Υποσχέσεις για... ιθαγενείς

Του Δημήτρη Καζάκη

 Καθώς περνάνε οι ημέρες όλο και ξεκαθαρίζουν τα πράγματα. Τα 109 δισ. ευρώ του νέου χρηματοδοτικού πακέτου, που υποσχέθη­κε η ευρωζώνη στη Σύνοδο Κορυφής της 21ης Ιουλίου δεν είναι παρά μια υπόσχεση. Μια υπόσχεση που δόθη­κε χωρίς αναλυτικές λεπτομέρειες, με μόνο έναν σκοπό: να διευκολύνει την υιοθέτηση της συμφωνίας εθελοντικής ανταλλαγής χρέους με τη συμμετοχή ιδιωτών (PSI) που μεθόδευσε το διε­θνές τραπεζικό λόμπι IIF.

Οι δηλώσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. ξεκαθαρίζουν ότι τα 109 δισ. δεν πρόκειται να δοθούν όπως τα προη­γούμενα 110 δισ. ευρώ, αλλά με κύριο σκοπό την υποστήριξη της ανταλλαγής χρέους με τις τράπεζες. Προορίζονται, δηλαδή, κατά κύριο λόγονα χρηματο­δοτήσουν τις ανάγκες ρευστότητας των τραπεζών, εγχώριων και ξένων, για όσο θα διαρκέσει η επιχείρησημετακύλι-σης χρέους.

Και δεν πρόκειται να προέλθουν από τα κράτη - μέλη, αλλά κυρίως ή απο­κλειστικά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στήριξης (ΕΤΧΣ). Μάλιστα, ανακοινώθηκε ότι το ΕΤΧΣ είναι πολύ πιθανό να αναλάβει τη χρη­ματοδότηση της Ελλάδας από την ερ­χόμενη (6η) δόση της τρέχουσας Σύμ­βασης Δανειακής Διευκόλυνσης. Και μόνο το γεγονός αυτό σημαίνει πολλά για το δημοσιονομικό στρεσάρισμα, στο οποίο βρίσκεται η ευρωζώνη. Ήδη η Ιταλία και η Ισπανία έχουν εξαιρεθεί επίσημα από την καταβολή του υπόλοι­που αναλογούντος ποσού της τρέχου­σας Σύμβασης. Το ίδιο εξαιρούνται και από μελλοντικές καταβολές.

Πώς να μην εξαιρεθούν όταν στο υψηλότερο σημείο τους από συστά­σεως της ευρωζώνης διαμορφώθηκαν το πρωί της Τρίτης (2/8) οι αποδόσεις των ισπανικών και των ιταλικών δεκα­ετών ομολόγων, καθώς οι επενδυτές εκτιμούν ότι τα προβλήματα χρέους που αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες θα ενταθούν το αμέσως επόμενο διάστη­μα. Στη διάρκεια των πρωινών συναλ­λαγών, οι αποδόσεις των ισπανικών δεκαετών ομολόγων διαμορφώνονταν σε 6,326% και των αντίστοιχων ιταλικών σε 6,165%, ενώ σε επίπεδα ρεκόρ διαμορφωνόταν και το spread (διαφο­ρά απόδοσης) με τα γερμανικά δεκαε­τή ομόλογα (2,426%). Την ίδια ώρα, τα δεκαετή ομόλογα της Πορτογαλίας εμ­φάνιζαν απόδοση 10,708% και της Ελ­λάδας 14,454%.

Χρέη για πάντα

Γι’ αυτόν τον λόγο και ο κ. Βενιζέλος διαψεύδει ότι η νέα δανειακή σύμβαση θα συνοδεύεται από «νέο μνημόνιο» και νέα μέτρα. «Δεν έχει διαμορφωθεί κατ’ αρχάς μια νέα δανειακή σύμβαση, διότι δεν πρόκειται να ακολουθηθεί το σχήμα του διακρατικού δανείου, όπως έγινε το 2010, καθώς η συμμετοχή του δημόσιου τομέα, δηλαδή η συμμετο­χή εν προκειμένω της ευρωζώνης, θα περάσει μέσα από το EFSF. Το δε ΔΝΤ θα μετάσχει με βάση τους δικούς του κανόνες, δηλαδή με αποφάσεις των δι­κών του καταστατικών οργάνων» διευ­κρινίζει σε συνέντευξή του στην «Κυρι­ακάτικη Ελευθεροτυπία» (31/7). «Τα μέτρα, άλλωστε, τα οποία περιλαμβά­νονται στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμ­μα Δημοσιονομικής Προσαρμογής και τους εφαρμοστικούς νόμους είναι μέ­τρα που έχουν ληφθεί εν όψει του νέ­ου προγράμματος» συμπληρώνει ο υπουργός Οικονομικών, υπογραμμίζο­ντας εξάλλου ότι «η δημιουργία πρω­τογενών πλεονασμάτων είναι θεμελι­ώδης προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση».

Βέβαια, η δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων δεν είναι λύση για ένα χρέος που πάνω από το 90% είναι ανα­χρηματοδότηση του παλιού, δηλαδή εί­ναι νέα δάνεια για να πληρωθούν πα­λιότερα δάνεια καιτόκοι. Άλλωστε στη δεκαετία από το 2000 μέχρι το 2009 πάνω από τα μισά χρόνια ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσίαζε πρωτο­γενή πλεονάσματα. Κι όμως το χρέος εκτινάχθηκε αυτά τα χρόνια. Για20 δισ. ευρώ που ήταν περίπου το πρωτογενές συσσωρευμένο έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού για όλη τη δεκαετία 2000-2009, το ελληνικό Δημόσιο πήρε γύρω στα 490 δισ. ευρώ νέα δάνεια, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των Εθνικών Λογαριασμών. Με άλλα λόγια, το ελληνικό Δημόσιο δανείζεται σχε­δόν 25 φορές περισσότερα από αυτά που είναι οι πραγματικές δανειακές του ανάγκες με βάση τα πρωτογενή του ελ­λείμματα. Γιατί άραγε; Για να προικοδο­τεί τράπεζες, δανειστές και αρπαχτικά της αγοράς. Αυτή είναι η αλήθεια, αλλά τι να περιμένει κανείς από τον κ. Βενι­ζέλο. Μήπως είχε ποτέ του σχέση με την αλήθεια;

Οι αντιπαροχές

Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση συνεχί­ζει εν κρυπτώ και κάτω από το τραπέζι τις συζητήσεις για τις αντιπαροχές που απαιτούν οι τραπεζίτες για να συμμε­τάσχουν στο σχέδιο μετακύλισης του χρέους. Θέμα εμπράγματων εγγυήσε­ων για τη χώρα μας «δεν ετέθη, ούτε τίθεται», διαβεβαιώνει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονο­μικών κ. Βενιζέλος σε συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (31/7). «Δεν προβλέπονται εμπράγμα­τες εγγυήσεις. Προβλέπεται ένα σύστη­μα χρηματοοικονομικών εγγυήσεων. Η ευρωζώνη, μέσω του EFSF, είναι αυτή που δίνει τις μεγάλες εγγυήσεις και για να γίνει το PSI, το σχήμα της συμμετο­χής του ιδιωτικού τομέα, και για να δι­ασφαλιστεί – εφόσον χρειαστεί – η πλήρης χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών και η κάλυψη της ρευστότητάς τους» υποστηρίζει ο υπουργός.

Μόνο που ψεύδεται και μάλιστα ασύ­στολα. Δεν ζητήθηκαν εμπράγματες εγγυήσεις, γιατί πολύ απλά η Ελλάδα δεν έχει τι να δώσει. Μην ξεχνάμε ότι το σύνολο του δημόσιου πλούτου έχει ήδη βγει στοσφυρί με απαίτηση της τρόικας, ώστε οι εισπράξεις από το ξε­πούλημα να χρηματοδοτήσουνμέρος του χρέους. Τι εμπράγματες εγγυήσεις να δώσει;

Τοις μετρητοίς

Δεν μας λέει όμως ο κ. Βενιζέλος τι θα κοστίσουν αυτές οι «χρηματοοικονομικές εγγυήσεις». Γιατί κάποιος πρέ­πει να τις πληρώσει. Ποιος θα τις πλη­ρώσει; Όχι βέβαια το ΕΤΧΣ, όπως υπο­νοεί ο κ. Βενιζέλος, αλλά η Ελλάδα. Αναφέρεται σαφώς στην ανακοίνωση των τραπεζιτών του IIF. Οι τέσσερις επι­λογές που έχουν στη διάθεσή τους οι επενδυτές, σύμφωνα με τη συμφωνία, είναι οι εξής:

1 Ανταλλαγή ομολόγων στο άρτιο με διάρκεια 30 χρόνια. Αυτό προβλέ­πεται να γίνει με νέα ομόλογα μηδενι­κού κουπονιού που θα αγοραστούν από το ΕΤΧΣ. Ποιος θα πληρώσει το χρηματι­κό κόστος στο ΕΤΧΣ; Μα φυσικά η Ελλά­δα, και μάλιστα με ρευστό.

2 Προσφορά ομολόγων στο άρτιο με μετακύλιση του χρόνου απο­πληρωμής των ελληνικών ομολόγων σε 30 χρόνια. Θα γίνει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και στην πρώτη επιλογή.

3 Ανταλλαγή ομολόγων με έκπτω­ση με 30ετή ομόλογα. Πάλι θα γί­νει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και στην πρώτη επιλογή.

4 Ανταλλαγή ομολόγων με έκπτωση με 15ετούς διάρκειας ομόλογα.

Από τις ανωτέρω επιλογές οι τρεις πρώτες εγγυώνται από 30ετούς διάρ­κειας ομόλογα με πιστοληπτική αξιο­λόγηση AAA. Για το 4ο σχέδιο υπάρχει μερική εγγύηση με δεσμευμένα ποσά (escrow account). Ποιος επιβαρύνεται με το κόστος; Αποκλειστικά το ελληνι­κό Δημόσιο.
Τι θα κοστίσουν συνολικά στο ελλη­νικό Δημόσιο οι αγορές των ομολόγων από το ΕΤΧΣ, καθώς και η εγγύηση με τα δεσμευμένα ποσά; Πού θα βρε­θούν τα ρευστά για να καλυφθούν αυ­τά τα κόστη;

Ουδείς επίσημος απαντά. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα κό­στη αυτά είναι άμεσα καταβαλλόμενα,προκειμένου να γίνει η ανταλλαγή των ομολόγων κατά τα συμφωνηθέντα. Ποιος λοιπόν θα μας πει επίσημαπόσα χρειάζονται έως το τέλος του 2011 για να γίνουν οι τουλάχιστον δυο προσπά­θειες ανταλλαγής των ομολόγων; Και φυσικά πού θα βρεθούν;

Σύμφωνα με έναν υπολογισμό που δημοσιεύτηκε στη «Wall Street Journal» (26/7), εκτιμάται ότι οι πρώ­τες επιλογές θα αναγκάσουν το Δημό­σιο να βρει έως τα τέλη του 2011 18 δισ. ευρώ επιπλέον γιαχρηματοδότη­ση της συμφωνίας. Αυτό σημαίνει ότι στα τέλη του χρόνου αντί το συνολικό δημόσιο χρέος της χώρας να βρίσκεται στα 352,6 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα εκτιναχθεί στα 370,6 δισ. ευρώ ή στο 164,7% του ΑΕΠ. Βέβαια η Επιτρο­πή προβλέπει ότι η Ελλάδα θα γλιτώσει περίπου 12,6 δισ. ευρώ από επαναγορές ομολόγων της από τη δευτερογενή που θα χρηματοδοτήσει το ΕΤΧΣ στο πλαίσιο του νέου πακέτου στήριξης. Ακόμη κι αυτό να γίνει, το δημόσιο χρέ­ος στο τέλος της χρονιάς θα καταλήξει γύρω στα 358 δισ. ευρώ ή 159% επί του ΑΕΠ. Σε κάθε περίπτωση θα έχει αυξηθεί σε σχέση με τις προβλέψεις. Αυξάνοντας, όπως είναι αναμενόμενο, τις δανειακές ανάγκες και για το 2012.

Η κυβέρνηση είναι η μόνη που γνω­ρίζει και επιθυμεί διακαώς να το κρα­τήσει κρυφό. Τουλάχιστον μέχρις ότου γίνει η πρώτη προσπάθεια ανταλλαγής ομολόγων. Κι αυτή υπολογίζεται να γί­νει τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμ­βρίου. Να πιάσει δηλαδή τον λαό στα μπάνια του και να αξιοποιηθεί η ραστώνη του καλοκαιριού για να παρθούν τυχόν έκτακτα μέτρα, όπως κλείσιμο τραπεζών ή απαγόρευση αναλήψεων, χωρίς σοβαρές αντιδράσεις. Αν κάτι τέ­τοιο επιβληθεί από την κατάσταση.

Γιατί αυτό; Διότι, όσο διαρκεί η ανταλλαγή ομολόγων, ιδίως αν η χώρα υποβαθμιστεί σε κατάσταση «επιλεκτι­κής πτώχευσης» από τους οίκους αξιο­λόγησης, ο κίνδυνος ενός σοβαρού «πι­στωτικού γεγονότος» είναι άμεσος. Κι αυτό μπορεί να πάρει τη μορφή κατάρ­ρευσης μιας ή περισσοτέρων εγχώριων τραπεζών. Πρώτα και κυρία εκείνων που δεν συμμετέχουν στη συμφωνία. Υπενθυμίζουμε ότι στη συμφωνία δήλωσαν αρχικά ότι θα συμμετάσχουν οι εξής εγχώριες τράπεζες: Alpha Ban k, Εθνική Τράπεζα, EFG Euroban k, Τράπε­ζα Πειραιώς, Εμπορική Τράπεζα. Φυσι­κά, αν και προβλέπεται να ενισχυθούν με ρευστό από τον κρατικό κορβανά, δεν αποκλείεται να έχουμε «πιστωτι­κό γεγονός» και σ’ αυτές. Όπως επίσης είναι δυνατόν να υπάρξει και συνολική κατάρρευση των δημοσιονομικών της χώρας, αν οι ανάγκες σε ρευστότητα υπερβούν κάθε πρόβλεψη.

Σιωπηλή… αντιπολίτευση

Γι’ αυτό βιάζονται η κυβέρνηση και οι τραπεζίτες να δοκιμάσουν τις αγορές όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Κι αυτό θα γίνει με κλειστά χαρτιά, χωρίς να ξέρει ο ελληνικός λαός τι δεσμεύσεις και κόστη αναλαμβάνει. Η κυβέρνηση έχει αναλάβει μαζί με τα παπαγαλάκια της να αφιονίσει την αντίληψη του κό­σμου. Ενώ η αντιπολίτευση σύσσωμη συνεργεί με το να μην απαιτεί να έρθει η όποια συμφωνία με τους τραπεζίτες στηΒουλή για κύρωση, πριν αυτή αρ­χίσει να υλοποιείται. Το γιατί το κάνει ο κ. Σαμαράς και η Ν.Δ. είναι ευκόλως κατανοητό. Το γιατί όμως το κάνει και η λεγόμενη αριστερή αντιπολίτευση, αυ­τό πρέπει στα σοβαρά να απασχολήσει όσους ακόμη τρέφουν αυταπάτες για το ποιόν και τον ρόλο των ηγεσιών της.

Το πόσο πραγματικά θα αποδώσει η συμφωνία αυτή με τις τράπεζες, φαί­νεται και από τον πρόσφατο υπολογι­σμό που έκανε ο ΟΟΣΑ. Ο υπολογισμός αυτός, που φτάνει μέχρι το 2035, φαί­νεται στον πίνακα 1.Πρέπει να σημει­ώσουμε ότι αυτός ο υπολογισμός έχει συμπεριλάβει τόσο την ολοκλήρωση του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, όσο και τη συμφωνία μετακύλισης του χρέους μαζί με το νέο χρηματοδοτικό πακέτο που έχει υποσχεθεί η ευρωζώνη. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Αυτό που γίνεται φανερό από τον πίνακα είναι ότι τα κρίσιμα χρόνια του 2011-2013 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να εκτινα­χθεί έως το 159% επί του ΑΕΠ. Κι αυτό είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο. Με­τά υποτίθεται ότι θα αρχίσει να μειώνε­ται σταδιακά, αλλά αυτό οφείλεται – υποτίθεται – στην προβλεπόμενη (από πού, άγνωστο!) άνοδο του ΑΕΠ και στα πρωτογενή πλεονάσματα που υποτίθε­ται ότι θα αρχίσει να παράγει το ελληνι­κό Δημόσιο.

Ωστόσο, οι πραγματικές δανειακές ανάγκες θα συνεχίζουν να αυξάνουν δραματικά. Χωρίς να μπορεί το ελληνι­κό Δημόσιο να προσφύγει στις αγορές για νέο δανεισμό. Το ΔΝΤ στην τελευ­ταία ενδιάμεση έκθεσή του προβλέπει ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να βγει πριν από τα τέλη του 2014. Γιατί, έπει­τα από όλα αυτά, υποθέτουν ότι η ελ­ληνική οικονομία και η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας θα αντέξει μέχρι τότε; Από πού προκύπτει αυτό;

Όμως ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η χώρα αντέχει και δεν καταρρέει. Αντέ­χει και ξαναβγαίνει στις διεθνείς αγο­ρές. Κοιτάξτε τα μέσα επιτόκια δανει­σμού που πρέπει να περιμένει να δα­νειστεί, σύμφωνα πάντα με τις πιο με­τριοπαθείς εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ στον πίνακα 1. Με άλλα λόγια, ακόμη κι αν η ελληνική οικονομία επιβιώσει της ύφε­σης και η ελληνική κοινωνία επιβιώσει του στραγγαλισμού της, τι έχουμε να περιμένουμε έως το 2035; Δανεισμό επί δανεισμού με μέσα επιτόκια επιπέ­δου μνημονίου.

Ελπίζουν επιστροφή στο επίπεδο χρεοκοπίας του 2010

Για να μην ξεχνιόμαστε, τα επιτόκια δημόσιου δανεισμού που υποτίθεται ότι ανάγκασαν την κυ­βέρνηση να προσφύγει στον «μηχανισμό στήρι­ξης» και να υποστεί η χώρα και ο λαός της το μνη­μόνιο ήταν του επιπέδου 6%-7%. Σε τι έχουμε να προσδοκούμε; Αφού ξεπουλήσουμε ό,τι υπάρ­χει και δεν υπάρχει στη χώρα και αναγκάσουμε το μέσο ελληνικό νοικοκυριό να ζήσει σε κατά­σταση απίστευτης στέρησης και δραστικών περικοπών, ελπίζουμε απλώς να σταθεροποιηθούμε στο επίπεδο χρεοκοπίας των αρχών του 2010. Εί­ναι παράλογο να θεωρήσουμε το όλο σενάριο ως καθαρή επινόηση νοσηρής φαντασίας;

Γιατί όμως όλα αυτά. Προφανώς το κυρίως ζη­τούμενο είναι να απεγκλωβιστούν οι μεγάλες τράπεζες από τον κύριο όγκο των ελληνικών ομο­λόγων για να μην πληγούν από την επικείμενη «επιλεκτική χρεοκοπία». Όμως, μην ανησυχείτε, μας λένε οι παπαγάλοι, δεν είναι τίποτε τρομερό η «επιλεκτική χρεοκοπία». Είναι απλώς ένας τε­χνικός όρος και δεν πρόκειται για κάτι σοβαρό.

Τεχνικοί όροι

Εφόσον λοιπόν δεν είναι τίποτε σοβαρό και πρόκειται μάλλον για τεχνικό όρο, τότε σε ποια κατηγορία χωρών υποβιβάζει την Ελλάδα; Αυτό μας το πληροφορεί ο πίνακας 2, ο οποίος δείχνει ποιες χώρες έχουν υποστεί «επιλεκτική πτώχευ­ση» τις τελευταίες δυο δεκαετίες.

Η «επιλεκτική πτώχευση» είναι ίδιον του «τρί­του κόσμου», των χωρών που βρίσκονται για δε­καετίες στο περιθώριο. Αυτό είναι η διέξοδος για μια χώρα της ευρωζώνης; Να καταντήσει σαν το Πακιστάν, την Ινδονησία, την Ουρουγουάη, την Παραγουάη, τη Δομινικανή Δημοκρατία, τη Γρε-νάδα, την Τζαμάικα; Το Εκουαδόρ κατατάχτηκε σε «επιλεκτική πτώχευση» όταν ο πρόεδρός του Ραφαέλ Κορέα διέγραψε μονομερώς μέρος του δημόσιου χρέους της χώρας. Το ίδιο και η Ρωσία του Πούτιν. Η Βενεζουέλα υπέστη «επιλεκτική πτώχευση» το 2005 για πολιτικούς λόγους. Οι διεθνείς οργανισμοί υπέθεταν ότι ο Τσάβες βρι­σκόταν σε τρομακτική ανάγκη ρευστού και έτσι ήθελαν να τον αποκόψουν από τις διεθνείς χρη­ματαγορές για να εξαναγκάσουν τη Βενεζουέλα σε πτώχευση. Το σχέδιό τους απέτυχε, διότι ο Τσάβες έκλεισε δυο μεγάλες προγραμματικές δι­ακρατικές συμφωνίες με Ρωσία και Κίνα.

Όσο για την περίπτωση της Ουρουγουάης, η οποία μάλιστα αναφέρεται και ως η πλέον πετυ­χημένη εθελοντική ανταλλαγή χρέους με συμμε­τοχή των ιδιωτών, έχουμε αναφερθεί κι άλλοτε. Πρόκειται για μια ιδιάζουσα περίπτωση, ένα είδος Λουξεμβούργου και Ελβετίας της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά χρη­ματοπιστωτικά κέντρα της Αμερικής για ξέπλυμα χρήματος και καταθέσεωναπό το εξωτερικό.

Χρέος και φτώχεια

Η ανταλλαγή χρέους που έκανε, ούτε πλη­σίαζε αυτήν της Ελλάδας και δεν απάλλαξε την Ουρουγουάη ούτε από το χρέος ούτε από τα ελ­λείμματα. Όσο για τη φτώχεια, από 7% περίπου
του πληθυσμού που βρισκόταν κάτω από το όριο απόλυτης φτώχειας το 2003, εκτινάχθηκε στο 27% στα τέλη του 2004. Ακόμη και σήμερα η Ουρουγουάη δεν έχει κατορθώσει να αξιολογη­θεί από τους διεθνείς οίκους ως χώρα χαμηλού επενδυτικού ρίσκου (σειρά Α). Κι αν αυτό είναι η πετυχημένη περίπτωση, τότε δεν έχει κανείς πα­ρά να ψάξει να δει τι είναι οι άλλες περιπτώσεις «επιλεκτικής πτώχευσης».