Απλό είναι:Στάση πληρωμών, και έξοδος από την ΕΕ, αλλιώς θα μας ρημάξουν σε βαθμό παροξισμού

ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΤΙΚΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η ύφεση αποδεικνύεται μεγαλύτερη και από αυτήν που είχε «προγραμματίσει» το μνημόνιο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τεράστιες κοινωνικές ανισορροπίες και να είναι πρακτικά αδύνατη η εξυπηρέτηση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε, σε ετήσια βάση, κατά 6,6% στο τέταρτο τρίμηνο του 2010. Η πτώση-ρεκόρ στα τέλη του χρόνου άλλαξε προς το χειρότερο τα αποτελέσματα για το σύνολο του 2010. Η μείωση του ΑΕΠ κατά τον προηγούμενο χρόνο έφτασε το 4,5%. Να θυμίσουμε ότι το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης ξεκίνησε με πρόγνωση για οριακή μείωση του ΑΕΠ κατά το 2010, στη συνέχεια δέχθηκε ότι θα φτάσει το 2%, μετά αναθεώρησε το στόχο στο 3%, έπειτα ήρθαν οι εκπρόσωποι της τρόικας και έκαναν λόγο για μείωση του ΑΕΠ κατά 4% και η χρονιά έκλεισε με πτώση 4,5%. Οι εκτιμήσεις των ειδικών της Τράπεζας της Ελλάδος μας δίνουν μια ιδιαίτερα αρνητική εικόνα και για το 2011. Ενώ ο αρχικός στόχος των εκπροσώπων της τρόικας και του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης ήταν για ύφεση της τάξης του 2,6%, τώρα εκτιμάται ότι θα υπάρξει νέα μείωση του ΑΕΠ τουλάχιστον κατά 3%. Η κατάσταση στην πραγματική οικονομία είναι χειρότερη από αυτήν που περιγράφουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία και η πολυδιαφημισμένη απαρχή της ανάκαμψης που θα ξεκινούσε στα τέλη του 2011 αναβάλλεται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, για το 2012. Η αποτυχία της πολιτικής του μνημονίου έχει τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Η «βύθιση» της οικονομίας μεταφράζεται σε περισσότερα λουκέτα, μεγαλύτερη ανασφάλεια, χειρότερους όρους απασχόλησης, χειρότερη προοπτική για τις επιχειρήσεις και, φυσικά, μεγαλύτερες ουρές ανέργων. Εκτός από τις κοινωνικές συνέπειες, υπάρχουν και οι οικονομικές. Όσο μεγαλύτερη είναι η συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας τόσο γιγαντώνεται, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, το χρέος του ελληνικού Δημοσίου και εκφράζονται πρόσθετες αμφιβολίες για τη δυνατότητα εκπλήρωσης των τοκοχρεολυτικών του υποχρεώσεων. Τα πολυσυζητημένα spreads έφτασαν χθες τις 860 μονάδες για τα δεκαετή ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, γεγονός που σημαίνει ότι, αν βγαίναμε σήμερα στις αγορές για μακροπρόθεσμο δανεισμό, θα έπρεπε να πληρώσουμε τοκογλυφικά επιτόκια της τάξης του 11,5%-12%. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ένας από τους βασικούς οικονομικούς συμβούλους της καγκελαρίου της Γερμανίας κ. Μέρκελ διατύπωσε χθες την άποψη ότι το πρόγραμμα που εφαρμόζει η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν εξασφαλίζει την επιτυχημένη διαχείριση της κρίσης υπερχρέωσης που αντιμετωπίζει η χώρα μας. ("εντάξει ρε παιδιά, είπαμε να τους "κινεζοποιήσουμε' τους εργάτες να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί, και είπαμε να τους πάρουμε ότι μπορούμε για να σωθούν οι χρεωκοπημένες τράπεζες-δανειστές, αλλά...αν τους τα πάρουμε όλα μονομιάς, μετά δε θα έχουν τίποτα να τους πάρουμε") Η δημοσίευση των επίσημων στατιστικών στοιχείων που εμφανίζουν την οικονομική ύφεση βαθύτερη απ’ ό,τι είχε εκτιμηθεί ίσως δίνει την εξήγηση για το «σίριαλ» των 50 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση Παπανδρέου αξιοποίησε τους εκπροσώπους της τρόικας και το γνωστό για την υποστήριξή του στις ελληνικές θέσεις πρόεδρο του Eurogroup κ. Γιούνκερ για να προβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις αγορές μια πρόσθετη προσπάθεια που υποτίθεται ότι θα αποδώσει μέχρι το 2015 ένα ποσό της τάξης των 50 δισ. ευρώ μέσω ιδιωτικοποιήσεων. Το αρχικό μνημόνιο προέβλεπε ιδιωτικοποιήσεις της τάξης των 3 δισ. ευρώ, στη συνέχεια η πρόβλεψη αυξήθηκε στα 7 και στα 15 δισ. ευρώ και τώρα, με τη νέα επικαιροποίηση του μνημονίου, εκτινάσσεται στα 50 δισ. ευρώ. Αντιμέτωποι με τη θεαματική αποτυχία της στρατηγικής του μνημονίου, οι εκπρόσωποι της τρόικας και το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης «κατασκευάζουν» έσοδα για να περιορίσουν στο μέτρο του δυνατού την αρνητική αντίδραση των αγορών.

Έξοδος από ΕΕ: Η μόνη λύση στο αδιέξοδο

Οι πρόσφατες αντιπαραθέσεις σχετικά με τις διά στόματος τρόικας εξαγγελίες για ένα κολοσσιαίο πακέτο εκποίησης δημόσιας περιουσίας είναι μία ακόμη ένδειξη του αδιεξόδου της στρατηγικής με την οποία η σημερινή κυβέρνηση αλλά και οι ιθύνοντες κύκλοι του συστήματος δοκιμάζουν να αντιμετωπίσουν την κρίση στη χώρα μας. Η στρατηγική αυτή απορρέει από την προσπάθεια να παραμείνει η Ελλάδα πάση θυσία μέσα στην Ε.Ε. ακόμη και ως ένα απλό προτεκτοράτο. Έτσι, όταν η Ουγγαρία έχει κάνει ήδη την «εξέγερσή» της, η Ιρλανδία ετοιμάζεται να απαιτήσει τουλάχιστον την ευνοϊκότερη επαναδιαπραγμάτευση του δικού της προγράμματος «σωτηρίας» και η Πορτογαλία ανθίσταται στις πιέσεις να μπει οικειοθελώς στον Γολγοθά ενός δικού της μνημονίου, η ελληνική κυβέρνηση υπερθεματίζει -παρ’ όλες τις επικοινωνιακές υποκρισίες και τα κροκοδείλια δάκρυα- στις επιταγές των Ε.Ε. - ΔΝΤ. Φυσικά, με τον τρόπο αυτόν εξωθεί στα όριά τους τις αντοχές της μεγάλης πλειονότητας των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων αλλά ακόμη και τμημάτων του κεφαλαίου. Η στρατηγική της υπό οποιουσδήποτε όρους συμμόρφωσης με τις επιταγές των ηγεμονικών δυνάμεων της Ε.Ε. αποτελεί το αναγκαίο συνεπακόλουθο της σύγχρονης «Μεγάλης Ιδέας» του ελληνικού κεφαλαίου, που ήταν η αναβάθμισή του μέσα στο διεθνές πολιτικοοικονομικό σύστημα μέσω του συνεταιρισμού του με άλλα ισχυρότερα και πιο ανεπτυγμένα κεφάλαια στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η σύγχρονη αυτή «Μεγάλη Ιδέα» -όμοια με την παλαιότερη- προβλήθηκε στις υπόλοιπες μερίδες της ελληνικής κοινωνίας ως επωφελής, περίπου σαν την αλήστου μνήμης έκφραση «θα φάμε με χρυσά κουτάλια». Μόνο με τον τρόπο αυτόν θα γινόταν αποδεκτή σε μία εποχή έντονου ριζοσπαστισμού της ελληνικής κοινωνίας. Όμως, η σύγχρονη «Μεγάλη Ιδέα» αποδεικνύεται ότι έχει σοβαρά κόστη και πιθανά οδηγεί σε μία νέα καταστροφή της χώρας, αντίστοιχης με την παλαιότερή της. Στο πλαίσιό της η ελληνική οικονομία αποβιομηχανοποιήθηκε και έχασε την ανταγωνιστικότητά της έναντι τόσο των Ευρωπαίων όσο και των άλλων βασικών ανταγωνιστών της. Το μόνο προσωρινό αντίδοτο ήταν η με τις πλάτες της Ε.Ε. επέλαση του ελληνικού κεφαλαίου στο Βαλκανικό Ελ Ντοράντο του, που για ένα διάστημα στήριξε σημαντικά την κερδοφορία του, αλλά τελείωσε με το ξέσπασμα της σημερινής οικονομικής κρίσης. Με την ένταξη στην ΟΝΕ η κατάσταση επιδεινώθηκε περισσότερο, καθώς εκχωρήθηκαν εργαλεία οικονομικής πολιτικής (π.χ. η νομισματική πολιτική), ενώ η Ελλάδα δέθηκε ακόμη πιο στενά στο νεο-μερκαντιλιστικό οικοδόμημα της Ε.Ε., όπου τα εμπορικά ελλείμματα των περιφερειακών χωρών αποτελούν τα πλεονάσματα του ηγεμονικού πυρήνα γύρω από τη Γερμανία. Μάλιστα, η «σκληρότητα» του ευρώ (στο πλαίσιο της μάλλον ατυχήσασας πλέον προσπάθειάς του να ανταγωνιστεί το δολάριο) επιδείνωσε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων, όχι μόνο στο εσωτερικό της Ε.Ε. αλλά και στις άλλες αγορές. Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης έφερε στην επιφάνεια όλα αυτά τα προβλήματα με τον πιο έντονο τρόπο. Τα κρατικά προγράμματα στήριξης της ιδιωτικής κερδοφορίας μετέτρεψαν ειδικά για την Ε.Ε. την κρίση σε δημοσιονομική (καθώς η Ε.Ε. αποτελεί μία βολονταριστική μη βέλτιστη νομισματική περιοχή). (δηλαδή τα κράτη που έχουν κοινό νόμισμα έχουν πολύ διαφορετική οικονομική κατάσταση, και άρα και πολύ διαφορετικές νομισματικές ανάγκες) Ο ηγεμονικός πυρήνας της, παρά τα πλούσια οικονομικά οφέλη που αποκόμισε όλα τα προηγούμενα χρόνια, αποδεικνύεται εξαιρετικά φειδωλός στο να διαθέσει σημαντικά κεφάλαια για τη σωτηρία του δικού του δημιουργήματος. Αντίθετα, μηχανεύεται μηχανισμούς οικονομικού ξεζουμίσματος των περιφερειακών χωρών. Η προ-κυκλική συνταγή της εσωτερικής υποτίμησης (δηλαδή της άγριας αφαίμαξης των μισθοσυντήρητων στρωμάτων) και του ανταγωνιστικού αποπληθωρισμού (δηλαδή της απαξίωσης των περιουσιακών στοιχείων και της αντί πινακίου φακής εξαγοράς τους από ξένα κεφάλαια) βυθίζει τη χώρα μας σε παρατεταμένη ύφεση, ενώ το βιοτικό επίπεδο της μεγάλης πλειονότητας των πολιτών καταβαραθρώνεται με άδηλες προοπτικές ανάκαμψης. Όλες σχεδόν οι μέχρι τώρα οικονομικές προβλέψεις του μνημονίου έχουν διαψευστεί, ενώ η επιδείνωση του διεθνούς πολιτικού και οικονομικού κλίματος, τόσο μέσα στην Ε.Ε. όσο και διεθνώς, κάνει ακόμη ζοφερότερες τις προοπτικές. Είναι πλέον σαφές ότι το πρόγραμμα του μνημονίου είναι αδιέξοδο και ακόμη και οι υποστηρικτές του ελπίζουν σε έναν από μηχανής θεό, που όμως δεν φαίνεται στον ορίζοντα, όπως δείχνουν οι τρέχουσες ευρωπαϊκές αντιπαραθέσεις. Αλλά και αυτά που προτείνονται (επιμήκυνση, ευρωομόλογο, οικονομική διακυβέρνηση κ.λπ.) είναι συνολικά απεχθέστερα για την Ελλάδα ακόμη και από αυτό το μνημόνιο. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, απαιτείται μία ριζοσπαστική επανεξέταση στρατηγικής. Ιδιαίτερα απαιτείται να επανεξεταστεί αυτό που αποτελεί ανάθεμα για τους κατεστημένους κύκλους: η έξοδος από την Ε.Ε. Είναι σαφές ότι μία τέτοια στρατηγική θα έχει κόστος, όμως το κόστος αυτό μπορεί να είναι μικρότερο από τα κολοσσιαία και αδιέξοδα κόστη της μνημονιακής στρατηγικής και ταυτόχρονα η χώρα να ξαναποκτήσει την εθνική της κυριαρχία που πλέον χάνει με ραγδαίους ρυθμούς. Με τον τρόπο αυτόν θα ξαναποκτήσει αναγκαία εργαλεία οικονομικής πολιτικής (νομισματική, δημοσιονομική, βιομηχανική, εμπορική κ.λπ.), που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. Μία απλή έξοδος από την ΟΝΕ, ιδιαίτερα για μία λιγότερο ανεπτυγμένη χώρα σαν την Ελλάδα, είναι ατελέσφορη καθώς θα συνεχίσει να δεσμεύεται από τους κανόνες της κοινής αγοράς έχοντας απλώς ένα αδύναμο νόμισμα. Η αποδέσμευση από την Ε.Ε. πρέπει να συνοδευτεί από: (1) Την άρνηση του εξωτερικού χρέους, που θα απαλλάξει τη χώρα από τη δαμόκλειο σπάθη του εξωτερικού χρέους. Άλλωστε, όπως έδειξε και η περίπτωση της Αργεντινής, οι περισσότεροι ξένοι δανειστές θα τρέξουν γρήγορα να διαπραγματευτούν τη διευθέτηση των χρεών. (2) Την εισαγωγή ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων έτσι ώστε να αποφευχθεί η φυγή στο εξωτερικό. (3) Την κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος (που ούτως ή άλλως στηρίζεται σκανδαλωδώς από το Δημόσιο) έτσι ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευσή του και να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση της οικονομίας. (4) Τη δημιουργία ενός πραγματικού συστήματος προοδευτικής φορολογίας έτσι ώστε να τονωθεί η ζήτηση των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων και να ενισχυθεί έτσι η οικονομία με το ταυτόχρονο κυνήγι της φοροδιαφυγής, και ιδιαίτερα αυτής που καμία κυβέρνηση δεν αγγίζει (των μεγάλων επιχειρήσεων και των ευκατάστατων στρωμάτων), ώστε να εξευρεθούν πόροι για την αναπτυξιακή ενίσχυση της οικονομίας. (5) Τη για περιορισμένο χρονικό διάστημα ελεγχόμενη διολίσθηση της ισοτιμίας του νομίσματος, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η εμπορική ανταγωνιστικότητα σε συνδυασμό με ένα σύστημα ελέγχου των τιμών για να μην υπάρξουν αδικαιολόγητες πληθωριστικές αυξήσεις ιδιαίτερα στα είδη μαζικής κατανάλωσης. Η πολιτική αυτή θα διευκολύνει επίσης τη βιομηχανική και παραγωγική αναγέννηση της οικονομίας. Τέλος, μία τέτοια στρατηγική πρέπει να συνοδεύεται από ένα πρόγραμμα παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας που θα στηρίξει υπάρχοντες, θα ξαναγεννήσει παλιούς και θα δημιουργήσει νέους κλάδους παραγωγής. Η στρατηγική αυτή δεν είναι καν καινοφανής, αλλά αποτελεί περίπου εγχειριδιακή λύση. Μπροστά στα καταφανή αδιέξοδα της εναλλακτικής της (αυτής του μνημονίου) αξίζει τουλάχιστον μία σοβαρή συζήτηση. Το ότι συνειδητά αποσιωπάται είναι μία απόδειξη των ισχυρών συμφερόντων και δεσμεύσεων που υπάρχουν πίσω από τη μνημονιακή στρατηγική. Όμως, όπως αποδεικνύεται πλέον ολοένα και περισσότερο, τα ισχυρά αυτά συμφέροντα αντίκεινται στα συμφέροντα της μεγάλης πλειονότητας του λαού της χώρας μας. Και, όπως έλεγαν και οι παλιότεροι, κάποτε πρέπει αυτός ο λαός να γίνει αφέντης στη χώρα του. * Ο κ. Σταύρος Δ. Μαυρουδέας είναι Αν. Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας