Ο νεοφιλελεύθερος ΣΥΡΙΖΑ

Του Σπύρου Στάλια* (από spyridonstalias@hotmail.com)

Πριν λίγες μέρες έληξε το συνέδριο του Σύριζα όπου πανηγυρικά, και με πολύ πόνο, δήθεν, έγινε αποδεκτή από τους συνέδρους η υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού ως της επικυρίαρχης ιδεολογίας του Κόμματος. 

Ασχέτως της αριστερής ρητορικής που χρησιμοποιείται, όλοι γνωρίζουν ότι αυτό δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα οργουελικό κόλπο, που χρησιμοποιούν κατά κόρο οι νεοφιλελεύθεροι, και εγκόλπωσαν οι του Σύριζα, για να ορίσουν μια οικονομική θεωρία, ως φυσικό φαινόμενο. Αντάλλαγμα σε αυτό είναι η διακυβέρνηση της χώρας, ή με άλλα λόγια «ας περάναμε εμείς καλά». 

Πρόκειται περί αγυρτείας και μαυραγοριτισμού που βεβαίως χαρακτηρίζει όλα τα κόμματα που είναι στη Βουλή σήμερα, που έχουν αποδεχθεί το ευρώ.

Ποιο είναι το περιεχόμενο του νεοφιλελευθερισμού που υιοθέτησε ο Σύριζα; 

Κατ’ αρχήν ας αρχίσουμε από μια πίστη και μετά ας πάμε στα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού.

Η βαθειά πίστη του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι ο άνθρωπος όταν συναλλάσσεται επιθυμεί να επιτύχει την μεγίστη ωφελιμότητα γι’ αυτόν. Αυτό είναι εγγεγραμμένο τρόπον τίνα μέσα στον άνθρωπο από την φύση, που μεταφέρεται στα κατασκευάσματα του, το κράτος, τις επιχειρήσεις, την οικογένεια του.

Με βάση αυτή την δαρβίνεια πίστη, που πάντα θα πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μελετώντας τον...
νεοφιλελευθερισμό, ας δούμε τα 3 θεμελιώδη δόγματα του νεοφιλελευθερισμού.

1) Το πρώτο δόγμα που υιοθέτησε ο Σύριζα είναι το δόγμα της αγοράς, ως γενικής έννοιας, η οποία είναι φυσικό φαινόμενο και ως τέτοιο, τα αποτελέσματα του είναι στατιστικά αξιοπίστως προβλεπτά. Όπως ας πούμε η τροχιά του Ήλιου. Για να συμβαίνει αυτό οι αγορές θα πρέπει να είναι απορυθμισμένες. Με αυτό οι νεοφιλελεύθεροι εννοούν ότι οι αγορές πρέπει να είναι πέραν και υπεράνω παντός ελέγχου. Όταν αυτό συμβαίνει, τότε οι αγορές τείνουν προς ισορροπία, δηλαδή παράγουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τα άτομα, τις εταιρείες, τα κράτη. Όταν λέμε αγορές εννοούμε την αγορά κάθε προϊόντος, κάθε υπηρεσίας, την αγορά εργασίας, τις αγορές των πιστωτικών προϊόντων και την αγορά χρήματος, που όλες μαζί συνιστούν την αγορά, όπου συναντιούνται η προσφορά και η ζήτηση. 

2) Το δεύτερο δόγμα, που αποτελεί την ναυαρχίδα των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού, είναι το επονομαζόμενο «αποτέλεσμα υποκατάστασης». Η οικονομική ερμηνεία αυτού του δόγματος έχει ως εξής. Αν η τιμή ενός προϊόντος αυξηθεί ή το εισόδημα μειωθεί, οι αγοραστές του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένης και της εργατικής δύναμης, θα υποκαταστήσουν το ακριβότερο προϊόν με ένα λιγότερο ακριβό παρόμοιων ιδιοτήτων. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Όταν ο πλούτος αυξηθεί, τότε το αντίστροφο αποτέλεσμα τείνει να είναι το αληθές. 

Με άλλα λόγια, το αξίωμα αυτό μας επιβεβαιώνει ότι αν οι τιμές, σε όλες τις παραπάνω αγορές, είναι ευέλικτες, διακυμαίνονται ελεύθερα, συμπεριλαμβανομένων και των μισθών στην αγορά εργασίας, που σημαίνει ότι το κράτος απέχει από κάθε διαιτητικό διακανονισμό, και που το κράτος είναι και αυτό ένας απλός «μετέχων» της αγοράς, όπως οι άνθρωποι και οι εταιρείες, τότε οι αγορές ισορροπούν, παράγουν τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα για όσους συναλλάσσονται σε αυτές.

Αυτό σημαίνει ότι η ανεργία είναι εκούσιο φαινόμενο, κάποιος θέλει να είναι άνεργος, γιατί δεν θέλει να εργαστεί με τον επικρατούντα μισθό, και όχι γιατί δεν υπάρχουν δουλειές ή οι πόροι της οικονομίας δεν απασχολούνται, γιατί οι τιμές τους δεν είναι ευέλικτες. 

Προσοχή, αν αυτό το δόγμα το αποσύρουμε ή δεν ισχύει, τότε όλος ο νεοφιλελευθερισμός πάει «περίπατο», η πλήρης απασχόληση ανθρώπων και υλικών πόρων δεν επέρχεται αυτομάτως και τότε η θεωρία του νεοφιλελευθερισμού μάλλον κάτι άλλο εξυπηρετεί. 

3) Το τρίτο δόγμα προκύπτει ως φυσικό επακόλουθο του προηγουμένου δόγματος. Είναι το δόγμα της ουδετερότητας του χρήματος. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι με βάση το χρήμα ορίζουμε τις τιμές στις ποικίλες αγορές, αλλά το χρήμα μετά απλώς διευκολύνει, «λαδώνει», τις συναλλαγές στις αγορές. Με άλλα λόγια στις αγορές επικρατεί επί της ουσίας αντιπραγματισμός (ανταλλάσσουμε προϊόντα), που το χρήμα απλά τον διευκολύνει. Το χρήμα καθ’ οιονδήποτε τρόπο δεν επηρεάζει, τις πραγματικές μεταβλητές της οικονομίας, την παραγωγή, την απασχόληση, τις επενδύσεις, την κατανάλωση, την αποταμίευση, το επιτόκιο, το εθνικό εισόδημα. Το χρήμα είναι ουδέτερο και ορισμένο ως ποσότητα. (Θα επεξηγηθεί αυτό παρακάτω).

Τα παραπάνω δόγματα είναι αυτά που μετουσιώνονται σε ιδεολογία και μετά σε πολιτική πρακτική, επηρεάζουν την ατομική μας ζωή, την συμβίωση μας στην κοινωνία και την συνύπαρξη μας με τα άλλα κράτη του κόσμου. Όσο και να φαίνεται παράξενο, κυρίως επηρεάζουν βασικές αρχές του πολιτισμού μας, με βάση την πρωταρχική του πίστη, και κυρίως την μεταξύ μας έννοια της δικαιοσύνης.

Θα δώσω ένα απλό πραγματικό παράδειγμα, για να γίνει κατανοητό, πως αυτός ο τρόπος σκέψης, που παράγεται από τα παραπάνω δόγματα, όταν γίνει πολιτική, αντιμετωπίζει ένα οικονομικό πρόβλημα.

Ας πάμε στην Ελλάδα του 2008 όπου εκδηλώθηκε μια αιφνίδια πτώση της ζήτησης και κατά συνέπεια μειώθηκε το εθνικό εισόδημα και αυξήθηκε η ανεργία, που ακόμα αυτά τα φαινόμενα συνεχίζονται. 

Ποια ήταν η αιτία αυτής της κρίσης και τι πρέπει να γίνει; Σύμφωνα με τα παραπάνω δόγματα, το κράτος είχε παρέμβει, παραμόρφωσε τις εργασιακές σχέσεις, δίνοντας δικαιώματα και αμοιβές μεγαλύτερες στους εργαζόμενους, έτσι ώστε η αγορά να μην μπορεί ανεμπόδιστα να λειτουργήσει και να εκκαθαρίσει αυτή την κατάσταση. 

Αφού εκδηλώθηκε η πτώση της ζήτησης, η ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών, που θα ζητηθεί-πουληθεί στην αγορά, θα είναι μικρότερη από εκείνη που αντιστοιχούσε στην παραγωγή της προηγούμενης κατάστασης. Τι γίνεται μετά; Σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη λογική, για να ξεπουλήσουν οι επιχειρήσεις, μειώνουν τις τιμές. Αλλά όταν οι τιμές μειώνονται, με ονομαστικούς μισθούς τους ίδιους, οι πραγματικοί μισθοί αυξάνονται. 

Έτσι οι επιχειρήσεις μειώνουν την ζήτηση εργατικού δυναμικού, απολύουν, ενώ, αφού οι πραγματικοί μισθοί έχουν αυξηθεί, η προσφορά εργασίας αυξάνεται από πλευράς εργατικού δυναμικού.

Με δεδομένη αυτή την κατάσταση το κράτος, που έχει κάνει την ζημιά, πρέπει να θεραπεύει, «ο τρώσας και ιάσεται», και νομοθετεί «ευέλικτες μορφές εργασίας» και το κυριότερο «ευέλικτους μισθούς» προς τα κάτω, και εξαφανίζεται μετά από την αγορά εργασίας. 

Δεδομένου πια ότι οι μισθοί είναι ευέλικτοι, η υπερβάλλουσα προσφορά εργασίας έναντι της ζήτησης μειώνει τους εργατικούς ονομαστικούς μισθούς. Η αγορά μόνη της πια καθορίζει τις αμοιβές. Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της διαδικασίας που είναι «το θεμελιώδες». 

Πάμε στο δεύτερο μέρος της «αυτόματης» διαδικασίας. Καθώς τιμές και μισθοί μειώνονται, περισσότερο χρήμα περισσεύει στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, και έτσι σπεύδουν να αγοράσουν ομόλογα, που κατά συνέπεια η τιμή τους ανεβαίνει ενώ η απόδοση τους (επιτόκιο) μειώνεται. Τα χαμηλότερα επιτόκια όμως ενθαρρύνουν τους επιχειρηματίες να δανειστούν και να αυξήσουν την επενδυτική δαπάνη, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το ΑΕΠ και η απασχόληση. Έτσι η ισορροπία σε όλες τις αγορές αποκαθίσταται, με χαμηλότερους ονομαστικούς μισθούς, με χαμηλότερες τιμές, με χαμηλότερο επιτόκιο αλλά με πραγματικούς μισθούς ουσιαστικά ανεπηρέαστους. 

Το επιτόκιο συνεπώς δεν ανήκει ως έννοια στην πλευρά του χρήματος, αλλά καθορίζεται από τις συνήθειες των νοικοκυριών να αποταμιεύουν και από τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις των επιχειρήσεων, που εξαρτώνται από την απόδοση του κεφαλαίου. Η συνολική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών και η συνολική απασχόληση καθορίζονται από την προσφορά κεφαλαίου, από το εργατικό δυναμικό και από την υπάρχουσα τεχνολογία. Το επιτόκιο καθορίζεται από τις αποταμιεύσεις και την παραγωγικότητα του κεφαλαίου. 

Το χρήμα συνεπώς, το ευρώ, είναι ξεκάθαρο ότι δεν παίζει κανένα ρολό στην πραγματική οικονομία. Απλά με αυτό καθορίζουμε τις τιμές και διευκολύνουμε την ανταλλαγή των προϊόντων.

Αν υποθέσουμε ότι αυξάνουμε την προσφορά του χρήματος, σύμφωνα με τους νεοφιλελεύθερους, το μόνο που θα επιτύχουμε είναι να αυξηθεί ο πληθωρισμός και τίποτα άλλο. Απασχόληση και παραγωγή θα μένουν ανεπηρέαστες.

Κατά συνέπεια το χρήμα θα πρέπει να είναι υπό την διαχείριση των τραπεζών όπου με θρησκευτική ευλάβεια θα πρέπει να προστατευτεί η αξία του, που σημαίνει ότι στην διαδικασία της μείωσης των τιμών και των ημερομισθίων (αποπληθωρισμός) αυξάνεται η αξία των χρεών σε σχέση με την σχετική πτώση των μισθών, των ημερομισθίων και των κερδών. Μέσω της διαδικασίας αυτής όμως, ουδέποτε τα χρέη μπορούν να εξοφληθούν, γι’ αυτό παράλληλα εξαγοράζονται αντί πινακίου φακής οι βασικές υποδομές της χώρας και οτιδήποτε έχει αξία που ανήκει στον ιδιωτικό τομέα. Με αυτό τον τρόπο μια χώρα υποδουλώνεται.

Συνοψίζοντας. Οποιοδήποτε και να είναι το πρόβλημα σε μια οικονομία, πληθωρισμός, έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών, έλλειμμα του προϋπολογισμού, χρέος και οτιδήποτε άλλο, η θεραπεία είναι μια. Άσε την αγορά να καθορίσει τους μισθούς, ελαχιστοποίησε το κράτος, άφησε το χρήμα να το διαχειρίζονται οι Τράπεζες, τέλος πάντων αφήστε τις αγορές ελεύθερες!

Όσο το όραμα δεν πραγματοποιείται, πάει να πει ότι κάτι η Κυβέρνηση δεν κάνει καλά. Δηλαδή δεν διαλύει με ταχύτητα το κράτος και δεν ισοπεδώνει τα μεροκάματα. Αν αυτά γίνουν τότε η αγορά θα φέρει τα πολυπόθητα αποτελέσματα. Πότε; Η καθολική απάντηση των νεοφιλελευθέρων είναι «μακροχρονίως». Και πόσο χρονικό διάστημα είναι «το μακροχρονίως»; Εδώ δεν νομίζω ότι θα πάρετε απάντηση, αλλά μια καλή απάντηση είναι ότι όταν θα «είμαστε όλοι νεκροί» ακόμα και οι τραπεζίτες. 

Ουδέποτε αυτά τα ζόμπι οικονομικά είχαν θετικά αποτελέσματα. Φέρνουν μόνο φτώχεια και εκρήξεις κοινωνικές.

Υπάρχει άλλη πολιτική;

Φυσικά υπάρχει. Αν υποθέσουμε (1) ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα τέρας της ζούγκλας του Δαρβίνου, που δεν είναι, αν υποθέσουμε (2) ότι η αγορά δεν είναι φαινόμενο φυσικό αλλά αποτέλεσμα ενός συνόλου κοινωνικών θεσμών και κοινωνικών σχέσεων, που δομούνται και σχηματίζονται σύμφωνα με την θέληση του λαού, με όργανο τα πολιτικά κόμματα και την εκάστου κυβέρνηση, που ο λαός εκλέγει για να αντιμετωπίζεται η αβεβαιότητα ως προς το μέλλον, αν υποθέσουμε (3) ότι το δόγμα της υποκατάστασης δεν ισχύει και (4) αν υποθέσουμε ότι το χρήμα που εκδίδει το επικυρίαρχο κράτος δεν είναι ουδέτερο ως προς την παραγωγή, μια νέα ανθρώπινη πολιτική απλώνεται μπροστά μας για να ζήσουμε καλύτερα, πολιτισμένα και ειρηνικά. Ειλικρινά σας λέω ότι αυτά τα παραπάνω ισχύουν και ιστορικά και επιστημονικά που σύντομα θα τα εκθέσω.

Η άμεση ανατροπή του άθλιου παρόντος κατεστημένου είναι καθήκον όλων μας. 

Η Πατρίδα πεθαίνει και μαζί της και εμείς. Μην το επιτρέψουμε.

*Ο Σπύρος Στάλιας είναι Οικονομολόγος Ph.D