Η απεργία των 37 ημερών στις πανελλαδικές εξετάσεις το 1988 κόντρα στον κυβερνητικό αυταρχισμό και την «11άδα» της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας

Του Γιώργου Κ. Καββαδία

Η απεργία των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης τον Μάιο – Ιούνιο του 1988 αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του εκπαιδευτικού κινήματος. Ήταν η πρώτη απεργία κατά τη διάρκεια των πανελλαδικών εξετάσεων, μια από τις μεγαλύτερες σε διάρκεια. Άρχισε 7 Μάη και έληξε 23 Ιούνη με δικαστική απόφαση  με την οποία χαρακτηρίστηκε παράνομη και καταχρηστική.

Η πολιτική συγκυρία

Το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση βρίσκεται προς το τέλος της δεύτερης τετραετίας και η «αλλαγή» έχει εκφυλιστεί σε απλή εναλλαγή των κομμάτων εξουσίας. Τα θεμέλια της οικονομικής πολιτικής έχουν τεθεί από το τέλος του 1984 και έτσι η Ελλάδα ετοιμάζεται για τις αναδιαρθρώσεις του 1992 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πράξη που υπογράφηκε. Η οικονομική στενωπός συνεχίζεται με περισσότερη λιτότητα και ένταση του αυταρχισμού της κυβέρνησης και του κράτους απέναντι στις διεκδικήσεις της νεολαίας και των εργαζομένων. Παρά τις αποστάσεις που παίρνει, η ηγεσία της κοινοβουλευτικής αριστεράς παραμένει αποχαυνωμένη στα «μορατόριουμ» και εγκλωβισμένη στο δίλλημα: ΠΑΣΟΚ ή Δεξιά.

Η εκπαιδευτική συγκυρία

Στην ηγεσία του ΥΠΕΠΘ ο Αντώνης Τρίτσης επεξεργάζεται και επιχειρεί να υλοποιήσει τη συντηρητική αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης σύμφωνα με τα νέα ΕΟΚικά δεδομένα που είναι και ο βασικός στόχος των κυρίαρχων τάξεων. Η κυβέρνηση προωθεί με γρήγορους ρυθμούς την εκπαίδευση πολλαπλών ταχυτήτων. «Ένα σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης που με τους ταξικούς φραγμούς, τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις και την εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας, αναπαράγει όχι απλά την κυρίαρχη ιδεολογία, αλλά «διευρυμένα» την κοινωνία στο σύνολό της. Ένα τέτοιο Γυμνάσιο-Λύκειο, είτε με τους διαφορετικούς τύπους (Γενικό, Τεχνικό, Επαγγελματικό, Μέσες Σχολές, Ιδιωτικές Σχολές, Πολυκλαδικό, Εκκλησιαστικό, Ειδικό),  είτε ακόμα και με την αντίληψη του ενιαίου Πολυκλαδικού σαν μοναδικού τύπου σχολείου, θα προωθεί και πάλι τις κοινωνικές ανισότητες και κατανομές, λειτουργώντας σαν μηχανή παραγωγής ανειδίκευτου-υποειδικευμένου εργατικού δυναμικού».1

Στο Γυμνάσιο προωθούνται μέτρα άμβλυνσης του εξεταστικού πλέγματος, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μαθητικής διαρροής που έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, έτσι ώστε να διευκολύνονται οι μαθητές να ολοκληρώσουν την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Σε αντίθεση με το λύκειο, όπου προωθούνται μέτρα που ενδυναμώνουν το εξεταστικό πλέγμα, έτσι ώστε να λειτουργεί ως βαθμολογικό-εξεταστικό κέντρο. Παράλληλα η παραπαιδεία γιγαντώνεται, ενώ ο θεσμός των μεταλυκειακών κέντρων (κρατικά φροντιστήρια), που καθιερώθηκε στις στιγμές του κοινωνικού φλερτ ΠΑΣΟΚ-λαού, μαραζώνει.

Στο στόχαστρο της κυβέρνησης η ανατροπή των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών, με μοχλό την κατάργηση της επετηρίδας και την προώθηση των νομοσχεδίων για τηναξιολόγηση - επιμόρφωση. Το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση, παρόλο που «μπήκε στο συρτάρι» δύο φορές κάτω από την πίεση της εκπαιδευτικής αριστεράς και του συνδικαλιστικού κινήματος, είναι στις πρωταρχικές κυβερνητικές επιλογές. Επιλογές που συγκλίνουν στη διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τύπου εκπαιδευτικό. «Αυτός που θα δουλέψει τώρα στην εκπαίδευση πρέπει να δηλώσει μια επιπλέον νομιμοφροσύνη στ’ αναλυτικά προγράμματα, στις παιδαγωγικές αρχές και στις επιστημονικές αξίες που θέτει η κυβερνητική πολιτική». 2

Οι συσχετισμοί στο συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών

Στο 3ο συνέδριο της ΟΛΜΕ, το 1987, αποτυπώνονται, έστω και στρεβλά, διεργασίες κι ένα ρεύμα δυσαρέσκειας προς την ηγεσία της ΟΛΜΕ. Έτσι η ΠΑΣΚ έχασε μια έδρα, την οποία κέρδισε η ΔΕΕ και η σύνθεση στο Δ.Σ. διαμορφώθηκε ως εξής: ΠΑΣΚ 4 έδρες, ΔΑΚΕ 4 έδρες, ΔΕΕ 3 έδρες. Με την ψήφο της ΔΕΕ εκλέχθηκε πρόεδρος ο Χρ. Δούκας της ΠΑΣΚ. Είναι η εποχή της συνεργασίας «του ΠΑΣΟΚ και άλλων δημοκρατικών δυνάμεων», όπου το ΚΚΕ και η ΔΕΕ προβάλλουν την αδιέξοδη τακτική της «αναβάθμισης της παιδείας». Γι’ αυτό και γίνονται διαπρύσιοι κήρυκες της αξιολόγησης: «Κάθε απόρριψη της αξιολόγησης, στοχεύει στην υποβάθμιση της παιδείας και εξυπηρετεί άλλα συμφέροντα, διαφορετικά απ’ αυτά των εργαζομένων».3

Ήταν η δεκαετία του ΄80 που κυριαρχούσε το πνεύμα της «δημοκρατικής συνεργασίας» στις σχέσεις του Κ.Κ.Ε. με το ΠΑΣΟΚ με αποτέλεσμα το πρώτο όχι μόνο να στηρίζει τις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, αλλά η Δ.Ε.Ε. να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις συμπράξεις στο Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και όχι μόνο.

Εύστοχα στα «αντιτετράδια» επισημαίνεται: «Δεν μπορούμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από την ΟΛΜΕ και τις παρατάξεις, αυτές τις παρατάξεις που αποδέχονται μ’ αυτό ή τον άλλο τρόπο το αστικό πλαίσιο και τις θεωρίες του ΠΑΣΟΚ για «αναβάθμιση». Οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών, ο σχεδιασμός της απεργίας στις εξετάσεις, οι καταλήψεις των τεχνικών Επαγγελματικών Λυκείων ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ».4

Η «άνοιξη» του 1988

Tο Nοέμβριο του 1987, επί υπουργίας Aντώνη Tρίτση, γίνονται προειδοποιητικές απεργίες (24ωρη στις 25-11-87, 48ωρη στις 8 και 9 - 12-87, τρεις φορές τριήμερη από 5 μέχρι 17-12-1987, από 10 μέχρι 12-2-88 και από 16 μέχρι 18-3-88).

Το αριστερό ρεύμα διαμορφώνεται στις διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας του συνδικαλιστικού κινήματος. Με τη μαζική συμμετοχή τους στις Γενικές Συνελεύσεις γράφουν τη δική τους «άνοιξη» το 1988. Απέρριπταν την εισήγηση της ΟΛΜΕ και τις δειλές μορφές αγώνα που πρότεινε. οι άλλες παρατάξεις είχαν προτείνει και στηρίξει απεργία διαρκείας. Ήταν μια μεγαλειώδης απεργία που ξεκίνησε από τη βάση Καμιά από τις τρεις παρατάξεις που εκπροσωπούνταν στο ΔΣ της ΟΛΜΕ δεν είχε προτείνει απαεργία στις εξετάσεις.  Η Δ.Ε.Ε. την είχε χαρακτηρίσει και τότε «τυχοδιωκτική». Για τους καθηγητές ο «Ριζοσπάστης έγραφε ότι «επιμένουν στην ίδια κοντόθωρη και ανεύθυνη τακτική, που πολλαπλασιάζει τις δυσκολίες και απειλεί – με τη συνδρομή και αναρχοσυνδικαλιστικών, τυχοδιωκτικών τάσεων – να τινάξει στον αέρα τους κόπους μιας ολόκληρης χρονιάς των μαθητών» (Πέμπτη 5 – 5- 88).

Όμως οι εκπαιδευτικοί της βάσης παίρνουν, όσο είναι δυνατόν, τον αγώνα στα χέρια τους. Δημιουργούνται επιτροπές στα σχολεία, στις ΕΛΜΕ, Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή. Υλοποιείται ο οριζόντιος συντονισμός των ΕΛΜΕ που αποφάσισαν αυτόνομα απεργία. Από ένα τμήμα της Κίνησης Εκπαιδευτικών «Δ. Γληνός», αλλά και από το ρεύμα των ανεξάρτητων αριστερών ομάδων και συνδικαλιστών δημιουργείται η «Επιτροπή Πρωτοβουλίας για την Απεργία στις Eξετάσεις», που θα παίξει καταλυτικό ρόλο και θ’ αποτελέσει το πρόπλασμα των Αγωνιστικών Παρεμβάσεων-Συσπειρώσεων-Κινήσεων.

Σ’ αυτή τη συγκυρία η τακτική του ΚΚΕ και της ΔΕΕ είναι βαθιά συντηρητική και ηττοπαθής: «Σ’ αυτές τις κρίσιμες στιγμές η ΔΕΕ προτείνει να προχωρήσουμε σ’ ελεγχόμενες κινητοποιήσεις και την περίοδο των εξετάσεων, που δε θα οδηγούν στη ματαίωσή τους» («Ριζοσπάστης», 18/4/88).

Είναι αλήθεια ότι η απεργία των 37 ημερών, ίσως η μεγαλύτερη κινητοποίηση των εκπαιδευτικών στη χώρα μας, με πρωτοφανή μαζικότητα, ένταση και πάθος δεν πέτυχε όλους τους στόχους της και την ικανοποίηση όλων των αιτημάτων. Πέρα από τη “θυσία” των Αντ. Τρίτση και Απ. Κακλαμάνη για να φυσήξει ούρειος άνεμος για τον τρίτο Υπουργό Παιδείας, τον Γ. Παπανδρέου, η απεργία είχε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα, παρά τον υπονομευτικό ρόλο των τριών παρατάξεων που εκπροσωπούνταν στην ΟΛΜΕ και οι οποίες ομόφωνα εισηγήθηκαν τη λήξη της απεργίας. Ειδικότερη μνεία χρειάζεται στον απεργοσπαστικό ρόλο της ΠΑΣΚ. Η παραίτηση της ΠΑΣΚ απ’ τα αξιώματα του προεδρείου ήρθε σε μια αποφασιστική για την απεργία στιγμή, με στόχο να μείνει χωρίς ηγεσία η ΟΛΜΕ και να χτυπηθεί νομικά η απεργία.

Στο τέλος οι εκπαιδευτικοί πέτυχαν αύξηση αποδοχών περίπου 30%. Πέτυχαν τη χορήγηση υπερωριακού επιδόματος εξωδιδακτικού έργου και επιδόματος βιβλιοθήκης, τα οποία προσέγγισαν συνολικά τις 25.000 δρχ. αύξηση το μήνα σε συνολικό μισθό γύρω στις 75.000 δρχ (αύξηση περίπου 30%!).5

Εν κατακλείδι, «εύστοχα και προφητικά» η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Εκπαιδευτικών για την Απεργία στις εξετάσεις είχε επισημάνει: «Οι κατακτήσεις αυτής της απεργίας δεν είναι αποτέλεσμα της δουλειάς των ηγεσιών που υποχώρησαν, συκοφάντησαν και συμβιβάστηκαν. Είναι αποτέλεσμα της δράσης εκείνων που πρότειναν, υπεράσπισαν και αγωνίστηκαν. Εκείνων που πρέπει να συνεχίσουν» (Ιούλιος 1988).

Από το περιοδικό «Αντιτετράδια της Εκπαιδευσης» και το «Εκπαιδευτικό Όμιλο» ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο θέμα της «αξιολόγησης των μαθητών», την ώρα που η κοινοβουλευτική Αριστερά, δέσμια της θεσμολαγνείας της, υπερασπίζεται ή ανέχεται το θεσμό των εξετάσεων. Τα «αντιτετράδια» αποκαλύπτουν την ταξική φύση των μηχανισμών αξιολόγησης και των εξετάσεων ειδικότερα. Είναι η περίοδος της αποκάλυψης των «ταξικών φραγμών», ενώ η κοινοβουλευτική Αριστερά παρακολουθεί αμήχανα ή και εχθρικά.

Το σύνθημα «όχι παιδεία για λίγους και εκλεκτούς, αγώνας ενάντια στους ταξικούς φραγμούς» ακούγεται πιο δυνατά από τότε, από την εκπαιδευτική αριστερά. (Ας θεωρήσουμε θετικό ότι 20 χρόνια μετά γράφεται και στα πανό του ΠΑΜΕ).6

Σημειώσεις - Βιβλιογραφία

1 Aντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 1, Mάρτης 1988

2 Aντιτετράδια της εκπαίδευσης, «Tα νέα μέτρα του YΠEΠΘ και η απάντησή μας», ό.π.

3 Δημήτρης Δασκαλάκης, Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση, «Pιζοσπάστης», 25/2/1988.     

4 Aντιτετράδια της εκπαίδευσης, ό.π.

5 Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης – Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι το 2004, Χρ. Κάτσικας – Κ. Θεριανός, Εκδ. Σαββάλας. Αθήνα 2004

6 Γιώργος καββαδίας: Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών αγώνων (1988-2018), Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 119, 2018