες των κρατών της ευρωζώνης, αλλά και το μηχανισμού στήριξης. Υπολογίζεται ότι με την Πορτογαλία, το Βέλγιο, την Ισπανία και την Ιταλία οι άμεσες υποψήφιες χώρες για τον μηχανισμό στύριξης, το ΕΤΧΣ θα χρειαστεί γύρω στα 2 τρισ. ευρω για να μπορεί να παρέμβει: θα χρειαστεί πάνω απ το 20% του ΑΕΠ της ευρωζώνης σε χρηματοδότηση, την οποία βέβαια καμιά αγορά δεν πρόκειται να παράσχει χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις.
Μόνο για τις τράπεζες αυτών των χωρών η ΕΚΤ έχεί δα πανήσει πάνω από 330 δισ. ευρώ ή το 61% των συνολικών διαθεσίμων της. Αν συνυπολογίσουμί τα 76,5 δισ. που έχει δαπανήσει η ΕΚΤ έως τις 17.1 για αγορά κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, ώστε να συγκρατήσει τα επιτόκια και τα spreads, τότε καταλαβαίνουμε τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται.
Γι' αυτό η ΕΚΤ ανακοίνωσε βιαστικά και πριν κλείσει το έτος τον διπλασιασμό των κεφαλαίων της στα 10,76 δισ. για να καθησυχάσει τις αγορές. Αυτός είναι ο λόγος που στελέχη της διοίκησης της βγαίνουν και δηλώνουν την αγωνία τους για το πότε θα αναλάβει το ΕΤΧΣ ή κάποιος άλλος φορέας της Ε.Ε. το βάρος της παρέμβασης στη δευτερογενή αγορά, αλλά και πιέζουν για την έκδοση του κοινού ομολόγου που θα διευκολύνει τη χρηματοδότηση και των τραπεζών μέσω των κρατών.
Μοντέλο Ουραγουάης
Η περίοδος της αναδιάρθρωσης συνοδεύεται από μερική ή ολική παύση πληρωμών του Δημοσίου προς το εσωτερικό, κυρίως σε μισθούς, συντάξεις, προμήθειες κ.ο.κ., από προληπτικό κλείσιμο των τραπεζών ώστε να αποφευχθούν οι μαζικές αναλήψεις μετρητών, από δεσμεύσεις στη χρηματική κυκλοφορία και τις καταθέσεις.
Πρωτοφανές!
Όλα αυτά βέβαια, χωρίς να υπολογίζουμε τις τυχόν παρενέργειες λόγω κοινού νομίσματος. Μια τέτοια
εκτεταμένη αναδιάρθρωση δεν έχει ξαναγίνει σε χώρα χωρίς δικό της νόμισμα και με τραπεζικό σύστημα τόσο εξαρτημένο από το εξωτερικό.
Γι' αυτό και κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να πυροδοτήσει, ακόμη κι αν γίνει ομαλά. Τα ερωτήματα
είναι το εξής: Για ποιον λόγο θα πρέπει η χώρα και ο λαός της να δεχτούν την υιοθέτηση του
ευρωομολόγου; Για να πάμε πιο γρήγορα στην επίσημη πτώχευση μέσω αναδιάρθρωσης; Για να
παγιωθεί το καθεστώς της δανειακής σύμβασης επ' αόριστον μέσα από τη θεσμοθέτηση της στο επίπεδο της ευρωζώνης;
Πώς γίνεται και οι επιδιώξεις ορισμένων «αντιμνημονιακών» δυνάμεων ταυτίζονται τόσο πολύ με τις επιδιώξεις των πιο κερδοσκοπικών κύκλων της διεθνούς αγοράς;
"Λατινοαμερικάνικος" μηχανισμός αναδιάρθρωσης
Το σχέδιο που έχει ήδη τεθεί στο τραπέζι είναι να λειτουργήσει το ευρωομολογο σαν ένα είδος «ομολόγων Μπρέιντι». Τα ομόλογα Μπρέιντι ήταν ομόλογα δολαρίου που επινόησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ για να αντικαταστήσουν στα τέλη της δεκαετίας του '80 τα δάνεια, κυρίως των χωρών της Λατινικής Αμερικής, που δεν μπορούσαν πλέον να αποπληρωθούν. Ονομάστηκαν έτσι από τον Νικόλας Μπρέιντι, υπουργό οικονομικών εκείνη την εποχή των ΗΠΑ. Τα ομόλογα αυτά είχαν διάρκεια από 10 έως 30 χρόνια και τις περισσότερες φορές εκδίδονταν με εγγύηση τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας που τα δεχόταν.
Τα ομόλογα Μπρέιντι
Η εισαγωγή τους διευκόλυνε τις μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ να απεμπλακούν σε μεγάλο βαθμό από το χρέος της Λατινικής Αμερικής, που μέχρι τότε αποτελούνταν κυρίως από τραπεζικά δάνεια, Η υιοθέτηση των ομολόγων Μπρέιντι έστρεψε τις υπερχρεωμένες χώρες να δανειστούν όχι απευθείας από τις τράπεζες, αλλά κυρίως από τις αγορές κεφαλαίου εκδίδοντας ομόλογα.
Έτσι αποτέλεσαν την απαρχή της έκρηξης δανεισμού με ομόλογα που γνώρισε η πάγκοσμια οικονομία στη δεκαετία του '90 και του 2000. Μια έκρηξη που επέβαλε όσο ποτέ άλλοτε την ανάγκη πειθάρχησης των υπερχρεωμένων χωρών στις αγορές και φυσικά στα προγράμματα «διαρθρωτικής προσαρμογής» του ΔΝΤ. Κάτι τέτοιο έχουν και στο μυαλό τους για την αναδιάρθρωση του χρέους πρώτα της Ελλάδα και έπειτα των άλλων χωρών.
Σύμφωνα με τον Τζέικομπ Κίρκεγκαρ του Peterson institute, το σχέδιο αναδιάρθρωσης της Ελλάδας προβλέπει την αντικατάσταση με ελαφρύ «κούρεμα», ή και χωρίς καθόλου «κούρεμα», του 40% από το συνολικό δημόσιο χρέος επί του ΑΕΠ με ευρωομόλογα. Έτσι θα δοθεί παράταση στο ληξιπρόθεσμο του κύριου όγκου των κρατικών ομολόγων που λήγουν τα επόμενα δύο με τρία χρόνια.
Το χρονοδιάγραμμα θα ακολουθήσει την επιμήκυνση που θα αποφασιστεί και για τα 110 δισ. ευρώ του δανείου «στήριξης». Τα κοινά αυτά ομόλογα που θα εκδώσει είτε η ΕΚΤ είτε το ΕΤΧΣ στο όνομα της Ελλάδας θα εμπεριέχουν αυστηρούς όρους, ρήτρες και εγγυήσεις ανάλογες με αυτές που περιλαμβάνει η δανειακή σύμβαση.
* Το κείμενο του Δ. Καζάκη δημοσιεύτηκε στο "Ποντίκι" 20/1/2011
Δημοσίευση σχολίου